Huwen of samenwonen

15-04-23 pag. 1

Huwen of samenwonen: maakt het iets uit?

Veerle VanderhulstFaculteit rechten - Vrije Universiteit Brussel

15-04-23 pag. 2

Inleiding

‘Samenleven’: • Onder één dak wonen • Gezamenlijke huishouding • Solidariteit en genegenheid

De rechten en plichten verschillen naargelang de samenlevingsvorm:

• Huwelijk• Wettelijk samenwonen• Feitelijk samenwonen

15-04-23 pag. 3

Inleiding

I. Drie verschillende samenlevingsvormen- Voorwaarden, begin, einde

II. Persoonlijke gevolgen en solidariteit III. Gevolgen voor het vermogen

- Tijdens het samenleven, bij scheiding, bij overlijden- Wat zegt de wet? - Kan ik via een contract afwijken van de wettelijke regeling?

IV. KinderenV. Gevolgen voor de belastingen

- Personenbelasting - Successierechten

VI. Gevolgen op het vlak van de sociale zekerheid: - Pensioen

VII.Conclusie

15-04-23 pag. 4

I. Verschillende samenlevingsvormen

15-04-23 pag. 5


- ‘Wij willen trouwen!’ - Eerst: aangifte bij ambtenaar burgerlijke stand- Vervolgens: voltrekken van huwelijk opmaak akte

- Voorwaarden om te mogen trouwen:- 18 jaar- Toestemming èn wil om levensgemeenschap tot stand te

brengen (cf. schijnhuwelijken)- Bigamieverbod - Huwelijkbeletsel bij familieband

- Einde van het huwelijk: - Echtscheiding via uitspraak van de rechter (familierechtbank)- 2 vormen van echtscheiding:

- Echtscheiding met onderlinge toestemming: de echtgenoten maken onderling een akkoord over de afhandeling van de echtscheiding en laten hun akkoord bevestigen door de rechter

- Echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting

Huwelijk

15-04-23 pag. 6


- ‘Wij willen wettelijk samenwonen!’ – Zeer eenvoudig: gezamenlijke verklaring afleggen bij de

ambtenaar van de burgerlijke stand (loket) – Melding in bevolkingsregister als wettelijk samenwonende,

maar geen opmaak akte ( huwelijk)

- Voorwaarden wettelijke samenwoning - 18 jaar- Toestemming- Niet mogelijk om tegelijk met verschillende personen wettelijk

samen te wonen- Geen beletsel bij familieband (vb. bejaarde moeder en

volwassen dochter)

- Einde van de wettelijke samenwoning:- Door het huwelijk (niet noodzakelijk met elkaar!)- Door gezamenlijke schriftelijke verklaring bij de ambtenaar BS- Door eenzijdige verklaring van 1 van de samenwoners

ambtenaar van de burgerlijke stand verwittigt via deurwaarder de andere partner

Wettelijke samenwoning

15-04-23 pag. 7


- ‘Wij willen feitelijk samenwonen!’ – Louter feitelijk gegeven: 2 personen die samen onder hetzelfde

dak wonen – Enige vereiste is administratief van aard, nl. inschrijving in

bevolkingsregister op zelfde adres

- Voorwaarden feitelijke samenwoning - Geen voorwaarden

- Einde van de feitelijke samenwoning: - Louter feitelijk gegeven - Inschrijving in bevolkingsregister op ander adres

Feitelijke samenwoning

15-04-23 pag. 8

Samenvatting


- Eenvoudig, zowel bij begin als einde van de wettelijke samenwoning

Let op: Verklaring van wettelijke samenwoning‡ samenwoningscontract


- Louter feitelijk gegeven

Huwelijk

-Veel formaliteiten, zowel bij begin als einde van het huwelijk

Verschillende samenlevingsvormen verschillende gevolgen op het vlak van persoon, vermogen, belastingen en pensioen!

15-04-23 pag. 9

II. Persoonlijke gevolgen en solidariteit

15-04-23 pag. 10

II. Persoonlijke gevolgen en solidariteit


- Geen persoonlijke plichten

- Geen hulpplicht

- Plicht om bij te dragen in de gezinslasten

beperktere solidariteit gezinslasten


- Geen persoonlijke plichten

- Geen hulpplicht

-Geen bijdrageplicht

geen solidariteit gezinslasten

Huwelijk

- Plicht om samen te wonen - Plicht om trouw te zijn - Plicht om elkaar (moreel) bij te staan

- Plicht om levensstandaard met elkaar te delen (hulpplicht)- Plicht om bij te dragen in de lasten van het huwelijk

ruime solidariteit gezinslasten

‘de wet is de wet’ d.w.z. geen afwijking via een contract mogelijk!

15-04-23 pag. 11

III. Gevolgen voor het vermogen

15-04-23 pag. 12

III. Gevolgen voor het vermogen

• 1. Tijdens het samenleven• 2. Bij scheiding– Partneralimentatie – Verdeling van het vermogen

• 3. Bij overlijden – Erfrecht

1ste vraag: Wat zegt de wet? 2de vraag: Kan ik afwijken van de wettelijke

regeling via een contract of testament? (punt 4.)

15-04-23 pag. 13

1. Tijdens het samenleven

Huwelijk

- Verplichte en ruime solidariteit m.b.t. de gezinslasten (zie boven): geen afwijking mogelijk!

- Gevolgen hangen af van het gekozen huwelijksstelsel - Keuze gebeurt in een huwelijkscontract - Er bestaan 2 types huwelijksstelsel: (zie dia nr. 14) 1. Stelsel van gemeenschap van goederen2. Stelsel van scheiding van goederen- Als er geen huwelijkscontract is, dan geldt het huwelijksstelsel

bepaald in de wet (zie dia nr. 15)

15-04-23 pag. 14

2 types huwelijksstelsel:

Gemeenschap van goederen

3 vermogens:

- Inkomsten worden samengebracht in gemeenschap - Beide echtgenoten staan in voor schulden van gemeenschap- Bestuur: in gezamenlijk overleg - Eigen vermogen: elke echtgenoot behoudt daarnaast eigen vermogen

Scheiding van goederen

2 vermogens:

- Inkomsten blijven gescheiden; geen solidariteit- Schulden blijven gescheiden

- Elke echtgenoot bestuurt zijn eigen vermogen

15-04-23 pag. 15

Het wettelijk huwelijksstelsel = het stelsel van gemeenschap van aanwinsten

Wat zit er in de gemeenschap? ‘aanwinsten’

Inkomsten (vb. loon) Geld dat wordt gespaard met de inkomsten

Goederen die worden verworven met het geld dat wordt gespaard met de inkomsten

15-04-23 pag. 16


Wettelijke samenwoning- Verplichte maar beperkte solidariteit m.b.t. de gezinslasten (zie boven): geen afwijking mogelijk - De wettelijke samenwoning heeft quasi geen gevolgen voor het vermogen te vergelijken met scheiding van goederen bij huwelijk

- Als de partners gevolgen in het leven willen roepen, dan moeten zij dit zelf regelen via een samenwoningscontract

- Wettelijk vermoeden van onverdeeldheid

15-04-23 pag. 17


Feitelijke samenwoning- Geen verplichte solidariteit m.b.t. de gezinslasten (zie boven)

- De feitelijke samenwoning heeft geen gevolgen voor het vermogen

- Als de partners gevolgen in het leven willen roepen, dan moeten zij dit zelf regelen via een samenwoningscontract

15-04-23 pag. 18

Samenvatting


-Beperktere solidariteit gezinslasten -Quasi geen vermogensrechtelijke gevolgen, vergelijkbaar met scheiding van goederen-Samenwoningscontract


-Geen solidariteit gezinslasten - Geen vermogensrechtelijke gevolgen

-Samenwoningscontract

Huwelijk

-Ruime solidariteit gezinslasten -Keuze tussen stelsel van gemeenschap versus scheiding van goederen

-Huwelijkscontract

Grote impact op vermogen Geen impact op vermogen

15-04-23 pag. 19

2. Gevolgen bij scheiding

15-04-23 pag. 20

Scheiding


- Er bestaat geen ‘echtscheiding’ voor de wettelijke samenwoning

- Zie dia over einde van de wettelijke samenwoning


- Er bestaat geen ‘echtscheiding’ voor de feitelijke samenwoning

-Zie dia over einde van de feitelijke samenwoning

Huwelijk

-Altijd via de rechter

-2 vormen van echtscheiding:

1) Echtscheiding onderlinge toestemming 2) Echtscheiding onherstelbare ontwrichting

15-04-23 pag. 21

Partneralimentatie na scheiding


- Geen wettelijk recht op alimentatie

- Eventueel wel recht op alimentatie indien onderling afgesproken in een samenwoningscontract


- Geen wettelijk recht op alimentatie

- Eventueel wel recht op alimentatie indien onderling afgesproken in een samenwoningscontract

Huwelijk

- Wettelijk recht op alimentatie (zie dia nr. 22)

15-04-23 pag. 22

Partneralimentatie na scheiding

• Huwelijk: recht op alimentatie na echtscheiding

– Wie heeft recht op alimentatie ? • De ‘behoeftige’ echtgenoot’ heeft recht op alimentatie, op voorwaarde

dat de andere echtgenoot over ruimere middelen beschikt• Het recht vervalt in geval van

– partnergeweld– zware fout (vb. overspel?) – ‘luiheid’

– Hoeveel bedraagt de alimentatie? • Minimumbedrag: bedrag dat nodig is om de ‘staat van behoefte’ te

dekken• Maximumbedrag:

– Bedrag dat nodig is om de levensstandaard van tijdens het huwelijk te bereiken

– 1/3 inkomsten van ex-echtgenoot die alimentatie moet betalen– Wat is de duurtijd van de alimentatie?

• Maximumtermijn is gelijk aan de duur van huwelijk• Of eerder: bij aangaan nieuw huwelijk of wettelijke samenwoning− Wat is de procedure?

− Ofwel in onderling akkoord − Ofwel te vragen aan de rechter (familierechtbank)

15-04-23 pag. 23

Verdeling van het vermogen bij scheiding


- Indien goederen in onverdeeldheid uitonverdeeldheidtreding

- Geen wettelijke regels over hoe de verdeling moet gebeuren


-Indien goederen in onverdeeldheid: uitonverdeeldheidtreding

-Geen wettelijke regels over hoe de verdeling moet gebeuren

Huwelijk

- Indien gemeenschap moet ‘vereffend en verdeeld’ worden

- Zie wettelijke regels i.v.m. vereffening en verdeling (vb. vergoedingsregeling)

15-04-23 pag. 24

3. Bij overlijden

15-04-23 pag. 25

Erfrecht


- De langstlevende heeft beperkt wettelijk erfrecht

- Via een testament kan hiervan worden afgeweken

- De langstlevende kan wèl volledig onterfd worden

- Dwz via testament kan aan de langstlevende het vruchtgebruik van de gezinswoning worden afgenomen


- De langstlevende heeft geen wettelijk erfrecht

Huwelijk

- De langstlevende heeft wettelijk erfrecht (dwz de wet bepaalt wat de langstlevende erft)

- Via een testament (of huwelijkscontract) kan hiervan worden afgeweken.

- MAAR: de langstlevende kan niet volledig onterfd worden

- WANT de langstlevende erft altijd het vruchtgebruik van de gezinswoning (+ evt. meer)

De langstlevende erft altijd De langstlevende erft niets (tenzij testament)

15-04-23 pag. 26

Huwelijk: wat erft de langstlevende echtgenoot volgens de wet?

• Situatie nr. 1: de erflater laat vrouw en (achter)(klein)kinderen na:

– De langstlevende erft het vruchtgebruik– De (achter)(klein)kinderen erven de blote eigendom

15-04-23 pag. 27


• Situatie nr. 2: de erflater laat geen (achter)(klein)kinderen na, maar wel andere erfgenamen (vb. zus/broer, vader/moeder)

– De langstlevende erft het gemeenschappelijk vermogen (als er een gemeenschap is)

– De langstlevende erft het vruchtgebruik van het eigen vermogen

– De andere erfgenamen erven de blote eigendom van het eigen vermogen

15-04-23 pag. 28


• Situatie nr. 3: de erflater heeft geen andere erfgenamen :

– De langstlevende erft alles

15-04-23 pag. 29

4. Afwijken van de wet via een contract?

15-04-23 pag. 30

Afwijken van de wet via een contract?


- Niet verplicht

- Notariële akte

- Vglbaar scheiding v. goederen + vaak regeling scheiding

- Valkeniersbeding niet mogelijk

- Niet mogelijk om bepalingen op te nemen ivm overlijden


- Niet verplicht

- Notariële akte niet nodig

Huwelijk

- Huwelijkscontract is niet verplicht

- Notariële akte

- Keuze huwelijksstelsel + modaliteiten

- Valkeniersbeding

- Verdeling van de huwgemeenschap bij overlijden (vb. verblijvingsbeding)

Veel wettelijke regels Weinig/geen wettelijke regels Inhoud: afwijking Inhoud: regeling voorzien

15-04-23 pag. 31

IV. Kinderen?

15-04-23 pag. 32

IV. Kinderen?


- Moeder

- Vader:- Geen

vaderschapsregel- Erkenning is

noodzakelijk

- Meemoeder: - Erkenning is noodzakelijk


- Moeder

- Vader - Geen

vaderschapsregel - Erkenning is

noodzakelijk

- Meemoeder- erkenning is noodzakelijk

Huwelijk

- Moeder

- Vader: - Automatisch via de

vaderschapsregel

-Meemoeder: - Automatisch via de

meemoederschaps-regel

! Gelijkschakeling tussen alle kinderen van zodra juridisch ouderschap vaststaat!

• Wie is vader, moeder, meemoeder?

15-04-23 pag. 33

IV. Kinderen?

• Kinderbijslag?

• Geen verschil tussen de samenlevingsvormen • Enkel de feitelijke gezinssituatie is van belang

15-04-23 pag. 34

IV. Kinderen?

15-04-23 pag. 35

V. Gevolgen voor de belastingen

15-04-23 pag. 36

Personenbelasting


- 1 gezamenlijke aangifte

- Huwelijksquotiënt geldt


-2 aparte aangiftes

-Partners worden beschouwd als ‘alleenstaanden’

Huwelijk

- 1 gezamenlijke aangifte

- Huwelijksquotiënt geldt

Gelijkschakeling op het vlak van personenbelasting

15-04-23 pag. 37

Successierechten Vlaanderen


- Idem tarief gehuwden

- Vrijstelling gezinswoning


- Idem tarief gehuwden indien: 1)1 jaar ononderbroken samenwonen2)gemeenschappelijke huishouding

-Anders: hoogste tarief!45% (€0 - € 75 000) 55% (€75 000 – €125 000)65% (boven de € 125 000)

-Vrijstelling gezinswoning indien samenwoning van 3 jaar!

Huwelijk

-Voordeligste tarief: 3% (€ 0-€50 000)

9% (€ 50 000 - € 250000)

27% (boven € 250 000)

-Vrijstelling gezinswoning

Gelijkschakeling op het vlak van successierechten in Vlaanderen

15-04-23 pag. 38

VI. Gevolgen sociale zekerheid?

15-04-23 pag. 39

Pensioen


- Rustpensioen: geen gezinstarief, enkel algemeen tarief van 60%

- Er bestaat geen overlevingspensioen


- Rustpensioen: geen gezinstarief, enkel algemeen tarief van 60%

- Er bestaat geen overlevingspensioen

Huwelijk

- Rustpensioen: gezinstarief aan 75% indien voordeliger dan optelsom van algemeen tarief van 60%

- Overlevingspensioen in geval van overlijden

Enkel verschil voor werknemers- en zelfstandigen; geen verschil voor ambtenaren.

15-04-23 pag. 40

Arbeidsongevallenverzekering: uitkering na overlijden


-Wettelijk samenwonende partner heeft in principe geen recht op rente

-BEHALVE: indien er een samenwoningscontract werd opgemaakt waarin een wederzijdse hulpplicht werd afgesproken


- Feitelijk samenwonende partner heeft geen recht op rente (ook niet in geval van samenwoningscontract)

Huwelijk

-Echtgenoot heeft recht op een rente van 30% van basisloon van overleden echtgenoot

15-04-23 pag. 41

VI. Conclusie

Wettelijke samenw.

-Eenvoudige toe- en uittredingsformaliteiten

- Geeft enigszins structuur aan relatie- Beperkte bescherming

- Geen zekerheid na breuk

Feitelijke samenw.

- Geen formaliteiten

- Louter feitelijk gegeven

- Quasi geen bescherming

-Geen zekerheid na breuk

Huwelijk

- Zware toe- en uittredingsformaliteiten

- Best gestructureerd

- Ruime bescherming

- Meer zekerheid na breuk

Veel regels Weinig regels Ruime bescherming Geen bescherming

15-04-23 pag. 42

VI. Conclusie

Vraag niet: Welke samenlevingsvorm is ‘de beste’?

want: de beste samenlevingsvorm bestaat niet (huwelijk is wel de meest beschermende samenlevingsvorm)

Vraag wel: Welke samenlevingsvorm past het beste bij onze gezamenlijke verwachtingen?

Om het antwoord te vinden:- Vertrek van je huidige situatie- Ga na wat de wettelijke gevolgen zijn bij

echtscheiding/overlijden/kinderen/… - Indien niet tevreden met deze wettelijke regeling:

- moduleer zelf via een contract of kies voor een andere samenlevingsvorm

15-04-23 pag. 43

Vragen?

(Pictogrammen: www.sclera.be)

Huwen of samenwonen

Documents

Transcript of Huwen of samenwonen