Document

FoliolumJAARGANG XXI EDITIE III FEBRUARI 2008

UNIVERSITAIR CENTRUM VOOR FARMACIEG. F. S. V. PHARMACIAE SACRUM

H. Pluim Prof. A. Depicker Bert Kaufmann

Productie in hetbuitenland

Geneesmiddelen produceren in plantenzaden

De 'life and times' van een ziekenhuisapotheker

Productie

productienummer voorlopige versie.qxp 17-2-2008 18:54 Pagina 1

Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Perso

on

lijkheid

sstoo

rnissen

01

RedactiecommissieLinet Tanke

Janneke Klein GunnewiekLinda Labberton

Laurien TijinkPieter Oomen

Tonnis Jan Kruizinga

Ab-actiaatJanneke Klein Gunnewiek

Spaanse Aakstraat 819741 CV Groningen

06 [email protected]

DrukkerijWeissenbach BV

Sneek

Oplage1100 stuks

En verder..

Redactioneel 04Praesespraat 05Promovendi 07Studentlid faculteitsbestuur 11Evaluaties vakken 12Student in het Buitenland 25P.S. Agenda 26Alumnus 27Bèta Bedrijven Dagen 28Weerwolven met de Almanak 29Verslag 126e Dies Natalis 31Verslag VVAA Mediski 35ABN AMRO workshop 36Carnavalskrakers 38Genootschappen 40Productie van het Foliolum 43Waar is Wim? 44Beeld van de Apotheker 45Bas & Sil 46Onderzoek belicht 47Ziekenhuisapotheker 49

G. F. S. V. Pharmaciae Sacrum in samenwerking met het Universitair Centrum voor Farmacie

aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Jaargang XXI Editie III februari 2008

Foliolum

Copyright 2008: Niets van deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt wordendoor middel van druk, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder toestemming van de redactie-commissie der Foliolum

Introductie in de IndustrieCHRISTA BOSGOED is werkzaam in deFarmaceutische industrie en zal eeninleidend verhaal houden over dezeboeiende tak van de farmacie.Aspecten die ze bespreekt zijn:Onderzoek en ontwikkeling, registra-tie, productie en kwaliteit en de mar-ketting en Sales.

Farmaceutische industrie in IndiaEen recente ontwikkeling in de far-maceutische industrie is het over-brengen van productie naar (voorma-lig) ontwikkelingslanden als India.DR. HENK PLUIM zal d.m.v. een inter-view vertellen over deze ontwikke-ling en ingaan op de voordelen vande productie in India.

Geneesmiddelen produceren inzadenGeneesmiddelen zijn vaak lastig tesynthetiseren, chemische processenzijn vaak niet toereikend om farmacate ontwikkelen. Er wordt dan ookaltijd druk gezocht naar nieuwemethoden om geneesmiddelen teproduceren door middel van biologi-sche processen. Op de universiteitvan Gent zijn ze erin geslaagd plan-ten antilichamen te laten producerenin plantenzaden.

Farmacie in India: de productie vaneen nieuwe economie?In India is een enorme ecomischegroei, deze kwam tot stand doorstrengere regelgeving rond de intel-lectuele eigendommen. In dezebeschouwing worden kanttekenin-gen geplaatst bij de regelgeving inIndia.

15 17

19 21


Geachte lezer,

U zult misschien denken dat het produceren van het Foliolum voor ons als Redactiecommissie inmiddels een routinekwes-tie is geworden. Helaas, of eigenlijk gelukkig, is dit nog niet het geval. Zelfs nadat we twee edities ter wereld hebbengebracht en dachten dat we alle gekkigheid al wel een keer gezien zouden hebben, kwamen we ook bij het derde nummertoch nog voor verrassingen (zowel positief als negatief) te staan. Voor mooie verhalen kunt u gerust één van ons aanschie-ten. Aan de productie van het Foliolum zouden we een heel Foliolum kunnen wijden. In alle redelijkheid hebben we beslo-ten dit te reduceren tot anderhalve pagina.

Toch bleven we voor ons hoofdthema dicht bij huis en besloten we het Foliolum het thema 'Productie' mee te geven. Omop ideeën te komen hebben we een afspraak gemaakt met professor Frijlink. Hij heeft ons een heel eind op weg geholpenen we hebben kunnen genieten van mooie verhalen over inspecties en problemen bij het productieproces.Christa Bosgoed vertelt het productieverhaal vanaf het begin. Wat voor beweegredenen zijn er voor de productie vangeneesmiddelen en welke technieken zijn hierbij voor handen? Er worden steeds meer geneesmiddelen in het buitenland geproduceerd. Laurien heeft Dr. Henk Pluim geïnterviewd overde voor- en nadelen van het produceren in India. De productie van geneesmiddelen in planten is ook een belangrijke tak van de productie. Professor dr. Ann Depicker heefteen boeiend stuk geschreven over hoe de productie in planten geoptimaliseerd wordt. Voor deze editie van het Foliolum zijn Pieter en Tonnis Jan in de pen geklommen en hebben ze zich verdiept in de voor- ennadelen van de productie in India.

Ook in het P.S.-gedeelte wordt het nodige geproduceerd. Vier genootschappen vertellen welk geneesmiddel zij zouden wil-len produceren en met de Almanakcommissie blikken we onder het genot van een potje 'Weerwolven' terug op de produc-tie van de Almanak. We hebben alle commissies gevraagd een carnavalskraker te produceren en de inzendingen hiervanzijn te vinden op pagina 38-39. De winnaar krijgt een de carnavalskraker exclusief door de Redactiecommissie ingezongenop CD. Wouter Brink is deze keer de alumnus. Hij schrijft over zijn studentenleven bij P.S. en hoe het na zijn studietijd methem is gegaan. Het is erg leuk te lezen hoe het verenigingsleven er 15 jaar geleden uitzag en hoe hij nu nog met veel ple-zier terugkijkt op die tijd.In Het beeld van de apotheker laten we deze keer een huisarts aan het woord. Voor ons als (veelal) toekomstige apothekeris het zeer interessant om te lezen hoe deze huisarts nou écht over de apotheker denkt. Jan Schipper neemt dan ook,mede op ons verzoek, geen blad voor de mond.Aan de echte Waar is Wim?-fans stellen we nu nóg hogere eisen. Probeer eerst maar eens de rubriek Waar is Wim? te vin-den! (Dit geldt overigens ook voor Bas en Sil).

Hopelijk zult u dit nummer met net zoveel plezier lezen als wij het geproduceerd hebben.

Namens de Redactiecommissie ‘07-’08,

Linet Tankeh.t. praeses Redactiecommissie

Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Red

acti

on

eel

Yeah, write

boven v.l.n.r. Pieter Oomen, Laurien Tijink, Tonnis Jan Kruizingaonder v.l.n.r. Linda Labberton, Janneke Klein Gunnewiek, Linet Tanke


Geachte lezer,

De apotheken van vandaag de dag zien er steeds mooier uit en vele hiervan voldoen aan bepaalde formules van verschil-lende keten-apotheken. Veel aandacht wordt besteed aan de lichtval, de ruimte en de service in een apotheek, waar uit-eindelijk geneesmiddelen de rode draad vormen. Ongeveer 5% van de recepten die binnenkomen bij een apotheek wor-den nog door de apotheker zelf bereid. De overige geneesmiddelen worden besteld bij de farmaceutische groothandels.Voordat de geneesmiddelen aan de apotheken afgeleverd worden, hebben ze een heel scala aan productieprocessendoorlopen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het vinden van een geschikte toedieningsvorm voor eengeneesmiddel. Hier houden de onderzoekers van de basiseenheid Farmaceutische Technologie en Biofarmacie zich veelmee bezig. Daarna volgen nog de, eerdergenoemde, verschillende productieprocessen die doorlopen moeten worden.Hierover zal meer te lezen zijn in het stuk van de afdeling Quality Assurance van een farmaceutisch bedrijf. Het merendeelvan de Farmacie-studenten kiezen in hun laatste studiejaar de differentiatie 'Zorg' en een aantal studenten kiezen de diffe-rentiatie 'Productie en Kwaliteit'. Veel studenten, waaronder ikzelf tot een jaar geleden, hebben weinig idee van wat de dif-ferentiatie 'Productie en Kwaliteit' inhoudt. Ik ben daarom blij dat het derde nummer van de Redactiecommissie 'Yeahwrite' in het teken van Productie staat. Dit geeft een goed beeld weer van hoe breed de studie farmacie is en dat er meer isdan alleen de 'front office', de apotheek.

Na de Diesviering in december en de kerstvakantie zijn we inmiddels alweer aan een nieuw kalenderjaar begonnen.Pharmaciae Sacrum gaat wederom een productief jaar in met een divers scala aan activiteiten. Naar verwachting zal, wan-neer deze editie van het Foliolum verschijnt, de eerste EHBO-cursus georganiseerd door Pharmaciae Sacrum succesvolafgerond zijn. Verder draaien de commissies van P.S. en natuurlijk het bestuur ook, op volle toeren om allerlei activiteitenvoor de leden te organiseren. Het Alumni-bestand is sinds de oprichting in 2006 nog altijd groeiende en hopelijk kan bin-nenkort een Alumni-commissie worden opgericht, die zich kan buigen over een Alumnidag. Met verscheidene workshop-/discussie-avonden, sportieve activiteiten, (buitenlandse) excursies en natuurlijk de maandelijke borrels voor de boeg, zitPharmaciae Sacrum ook in 2008 niet stil.

Ons opleidingsinstituut zit ook niet stil. Het is inmiddels het tweede jaar dat het curriculum van de Flexibele Bachelorwordt gegeven. Studenten Biologie en Life Science & Technology kunnen per 1 februari weer zonder enige vertraging over-stappen naar Farmacie en vice versa. Hierbij wil ik de nieuwe studenten Farmacie van harte welkom heten en een leuke tijdbij Pharmaciae Sacrum toewensen. Daarnaast wil ik de Farmacie-verlaters veel succes wensen met hun studie elders.Nadat de Bachelor Farmacie op de schop is genomen, wordt nu dan ook de Master Farmacie onder de loep genomen.

Rest mij nu nog u veel plezier te wensen met het lezen van hetderde Foliolum-nummer en ik hoop u op één van de P.S.-activitei-ten te mogen begroeten.

Met vriendelijke groet,

Namens het 126e bestuur der G.F.S.V. "Pharmaciae Sacrum",

Wai-Ping Chooh.t. praeses

Folio

lum

jaargang

XX

IedIII|P

raesespraat

05

Choo

boven v.l.n.r. Sophie Wassenaar, Wai-Ping Choo,Gertruud Haisma onder v.l.n.r. Joost Masselink en Jochem Berk


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Pro

mo

vend

i0

7

FWNPromovendi

Visolie, foliumzuur en biomarkers in de psychiatrie

Ongeveer eenderde van de patiënten met schizofrenie blijkt matige tot ernstige tekorten aan bepaalde B-vitaminen enomega-3- en -6-vetzuren te hebben. Deze tekorten, die eenvoudig zijn op te heffen met voedingssupplementen (o.a. foli-umzuur en visolie), spelen waarschijnlijk een rol in het ontstaan en de ernst van diverse psychiatrische ziekten en het ont-staan van harten vaatziekten. De behandelende artsen van de patiënten die Ramses Kemperman onderzocht, vermoed-den het bestaan van deze tekorten niet. Overigens voldoet een groot deel van de Nederlandse bevolking niet aan de aan-bevelingen van de Gezondheidsraad wat betreft de inname van foliumzuur (aanbevolen inname van 300 µg/dag) en lange-keten omega-3-vetzuren (2 g omega-3 van plantaardige oorsprong (ALA) en 450 mg omega-3 uit vis (EPA en DHA) per dag).Gezien de dalende groente- en fruitconsumptie zal deze situatie verder verslechteren.

Dat ongeveer een kwart van de patiënten met autisme een verhoogd serotoninegehalte in de bloedplaatjes heeft, was albekend. Serotonine is een neurotransmitter in onze hersenen en darmen. Maar, hoewel autisten vaker maagdarmstoornis-sen zouden hebben, vond Kemperman geen relatie tussen hyperserotonemie (26%) en de darmdoorlaatbaarheid (in 0%verhoogd) bij kinderen met autisme. Voor het idee dat een verhoogde darmdoorlaatbaarheid hyperserotonemie veroor-zaakt, vond Kemperman wel ondersteuning. De vraag blijft echter waarom een kwart van de kinderen met autisme een ver-hoogd bloedplaatjes-serotonine heeft. Meer onderzoek naar het maagdarmstelsel (onze 'second brain') bij autisme is vol-gens de promovendus dan ook gewenst.

Kemperman benadrukt dat niet-hypothesegedreven onderzoek als aanvulling op het veelal hypothesegedreven onderzoekkan helpen bij het vinden van diagnostische en therapeutische biomarkers voor psychiatrische stoornissen. Met namegrootschalige onderzoeken met technieken uit de 'nieuwe' vakgebieden proteomics, metabolomics en genomics zoudenbiomarkers kunnen opleveren voor psychiatrische aandoeningen.

Ramses Kemperman (Nijmegen, 1978) studeerde farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij zijn promotieonder-zoek uitvoerde bij de basiseenheid Analytische Biochemie van het Universitair Centrum voor Farmacie en bij de afdelingPathologie en Laboratoriumgeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Het onderzoek is ver-richt binnen de onderzoeksschool/graduate school Groningen University Institute for Drug Exploration (GUIDE). Per 1januari 2008 begint Kemperman met de opleiding tot klinisch-chemicus bij het UMCG.

Datum en tijd: 7 december 2007, 16.15 uur Promovendus: R.F.J. Kemperman Proefschrift: Nutrition and biomarkers in psychiatryPromotor(es): prof.dr. F.A.J. Muskiet en prof.dr. R.P.H. BischoffFaculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Pro

mo

ven

di

Zoektocht naar biomarkers voor baarmoederhalskanker

De studie van eiwitten (proteomics) in lichaamsvloeistoffen staat nog in de kinderschoenen en kent vele methodologischeuitdagingen. Het verbeteren van de methodes waarmee proteomics bedreven wordt, en de onderzoeksstrategieën die hier-bij gehanteerd worden, verdienen meer aandacht. Het analyseren van monsters die niet voldoen aan criteria die essentieelzijn voor studies waarbij het proteoom vergeleken wordt, is één van deze uitdagingen. Belangrijk is dat factoren die hetproteoom beïnvloeden op systematische en reproduceerbare wijze in kaart gebracht worden.

Bloed (plasma of serum) en urine kunnen op eenvoudige wijze verkregen worden van patiënten of gezonde controles. Dezelichaamsvloeistoffen zijn daarom eerste keus bij de zoektocht naar biomarkerpatronen die gebruikt kunnen worden omkanker en andere ziektes te diagnosticeren. Echter, deze vloeistoffen hebben als nadeel dat het meten van eiwitten meteen lage concentratie bemoeilijkt wordt door eiwitten die in een hoge concentratie aanwezig zijn. Daarnaast kan de prea-nalytische fase (bijv. procedures voor monstername en monster-voorbewerking) ook effect hebben op het serum-proteoom.

Natalia Govorukhina bestudeerde een aantal verschillende benaderingen om eiwitten met een hoge concentratie te verwij-deren. Ook paste zij verschillende analytische technieken toe om de gevoeligheid te vergroten.

De samenstelling van bloed verandert onder invloed van externe factoren, zoals de tijd om te stollen. Daarom bestudeerdeGovorukhina eveneens de invloed van de stollingstijd op het proteoom. De meeste eiwitten bleken niet beïnvloed te wor-den door deze factor, behalve dan eiwitten die direct betrokken zijn bij stollingsprocessen.

Verder analyseerde zij serummonsters van voor en na de behandeling van patiënten met verschillende stadia van baar-moederhalskanker. Deze data werden bewerkt en geanalyseerd. Govorukhina vond geen grote verschillen in het serum-proteoom, maar wel subtiele veranderingen in de eiwitsamenstelling. De waarde van deze bevindingen wordt momenteelonderzocht. Met haar onderzoek toont Govorukhina aan dat de beschreven methodes toepasbaar zijn op lichaamsvloei-stoffen met een complexe samenstelling, zoals serum.

Natalia Govorukhina (USSR, 1956) studeerde biologie aan de Ural Universiteit in Sverdlovsk. Zij verrichtte haar promotieon-derzoek aan de Groningse universiteit, bij de afdeling Farmacie van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen.

Datum en tijd: 21 december 2007, 14.45 uur Promovendus: mw. N.I. Govorukhina Proefschrift: Biomarker discovery for cervical cancer Promotor(es): prof.dr. R. Bischoff en prof.dr. A. van der Zee Faculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen Informatie: Natalia Govorukhina, tel. 050-363 8505, e-mail: [email protected]

Effect cannabis op luchtwegcellen

Cannabis sativa wordt al sinds mensenheugenis gebruikt als remedie tegen diverse ziekten, waaronder astma. EffimiaGkoumassi onderzocht het effect van cannabinoïden op bepaalde spier- en epitheelcellen die voorkomen in de luchtwe-gen. Haar onderzoek geeft meer inzicht in de biochemische processen in die cellen.

Effinia Gkoumassi (Griekenland, 1978) studeerde aan de universiteit van Edinburgh. Het onderzoek werd uitgevoerd bij deafdeling Moleculaire Farmacologie.

Datum en tijd: 21 december 2007, 16.15 uur Promovendus: mw. E. Gkoumassi Proefschrift: Cannabinoid signalling in human bronchial epithelial and smooth muscle cellsPromotor(es): prof.dr. J. Zaagsma en prof.dr. M. SchmidtFaculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Lutherse Kerk, Haddingestraat 23, Groningen Informatie: Effinia Gkoumassi, tel. 06 34 93 12 66, e-mail: [email protected]


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Perso

on

lijkheid

sstoo

rnissen

01

Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Pro

mo

vend

i0

9

Het griepvaccin als poeder: antwoord op een pandemie?

Het vogelgriepvirus trok de afgelopen jaren de aandacht van heel West-Europa. Vooral in 2006 werd veel gespeculeerdover een massale virusuitbraak, oftewel pandemie. De Nederlandse overheid vreesde een tekort aan vaccin, onder meeromdat het vaccin slecht houdbaar is. Dat kan veranderen, zegt promovendus Jean-Pierre Amorij van de RijksuniversiteitGroningen. In zijn proefschrift beschrijft hij een methode om griepvaccins in poedervorm te bewaren. Zo kan het tenminsteeen paar jaar bewaard blijven - genoeg tijd om een landelijke voorraad op te bouwen.

Amorij promoveert op 4 januari 2008. De afgelopen vier jaar heeft hij allerlei mogelijkheden onderzocht om een griepvac-cin langdurig op te kunnen slaan. Het antwoord lag in het zogenaamde vriesdrogen: een eiwitmolecuul, zoals een vaccin,wordt dan heel snel ingevroren tussen miljoenen suikermoleculen. Die moleculen stapelen zich als minuscule bolletjes oprondom het vaccin, zodat het stabiel in droge vorm kan worden bewaard.

SuikersAmorij gebruikt voor het vriesdrogen geen gewone suikers, maar speciale types zoals inuline en trehalose. Na anderhalfjaar lukte het Amorij om precies het goede vriesdroogproces te vinden. Dat is secuur maar belangrijk werk, omdat na hetvriesdrogen het vaccin natuurlijk nog wel moet werken. "Het was vooral lastig om de juiste vriessnelheid te bepalen en degoede suiker uit te kiezen", zegt Amorij. Maar het is hem gelukt. Het resultaat ziet eruit als droge poedersuiker.

Geen griepprik nodigGevriesdroogde griepvaccins zijn niet alleen beter houdbaar. Ze zijn ook beter toe te dienen. Injectienaalden zijn daarvoorniet meer nodig: het vaccinpoeder valt prima in te slikken of te inhaleren. Dat scheelt een hoop tijd als de overheid tijdenseen pandemie zo snel mogelijk miljoenen mensen moet vaccineren. Voor inslikken of inademen heb je tenslotte geenmedisch personeel nodig. Om te achterhalen of inslikken dan wel inhaleren het best werkt, deed Amorij ook proeven metmuizen. "Inhaleren werkte veruit het best op de muizen", vertelt hij. "De immuunreactie bleek zelfs krachtiger dan bij eeninjectie". Bovendien is volgens Amorij het poeder sowieso bijzonder geschikt voor inhalatie. Het is namelijk erg licht enblijft goed zweven, waardoor het diep in de longen kan komen. En dat is efficiënt voor de inname.

ToepassingHet ziet er dus naar uit, dat - wanneer de tijd daar is - heel Nederland zich tijdens een pandemie immuniseert door aaninhalers te zuigen. Toch duurt die toepassing volgens Amorij nog wel even. "We hebben het tot dusver alleen op muizengetest. Proeven met mensen moeten nog gebeuren. Als alles snel en goed gaat, kan het misschien binnen vijf jaar. Meteen paar tegenslagen duurt het nog tien jaar. Maar komen gaat het zeker."

Curriculum VitaeJean-Pierre Amorij (Zaanstad, 1978) studeerde Farmacie en Technische Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen enbehaalde vervolgens zijn apothekersdiploma in 2003. Hij promoveert tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappenbij prof.dr. H.W. Frijlink aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij voerde zijn onderzoek uit bij de afdeling farmaceutischetechnologie en Biofarmacie van de RUG in nauwe samenwerking met de afdeling Medische Microbiologie, sectie molecu-laire virologie (prof. dr. J.C. Wilschut), van het UMCG en de RUG. De titel van zijn proefschrift luidt: The Development OfStable Influenza Vaccine Powder Formulations For New Needle Free Dosage Forms.

Datum en tijd: 4 januari 2008, 16.15 uur Promovendus: J.P. Amorij Proefschrift: The development of stable influenza vaccine powder formulations for new needle-free dosage formsPromotor(es): prof.dr. H.W. Frijlink en prof.dr. J.C. WilschutFaculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen Informatie: tel. 050-363 31 72, e-mail: [email protected]


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Pro

mo

ven

di

Chemometrics for drug impurity profiling: Optimisation of capillary electrophoresis anddeconvolution of overlapping peaks

Zuivere geneesmiddelen Het meten van onzuiverheden is van belang voor de kwaliteit en veiligheid van geneesmiddelen. In het proefschrift vanPaul van Zomeren is de bruikbaarheid van verschillende chemische methoden onderzocht voor het in kaart brengen vanonzuiverheden in geneesmiddelen. Daarbij ging het zowel om het optimaliseren van analysemethoden als om het destille-ren van bruikbare informatie uit analyseresultaten. Het optimaliseren van analysemethoden had tot doel onzuiverheden zovolledig mogelijk te scheiden in zo kort mogelijke tijd. Extractie van bruikbare informatie uit analyseresultaten was gerichtop het verkrijgen van zuivere spectra van individuele onzuiverheden, als deze componenten in meer of mindere mateonvolledig worden gescheiden.

Paul van Zomeren (Sneek, 1974) studeerde farmacie in Groningen. Het onderzoek werd uitgevoerd bij de afdelingFarmaceutische Analyse. Van Zomerens nieuwe werkgever is Dada Consultancy BV in Nijmegen.

Datum en tijd: 8 februari 2008, 16.15 uur Promovendus: P.V. van Zomeren Proefschrift: Chemometrics for drug impurity profiling: Optimisation of capillary electrophoresis and deconvolution of over-lapping peaksPromotor(es): prof.dr. G.J. de Jong en prof.dr. E.M.J. Verpoorte Faculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen Informatie: P.V. van Zomeren, tel. 024-373 0309, e-mail: [email protected]

New formulation approaches for the leishmanicidal drug Miltefosine and for the polye-ne antibiotic Amphotericin B

Medicijnen tegen Leishmania-infecties in de tropen Amfotericine B en miltefosine zijn geneesmiddelen voor de behandeling van tropische Leishmania-infecties. PromovendusAndreas Lemke onderzocht nieuwe mogelijkheden voor het intraveneus toedienen van miltefosine. Hij ontwikkelde hier-voor een nieuwe formulering. Daarnaast maakte hij een gevoelige analysemethode voor miltefosine en doet hij in zijnproefschrift uitspraken over structuur-activiteitsrelaties op basis van een breed scala aan miltefosine-achtige verbindin-gen. Tevens ontwikkelde hij een nanoschaal-formulering voor amfoterocine B, die na verder onderzoek mogelijk klinischtoepasbaar is. In principe is een nanosuspensie met amfotericine B veilig en biedt het gebruik van deze nieuwe toedie-ningsvorm mogelijkheden bij de behandeling van infectieziekten in het centraal zenuwstelsel.

Andreas Lemke (Duitsland, 1976) studeerde aan de vrije universiteit in Berlijn en voerde zijn promotieonderzoek uit bij deafdeling Pharmaceutical Biology van de RUG en in Berlijn bij de afdeling Pharmaceutical Technology, Biotechnology &Quality Management. Na zijn promotie gaat hij werken bij Nycomed Oranienburg GmbH.

Datum en tijd: 15 februari 2008, 16.15 uur Promovendus: A. Lemke Proefschrift: New formulation approaches for the leishmanicidal drug Miltefosine and for the poly-ene antibiotic Amphotericin B Promotor(es): prof.dr. O. Kayser en prof.dr. W.J. QuaxFaculteit: wiskunde en natuurwetenschappen Plaats: Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen Informatie: tel. 050-363 3299/3000, e-mail: lemke@[email protected]


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Faculteitsb

estuu

r11

Een week uit het drukke leven van een FB-erPeter van Abswoude

Als adviserend studentlid van het faculteitsbestuur (FBèr) heb je (zeker waar het gaat om onze mooie en veelzijdige facul-teit wiskunde en natuurwetenschappen) een afwisselend bestaan. Om jullie eens een kijkje in de keuken hiervan (en daar-mee in mijn leven) te geven, schrijf ik dit stukje. Hierin beschrijf ik wat ik zoal doe in de eerste werkweek van januari die ikeven op zaterdag laat beginnen omdat ik jullie dat mooie etentje van zaterdagavond niet wil onthouden.

Zaterdag 5 januari, 14:00 uur. Ik sta op de stoep bij Gideon Laugs, de voorganger van mijn voorganger, en zie ArendDijkstra (een nog verdere voorganger) al aan komen fietsen met twee stoelen in zijn hand. We zijn bijeen voor een etentjeter gelegenheid van het afscheid van de decaan, acht maanden eerder. Met vijf (voormalige) FBèrs zetten we in de urendie volgen een maaltijd neer voor twaalf man: tien FBèrs en Douwe Wiersma met zijn vrouw Jari. Als we om een uur ofzeven allemaal aan tafel zitten is er al veel gesproken over wat iedereen tegenwoordig doet (velen zijn al gesettled, metvrouw/man en kinderen en mooie banen) en over hoe het toch ook maar weer was om FBèr te zijn. Ook praten we over delaatste ontwikkelingen aan de faculteit. Het is een bijzonder gezelschap en de sfeer is erg leuk! Om een uur of elf gaan dewat oudere FBèrs weer terug naar de Randstad en vertrekken ook Douwe en zijn vrouw. Als jongere generatie (we kennenelkaar ook wat beter omdat iedereen toch redelijk lang in het wereldje heeft gefunctioneerd) blijven we hangen, doen wede afwas en zorgen we ervoor dat de laatste flessen wijn ook op gaan. Allerlei vertrouwelijke dingen die ik alleen met voor-gangers kan bespreken, gaan over tafel.

Maandag 7 januari. Het nieuwe jaar op de faculteit (ik was donderdag en vrijdag al even geweest om lekker rustig watactiepuntjes weg te werken) begint redelijk rustig en ik ga door waar ik vrijdag gebleven was. Om twaalf uur heb ik een ver-gadering bij Farmacie met het studentenoverleg daar. Voor mij erg belangrijk om bij deze overleggen aanwezig te zijnomdat ik de farmaciestudenten niet zo dagelijks spreek als de studenten hier op Zernike. We hebben een goed overlegwaar goede discussies worden gevoerd. En ik heb weer even wat farmaceuten gesproken. Altijd nuttig! Op de weg terugnaar Zernike trap ik mijn krenk kapot, waardoor ik een eind moet lopen en mijn fiets moet laten repareren. Vervelend, wanthierdoor kom ik pas om een uur of twee weer terug op de faculteit, terwijl ik om vier uur alweer in de binnenstad word ver-wacht voor de nieuwjaarsreceptie van de faculteit. Een erg gezellige bijeenkomst waar ik met veel mensen praat: van stu-denten in de faculteitsraad tot directeuren van grote onderzoeksinstituten: het hele veld waar ik mee te maken heb is aan-wezig! In een goede toespraak schetst de decaan de ontwikkelingen van onze faculteit van het afgelopen jaar: een nieuwgebouw, de reorganisatie, de grote studentenaantallen; alles passeert de revue.

Dinsdag 8 januari. `s Ochtends word ik ermee geconfronteerd dat het mailen van alle studenten over mijn opvolging tochiets lastiger is dan ik had gehoopt. Veel praten als brugman is dan ook nodig voordat ik toch voor elkaar krijg dat 3400 stu-denten een mail krijgen waarin duidelijk wordt gemaakt dat ik een opvolger zoek en dat de sollicitaties open zijn. Dan hebik om half elf een bespreking met drie bestuursleden van CoVer, Idun en ßasic. Het gaat over de regels die gelden voor hungebruik van hun kamers in de Bernoulliborg. Lastig, omdat hier de belangen van studenten en staf toch niet helemaalovereenkomen. Met deze drie studenten probeer ik helder te krijgen wat we als studenten willen bereiken en wat deonderhandelruimte is. `s Middags moet ik nog wat dingetjes regelen en dan mijn fiets ophalen om naar de Aula van hetAcademiegebouw te gaan waar het afscheidssymposium van eerder genoemde Douwe Wiersma plaatsvindt. Ik schuif aanbij zijn afscheidscollege (de Aula zit bijna helemaal vol!) waarin hij indrukwekkend in drie kwartier uiteenzet hoe zijn per-soonlijke leven en wetenschappelijke carrière er de afgelopen 65 jaar uitzagen, wat zijn bestuurlijke rol is geweest, wat hijwetenschappelijk heeft bereikt en wat hij de komende jaren nog gaat doen. Daarna wordt hem lof toegezongen door dedirecteur van zijn onderzoeksinstituut, Jasper Knoester, de decaan, Serge Daan, en de rector magnificus, Frans Zwarts. Erwordt nog een receptie gehouden in het verbouwde Academiegebouw, waarna er een groots diner is in Ni Hao in hetStadsparkpaviljoen. Hartstikke mooi, zo`n diner met 200 a 300 gasten uit de wetenschappelijke top, de universitairebestuurlijke top en vele mensen die de afgelopen jaren ertoe hebben gedaan in het facultaire bestuur. Nog lang praat ik namet Robbert Bloem, mijn directe voorganger die donderdag weer naar Zweden vertrekt.

Woensdag 9 januari. Woensdagochtend heb ik een persoonlijk gesprek van een half uur over allerlei belangrijke actueleonderwerpen met de decaan. Heel erg prettig hoe serieus ik word genomen, hoe ik in alles word betrokken en hoe er naarmij wordt geluisterd! Daarna vindt deel twee plaats in het drieluik over de studieverenigingen: ik zit om tafel met mensenvan facilitaire zaken. We komen een heel eind richting goede afspraken over kleden over banken heen gedrapeerd en meerpraktische onderwerpen. Daarna vertrek ik richting binnenstad voor een aantal bijeenkomsten. Ik moet even bijpraten metiemand uit de Universiteitsraad en heb een bespreking met een deel van de sollicitatiecommissie voor mijn opvolger. Aan


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Fa

cult

eits

bes

tuu

ren

Eval

uat

ieC

urs

uss

en

het eind van de middag is het tweewekelijkse FBèrsoverleg. Eigenlijk is dit een van de leukste vergaderingen die ik mee-maak. Als FBèr heb je een positie waarin je over veel dingen niet met iedereen kunt praten omdat ze vertrouwelijk zijnen/of ingewikkeld liggen. De collega`s van de andere faculteiten die ik in dit overleg spreek zitten allemaal ook op zo`npositie, wat maakt dat ze geen belangen hebben in de dingen die mij bezig houden, maar zich de problematiek wel kun-nen voorstellen. Wat resulteert, is een overleg in ongedwongen sfeer waarin veel belangrijke punten worden besprokenonder het genot van veel koekjes, aangezien wie koekjes meeneemt, niet hoeft te notuleren. Na afloop gaan we nog evengezellig wat drinken in een nabijgelegen kroegje.

Donderdag 10 januari. Donderdag is de dag van de bestuursvergadering. `s Morgens kom ik mooi op tijd op de faculteitom nog even mijn stukken te lezen en de vergadering voor te bereiden. Om elf uur heb ik een overleg met de fractievoor-zitter van de studenten in de faculteitsraad en de vice-voorzitter van de raad (ook een student). We nemen de komendecyclus door en wat problemen en discussies die spelen en die we voorzien dat ze gaan spelen. Om twaalf uur begint dande bestuursvergadering. Er staan zoals altijd broodjes op tafel en voordat we echt beginnen wordt er eerst even wat infor-meel bijgepraat. Op de agenda staan allerlei stukken: van de invoering van de Graduate Schools tot aanstellingen vanhoogleraren die al met emeritaat zijn en van onderwijsvisitaties tot de methodiek van jaarverslaglegging. Ook komt hetpresidium van de faculteitsraad nog langs om de agenda van de volgende overlegvergadering door te nemen. Na debestuursvergadering (die ruim vier uur heeft geduurd) heb ik nog even een gesprek met Raymond Bourgonje, het student-lid van het bestuur van ONT. We nemen wat actuele kwesties door in een ontspannen sfeer. Donderdagavond doe ik evenlekker helemaal niks wat met het bestuur te maken heeft en ga ik lekker in de stad wat eten met twee vriendinnen, waarnaik naar een borrellezing van een chemische vereniging ga.

Vrijdag 11 januari. Na een heel drukke week van allerlei belangrijke overleggen loopt mijn week relatief rustig af. De vrij-dagochtend begint met de apotheose van het studieverenigingendrieluik: studenten- en stafkant komen bij elkaar. Omdater al goed is vooroverlegd met beide partijen afzonderlijk komen we er snel en in een goede sfeer uit. Ik zeg niet zo veel,zoals zo vaak als FBèr: in het voortraject doe ik veel werk, maar als het er op aan komt en ik mijn werk goed heb gedaan,komt men er prima uit zonder mij! Vrijdagmiddag heb ik allemaal klusjes te doen (dit stukje schrijven, notulen van hetFBèrsoverleg (ik had geen koekjes bij me, woensdag…) maken, studenten vragen voor de opening van de Bernoulliborg)in alle rust met een lekker muziekje erbij. Vrijdagavond eindig ik dit stukje weer zoals ik het ook begonnen ben: met eenetentje. In dit geval met de studenten in de faculteitsraad en ook dit keer help ik weer graag met koken! We hebben eenerg gezellige avond, maar opnieuw (en dat is deze groep studenten toch ook wel eigen!) hebben we weer leuke en span-nende discussies over wat er allemaal beter kan en moet op deze faculteit - en in de hele wereld natuurlijk.

Evaluatie cursussen

Evaluatie cursussen studiejaar 2006 /2007 (laatste gedeelte)

Introductie levensloop, Levensloop 1.2 2007 Het vak is niet goed beoordeeld. Er was veel ontevredenheid over de organisatie en de inhoud. Vooral farmaceuten vondenhet niet zinvol (brief t.k.n. coordinator Biologie)

Pathologie (flexibele Bachelor) mei / juni 2007De cursus wordt als bijzonder slecht beoordeeld. De studenten hebben vooral veel kritiek op de moeilijkheid en gedetail-leerdheid van het boek en de oppervlakkigheid van de colleges. Daarnaast is het niet duidelijk wat er op het tentamen ver-wacht wordt. De studenten vonden dat de vragen op het tentamen veel te gedetailleerd waren in vergelijking met de enor-me hoeveelheid stof (brief 3).


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Evaluatie

cursu

ssen13

Communicatie zorg, april 2007Men is over het algemeen goed te spreken over de cursus (brief 1).

Farmaceutische Analyse A (flex bac) april/mei 2007Er was veel kritiek op het practicum; vooral over beschikbare ruimte en de tijd om te kunnen nabespreken. Ook vond mendat men te weinig voorkennis bezat. Studenten vonden het een zwaar vak.

Pathofysiologie, juli 2007 Over het algemeen werd de cursus niet goed beoordeeld, er is vooral veel kritiek op het tentamen voornamleijk de vraag-stelling (brief 2)

GIMMICS mei 2007 De studenten hebben een positieve beoordeling voor het vak (brief 1).

Evaluatie cursussen studiejaar 2007 /2008

Farmaceutische Biologie en Fytotherapie, september 2007 De studenten hebben over het algemeen een positieve waardering voor deze cursus. Er is kritiek over de plaats van decursus in het programma (brief 1).

Farmaco-epidemiologie in de Praktijk, september 2007 Uitstekende, interessante cursus (brief 1).

Farmaco-economie september 2007 Vrijwel alles wordt positief gevonden; studenten zijn zeer tevreden over dit leuke vak (brief 1).

Farmaceutische Anorganische chemie oktober 2007De cursus is goed verbeterd, maar nog steeds vindt men deze cursus geschikter voor de (post)propedeuse fase (brief 1).

Algemene Farmacotherapie november 2007De respondenten zijn zeer tevreden over de cursus. De cursus is wel zwaar (brief 1).

Farmacochemie & Spectroscopie september 2007De studenten hebben over het algemeen een positieve waardering voor de cursus. Er is kritiek op de begrijpelijkheid vande boeken/dictaten. Ook is er kritiek op de moeilijkheid van het tentamen (brief 1).

Bijwerkingen Geneesmiddelen en PMS oktober 2007Studenten hebben een positieve waardering voor de cursus. Er is wel kritiek op de begrijpelijkheid van de dictaten en erzou door de docenten beter gebruik kunnen worden gemaakt van Nestor (brief 1).

Celbiologie en Biochemie oktober 2007Studenten zijn positief over de cursus. Beide docenten worden goed beoordeeld. Er is wel kritiek op de inhoud van hettentamen en de representativiteit van de oefenvragen (brief 1 met aandacht voor representatieve oefenvragen).

Introductie & Levensloop 1.1. De respondenten zijn in het geheel niet tevreden over de cursus, m.u.v. project levensloop. Het wordt veelal nutteloos ensaai gevonden (brief 3).


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Pro

du

ctie15

Zoals de naam al doet vermoeden is de farmaceutischeindustrie de bedrijfstak die geneesmiddelen ontwikkelten produceert. Waar vroeger geneesmiddelen vooral uitplanten werden gehaald, is dat tegenwoordig nog maareen zeer klein aspect van de geneesmiddelen industrie.Voordurend meegaan met de nieuwe ontwikkelingenzorgt ervoor dat farmaceutische bedrijven constant inbeweging zijn.

Het leven van een geneesmiddel is onderverdeeld in ver-schillende fasen waarbij de farmaceutische industrie inelke fase zijn rol speelt. Een mogelijk geneesmiddelbegint in de preklinische fase waarbij (dier)proeven dewerkzaamheid moeten aantonen. Wanneer deze fasesuccesvol doorlopen is zal het in de klinische faseterecht komen. In deze fase wordt het geneesmiddelvoor het eerst aan vrijwilligers toegediend om de veilig-heid en effectiviteit te bestuderen in de mens. De stu-dies in mensen gaat geleidelijk van gezonde vrijwilligers(fase I), via een selecte groep patiënten (fase II) naar gro-tere groepen patiënten (fase III). Het kan jaren durenvoordat de werking van een geneesmiddel is aange-toond en door de verschillende instanties is geaccep-teerd. Op dat moment kan het geneesmiddel geregi-streerd worden en de productie op grote schaal van startgaan. Een geneesmiddel is op dat moment nog lang nietuitontwikkeld. Er kan nog altijd gesleuteld worden aande formulering en/of het toepassingsgebied.

ONDERZOEK EN ONTWIKKELING

Elk nieuw geneesmiddel begint met de ontdekkingervan. Maar voor het zover is, is er al heel veel werk aanvooraf gegaan. Het proces van geneesmiddelontwikke-ling kan via verschillende basisprincipes zijn einddoelbereiken.

Allereerst is er benadering van de high throughput scree-ning van duizenden verwante chemische verbindingenop biologische activiteit. Het zoeken naar de speld in dehooiberg. Een andere mogelijkheid is het modificerenvan een bekende verbinding om de effectiviteit te verho-gen of bijwerkingen te verminderen. Daarnaast is er hetrationele ontwerp. Redeneren vanuit de aandoening enop basis van de kennis van de pathofysiologie, farmaco-logie en farmacochemie een geneesmiddel ontwikkelen.Als laatste is er het toeval. Menigmaal is er een genees-middel ontdekt zonder dat daar op dat moment echtnaar gezocht werd.

Hoe een actieve verbinding ook gevonden wordt, het isdan nog geen geneesmiddel. Er moet een formulering

omheen om ervoor te zorgen dat het op de juiste manierin de patiënt terecht komt. Daarbij moet rekening gehou-den worden met dingen als de structuur van de verbin-ding, de stabiliteit van de verbinding, hoe goed de ver-binding wordt opgenomen in het lichaam, voor welkepatiënten het geneesmiddel bedoeld is etc. In de prekli-nische en klinische fases wordt vaak gekozen voor eenvrij simpele formulering zoals een drank, infuus of cap-sule. In latere fases wordt dit meer en meer geoptimali-seerd, omdat zaken zoals massaproductie en een lange-re houdbaarheid ook om de hoek komen kijken.

Deze fase van het geneesmiddel onderzoek kost veel tijden geld. Het kan 12 tot 15 jaar duren voordat de kostengedurende de rest van de looptijd van het patent (20 tot25 jaar) terug verdiend zijn. Wanneer een geneesmiddeldan ook in een late fase strandt, en de investeringen nietmeer terug verdiend kunnen worden, is dat een stropvoor het bedrijf.

Introductie in de IndustrieChrista Bosgoed

Tabletteerafdeling Salvay Olst in 1948

REGISTRATIE

Een ontwikkeld geneesmiddel moet bij de overheid gere-gistreerd worden voor het de markt op mag. Hiervoorwordt een uitgebreid dossier opgesteld waarin de kwali-teit, veiligheid en werkzaamheid zijn vastgelegd. Hierbijmoet gedacht worden aan de kwaliteit van de gebruiktegrondstoffen en het eindproduct en de resultaten van deklinische studies. Aangetoond moet kunnen worden dathet geneesmiddel werkzaam en veilig is. Ook een wijzi-ging aan het product nadat het op de markt is gekomen,moet aan de registratie autoriteiten worden doorgege-ven. Ook dit traject kost veel tijd.


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Pro

du

ctie

Foto van een filmcoater, een voorbeeld van innovatie in deindustrie

PRODUCTIE EN KWALITEIT

Wanneer de ontwikkeling van de actieve verbinding suc-cesvol lijkt en het een geregistreerd geneesmiddelwordt, kan het op grote schaal geproduceerd gaan wor-den. Van bereiding van enkele kilo’s op labschaal naarhonderden kilo’s in een fabriek is nog een hele klus.Einddoel is een stabiel, reproduceerbaar productiepro-ces welke een geneesmiddel voorbrengt dat aan deeisen voldoet die vooraf zijn vastgesteld. Dat bestaatdan niet alleen uit de tablet, capsule, suspensie ofoplossing, maar ook de verpakking daarvan. De tablet ofcapsule in de blister, de suspensie in de flacon en deoplossing in de spuit. De verpakking is even belangrijkals het geneesmiddel zelf. Het garandeert behoud vankwaliteit en houdbaarheid én kan een uitstekend marke-tingtool zijn.

De producent moet kunnen garanderen dat alle produc-ten die op de markt verschijnen aan de eisen voldoen dievastgelegd zijn in het registratie dossier. Dat wordtgedaan door gebruik te maken van gevalideerde proces-sen waarvan de reproduceerbaarheid gegarandeerd is.Als het proces onverstoord verloopt, is het zeker dat eengoed eindproduct ontstaat. Elke afwijking van dat procesmoet dan ook onderzocht worden.

Opvallend is dat binnen de innoverende FarmaceutischeIndustrie, de productie achter is gebleven. Natuurlijk zijner wel verschillen ten opzichte van 20 jaar geleden zoalsbijvoorbeeld de introductie van drogen door middel vaneen microwave, mengen in gesloten bins in plaats van“open” Conische Mengers (verbeteren containment) encoaten door middel van een filmcoater in plaats van dra-geerpannen. Maar daartegenover staat dat we nogsteeds een proces valideren door drie goede charges temaken en dan er vervolgens vanuit gaan dat alle volgen-de batches, die onder dezelfde omstandighedengemaakt worden, van eenzelfde kwaliteit zijn. Uiteraardcontroleren we de kwaliteit door een steekproef van 10

tabletten te nemen en het gehalte te bepalen. Als ditgehalte goed is geven we de gehele batch vrij, welke uitenkele miljoenen tabletten kan bestaan. Dit garandeertnatuurlijk niet dat elk tablet goed is. De enorme regelge-ving binnen de Farmaceutische Industrie geeft echternauwelijks ruimte om dit anders te gaan doen, tot vooreen paar jaar geleden toen de FDA (Amerikaanse autori-teiten) met het P(rocess) A(nalytical) T(echnology) initia-tief kwam. Dit geeft de Industrie de mogelijkheid om altijdens het proces te meten of bijvoorbeeld een mengingvolledig is. Dus niet meer 10 minuten mengen omdat datooit is vastgesteld, maar mengen totdat het gemengd is.Voor met name “droge producten” is dit lastig vast testellen. We zien dan ook de intrede van vele nieuwe tech-nieken die veelal gebaseerd zijn op licht, waarbij gebruikgemaakt wordt van de eigenschappen van de actievestof (bv fluorescentie). De eerste registratiedossierswaarin gebruik gemaakt wordt van deze nieuwe ontwik-kelingen worden ondertussen ingediend. Ook SolvayPharmaceuticals is hier volop mee bezig, zowel zelfstan-dig als in samenwerkingsverbanden (Top InstituutPharma en met leveranciers), want uiteindelijk moet ditleiden tot alleen maar goede producten, waar geen foutetablet tussen zit.

MARKETING EN SALES

Zolang een geneesmiddel in patent is, heeft de produ-cent het alleenrecht. De kosten die tijdens de ontwikke-lingsfase zijn gemaakt zullen terugverdiend moeten wor-den. Als het geneesmiddel de enige voor een bepaaldeaandoening is, zal de markt eenvoudiger beginnen methet gebruik van dat middel, dan wanneer er vijf andere incompetitie zijn. In het geval van veel competitie zal je opéén of andere manier eruit moeten springen. Goede mar-keting strategieën zijn essentieel om dit doel te berei-ken. In het ideale geval begint die marketing al voor ereen verbinding is. Voor welke (groep) aandoeningen wil-len we een geneesmiddel ontwikkelen? Welke genees-middelen zijn er in die categorie al op de markt? Wat ishun werkingsmechanisme? Hoe kunnen we daar ver-nieuwend zijn? Dit zijn mogelijke vragen die in het vroe-ge traject van de geneesmiddelontwikkeling een rol spe-len. Wanneer het product dan eindelijk daar is, moet hetonder de aandacht van de artsen gebracht worden. Deverschillende middelen die daarvoor in gebruik zijn heb-ben allemaal als doel de arts te laten kiezen voor datspecifieke geneesmiddel.

De farmaceutische industrie is als iedere andere indus-trie waarbij een product aan de man gebracht moet wor-den. Het verschil is dat het product een geneesmiddel is.Hierdoor worden zeer hoge eisen gesteld aan het pro-ductieproces en is het noodzakelijk om constant nieuweproducten te blijven ontwikkelen. Het is de bedrijfstakwaar tegenwoordig de vernieuwing in technologie zosnel gaat dat je de slag niet missen mag, als je bij wiltblijven. Mede hierdoor is de farmaceutische industrievoor mij een van de allerleukste bedrijfstakken waarin jeals apotheker werkzaam kan zijn.


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Pro

du

ctie17

Dishman pharmaceuticals and chemicals is een bedrijfdat in 1989 is opgericht. Het is een multinational metvestigingen in Europa, de VS, China, Japan en India. InIndia is Dishman pionier. Ze zijn het eerste bedrijf dateen recentelijk gepatenteerd farmacon door de ontwik-kelingsfase hebben gebracht en nu op volle schaal pro-duceren.

Wat zijn de belangrijkste voordelen van productie in 'tbuitenland?Het voordeel is niet zozeer het buitenland als wel dereden. Farmaceutische bedrijven hebben tot voor enigejaren altijd volledig onafhankelijk willen zijn op allegebieden van het ontwikkelen en vermarkten vangeneesmiddelen. De kosten zijn echter significant toege-nomen, in het bijzonder van de klinische studies, maarin feite op alle gebieden. Derhalve hebben de firma'szich bezonnen om hun kernactiviteiten. Chemische pro-ductie en waarschijnlijk in de toekomst ook farmaceuti-sche productie kan beter uitbesteed worden aan gespe-cialiseerde bedrijven. Dit voorkomt enerzijds investerin-gen in productiecapaciteit en anderzijds gespecialiseer-de kunnen bedrijven de benuttingsgraad van de facilitei-ten optimaliseren wat tot betere kostenplaatjes leidt.Daarnaast zijn de productiekosten in landen als Indiabeduidend lager dan in Europa of Amerika, terwijl dezelf-de kwaliteitsnormen aangelegd worden.

Wat zijn de belangrijkste nadelen van productie in 't bui-tenland?Een nadeel ligt in de afstand. Graag heeft een onderzoe-ker die zijn informatie overdraagt geregeld contact metdegene die het overneemt. Ondanks de huidige beschik-baarheid van elektronische hulpmiddelen is persoonlijkcontact zeer belangrijk voor een goede kennisover-dracht. Reistijd en ook tijdsverschil zijn hiervoor nadelig,naast de kosten.Soms spelen communicatiemoeilijkheden een rol, metname taalbarrières met bijvoorbeeld China.

Hoe gaat het daar met de controle over de productie vangeneesmiddelen? Verloopt dit volgens Nederlandseregels?Wereldwijd worden dezelfde normen voor de productievan geneesmiddelen, zogenaamde ActivePharmaceutical Ingredients (API's), aangelegd.Productie dient plaats te vinden onder cGMP. Controledaarop vindt plaats door de registratieautoriteiten vande landen waar de productie plaatsvindt, maar ook doorde klanten en de registratieautoriteiten van de landenwaar de geneesmiddelen gebruikt worden (US-FDA,Europa: EDQM). Alleen na goedkeuring, dus na eenaudit, kunnen de geneesmiddelen vermarkt worden.

Zijn er ook Nederlanders werkzaam in die fabrieken?Als ik mij op India richt en specifiek op mijn bedrijfDishman dan geldt dat weinig buitenlanders in de pro-ductie werkzaam zijn en geen Nederlanders. Maar vooreen belangrijke discipline als Quality Assurance (QA),verantwoordelijk voor de vrijgifte van de geproduceerdeproducten, heeft Dishman een Engelsman aangetrokkendie ook werkelijk naar India verkast is. Voor registratieac-tiviteiten geldt hetzelfde.

Hoeveel van de in Nederland gebruikte medicijnen wor-den in 't buitenland geproduceerd?Waarschijnlijk meer dan 95%, maar niet alleen in Azië,maar ook in andere Europese landen of Amerika.

Hendrik Pluim is geboren op 18november 1953. Na het gymnasi-um te hebben afgerond, studeer-de hij van 1972 tot 1978 aan deuniversiteit van Groningen. In1978 behandelde hij hier zijnmastertitel in de organische schei-kunde. Na zijn studie promoveer-

de hij en verkreeg in 1982 zijn doctor’s graad. Naenkele jaren werkzaam te zijn geweest opCarolusClusius college te Zwolle startte H. Pluimzijn loopbaan in de farmaceutische industrie inde chemical development.

Farmaceutische industrie in IndiaInterview met dr. Henkrik Pluim door Laurien Tijink


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

rod

uct

ie

Hoe gaat het met patenten in 't buitenland?In bijna alle landen geldt duidelijke patentwetgeving.Bijvoorbeeld in India is de patentwetgeving vernieuwd in2005, waarmee inbreuk sterk is gereduceerd. Dishmanwerkt met vele multinationals en derhalve heeft mijnfirma altijd, dus ook voor 2005, een streng beleid hier-aangaande gevoerd. Inbreuk is niet acceptabel enDishman heeft haar eigen vindingen zelf gepatenteerd.Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het NederlandschOctrooibureau in Den Haag voor wereldwijde patentregi-stratie.

Gaat het af en toe wel eens mis met medicijnen diegeproduceerd zijn in 't buitenland?Kunt u ook voorbeelden hierbij geven?Laat ik voorop stellen dat dit niet uitgesloten kan wor-den, maar dat geldt ook voor in Nederland geproduceer-de geneesmiddelen. De vrijgifte van geneesmiddelen isgoed gecontroleerd wereldwijd en daarmee is het risicosterk ingeperkt.Waarschijnlijk is het risico groter voor geformuleerdeproducten dan voor de actieve grondstof. Recalls vanproducten zijn vaak het resultaat van stabiliteitsproble-men van de marktformulering, maar dit komt gelukkighoogst zeldzaam voor.

Hoe wordt de kwaliteit gegarandeerd?Wereldwijd zijn er eisen gesteld aan de kwaliteit vangeneesmiddelen. Voor ieder geneesmiddel moet eendossier ter goedkeuring ingediend worden bij de regi-stratieautoriteiten die naar de werkzaamheid, maar metname naar de veiligheid van het geneesmiddel kijken als

resultante van de klinische studies. Tevens bevat hetdossier alle ontwikkelings- en productiegegevens envindt een verregaande controle plaats van de productie-faciliteiten (PreApproval Inspectie) alvorens goedkeuringverleend wordt gebaseerd op door de overheden ver-strekte richtlijnen.

Hier hebben we het over productie in het buitenland. Uwbedrijf produceert in India, maar zijn er ook veel anderelanden (behalve Nederland) waar geproduceerd wordt?Dishman produceert in India op grote schaal, maar opkleinere schaal met name voor de ontwikkelingsfase vangeneesmiddelen ontwikkelen en produceren we ook inZwitserland en Engeland. In Nederland heeft Dishmansinds kort bepaalde activiteiten van SolvayPharmaceuticals overgenomen. In Veenendaal wordencholesterol en cholesterolbijproducten als lanoline alco-holen voor o.a. de cosmetische markt geproduceerd.Bovendien is cholesterol ook het uitgangsmateriaal voorvitamine D productie. Verder worden in een productie-eenheid in Weesp hoog actieve geneesmiddelen (API's)geproduceerd, zogenaamde vitamine D analoga, ookkleine schaal.

Hoe gaat 't vervolgens met het transport naarNederland? Zijn hier regels aan verbonden?Ook hiervoor geldt dat in het registratiedossier stabili-teits- , opslag- en transportgegevens (adequate verpak-king) worden opgenomen gebaseerd op de productka-rakteristieken, zoals hygroscopiciteit, en stabiliteitsge-gevens onder verschillende temperatuur en vochtig-heidscondities. Daarmee is vastgelegd onder welke con-dities het transport dient plaats te vinden.


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Pro

du

ctie19

Geneesmiddelen produceren inplantenzadenprof. dr. Ann Depicker

Gent - Planten inzetten voor de productie van waardevol-le eiwitten, zou een goedkoop alternatief kunnen zijnvoor de huidige productiemethodes van geneesmidde-len. VIB-onderzoekers verbonden aan de UniversiteitGent zijn er in geslaagd om eiwitten die zeer sterk gelij-ken op antilichamen te produceren in plantenzaden. Zetoonden ook aan dat deze antilichaamvarianten evenactief zijn als de volledige antilichamen die van naturebij de mens voorkomen. Antilichamen zijn gezien hunspecifieke activiteit zeer interessant voor therapeuti-sche en diagnostische toepassingen. Uit dit onderzoekblijkt dat dit soort antilichaamvarianten inzetbaar kanzijn voor geneeskundige toepassingen en dat de pro-ductie ervan mogelijk is in plantenzaden, wat enormevoordelen kan hebben ten opzichte van de conventione-le productiemethoden.

PRODUCTIE VAN BIOTECHGENEESMIDDELEN

Heel wat van onze huidige (en toekomstige) geneesmid-delen worden gemaakt met behulp van biotechnologie.Men gebruikt hiervoor genetisch gewijzigde bacteriën,gisten of dierlijke cellen die in staat zijn om menselijkeeiwitten te produceren. Deze eiwitten worden vervolgensopgezuiverd en toegediend als geneesmiddel. Een voor-beeld van dergelijke eiwitten zijn antilichamen, die menvoor heel uiteenlopende toepassingen kan inzetten in degeneeskunde. Zo zijn er heel veel diagnostische testsgebaseerd op antilichamen en nemen therapeutischeantilichamen een steeds belangrijkere plaats in in hethuidige geneesmiddelenaanbod. Antilichamen wordenbijvoorbeeld al ingezet in de strijd tegen lymfeklier- endarmkanker, astma, reuma, de ziekte van Crohn en pso-riasis. En er zitten heel wat andere antilichamen in de

productiepijplijn. De conventionele methoden voor deproductie van antilichamen werken goed, maar zijn duuren hebben een gelimiteerde productiecapaciteit. Dehoge kosten zijn vooral te wijten aan de noodzaak aangoed uitgeruste labo's voor de productie en aan hetarbeidsintensieve onderhoud van de dierlijke cellen, dienodig zijn als productie-eenheid. Productie van antili-chamen in genetisch gewijzigde bacteriën lukt nietomdat deze niet in staat zijn om complexe eiwitten zoalsantilichamen aan te maken en correct op te vouwen.Plantencellen daarentegen zijn perfect in staat om antili-chamen uit diercellen in verschillende formaten op dejuiste manier aan te maken, gaande van een eenvoudigefragmenten (scFv of Fab fragment) tot volledige antilicha-men.

“Pl“Plantanten alen alss bbiorioreeactactor elimineror eliminerenende kde kananss op de aanop de aanwwezezigheid igheid vvanan

menmenselijkselijke en dierlijke en dierlijke pe pathogathogenenenenen ben bactacteriëleriële endote endotooxxineines”s”

PLANTEN: EEN MOGELIJK ALTERNATIEF?De Gentse VIB-onderzoekers Bart Van Droogenbroeck,Ann Depicker en Geert De Jaeger zijn al jaren op zoeknaar de mogelijkheid om planten op een efficiëntemanier antilichamen te laten produceren. Planten bie-den immers heel wat voordelen ten opzichte van de con-ventionele productiemethoden. Zo verwacht men dat deproductiekosten 10 tot 100 keer lager zullen zijn doormet planten te werken. Productie hoeft immers niet indure high-techlaboratoria te gebeuren. Een anderbelangrijk voordeel is dat productie op zeer grote schaalmogelijk is, zonder nood aan bijkomende investeringenin dure fermentoren. Het gebruik van planten als biore-actor elimineert ook de kans op de aanwezigheid vanmenselijke of dierlijke pathogenen en bacteriële endo-toxines.Om een volwaardig alternatief te vormen moet de pro-ductie in planten natuurlijk ook rendabel zijn. Een eerstevereiste daarbij is hoge opbrengsten bekomen. In demeeste plantensystemen die tot nog toe ingezet werden,vertegenwoordigen de geproduceerde antilichamen min-der dan 1% van het totaal oplosbaar eiwit. Dit is veel teweinig om de competitie aan te gaan met alternatieveproductiesystemen. Bovendien duurt het ook lang, somsmeer dan twee jaar, om de eerste grammen opbrengst tegenereren.

Anna Gilberte Depicker isverbonden aan de univer-siteit te Gent. Hier is zesinds 1999 hoofd van hetdepartement MolecularGenetics, tevens is zegroup leader in het depar-tement Plant SystemsBiology aan het Institutefor Biotechnology (VIB).

Haar expertises zijn: -Agrobacterium mediated T-DNA transfer, T-DNA inte-gegration-Transgene expression variation and RNA silencing-Molecular farming: Production of antibodies andother heterologous proteins in seeds of trangenicplants.


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

rod

uct

ie

EEN GOEDE OPBRENGST GARANDEREN

De Gentse wetenschappers zijn er enkele jaren geledenin geslaagd om een hoge opbrengst van een antili-chaamfragment te realiseren in planten, wat tot dan toeheel moeilijk bleek. De truc van de onderzoekers was omde planten zo te wijzigen dat ze het antilichaamfragmentin hun zaden produceren. Om ervoor te zorgen dat deantilichamen in grote concentraties in de zaden gepro-duceerd worden, gebruiken de Gentse onderzoekersregulatorische sequenties van genen uit bonen die deabundante zaadopslageiwitten aanmaken. Op diemanier wordt het binnengebrachte antilichaam door deplant beschouwd als een opslag- en reserve-eiwit enmaakt de plant het specifiek en alleen in de zaden aan.

“D“De truce truc vvan de onderan de onderzzoekoekererss wwaassom de pom de pllantant zzo to te we wijzijzigigen den datat zzee

antianti liclichhaamfraamfragmentagmenten in huen in hunnzzaaden prden producoducereren”en”

Met deze specifieke technologie slaagden de weten-schappers erin om zaden te bekomen waarin hetgewenste eiwit tot één derde van de totale hoeveelheideiwit bedraagt. In vergelijking met andere systemen isdit enorm veel; meestal slaagt men er in om slechts 1%van de planteneiwitten te vervangen door het gewensteeiwit. Plantenzaden in het bijzonder zijn zeer aantrekke-lijk als productie-eenheden. Ze bieden, naast een hogeproductiecapaciteit, nog andere belangrijke voordelenten opzichte van andere plantendelen. Zo kunnen zelang opgeslagen worden zonder verlies van de activiteitvan het geproduceerde eiwit, zodat er steeds een reser-ve bewaard kan worden. Dit laat toe om de eiwitten lateruit de zaden te isoleren op het moment dat ze echt nodigzijn. Bij productie in bladeren bijvoorbeeld of met deconventionele productiemethoden is zo'n lange bewa-ring niet mogelijk. Na productie moet het eiwit dadelijkgeïsoleerd worden. De productie in plantenzaden levertdus een duidelijk voordeel voor een makkelijke verwer-king.

HOGE PRODUCTIE VAN EEN EFFICIËNTE ANTILICHAAMVARIANT

Het antilichaamfragment dat eerder werd geproduceerdheeft een heel eenvoudige structuur en heeft maar éénbindingsplaats voor een bepaald antigen. Door de eiwit-ketens van de lichte en de zware antilichaamketens teverbinden, verkregen de onderzoekers antilichaamvari-anten die sterk gelijken op de antilichamen die in kame-len worden teruggevonden. De antilichaamvariantenhebben twee bindingsplaatsen voor een bepaald anti-gen net zoals de volledige antilichamen Daardoor bin-den ze veel sterker en stabieler met het antigen. Ook zitin deze antilichaamvarianten het domein dat het eiwitveel stabieler maakt en dat toelaat de antilichamen zeerefficiënt te zuiveren. De grote gelijkenissen maken dezeantilichaamvarianten, net als volledige antilichamen,zeer interessant voor therapeutische en diagnostischetoepassingen. De Gentse vorsers hebben recent verschillende van der-gelijke antilichaamvarianten in het kleine plantjeArabidopsis binnengebracht. Ze konden aantonen datmeerdere van deze antilichaamvarianten in grote hoe-

veelheden in de zaden geproduceerd werden. Tot 10%van de eiwitten in de zaden van deze planten zijn degewenste antilichaamvarianten. Het is belangrijk zich terealiseren dat de eiwitfractie in vele zaden tot 20 % vanhet drooggewicht uitmaakt. Een kilogram zaad bevat metandere woorden ongeveer 200 gram eiwit waarvan 20gram het geproduceerde antilichaam is.

De afwerking van eiwitten gebeurt in planten echter opeen andere manier dan in mensen. Om er zeker van tezijn dat deze andere afwerking geen invloed heeft op dewerking van het potentiële geneesmiddel, hebben dewetenschappers de activiteit van de antilichaamvariantuitvoerig getest. Deze testen in het laboratorium toon-den aan dat de in planten geproduceerde antilichaamva-rianten even efficiënt de infectie van dierlijke cellen methet Hepatitis A virus verhinderden als volledige menselij-ke antilichamen. Dit is een belangrijke stap vooruit omde productie in planten een reëel alternatief te makenvoor de huidige productiemethoden. Het enige verschilop moleculair niveau van antilichamen die in plantengemaakt worden in vergelijking met deze gemaakt indierlijke cellen zie je in de afwerking ervan. De suiker-boomstructuur die op de antilichamen geplaatst wordt,verschilt lichtjes afhankelijk van het productiesysteem(planten/dierlijke cellen). Verder onderzoek zal uitwijzenin hoeverre dit verschil het gebruik voor mogelijke thera-pieën kan beïnvloeden. In ieder geval past men nu volopplanten zodanig aan dat ze de dierlijke suikerboom zul-len maken.

Foto van de zaden van de “suikerboom” of Acer Saccharum

HET ZAADPRODUCTIEPLATFORM

Momenteel wordt uitgetest wat het potentieel is vanArabidopsiszaad en zaad van andere gewassen voor deproductie van antilichamen . In eerste instantie zal mendit in serres onderzoeken vooraleer men overgaat naarproductie in proefvelden. Hoewel de oorspronkelijkebedoeling was om Arabidopsis enkel als modelplant inte zetten en het principe te testen, het zaad van dit plant-je toch beschouwd als een reëel alternatief productie-platform. Met Arabidopsis is het immers mogelijk om opeen kleine oppervlakte op korte tijd veel zaad te oog-sten, zaad dat het recombinante antilichaam bevat.Naast antilichamen en antilichaamvarianten denkt mener ook aan andere interessante eiwitten in plantenzadente produceren. Voorbeelden zijn doelwitten serumeiwit-ten, cytokines, groeifactoren, recombinante enzymen,hormonen en vaccins voor humaan en veterinair gebruik.


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Pro

du

ctie2

1

Farmacie in India, de productie van een nieuwe economie?Tonnis Jan Kruizinga & Pieter Oomen

De economie van India – en vele andere ontwikkelings-landen – stijgt al enkele jaren haar tot dan toe karigepannetje uit. Op vele vlakken, zoals de metaalindustrie,voedselvoorziening en de infrastructuur vindt grote ont-wikkeling plaats. In vele gevallen levert dit grote voorde-len op: economische en intellectuele vooruitgang voorhet ontwikkelingsland in kwestie en goedkopere pro-ductie dan in het Westen. In het geval van de farmacie,een van de groeimarkten in India, kent de toenemendeinvloed van de ontwikkelingslanden op de wereldmarktook zijn nadelen. Het gaat hier met name om afwijkendepatentregelingen en de in sommige gevallen slechtecontrole op de kwaliteit van afgeleverde geneesmidde-len. Ondanks het feit dat in 1999, 2002 en voor hetlaatst in 2005 verregaande toenaderingen tot de door deWorld Trade Organisation (WTO) gestelde patentwettenis gezocht, bestaan er nog vele mazen in de patentwet-geving waar generiekproducenten misbruik van kunnenmaken. In dit schrijven wordt ingegaan op de kantteke-ningen die men kan plaatsen bij de productie in India. .

KWALITEIT & INTELLECTUELE BESCHERMING

In de inleiding werd verwezen naar misstanden in deindustrie. Problemen die productie in India oplevert wor-den duidelijk in incidenten waarbij oogdruppels van lei-dingwater, anticonceptiepillen gemaakt van bloem enanti-malaria middelen zonder actieve stoffen wordenaangetroffen, om slechts een paar voorbeelden te noe-men. In 2002 werd het percentage slecht geproduceer-de, of zelfs, nepmedicijnen geschat op tussen de 10 en35%.

Er is nu kort verwezen naar het verleden: slechte patent-wetgeving en onheuse praktijken binnen de industrie inde vorm van nepmedicijnen. Door strakkere regelgevingen betere controle is de verwachting dat de industrievooruit gaat. Deze vooruitgang in de vorm van intellectu-ele bescherming op nieuwe processen en medicijnen enhet verbannen van "nepmedicijnen".

“In Jor“In Jorddanië sanië stteeeeg de eg de exporxpor tt 333%3%door wdoor wettetten op inten op intelelllectectueluelee

bebessccherminherming”g”

Vanzelfsprekend is dat het verbeteren van de controlegunstig is voor een land als India: wanneer gegaran-deerd kan worden dat een product aan de kwaliteitsei-sen voldoet is dit gunstig voor de gezondheidszorg in datland zelf en kan dit bijdragen aan een beter imago enhiermee ook een grotere export. Meer uitleg is nodigwaarom het voor alle partijen - India, andere ontwikke-lingslanden, alsmede het Westen en de gehele farma-

ceutische industrie - gunstig is wanneer er sprake is vanduidelijke regels omtrent intellectuele bescherming. Eenvolledige voeging van India naar de internationale regelszou in eerste instantie een hoop ergernis wegnemenvoor bedrijven wier uitvindingen tegen bodemprijzengeneriek worden geproduceerd. Maar het levert indirectnog een ander voordeel op.

Wanneer meer de nadruk wordt gelegd op het belang vanpatentrechten, zal dit zijn weerslag hebben in de IndiaseResearch & Development. Men wil namelijk, als patent-rechten juist worden nageleefd, een product ontwikke-len dat ook echt in staat is het geld terug te verdienendat er tijdens het onderzoek in is gestoken. Dit zal de uit-eindelijke kwaliteit ten goede komen en de nep-medicij-nen uit de wereld helpen.

INTELLECTUELE BESCHERMING AAN KOP

VAN ECONOMISCHE GROEI

Het hoofdargument voor een volledige schikking in depatentenregelgeving wordt uitstekend duidelijk gemaaktdoor de Amerikaanse oud-onderminister van Economy,Business and Agricultural affairs, A. P. Larson. In een toe-spraak in Mumbai, voorheen Bombay, op 8 november2002 hield deze een uitvoerig betoog waarom intellectu-ele bescherming noodzakelijk is voor de groei van eeneconomie en een gezonde investeringscultuur, specifiekgericht op de farmaceutische industrie. Allereerst geefthij een voorbeeld van de voordelen van een land dathaar wetten over de intellectuele bescherming aan hetWesten gelijk stelde: Jordanië. Het blijkt dat op hetmoment dat Jordanië na deze regels te hebben inge-


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

rod

uct

ie

voerd haar farmaceutische industrie zag stijgen van 150miljoen euro export naar 200 miljoen export 2 jaar later.Jordanië telt slechts 5 miljoen inwoners, deze stijging isdus zeker significant voor de algehele economie te noe-men. De vernieuwde regelgeving kwam tot stand uit eensamenwerkingsverband met de regering van de VS. Metdeze handreiking naar het Westen gaf Jordanië een posi-tief signaal af richting de farmaceutische industrie.Vrijwel direct zag men investeringen en nieuwe vestigin-gen van de grote farmaceutische bedrijven.

Sceptici waren bang dat de prijzen van de geneesmidde-len omhoog zouden gaan, echter, dit bleek niet het gevalte zijn. De prijzen voor patent-beschermde productenwaren niet hoger dan de prijzen van pre-patent prijzen.Bovendien daalden de kosten voor de geneesmiddelenzelfs ten opzichte van voor de nieuwe wet. Daarnaastbleek ook voor de generieke industrie de nieuwe wetgunstig te zijn, daar de investeringen uit het Westen ookvoor deze branche bijzonder gunstig waren.

Uit dit voorbeeld blijkt duidelijk dat de industrie eenboost kan krijgen door een verhoogde regelgevingomtrent bescherming van intellectuele eigendommen.Dit wordt nog eens versterkt door te noemen dat ook inlanden als Japan en Mexico eenzelfde effect bemerktenna een vernieuwde wetgeving. In landen die kiezen vooreen soepele regelgeving is een tegenovergesteld effectwaar te nemen. Hier zullen geen grote bedrijven zich ves-tigen én zal een zogeheten braindrain plaatsvinden: deintellectuelen emigreren naar landen waar zij betere kan-sen hebben succesvol te worden door een beschermingvan hun "uitvindingen".

Om terug te gaan naar India: hier is al gebleken hoebescherming van intellectuele eigendommen bijzondergunstig kan zijn voor de economie. De ICT heeft een reus-achtige groei doorgemaakt in India over de laatste 8 a 9jaar. India is nu een topspeler in de ICT en dan met namein de programmeersector. Dit is vrijwel zeker een gevolgvan de bescherming op deze eigendommen waardoorbuitenlandse bedrijven kiezen voor de goedkope optievan het laten programmeren in India.

“F“Farmarmacaceutieutisscche bedrijhe bedrijvven en vvecechthtenenppatatentent op eop esssentiëlsentiële e

ggeneeeneesmidsmiddeldelen juien juisstt nietniet aan”aan”

Uit het bovenstaande betoog afgeleid van een lezing vanA. P. Larson kan alleen maar geconcludeerd worden dateen duidelijke en strenge wetgeving op de intellectuele bescherming een positieve invloed heeft op deeconomie. India had dan ook haar redenen om over tegaan op de hervormingen die ze in 2002 en 2005 heeftdoorgevoerd. Vele gunstige ontwikkelingen en deze heb-ben duidelijk effect op de industrie. Bedrijven als het ineen ander artikel beschreven Dishman kiezen voorinvesteren in India. De regelgeving omtrent intellectuelebescherming is echter niet sluitend. Dit komt zeer uitge-sproken naar voren in de al sinds eind 2006 slependezaak tussen India en het farmaceutische bedrijf Novartis.Deze twist gaat over het patent op het middel Glivec®,dat wordt ingezet tegen chronische leukemie. NadatIndia zich in 2005 had geconformeerd aan de internatio-nale patentwetten (TRIPS) zou de generieke productievan Glivec® in India tot staan moeten worden gebracht.Deze was namelijk nadelig voor Novartis, daar het origi-nele medicijn per maand per patiënt Rs 120.000 kost enin de generieke versie slechts Rs 8.000.

INDIASE PATIËNTENWET

Hoe kan het dat India dit patent heeft geschonden? In deregelgeving zit een paraaf genaamd artikel "3d)" hierinwordt een uitzondering gemaakt op het patent als er eenbewijs is voor de efficacy (doeltreffendheid). India erken-de de efficacy niet van Glivec®, hierdoor stond de deuropen voor generieken. Dat sectie 3d nog meer te wensenlaat blijkt uit uitspraken van professor T. Jones, bekendvanwege het leiden van de ontwikkeling van ATZ (het eer-ste antiretrovirale middel tegen HIV/AIDS) in een artikelvan het IFPMA (International Federation forPharmaceutical Manufacturers and Associations). Hijlegt hier uit dat sectie 3d een enorme restrictie is op deinnovatie in de farmacie, omdat het bij het patenterenvan een nieuwe drug moeilijk is de effectiviteit aan tetonen. Daarnaast legt hij uit dat ook voor de gezond-heidszorg dit paraaf een nare bijsmaak heeft: volgenshem zal vervolgonderzoek naar nieuwe geneesmiddelenbemoeilijkt worden, doordat de doeltreffendheid vanontwikkelingen als vernieuwde toedieningsvorm, houd-baarheid, meerdere indicaties en de beschikbaarheidvoor bijvoorbeeld kinderen. Van te voren is de efficacyonduidelijk en is dus de stimulans voor dergelijk onder-zoek laag. Hoe verstandig is de productie in India?

Volgens de voorstanders van geneesmiddelproductie inIndia is er naast economische groei nog een ander grootvoordeel: de in India goedkoop geproduceerde medicij-nen worden door veel hulporganisaties gebruikt als gra-tis te verstrekken, merkloze medicijnen in plaats van deveel duurdere originele middelen. Met name HIV/AIDS-remmers vallen hieronder. Dit argument wordt ook vaaktegen Novartis gebruikt in de Glivec®-case. Novartiszou, door haar alleenrecht op de productie op te eisen,de positie van India als "apotheek van de Derde Wereld"in gevaar brengen. Dit is echter niet het geval. In India


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Pro

du

ctie2

3

geproduceerde medicijnen worden met name verkocht inrijke landen – en veel minder in ontwikkelingslanden. Enin het bijzonder over HIV/AIDS-remmers: India heeft met5,7 miljoen mensen de hoogste HIV/AIDS-prevalentie terwereld, maar slechts 7% van deze mensen krijgt ookdaadwerkelijk medicatie.

Met name de gedachte dat Novartis de inwoners van ont-wikkelingslanden een behandeling met een al dan nietgenerieke versie van Glivec® is absurd. Novartis heeft alenige tijd het project Glivec International PatientAssistance Program lopen. Dit zorgt er in India voor dat99% van de mensen die Glivec® nodig heeft, dit gratiskrijgt. Dit is ook noodzakelijk, want de generieken die inIndia worden geproduceerd mogen dan wel vele malengoedkoper zijn, voor de gemiddelde inwoner van Indiazijn de kosten voor een jaar behandeling met Glivec®nog altijd vier tot vijf keer hoger dan zijn of haar jaarlijk-se inkomen.

Patentrecht op essentiële medicijnen wordt niet aange-vochten, waarbij essentiële medicijnen antimalaria mid-delen, AIDS-remmers, TBC antibiotica, en dergelijke zijn.Voor deze ziekten gelden andere regels in arme landendie kampen met gezondheidscrises. Het bezwaar dat indit artikel wordt benadrukt ligt bij de wetgeving in hetalgemeen: de negatieve effecten die deze wetgeving metzich meebrengt.

KLINISCHE TESTS

Tenslotte wordt nog één verontrustend feit gepresen-teerd omtrent de productie in India, deze met betrekkingtot de klinische fase van het geneesmiddelen onder-zoek. 2 jaar geleden kwam het bedrijf JanssenPharmaceutica/Johnson & Johnson slecht in het nieuws

vanwege onethisch onderzoek in India. Het ging hier omhet experimentele antipsychoticum Risperdal. De proef-personen waren niet correct geïnformeerd, zoals deinternationale wetgeving voorschrijft. Het blijkt dat decontrole op onderzoek te kort schiet: het comité terbeoordeling van ethisch onderzoek is te dun bezet omalle aanvragen naar behoren af te ronden: hierdoorontrekt onderzoek in privé ziekenhuizen zich groten-deels aan de controle.

CONCLUSIE

Het is moeilijk om een conclusie te verbinden aan dezefeiten. India is in woord compliant richting het Westen,echter blijker er nog moeilijkheden te bestaan. De vraagis of India klaar is voor de vooruitgang die ze doormaakt.Pas enkele jaren bestaan in India regels over de intellec-tuele bescherming, het is nog maar kort geleden datpiraterij enorm bloeide. “Nepmedicijnen” werden nogmaar pasgeleden in grote hoeveelheden op de marktgebracht en het blijkt klinisch onderzoek nog niet volle-dig wordt uitgevoerd conform de geldende regels. Detitel van deze beschouwing luidt: Farmacie in India, deproductie van een nieuwe economie? Het is met opzetdat dit met een vraag wordt gesteld. Er is namelijk geenduidelijke stelling te formuleren omtrent de groei dieIndia doormaakt. De productie van geneesmiddelen iseen proces. Een langdurig proces waarin vele obstakelsoverwonnen moeten worden, net als de vorming van eensolide basis voor een economie in India. De productie inIndia is daarmee niet zomaar de productie van eengeneesmiddel maar veel meer de wording van eenWesterse economie. Wanneer deze gedachte wordtwordt extrapoleerd ontstaat een kip/ei-retoriek: Moeteerst de industrie klaar zijn of eerst de basis van de eco-nomie gekoppeld aan de strakke, duidelijke wetgeving?Wat is de productie van een industrie in India?

India: De weg naar een stabiele industrie?


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Perso

on

lijkheid

sstoo

rnissen

01

Student in het buitenlandMarianne Luinstra

Het stond voor mij vast dat ik mijn onderzoek in het bui-tenland zou gaan doen. Ik had alleen nog niet echt eenland en vakgroep in mijn hoofd. Toen ik over mijn onder-zoek begon na te denken hoorde ik dat er bij farmacothe-rapie een mogelijkheid zou zijn om naar Mexico te gaanen dat trok me wel, maar na wat nadenken besloot ik dattoch niet te doen, omdat ik voor ik ging studeren al eenseen half jaar in Zuid Amerika was geweest. Dit keer wildeik iets totaal anders en al vrij snel bedacht ik dat ik welnaar Australië wilde. Ik ben toen met Katja Taxis ingesprek gegaan over de mogelijkheden en zij verteldeover een Australisch iemand (Mark) die een tijdje op deRuG had gewerkt en nu met zijn Nederlandse vrouw naarDarwin was verhuisd. Zij heeft Mark gemaild en binnen24 uur had ik een enthousiaste reactie en kreeg ik tehoren dat er mogelijkheden zat waren. Al vrij snel werdmij een lijst met onderwerpen toegestuurd en na eentelefoontje met Australië was het geregeld. Even laterkreeg ik vanuit Darwin de vraag of ik zin had om de helftvan mijn onderzoek in Hobart in Tasmanie te doen en deandere helft in Darwin, omdat op die manier meer dataverzameld kon worden. Daar hoefde ik niet lang over nate denken. Een mooie kans om twee totaal verschillendesteden te leren kennen, twee steden die veel Australiërsnog nooit bezocht hebben.

Half juni ben ik vertrokken naar het tropische Darwin,waar ik 4,5 maand geweest ben. Darwin is de meestnoordelijke echte stad van Australië en het ligt tamelijkgeïsoleerd. Het is een kleine stad, maar er is erg veel tedoen. Vlak bij Darwin liggen enkele nationale parken, erzijn meerdere wildlifeparken rondom Darwin, vele leukemarkten en veel festivals. Ik voelde me al vrij snel thuisin Darwin. Dit kwam ook doordat ik meteen door Mark enzijn vrouw meegenomen werd naar allerlei barbecues enop die manier al snel mensen leerde kennen. Ook had ikeen hele aardige australische huisgenoot met wie ikregelmatig op pad ging, of naar de pub om onder hetgenot van enkele biertjes australian rules footie te kij-ken. Darwin is overigens nummer 1 van de wereld watbetreft bierconsumptie per inwoner. Misschien is dat welde reden dat de mensen daar zo easy going zijn. Ik benook nog met wat mensen uit Darwin op vakantiegeweest. We zijn met een 4wd op pad gegaan en hebbenallemaal nationale parken bezocht. Het zelf rijden in een4wd jeep op de vele 4wd tracks was een erg gave erva-ring. Ik heb echt een supertijd gehad in Darwin, en hetenige nadeel aan Darwin is dat je niet in de zee kanzwemmen door de box jellyfish en krokodillen. En dat isnet waar je met dat warme weer wel eens zin in hebt.

Na 4,5 maand ben ik doorgereisd naar Hobart in

Tasmanië om daar mijn onderzoek te vervolgen. Dit iseen paar duizend km zuidelijker dan Darwin en dus heelanders. Hobart is heel heuvelachtig, een stuk kouder, ener wonen vrijwel geen aboriginals meer. Maar Hobart iseen mooie, voor Australische begrippen oude stad. Toenik aankwam begon het net zomer te worden en dus wasde overgang tussen Darwin en Hobart niet al te groot(slechts 15 graden). Tasmanie is een erg mooi eiland, dusook hier weer genoeg nationale parken om te bezoeken.Ook hier zijn de mensen erg aardig en ik voelde me ookin deze stad vrij snel thuis. Het leuke aan je onderzoeksproject doen in twee verschillende steden is dat tegen detijd dat het gewoon begint te worden in de eerste stad, jenaar de tweede gaat en alles weer nieuw is.

Maar naast alle ontspanning moest er ook gewerkt wor-den, want ik moet 28 weken vullen met mijn onderzoeks-project. Mijn onderzoek richt zich op clopidogrel.Clopidogrel remt de aggregatie van bloedplaatjes. Er isbewijs dat clopidogrel samen met aspirine beter werktdan aspirine alleen in de secundaire preventie van harten vaat ziekten en dat monotherapy met clopidogrelongeveer gelijke werkzaamheid heeft als monotherapymet aspirine. Maar omdat clopidogrel een duur genees-middel is en niet overduidelijk superieur is ten opzichte

Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Stu

den

tin

het

bu

itenlan

d2

5


van aspirine, moet de patiënt hier aan bepaalde richtlij-nen voldoen, wil hij/zij recht hebben op vergoeding vanclopidogrel. Deze richtlijn wordt ook wel hetPharmaceutical Benefit Scheme (PBS) genoemd. HetPBS weegt kosten van het geneesmiddel af tegen deeffectiviteit en therapeutische voordeel. De voorschrijf-richtlijnen van de cardiologie vereniging in Australië zijngebaseerd op therapeutische effecten zonder daarbijecht op de kosten te letten. Het probleem is dat veel car-diologen voorschrijven volgens de richtlijnen van de car-diologievereniging, en dat deze niet geheel overeenko-men met de PBS. De farmaciestaf van het Royal DarwinHospital had het idee dat ondanks de PBS richtlijnenveel patiënten die ontslagen worden op clopidogrel nietvoldoen aan deze richtlijnen en er gelogen wordt omvoor de patiënt een PBS recept te verkrijgen, zodat depatiënt de clopidogrel niet vergoed krijgt. Ook heeft men het idee dat te weinig patiënten met risi-cofactoren voor gastro-intestinale bloedingen een pro-tonpompremmer voorgeschreven krijgen als zij op dual-antiplatelettherapie met clopidogrel en aspirine ontsla-gen worden en dat er (daardoor?) regelmatig patiëntenmet bloedingen tijdens therapie met clopdigrel heropge-nomen moeten worden in het ziekenhuis. Mijn taak ishet in kaart brengen van de indicaties waarvoor depatiënt clopidogrel krijgt en kijken of dit overeenkomtmet de PBS en daarnaast kijken naar het aantal bloe-dingsgerelateerde problemen tijdens gebruik van clopi-dogrel. Dit moet ik zowel in Darwin als in Hobart doen,om te kijken of er verschillen zijn tussen de twee stedenen om zoveel mogelijk data te verkrijgen. Om de data teverzamelen moest ik de medische dossiers van allepatiënten doornemen die in een bepaald jaar clopido-grel hadden ontvangen van het ziekenhuis. Eind februa-ri ga ik terug naar Darwin en dan moet ik met de cardio-logen om de tafel om een oplossing te zoeken, omdatdaar erg veel buiten de PBS om wordt voorgeschreven.Een van de cardiologen heeft al aangegeven open testaan voor oplossingen dus dat is een mooi vooruitzicht.Ik ben nog bezig met data verzamelen in het ziekenhuisin Hobart.

Naast mijn onderzoek heb ik ook wat andere farmaceuti-sche actualiteiten meegekregen. In de aboriginalcom-munities rondom Darwin zijn nog veel mensen die nietkunnen lezen. Zij kunnen dus niet op het etiket lezenwanneer ze hun geneesmiddel moeten innemen. Alsoplossing hiervoor heeft men stickers gemaakt die ze ophet doosje plakken en waaraan de patiënt kan zien wan-neer ze hun medicijnen moeten innemen. Een bed bete-kent dus innemen voor het slapen gaan.

Een ander probleem is dat veel van de aboriginalpatiën-ten het niet volhouden om lang in het ziekenhuis te lig-gen. Als ze er zat van zijn ontslaan ze zichzelf uit het zie-kenhuis en verdwijnen ze zonder of met weinig medicij-nen. Dit is een behoorlijk groot probleem in Darwin. Ookvertelde iemand in Darwin mij dat ze een probleem had-den met onder andere de poederinhalator, omdat depoederdeeltjes aan elkaar gaan plakken als gevolg vande hoge luchtvochtigheid tijdens het regenseizoen. Ditzijn dingen waar we in Nederland niet echt mee te makenhebben en ik vond het erg interessant om over dit soortproblemen te horen.

Al met al vind ik het erg leuk om onderzoek te doen in hetbuitenland, maar voor mij is het nu ook goed duidelijkdat ik meer een lab-mens ben dan een papier-mens. Naeen half jaar papierwerk ben ik blij dat ik aan het afron-den ben. Maar Australië is echt geweldig en ik ben blijdat ik twee maanden extra heb uitgetrokken voor mijntijd hier, want nu heb ik mooi de kans om wat van hetland te zien. Ik kan dan natuurlijk ook niet anders daniedereen aanraden naar het buitenland te gaan, wanthet is een superervaring!

Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n

P.S. Agenda

Maart01. Beroependag + finale PCE03. STOF-vergadering 04. P.S.-borrel (BEC-onthulling) 12. OPG ouderejaarsexcursie 19. Bèta Bedrijven Dagen 20. Bèta Bedrijven Dagen 20. FAC-feest20. Real Life Game 22. Voorjaarsdag (K.N.P.S.V.) 25. ALV27. Real Life Game

April01. P.S.-borrel02. SSS eerstejaarssymposium 07. STOF-vergadering 08. CenE-cursus10. Batavierenrace 10. EJC-feest15. CenE-cursus22. CenE-cursus25. t/m 27 Batavierenrace 30. K.N.P.S.V.-congres

Folio

lum

jaar

gan

gX

XI e

dIII

| Stu

den

tin

het

bu

iten

lan

d


Folio

lum

jaargang

XX

edII

|Perso

on

lijkheid

sstoo

rnissen

01

AlumnusWouter Brink

Een studietijd, een prachtige vereniging met leuke men-sen en mooie activiteiten!

START IN 1990In september 1990 begon ik met de studie farmacie inGroningen. En gelijk voelde ik mij op mijn gemak bij demedestudenten en had ik het naar mijn zin tijdens deactiviteiten die de verschillende commissies vanPharmaciae Sacrum organiseerden. Ik was vanaf hetbegin een vaste aanwezige op de borrels, EJC-feesten,DIES-vieringen, buitenlandexcursies en ga zo maar door.Een hoogtepunt in dit eerste jaar was -naast mijn eerstefarma-vriendinnetje- een heus schaatsevenement inGiethoorn. In een idyllische omgeving schaatsten wijmet een buslading farmaceuten over de bevroren wate-ren in en rond Giethoorn.

DIES-COMMISSIE

In het vroege voorjaar van 1992 werd ik gevraagd voor deDIES-commissie. Samen met Ivo Noteboom, MarjanBouma en Karin van der West en onder de bezielende lei-ding van Yvonne Dijstelbloem heb ik de 111e verjaardagvan Pharmaciae mogen organiseren. Zeer leuk, want indat jaar zaten allerlei jaargenoten van mij in het bestuuren in andere commissies. En vooral de actieve ledenbouwen dan in zo'n tijd een warme band met elkaar op.Een sportdag, een symposium over gentherapie met o.a.professor de Boer (de 'geestelijk vader' van stierHerman), een culturele avond met Theo Maassen en eengala tot besluit maakten deze drie dagen tot een onver-getelijke periode uit mijn farmacietijd.

TEGENBESTUUR

In 1995 besloot ik met een paar goede studievrienden envriendinnen (Daniëlle van Koetsveld, Edwin Spoelstra,Tim Zaagman en Virginie Seelen) om de koppen bijeen testeken en met een tegenbestuur te komen. Jaren voorons was dit al eens gebeurd en wij vonden het nodig omde aankomende bestuursleden eens goed voor het blokte zetten en hun stevig te laten zweten voordat zij hunlinten zouden mogen omhangen. Met een tot in perfectieuitgevoerde voorstelling hebben wij in de overdrachts-ALV het zittende en aankomende bestuur alsmede dezaal met aanwezigen voor de gek gehouden. De showwas compleet met medewerking van allerlei oud-bestuursleden die hun rol met verve meespeelden. Wij,als tegenbestuur allen gekleed in een maf uniform, gin-gen per bestuurslid de strijd aan met een van de aanko-mende bestuursleden. De assessoren II moesten het PS-lied foutloos zingen, de quaestoren een ingewikkelderekensom oplossen, de abacti moesten een zin op taal-

fouten corrigeren, de assessoren I moesten bier tegenelkaar drinken en de aankomende praeses moesten eensoort eloquentiestrijd tegen elkaar voeren. De boel waszo geënsceneerd dat de jonge honden van het aanko-mende bestuur natuurlijk geen schijn van kans haddenen nagenoeg op alle onderdelen werden weggevaagddoor ons als ervaren ouderejaars. Uiteindelijk vlak voor-dat er een stemming dreigde te komen traden wij terugals tegenkandidaten en haalden de anderen opgeluchtadem. Maar zij hadden wel laten zien dat ze klaar warenvoor het zware bestuurswerk. Later in De Toeter is eronder het genot van een klein glaasje bier nog veel gela-chen en nagepraat over deze memorabele overdrachts-ALV.

STAGE PARKE DAVIS IN ANN ARBOR (MICHIGAN, USA)In 1996, terwijl ik mijn bijvak liep bij de vakgroep farma-cochemie, vroeg toenmalig professor Wikström mij of ikinteresse had om een klein jaar naar het buitenland tegaan. Wat een prachtige uitdaging! Parke Davis, inmid-dels opgeslokt door farmareus Pfizer, had al enige jareneen band met de vakgroep en vroeg om twee studentenom op hun locatie in Ann Arbor, Michigan te komen wer-ken. Het bedrijf heeft onder andere aan de wieg gestaanvan middelen als atorvastatine, gabapentine en quina-pril. Mijn werk betrof voornamelijk synthese van nieuwemedicijnen die later getest werden in de laboratoria vanParke Davis.Dit jaar betekende voor mij een kennismaking met hetAmerikaanse studentenleven en het werken op eengroot farmaceutisch bedrijf. Ik woonde in het plaatselij-ke ?S? (nu sigma nu)-fraternity, een jongenshuis metenkel medische studenten. Ik werd daar als farmaceutgedoogd en dat heeft me een fantastisch jaar opgele-verd.

SCHIJNDEL EN GRONINGEN

Na mijn studie ben ik in Schijndel gaan werken bij deplaatselijke apothekersmaatschap. Onder leiding vanLoek Arts en Frank Wevers en met Huub Pollman heb ikhier een paar leuke jaren beleefd. Hier werd in twee apo-theken (van Gorp en de Beethoff red.) een gigantischehoeveelheid recepten per dag verwerkt. Dit alles toen almiddels perfecte koppelingen met alle huisartsen. Almet al een zeer leerzame periode.Vervolgens, na een korte buitenlandse reis, verhuisde ikterug naar Groningen om te gaan werken bij deApothekersgroep Groningen. Eerst 2,5 jaar in ApotheekOosterpoort en daarna 3,5 jaar in Apotheek de Wijert. Indeze jaren ben ik getrouwd en heb ik twee kinderengekregen.

Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Alu

mn

us

27


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Alu

mn

us

TER APEL

Afgelopen jaar ben ik in een sollicitatieprocedureterechtgekomen voor een nieuw op te zetten apotheek inTer Apel. En terwijl ik de laatste hand aan dit stukje legkan ik inmiddels verklappen dat deze apotheek officieelhet levenslicht heeft gezien en reeds een week open is.Een volgende spannende en enerverende periode breektaan voor mij. In Ter Apel is al een andere apotheek en nuis het afwachten wat de patiënten zullen doen… gaan zeoverstappen?Ik hoop het en zal met mijn enthousiasme en met mijnkennis (waaronder een zo goed mogelijke patiëntenzorg)dit proberen te bewerkstelligen. Beide facetten die tij-dens mijn studietijd veelvuldig naar voren zijn gekomen.

Pharmaciae Sacrum - oudste van Nederland - het ga ugoed!

Wouter Brink

Beste student!

Dit jaar organiseren wij voor de eenentwintigste keer de Bta Bedrijvendagen: hét evenement dat jou in staat stelt jezelf teoriënteren op de arbeidsmarkt. Ben je derdejaars student of hoger, en weet je eigenlijk nog helemaal niet wat je later met je opgedane kennis en levenser-varing wil gaan doen? Dan kan het een goed idee zijn om een bedrijfspresentatie bij te wonen. Hierin geeft een bedrijf eengoede kijk op wat zij precies doen; ook een bedrijf waarvan je van tevoren dacht dat het niets voor jou zou zijn, kan ineenseen interessante potentiële werkgever blijken! Heb je je scriptie bijna af en sta je te popelen om aan het werk te gaan? Dan kan de BBD voor jou persoonlijke gesprekkenregelen met een bedrijf dat jou interessant lijkt!

Ook bieden wij jou de kans om via workshops een bedrijf beter te leren kennen. Het is ook mogelijk een persoonlijkgesprek aan te vragen met een bedrijf voor bijvoorbeeld oriëntatie op een stage of baan.Daarnaast is er weer de bedrijvenmarkt, waarbij je onder genot van een drankje langs verschillende bedrijven kan lopenom even een informeel praatje te maken. Een traineeship of stage heb je zo geregeld!

De organisatie bestaat dit jaar, naast mijzelf, uit voorzitter Justin van Loon (TBV Lugus),penningmeester Marc Vonk(TFV.Prof.Francken), bedrijfscommissarissen Reeuwerd Straatman (TFV.Prof.Francken) en Jiska Coppoolse (GLV Idun), en PRcommissaris Rob Bremer (FMF).

Kijk voor meer informatie op www.beta-bedrijvendagen.nl. Hier kan je informatie vinden over bijvoorbeeld de bedrijven diemeedoen aan onze dagen en de workshop en presentaties die worden gegeven. Je kunt je hier vanaf 11februari inschrijvenvoor alle activiteiten; deelname is gratis voor studenten.

Mocht je nog vragen hebben dan kan je ons altijd bereiken op: [email protected].

We hopen jullie op woensdag 19 en donderdag 20 maart te zien tijdens de dagen!

Namens de Bèta Bedrijvendagen Commissie 2008.

Jocelyn DrögeSecretaris

Bèta Bedrijvendagen


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Weerw

olven

met

de

Alm

anak

29

Weerwolven met de AlmanakLaurien Tijink

WEERWOLVEN MET DE ALMANAK COMMISSIE

De eerste college dag van het jaar 2008 was er eenafspraak gemaakt om met de almanakcommissie te gaaneten en om te weerwolven. De almanakuitreiking is danal wel geweest, maar het is natuurlijk nooit te laat omhier even op terug te blikken. Floor en Janneke kondenhierbij helaas niet aanwezig zijn.

Om precies 19 uur stond dan ook het eten op tafel en ditviel bij iedereen in de smaak. Tijdens het eten kwam er al een opmerkelijk puntje vande almanakcommissie boven tafel. Normaal kijken ze tij-dens het eten altijd naar Friends en wordt er niet zoveelgepraat. Ze moesten dus even wennen aan de drukte diede Redactiecommissie met zich mee bracht. Daarnawerd er bijgekletst over alle gebeurtenissen in de vakan-tie en ondertussen werd er door iedereen voor de twee-de keer opgeschept. Op de vraag wie dan wel de groot-ste onruststoker binnen de commissie was werd tochdirect Floor genoemd; ze was hem meteen gesmeerdwerd er gezegd.

Helaas was er geen toetje aanwezig, maar hier werd doorWim, Tonnis Jan en Pieter gelijk verandering in gebracht.Zij vertrokken nog even snel naar de supermarkt om lek-kere ijsjes te halen. Na een fanatieke discussie over dekleur van de ijsjes was iedereen tevreden. VolgensTonnis Jan is het mogelijk om met een A4-tje een flesjebier te openen, helaas heeft hij dat deze avond niet latenzien.

Nadat de borden naar de keuken waren gebracht kon erbegonnen worden met het spel weerwolven. SpelleiderPieter legde het spel erg lang en gedetailleerd uit, hetwas immers voor ons ook enige tijd geleden dat wij hetspel gespeeld hadden. Nadat de spelregels duidelijkwaren geworden, werd de bijbehorende spannendemuziek opgezet. Wim vond de muziek erg leuk en toe-passelijk, maar Ilse vond het verschrikkelijk. Even laterwerd dan ook besloten dat de muziek maar weer uitmoest.

De eerste ronde werd gespeeld en hoewel dit even watonwennig ging werd er fanatiek gemoord. Casper werdzelfs door Ilse vermoord met de ventilator aan het pla-fond van de woonkamer. Uiteindelijk wonnen de weer-wolven en moesten de burgers het ontgelden.Ondertussen werd er enthousiast gediscussieerd overwie dan wel de weerwolven zouden kunnen zijn en ditging gepaard met best wat lawaai. Het duurde dan ookeven toen er hard op de voordeur gebonkt werd. VolgensWim stond de bovenneger voor de deur en vroeg drin-gend of het niet wat zachter kon. Dit werd natuurlijkgeprobeerd maar af en toe werd het geluidsniveau te


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Wee

rwo

lven

met

de

alm

anak

hoog waardoor er al snel gesttttt werd. De weerwolven streken in verschillende plaatsen neerzoals het Twentse Ootmarsum, Hoogeveen en zelfs in hetDrentse Wachtum. Er werd nog even gepraat of 't Zandtin Groningen ook een geschikte locatie was, maar vol-gens meerdere personen was hier geen goede verstop-plek meer overgebleven voor de weerwolven.

Tijdens deze weerwolfronde werd er goed gediscussi-eerd en verschillende uitspraken passeerden de revue.'Ik vind het niet zo sterk'; 'Ik zeg toch dat ik geen weer-wolf ben'; 'Ik zeg maar niets meer'; 'Ik vond het echtlachen' en 'We pakken hem'.

Een hele bijzondere uitspraak van Linet was toch wel:'uit de kleren'. Na veel gelach beweerde ze toch echt datze 'articuleren' had gezegd. Dat een deel van de redac-tiecommissie de Nederlandse taal toch nog niet zo goed

beheerst is wel duidelijk geworden. Tonnis Jan zeigedenkt in plaats van gedacht en Pieter sprak over eenverbontenis terwijl hij verbintenis bedoelde.

De traditie werd gevolgd en aan de almanakcommissiewerd gevraagd welk personage zij nu het leukst vonden.Casper koos voor het Alziend Oog, dan kon hij mooionder iemands kaarten kijken en alles zien. Ilse koosvoor de jager, want zij wilde graag wraak nemen nadat zezelf sterft. Mirjam twijfelt tussen het Alziend Oog en deWeerwolf. Ze houdt van overzicht en inzicht in het spelmaar een weerwolf zijn is ook wel leuk. Wim kiest daar-entegen voor het Onschuldige Meisje en zijn verklaringhiervoor is dat hij op deze manier het kwaad kan bestrij-den. Ilse voegt daarna toe dat Wim een man van de risi-co's is en dat hij er aan zal gaan als-ie niet oplet. Ookkomt een echte almanakuitspraak ter tafel: "Wim is slim,en waar Wim is, is een weg."

Er werd natuurlijk ook nog even gepraat over de Almanakzelf. Er waren drie thema's, maar door middel van weg-strepen werd het thema Eindeloos gekozen. Dit themawerd afgeleid van de koekjes 'Eindeloos' van Bolletje.Het was dan ook de bedoeling om deze koekjes als gad-get mee te geven, maar helaas gaan deze koekjes nuonder een andere naam door het leven. Op de vraag wiehet meest dominant was binnen de almanak commissiewerd geantwoord dat iedereen dominante kanten had,maar dat had niet tot problemen geleid. Wel was Mirjamhet vaak eens met Floor en Wim en Casper vaak metelkaar zodat Ilse de doorslaggevende rol had.


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Verslag

126

eD

iesN

atalis31

Verslag 126e Dies NatalisMerel van der Flier

6 NOVEMBER 200717.00 uur geweest en de Gouden Zweep begon langzaamvol te stromen en terwijl de Diescommissie bezig wasmet de laatste voorbereidingen, was iedereen in afwach-ting van de onthulling van het thema voor de 126e DiesNatalis. Eindelijk was het moment daar, alles waar decommissie afgelopen jaar mee bezig was geweest, konaan ons worden gepresenteerd. Na een woordje vanMarieke, werd het filmpje gestart; weliswaar werd hetthema iets sneller onthuld dan de bedoeling was, maardat deed niets af aan de rest. Alle activiteiten van dekomende Dies kwamen voorbij, allen met eigen titel diete maken had met het echte thema: 'Obsessions'. Hetsymposium, de receptie, het openingsfeest, de buiten-dag, de culturele avond, de almanakonthulling en alsafsluiting natuurlijk het galadiner en galabal, het zag erallemaal veelbelovend uit! Na het gebruikelijke adje vande assessor II ging het eerste Diesfust erin en kon er wor-den ingeschreven voor de activiteiten. Het wachten wasnu alleen nog op 12 december, de dag waarop de Diesvan start zou gaan...

12 DECEMBER 2007 De eerste dag van de Dies was aangebroken en overdagstond geheel in het teken van 'Plaestetic Ideal', oftewelhet schoonheidsideaal, het thema van het symposium.Na de opening van de Dies door Marieke en Wai-Ping,was het woord aan prof. dr. Van der Lei om het symposi-um te openen en in te leiden. De eerste voordracht werdgehouden door prof. dr. A. Loonen, die ons probeerde teverduidelijken waardoor het komt dat veel vrouwentegenwoordig een negatief zelfbeeld van zichzelf hebbenen wat de grondslag is van deze gedachten.

Drs. G. Salentijn heeft ons vervolgens uitgelegd hoe deapotheker staat tegenover de patiënten/klanten dietegenwoordig niet alleen komen voor geneesmiddelen,maar ook voor middelen die vooral als doel hebbeneigen schoonheid te verbeteren. Van mw. A. vanDeutekom kregen we van alles over voeding, vitaminesen mineralen te horen. Goede voeding, ofwel een goeddieet is belangrijker voor een gezonde uitstraling daneen smeerseltje. In de volgende lezing kwam het onder-werp 'extreme lichaamsontevredenheid' aan bod. Er zijnmensen die hier volledig mee geobsedeerd zijn, en omte dit te begrijpen heeft dr. T. Bouman ons eerst latenbepalen wat mooi en aantrekkelijk is, vanuit verschillen-de psychologische perspectieven, om vervolgens even-tuele behandeling te verklaren. Tot slot heeft dagvoorzit-ter prof. dr. Van der Lei nog een voordracht gehoudenover esthetische plastische chirurgie. Vooral de vraag ofplastische chirurgie daadwerkelijk door verandering aanhet uiterlijk een verandering van het innerlijk ten gevolgheeft, leidde tot een hevige discussie en kritische vra-gen. Vanwege de tijd werd deze interessante discussieafgerond, maar we kunnen terugkijken op een zeer leer-zame dag, die werd afgesloten met een korte borrel in deGouden Zweep.

In het Heerenhuis kon vervolgens aan het begin van deavond het bestuur gefeliciteerd worden met het 126 jari-ge bestaan van onze vereniging. De receptie had als pas-send thema: 'My Super Sweet 126'. Zoals ieder jaar washet een succes, er is met meer dan voldoende jenevergeproost en het receptieboek heeft het zorgvuldig opge-stelde en door de HC beschermde fort niet kunnen verla-ten. Al met al een geslaagd begin van de avond.Deze goede start van de avond is vervolgens voortgezetin Molly Malones. Het thema van het openingsfeest,'Dies Next Topmodel', gaf aanleiding voor verschillendetopmodel imitaties. Goede muziek, veel gratis fusten en


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dII

|Ver

slag

126

eD

ies

Nat

alis

een speciaal cadeautje voor onze oud-praeses droegener aan bij dat de sfeer super was. Tot aan de sluiting wasde dansvloer vol en moesten de laatste enthousiastelin-gen de deur uit worden gezet. De eerste dag van de 126e Dies is dus een groot succesgeweest!

13 DECEMBER 2007Na een korte nacht ging de Dies verder met de buiten-dag, 'Dies on Ice'. In sportcentrum Kardinge hebben weeerst van twee instructeurs les gehad in ijshockey. Vooralop het remmen moest even goed geoefend worden, deboarding is dan wel handig, maar voornamelijk erg hard!Na ruim anderhalf uur training was er even tijd om bij tekomen, maar na de lunch kon de echte competitie vanstart gaan! Na een spannende finale kwam uiteindelijkhet groene team (uiteraard) als winnaar uit de bus. Hetwas een intensieve dag, waar veel is gelachen en waarnaiedereen moe en voldaan, met of zonder de nodige blau-we plekken, naar huis kon. Er was nog precies genoeg

tijd om even een paar uurtjes slaap in te halen voordathet avondprogramma zou beginnen.

De culturele avond, 'De Dies Draait Door', vond dit jaarplaats in Huis 'De Beurs'. De avond werd geopend dooreen spectaculaire breakdance. Vervolgens nam cabare-tier Robert Derksen het woord en vermaakte hij iedereenmet zijn teksten en gedichten. Na de pauze was het aanillusionist Marc Woods. Met zijn goochelkunsten liet hijiedereen versteld staan en na zijn show liep hij geduren-de de rest van de avond nog rond om iedereen verder teverbazen.Hierna werd de culturele avond afgesloten met muzieken was het wachten op de onthulling van de almanak. Nahet filmpje en de gebruikelijke bedankjes werd dealmanak gesigneerd, uitgereikt en was het tijd voor'Eindeloos' bladeren en lezen. Ook de tweede dag van de Dies was voorbij, maaropnieuw kon er worden teruggekeken op een geslaagdedag, zowel op sportief als op cultureel gebied, met dealmanakuitreiking als mooie afsluiting.

14 DECEMBER 2007De derde en laatste dag van de Dies... Aangezien er over-dag geen programma was, kon er even goed worden bij-

geslapen en worden voorbereid op de laatste avond. Om19.00 uur werd iedereen verwacht in Humphrey's Restaurant voor het Galadiner 'Try BeforeYou DieS'. De sfeer zat er goed in, de zalen waren gezel-lig ingericht, en het eten was erg lekker, kortom de laat-ste avond van de 126e Dies had niet beter kunnen begin-nen!

Na het diner werd het tijd om met de bus naar Drachten te gaan voor het galabal 'Tomorrow Never Dies'. Daaraangekomen ging het goed los! Er waren meerdere ruim-tes waar verschillende muziek gedraaid werd, er was eenlive-band en bij het casino was er de mogelijkheid omrijk te worden. Natuurlijk was er ook een galafotograafaanwezig en hier is goed gebruik van gemaakt, er zijnmaar liefst ruim 1400 foto's genomen! Helaas was heteind veel te snel in zicht, de avond is voorbij gevlogen.De bus heeft iedereen terug naar Groningen gebracht endaar uitgestapt betekende dit echt het einde van de 126eDies Natalis.

Bij deze wil ik de Diescommissie 'Obsessed' bedankenvoor de drie supermooie dagen die zij voor onze vereni-ging hebben georganiseerd. Er is een heel jaar hard naartoegewerkt en de drie dagen zijn dan ook een succesgeworden, de foto's op de site spreken voor zich! Julliehebben ons obsessed gekregen en nu is het met afkick-verschijnselen wachten op volgend jaar!


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Verslag12

6e

Dies

Natalis

33


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|VV

AA

Med

iski35

Beste studiegenoten!

Na wekenlang afwachten was het dan eindelijk zover:vrijdag 28 december ging ik met 3 vrienden mee metMediski op wintersport naar Risoul. Deze reis bedoeldvoor (para)medische studenten werd voor iets meer dan300 euro door de Vereniging voor Arts en Auto (VVAA)aangeboden. Iets wat ik natuurlijk niet aan mij voorbijkon laten gaan.Kort na het vertrek van het Jaarbeursplein in Utrechtbleek dat ik niet de enige farmacie student uit Groningenwas die mee ging met deze reis. Een stuk of 20 studen-ten hadden zich via PS opgegeven, iets waarvan ikhelaas niet wist dat het kon.De busreis (18 uur lang), waar ik van te voren best welvoor vreesde, viel heel erg mee. Na eerst drie films tehebben gekeken viel ik in slaap en werd pas weer wak-ker toen we door de sneeuw in de zuidelijk Franse Alpenreden. Een paar uur later, inmiddels zaterdagochtend,stonden we al aan de voet van de piste en diezelfde mid-dag kregen we de skipasjes en konden we met de skiliftomhoog. De anderen moesten eerst nog even hun ski'sen snowboardspullen huren, maar dat was gelukkig snelgeregeld.

Na een hele middag te hebben geskied en geboard kon-den we ons appartement in. We hadden een heel kleinhokje verwacht, aangezien we in Frankrijk zaten, maardat bleek heel erg mee te vallen. Het appartement wasruim genoeg en van (bijna) al onze gemakken voorzien -we misten alleen een afzuigkap waardoor het de helftvan de week stonk naar hamburgers.De eerste dagen waren fantastisch! Het was vreselijkmooi weer, het skiën ging heerlijk, we hadden leuk con-tact met een groep Groningse farmaceuten en 's avonds

was het altijd gezellig in de Hollandse yeti-bar, waar denodige alcoholische consumpties genuttigd werden.Ook de jaarwisseling was een succes. Voor 12en gingenwe lekker indrinken in ons appartement en op hetmoment suprème knalden we in de yeti-bar met z'n allengebroederlijk het nieuwe jaar in, natuurlijk onder hetgenot van (nog) een drankje. Uiteraard bleef het daarniet bij en moest ik als teveeldrinker meerdere keren totop de bodem gaan. Helaas kan ik me van de rest vannacht niet veel meer herinneren.De dagen daarna werd het weer wat minder, wat mis-schien we een voorbode was op de grootste tegenvallervan de reis: één van mijn vrienden viel met snowboardenen had zijn schouder uit de kom. Nadat alles weer op z'nplek was gezet heeft hij de rest van de week met eenmitella rond gelopen. Het losgaan in de yeti-bar zat erhelaas niet echt meer in, maar gelukkig heb ik zelf nogwel de laatste dagen heerlijk kunnen skiën. Zaterdagavond 5 januari gingen we helaas weer terugnaar het sneeuwloze Nederland, dit maal met z'n drieënin de bus, aangezien onze brokkenpiloot diezelfde dagal met een gipsvlucht was vertrokken.Al met al kan ik terugkijken op een heerlijke skivakantie.Het was vooral leuk om met zo veel medestudenten opreis te zijn, wat altijd een heerlijk sfeertje met zich mee-brengt, en ik kan iedereen aanraden om een keer metMediski op wintersport te gaan!

Groetjes,

Thomas KempenSjaars farmacie.

VVAA MediskiThomas Kempen


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n

ABN AMRO workshopStefan Ottenbros

Op dinsdag 10 januari j.l. vond de ABN Workshopavondplaats. Aangezien mijn interesse toch wel wat verderreikt dan de farmaceutische wereld voelde ik me erg totdeze avond aangetrokken en besloot erheen te gaan. Wewerden vanaf 18.30 verwacht in het "bruine café" van deABN Amro aan de Stationsweg, waar we werden ontvan-gen met koffie en luxe broodjes. Avondeten alvorens eengratis maaltijd aangeboden wordt, is voor de doorsneestudent natuurlijk een taboe. De broodjesvoorraad wasdus al snel verdwenen waardoor de dames achter de bar'normale' boterhammen opdienden. Genietend enenigszins verbaasd over de mooie locatie die zich onderde werkruimte van de bank bevond streek de tijd voorbijen begon de lezing om 19.00 uur. Martijn Volkers introduceerde Gert-Jan Weerink. Alvorensdeze laatste begon te spreken wachtte Martijn nog eenwelkomstwoordje van Wai-Ping.

Meneer Weerink introduceerde zichzelf als een vakbe-kwame beleggingsadviseur met 33 jaar ervaring. Na eenbeginnende opmerking dat er zich in zijn top-20 meestvermogende klanten toch echt een aantal oud-apothe-kers bevonden voelde ik me toch nog nét iets meerbetrokken bij zijn lezing en besefte me dat we een inte-ressante doelgroep voor hem moesten zijn. Na zijn korteinleiding over zijn functie in het algemeen, begon hij tepraten over de macro-economie. Al snel werd duidelijkdat Amerika hierbij een grote rol speelt en grote invloedheeft op onze economie. Naar zijn mening was heteigenlijke probleem van Nederland, en eigenlijk zelfsheel Europa, dat we ons teveel aantrekken van de'teloorgang' van de economie van Amerika. Europa weet

haar economie namelijk prima zelf te handhaven zonderdaarbij te veel invloed vanuit Amerika te hebben.Daarnaast benadrukte hij lichtelijk zijn afgunst jegenspresident Bush, wat naar zijn eigen zegge de algemenevisie van de aanwezige farmaceuten was. Niemand vanons richtte zich dan ook tegen zijn mening in. Een kleinewijze les voor ons was het onderdeel over kerninflatie.Volgens hem rekenen economen de inflatie namelijkaltijd met de minst stijgende goederen uit, zoals heden-daags de geringe of zelfs dalende prijs van computers.Kerninflatie zegt daarom dan ook weinig over de econo-mie en deze getallen dienen in veel gevallen verworpente worden.

Vervolgens begon meneer Weerink over obligaties tespreken. Het rendement was vandaag de dag toch nietmeer wat het een aantal jaren geleden was, waardoorhet eigenlijk niet veel meer op zal brengen dan eenspaarrekening.Natuurlijk was de spreker wel optimistischer over aande-len en hij vond dat de meest rendabele markten op ditmoment de IT, telecom en de farmacie waren. Hij richttezich namens zijn klanten dan ook hoofdzakelijk op deaandelen in de telecom in de opkomende machten Indiaen China.Vervolgens belandde hij bij zijn laatste punt over onroe-rend goed. Dit was een erg betrouwbare en rendabelemarkt de laatste jaren, maar voor de komende jaren washij toch iets minder optimistisch door de hypotheekcrisisin Amerika.

Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|AB

NA

mro

Wo

rksh

op


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|AB

NA

mro

Wo

rksho

p37

Met een beloofde borrel in het vooruitzicht waren weinmiddels beland bij het laatste onderdeel, de work-shop.Om onze eigen visie op deze branche te kunnengeven werden groene en rode kaarten uitgedeeld omkenbaar te maken of we het met bepaalde stellingeneens of oneens waren. Een aantal voorbeelden van dezestellingen waren: "wordt 2008 een mooi beursjaar?". Hetmerendeel was het hiermee oneens. Toch benadruktemeneer Weerink de positieve invloed van de Olympischespelen in dit jaar nog even. Andere stellingen waren:"heeft beleggen in granen de toekomst?" en "beleggenmet minder dan 10.000 euro heeft geen zin". De discus-sie laaide vooral fel op bij de stelling "een beleggings-fonds levert meer op dan individuele aandelen". Vanuitde kant van de "ouderejaarstafel" kwam namelijk devraag of deze beleggingsadviseur meer rendement bieddan een spaarrekening. Na enige aarzeling benadruktehij toch wel dat aantoonbaar was dat hij ongeveer 15 %rendement biedt tegen de normale 4 % van de spaarre-kening. Na deze ietwat lange discussie werd ons dan deborrel aangeboden aan hun riante bar waar iedereennatuurlijk wel aan toe was. Met een woordje en present-je voor de sprekers sloot Wai-Ping de lezing af. Ze bena-drukte, alle heren natuurlijk allang opgevallen, dat deinbreng van de dames toch wel iets summier was verge-leken met de mannelijke toegevoegde waarde geduren-de de avond. Misschien een klein verbeterpuntje voor deaanwezige dames?

Het bier vloeide rijkelijk en er verschenen ook allerhandehapjes op de bar. Aangezien hun investering in ons alsdoelgroep natuurlijk wel een maximum had sloten dedames om 11.00 uur de tap af, waarna we ons al snelnaar huis begaven.

Wat ik toch nog wel even wil toevoegen aan het geheel iseen nu al uitgekomen voorspelling van de heer Weerink.Volgens hem zullen de republikeinen voor deAmerikaanse verkiezingen van aankomende 4 novemberde rente en belastingen in Amerika verlagen zodat hetAmerikaanse volk toch nog iets optimistischer over derepublikeinen zal worden en ze toch nog een kleinewinst kunnen boeken. En wat lees ik bladerend in mijnNRC Handelsblad, alvorens het schrijven van dit stuk, opzondag 20 januari als voorpaginanieuws: "Bush geefteconomie VS 'injectie in de arm' ". De uitkerende $ 850aan elke Amerikaan als stimuleringsbeleid is dus tochwel een heel goede voorspelling van onze sprekergeweest!Al met al was het een leerzame, maar vooral ook ergleuke avond!


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n

DIES COMMISSIE

EEN BUSSIE VOL HC’ERS

(BUSJE VOL MET POLEN, VLEMMIX)

Een bussie, een bussie, een bussie vol HC'ers.En een bussie, een bussie, een bussie GO!GO!GO!

Een bussie, een bussie, een bussie vol HC'ers. En een bussie, een bussie, een bussie GO!GO!GO!

s' Morgens, s' middags, s’ avonds laat, Rijden we naar Drachten, met een bussie vol HC'ers.

Kijk ze daar nou toch eens gaan, Waar komen ze vandaan, waar zitten ze verscholen.

Voor- of achterin de bak, ze zijn niet zo bekakt, de jongens komen met z'n allen.

Voor een paar bonnen en een blikkie bier, komen zehelpen, daarvoor zijn ze hier.

(refrein)

Jaaa, je ziet ze overal, het is een grensgeval. Toch zijn het onze gasten.

Waar ik sta of waar ik ga, ik zwaai ze altijd na, zo'n bussie vol HC'ers.

Bij P.S. hebben ze zich geprofileerd, de meiden ge-epileerd,

de jongens gingen mee naar Drachten Ga je 's middags snel weer terug,

dan moet je lang in de file waaaachten.

(refrein)

Copyright Maurits & Piter

ALMANAKCOMMISSIE

DE EINDELOZE POLONAISE

Nak Nak Nak de Almanakcommissie!Aise Aise Aise de Eindeloze polonaise!

(herhaal 16699 x)

COMMISSIE FARMACEUTISCHE WETENSCHAPPEN

PILLEN DRAAIEN© (POISON, ALICE COOPER)

Zeg ga, je mee?

Naar de kroeg?Of het café?

Tezaam, een potje bier.

Kom snel,naar hier.

Ik wil wel feesten, maar ik heb nu geen tijd..geen tijd'K lust best een biertje, maar ik zeg nu toch tot mijn

spijt.Er is iets anders dat mijn hartje begeert..begeert.

Een prachtig ambacht, hier in Groningen geleerd, pillendraaien.

Een feest, een biertje op zijn tijd,pillen draaien

mooier dan de mooiste meid.

Geen zalf,dump die pil,

weg met die drank,doe eens chill!

Wat ben jij,voor laffe vent,zo heb ik jou,nooit gekend.

(refrein)

Wat ben jij,voor laffe vent,

had ik jou,maar nooit gekend.

(refrein)

Carnavalskrakers

Vanwege het feit dat februari bij menigeen bekend staat als de caranavalsmaand, hebben wij deze keer alle commissiesgevraagd een mooie carnavalskraker te verzinnen op een bestaand carnavalsnummer. De commissie die het origineelstwas en met de mooiste carnavalskraker kwam, hebben we beloond met een mooie prijs. Dit nummer heeft deRedactiecommissie speciaal ingezongen op een CD.

Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Co

mm

issi

es


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Co

mm

issies39

BECWAAR ZULLEN WE HEEN GAAN?!?!?!(WAT ZULLEN WE DRINKEN, HET FEESTTEAM)

Waar zullen we heen gaan, 4 dagen langWaar zullen we heen gaan, there's no way BEC

Wie zal er mee gaan, 4 dagen langWie zal er mee gaan, there's no way BEC

Er is maar plaats voor 50 man,Zorg dat je er bij bentAnders krijg je spijt

Zorg dat je er bij bentMis het niet!

Want, er is bier voor iedereen,dus drinken we samen,

Heel veel liters bier,En slapen we samen

Lekker knus

Het programma is echt tof,Zorg dat je er bij bentAnders krijg je spijt


we vertrekken op 8 mei,Zorg dat je er bij bentAnders krijg je spijt


4 DAGEN LANG!!

WAAR GAAN WE HEEN!!

LALALALALALALA!

FOTOCOMMISSIE

VIVA LA FARMACIE

(VIVA HOLLANDIA, SANTA ROSA)

Doordeweeks naar de uni of ff langs het hok.Drink een bakkie op het hok en iedereen mag mee.

Er wordt veel georganiseerd, en altijd even leuk.Ook de fotocommissie is er altijd bij, en maakt een

kliek.

Pharmaciae Sacrum bij de studie, viva la farmacie.Wij houden van de borrels, de feesten en de lol.

Wij zijn dan ook erg blij met PS en foto's zijn een must

Wij hebben een eigen site, en de foto's zijn oké.Een gala of een borrel, en soms wat serieus.

Wij zijn multifunctioneel, en altijd gelijk erbij.

Zo blijft er altijd bewijs van hoe je, jezelf gedroeg.

Winnaar!!!

RWPTCKOM PAK JE FIETSJE MAAR

(COWBOYS EN INDIANEN, DIKDAKKERS)

Kom pak je fietsje maar,Fietsen is goed voor de conditie

We gaan voor strak en sexyO, want fietsen is zo fijn

En ben je gevallen Dan zul je weer opstaan

Daarop wachten doen we nietKom pak je fietsje maarDan hoor je er ook bij

We dronken vroeger samen liters pilsEen vrouw een vent er is voor elk wat wils

Wij ps-ers maken altijd pretVoor een feestje is er geen verzetHet fust is veels te snel gegaanVeel kilo's zijn er bij ontstaan

Dit is niet ergJe weet wat je moet doen

(refrein)

Een dagje later moet je aan de bak,Gatverredamme weer een klote vak

Veels te bezopen sta je toch op zaal,Koffie drinken, het is niet normaal.

De aspirine komt er aan, Maar één ding moet je goed verstaan.

Wat je ook doet,Doe gezellig met ons mee!

(refrein 2x)


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Gen

oo

tsch

app

en

STIFT! Boonanza

Waerde leeden,

Wij allen farmaceuten zijn, door één doel vereend, altijdop zoek naar het beste. De beste studiestad, het (eerstede) beste biertje, en zo ook het beste medicijn. Ten tijdevan de vraag van het Foliolum waren wij dan ook trots entrouw om onze kijk te mogen geven op het best mogelij-ke medicijn.Nu zijn wij dan nog studenten, van alle zorgen vrij, maarooit zullen wij poeders en pillen opzij leggen en hand inhand onze stemmen samen verheffen; "Eureka!", STIFT!heeft het beste medicijn uitgevonden!

Penicilline, ORS of Viagra, dergelijke medicijnen vallen inhet niet bij dit Panacee, ook wel Stifticee®! genoemd.Uiteraard is ons middel een lifestyle-drug, maar wel ont-wikkeld met weesgeneesmiddel-subsidie. De effectievedrug-targeting zorgt ervoor dat het middel alleen dáárkomt waar u het nodig heeft, van de hypothalamus totaan uw blinde darm. Verder is ons geneesmiddel gecoatmet poedersuikerglas-technologie, kosten-effectieverdan de Lotto winnen en beter te analyseren dan alcoholin een eerstejaars.

Uiteraard is Stifticee® 100% natuurlijk, maar wel vol-gens GMP bereidt. Chemisch gezien bevat het onderandere de wonderbaarlijke stof Thiotimoline (zieWikipedia: Thiotimoline). Enkele kwalen waartegenStifticee®! gegarandeerd werkt zijn:- Singultus- Chondrocalcinosis articularis- Mortus cerebralis- Irritable-bowel syndrome (IBS)- ADHD, CVA, BSE en ICT- Morbus boulimia alcoholicus- Pruritus ani

Zoals u ziet: "Stifticee®, daar is niets mis mee!"

STIFT!-liefde aan alle zielen,

Peter, Stefan, Tanja en Wâtse

Geachte leden,

Als Boonanzagenootschap zouden wij graag hetBoonanzium uitvinden. Het zou een medicijn moetenzijn dat alcoholgebruik toelaat, ondanks z'n bloedver-dunnende werking. Zo zouden we met z'n allen gezelligBoonanza kunnen spelen onder het genot van nietalleen een hapje, maar ook een (alcoholisch) drankje.Het is een ernstig gemis dat er op Boonanza-avondenniet geschonken kan worden. Immers als Maarten welnuchter is en de rest niet zou het te gemakkelijk voorhem worden om alle bonen weg te kapen onder de neusvan de andere spelers, zelfs bij Astrid.

Normaalgesproken is zij door haar gewiekste onderhan-delstrategie superieur. Maar op een avond op de BEC inBarcelona, toen Maarten doorhad dat er gedronken was,zag hij eindelijk z'n kans schoon. Dit resulteerde in eenovertuigende overwinning. Meta en Joost hebben nor-maalgesproken echter net als Maarten moeite het spel tewinnen. Hoewel niet te zeggen is dat dit direct gerela-teerd is aan alcoholgebruik, aangezien er niet vaak enveel gedronken wordt, biedt Boonanzium en de daarnate nuttigen drank weldegelijk perspectieven voor hen.Meta speelt namelijk met een gerandomiseerde tactiekdie beneveld nog veel moeilijker te doorzien is voor deanderen. Joost lijkt vaak net te veel op safe te spelen.Enig alcoholgebruik zou hem in staat moeten kunnenstellen alle veiligheid over boord te gooien om vervol-gens schitterende bonenvelden te oogsten. Uiteraardzult u begrijpen dat alcoholgebruik niet gepropageerdwordt door ons genootschap, immers drank maakt meerkapot dan u lief is. In deze zou het echter een mogelijk-heid kunnen bieden om het Boonanza een stuk mindervoorspelbaar te maken.

Boonanza groet u!

De Redactiecommissie blijft geïnteresseerd in degenootschappen die Pharmaciae Sacrum rijk is.

Voor deze editie van het Foliolum is aan viergenootschappen gevraagd welk geneesmiddel zij

nog missen voor hun genootschap.


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Gen

oo

tschap

pen

41

Niet te strikken Stootvast

Wat voor medicijn zouden wij graag willen ontwikkelen?Het Foliolum heeft ons hierbij met een lastige vraagopgescheept. Want wat zouden we alle vier zo graag wil-len veranderen in het leven dat daar een nieuw genees-middel voor nodig is? Om deze vraag te beantwoordenhebben we ons onderworpen aan een zelfanalyse. Wehebben elkaar in ons eerste jaar leren kennen en onzegemeenschappelijke liefde voor slechte verkleedoutfits,breezers en (voor enkelen) net iets te goedkope zoetewitte wijn (bij voorkeur uit pak) bracht ons samen. Eenroze sjaaltje, dat bij een van deze verkleedoutfits hoor-de, bracht onze naam: Niet te strikken. Sindsdien heeftdit sjaaltje meerdere congressen, feesten en partijenmeegemaakt. En dat ieder lid nu toch echt flink gestriktis, doet niet af aan het feit dat we telkens weer van departij zijn. Voor ieder EJC-feest genieten we van een lek-ker wijntje en een heerlijke maaltijd. Tja, niet alle gebrui-ken verleer je… De breezers hebben we inmiddels latenvaren, elkaar ondersteunen in brakke tijden bij collegesechter niet. Tevens houden we van samen winkelen,waarbij we regelmatig met net iets te veel schoenenthuiskomen. Geïnteresseerd in nog meer slechtegewoontes? We zijn altijd in voor een goed dan welslecht gesprek, uiteraard onder het genot van een drank-je.

Wat zouden we eigenlijk willen veranderen? Niets, weblijven zoals we zijn, Niet te strikken! En de venijnigehoofdpijn van bier na net iets te goedkope wijn? Die ver-dwijnt als sneeuw voor de zon met een ibu, geen inge-wikkelde medicijnen voor nodig toch?!

Anne ~ Christine ~ Dorieke ~ Jacomijn

Je kent het wel, je bent op weg naar je practicum en jemoet weer veel te vroeg je bed uit en je kijkt naar buitenen het regent! Omdat een regenpak toch echt passé istrotseer je de regen met je leuke stippenparaplu. Dan gaje op je bike en sjeest die bus toch weer te dicht langs jeheen… Als je plu dan ook nog eens wegwaait door dewind is het helemaal een slecht begin van je dag.Oftewel je komt zeiknat en chagrijnig op de faculteit enis je dag al verpest voordat ie goed en wel begonnen is.En dan ga je ook nog eens en lange dag tegemoet.Aangezien wij wel Stootvast zijn maar niet tegen stort-buien kunnen, hebben wij hier iets op bedacht. Je kentmisschien van die o zo mooie hoofdparaplu's met zo'nstrakke band om je hoofd, oftewel een vliegende helm,zodat je je handjes aan het stuur kan laten. Ooit bedachtdoor iemand die dacht dat dit handig was maar echt hipis het natuurlijk ook niet. Daarom de nieuwste uitvinding voor de toekomst: Dedroog-in-de-regen-pil. Natuurlijk kortwerkend om hetdroog-onder-de-douche fenomeen te voorkomen. Jekrijgt hiermee een koepel om je heen waar het water nietdoorheen kan. Dus met deze pil geen vervelende ochten-den meer en dat regenpak is dus ook niet meer nodig

Stootvast


Folio

lum

jaar

gan

gX

Xed

II|P

erso

on

lijkh

eid

ssto

orn

isse

n


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Pro

du

ctievan

het

Folio

lum

43

In het Foliolum met het thema 'productie' kan natuurlijkde productie van het Foliolum zelf niet ontbreken. Opeen vrijdagmiddag in december reisden Janneke, TonnisJan en ik af naar Drukkerij Weissenbach in Sneek, waarop dat moment het Diesnummer gedrukt werd. Hoewel het avontuur nog moest beginnen, was de reisnaar Sneek al een ervaring op zich. In Leeuwarden kwa-men we er op het perron achter waarom sommige men-sen Friesland als een achtergebleven gebied beschou-wen. Eenmaal in Sneek aangekomen, werden we opge-haald van het station door Hans Weissenbach in een nietonverdienstelijke auto en stelde het ons gerust dat onsgeld zo goed terecht kwam.

Onder het genot van een kopje koffie (of thee) kregen wijeen spoedcursus 'drukken'. De termen, getallen en nieu-we indrukken duizelden ons om de oren, maar we wer-den er zeker wijzer van. Wist u bijvoorbeeld dat als u hetFoliolum onder een loep bekijkt, het helemaal bestaatuit puntjes? En alleen maar uit turkooise, gele, rozen enzwarte puntjes?Drukkerij Weissenbach is bijna volledig geautomati-seerd. Er zijn over het algemeen maar vier mensen indienst en als het moet werken ze tot diep in de nachtdoor. De drukkerij is één van de milieuvriendelijkstedrukkerijen van Nederland. Hans Weissenbach is eengroot liefhebber van nieuwe techniek en is overal als dekippen bij. Wij kregen al een aantal blikken in de toe-komst cadeau.

Voor de volledigheid zal ik het productieproces van hetFoliolum beginnen, waar het bij u ophoudt. Wanneer alleartikelen, foto's (van hoge resolutie!) en stukjes vancommissies en genootschappen binnen zijn, kan het lay-out werk voor de redactie beginnen. Dit is niet zomaareen kwestie van knippen en plakken. Het vergt een hoopcreativiteit en tijd om mooie teksten uit te lijnen, geenwitte vlakken achter te laten, goede foto's erbij te vindenwaar niet steeds dezelfde mensen opstaan, PietjePrecies te spelen, spelen typfouten te verwijderen ennog veel meer. En dan maar hopen dat het uiteindelijkeresultaat een veelvoud is van vier pagina's! Nadat allesomgezet is in PDF wordt het digitaal opgestuurd naar dedrukker.

Het Foliolum komt dan binnen bij DrukkerijWeissenbach. Daar wordt het bestand eerst automatisch'doorgerekend'. Dit betekend dat het complete bestandgesplist moet worden in drie kleuren en zwart, voor dekenners CMYK (turkoois, roze, geel en zwart). Er wordtvan elke tussenkleur berekend hoeveel puntjes van deverschillende kleuren nodig zijn om het gewenste effectte bereiken. Wanneer dat gebeurd is, wordt er een proef-druk op internet gezet en kunnen wij het digitale resul-taat beoordelen.

Productie van het FoliolumLinet Tanke


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Pro

du

ctie

van

het

Folio

lum

enW

aar

isW

im??

?

Wanneer wij het resultaat goedgekeurd hebben, wordenstempels gemaakt. Per set van vier pagina's wordt ervoor elke kleur een aparte stempel gemaakt. Om éénpagina van het Foliolum te drukken, moet er dus met vierverschillende stempels een afdruk worden gemaakt. Als de stempels gemaakt zijn kan het echte drukwerkbeginnen. Maar voordat het proces op volle snelheidgaat draaien, volgt er nog een belangrijke stap. Omdatelke pagina vier keer met een verschillende kleur gedruktwordt, is het zeer belangrijk dat alle stempels op preciesdezelfde plek stempelen. Dit is een zeer nauwkeurigwerkje. Met een loep wordt bij een soort teststreepjegekeken of de lijntjes van de stempels wel precies overelkaar vallen. Om het juiste effect te krijgen, moeten erwel 40 vellen weggegooid worden. De eerste Foliola kos-ten wel honderden euro's. Misschien hebt u er wel één inuw bezit!

Nadat alles gedrukt is, worden de verschillende vellengesneden en geniet. Ook hier zit nog een addertje onderhet gras. Als de omslag niet genoeg overlap heeft, moeter gekozen worden tussen een witte rand op de voorkantof te scherp afsnijden in het midden van het blad. In onsDementienummer is gekozen voor het laatste.

Ten slotte liet meneer Weissenbach ons nog zien hoe hetallemaal nog gekker kan. Hoewel wij de UV-kaft (de 'glos-sy-look' van ons Diesnummer) al vrij fancy vonden, kanhet nog veel gekker. Dus houdt uw kluis het komendestudiejaar goed in de gaten en laat u verbazen.

Waar is Wim???


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Het

beeld

vand

eap

oth

eker4

5

Het beeld van de apothekerDe huisarts

In deze rubriek in het Foliolum, proberen we het imagovan de apotheker zo goed mogelijk weer te geven. In desamenleving wordt vaak negatief gesproken over apo-thekers. Ze zouden te veel verdienen, veredelde winke-liers zijn en de receptregelvergoeding misbruiken. Alsderde is de huisarts aan de beurt.

De apotheker bezien vanuit huisartsperspectief : schei-ding tussen zorg en handel ?

Voordat een patiënt met een medicijndoosje de apo-theek uitwandelt is er het één en ander aan voorafgegaan. Een patiënt met klachten maakt eerst een afspraak bijzijn huisarts. Na anamnese en onderzoek stelt de huis-arts een diagnose. In een minderheid van de gevallenleidt dit tot het voorschrijven van een recept. Als de huis-arts besluit een recept voor te schrijven, dan maakt hijhiervoor gebruik van zijn HIS (Huisarts InformatieSysteem). De huisarts registreert alle medisch relevantedata in zijn HIS.

Een goed bijgewerkt HIS bevat een gecodeerde voorge-schiedenis, een nauwgezette registratie van de bevin-dingen bij anamnese en onderzoek en een overzicht vanalle voorgeschreven medicatie. Voordat een recept van-uit het HIS kan worden aangemaakt controleert dit sys-teem alle mogelijke interacties die op basis van de voor-geschiedenis of de medicatiehistorie zouden kunnenontstaan.

De huisarts vaart niet blind op dit controlesysteem, maarhandelt in eerste instantie op basis van eigen kennis enervaring. Als een medicament zowel door de huisarts alsdoor het HIS is goedgekeurd informeert de huisarts depatiënt over gebruik en eventuele bijwerkingen ervanvoordat hij het recept afgeeft.

Deze vorm van medicatiebewaking en voorlichtingbeschouwt de huisarts als 'good clinical practice'. Hetveilig voorschrijven van geneesmiddelen is een primairetaak en verantwoordelijkheid van de huisarts.

Als de patiënt het recept aan de apotheker(-assistente)afgeeft wordt de medicatiebewaking nog eens overge-daan. Vervolgens wordt de patiënt nogmaals uitvoeriggeïnformeerd over eventuele bijwerkingen en risico'svan het betreffende medicament. Meestal krijgt hij ooknog een folder over eventuele bijwerkingen mee naarhuis.

Voor deze verrichtingen ontvangt de apotheker de zoge-noemde 'receptregel', een bedrag van €6,- per voorge-schreven medicament. Dit bedrag lijkt een reële vergoe-ding voor de diensten van de apotheker.

Er is in ons land dus duidelijk sprake van scheiding tus-sen 'zorg en handel'. De huisarts schrijft voor, de apo-theker levert af. De overheid en zorgverzekeraar stimule-ren huisarts en apotheker om generieke geneesmidde-len voor te schrijven c.q. af te geven om de kosten in degezondheidszorg terug te dringen. De huisarts is welis-waar niet verplicht om een generiek voor te schrijven,maar de apotheker heeft wel het recht een generiek af tegeven. Zoals gezegd: 'scheiding tussen zorg en handel': maarlevert de huisarts dan alleen de zorg en zit de apothekervooral in de handel? Soms denken wij van wel…

Patiënten bezoeken geregeld ons spreekuur met devraag of de juiste medicatie wel is afgeleverd. "Ik kreegde laatste maanden altijd een groen pilletje voor mijnbloeddruk, en nu is het ineens een rode geworden. Kloptdat wel dokter?". Controle van het doosje leert dat inder-daad het juiste generiek is afgegeven, maar dat er dezekeer een Spaanse bijsluiter in plaats van een Turkse bij-sluiter is meegeleverd. Ook komt het voor dat hetzelfdegeneriek ineens een andere 'merknaam' heeft. Geregeldervaart de patiënt ook bijwerkingen van het rode pilletje,wat niet van het groene pilletje werd bemerkt…

Kennelijk worden generieke geneesmiddelen in verschil-lende landen ingekocht. Het zal duidelijk zijn dat dit wis-selende inkoopbeleid niet zorggestuurd, maar financieelgestuurd is. Hier komt een negatief aspect van de schei-ding tussen zorg en handel om de hoek kijken. Immers,de patiënt ondervindt veel hinder van de telkens wisse-lend uitziende doosjes, bijsluiters en pillen. Dit legt eenonnodig beslag op de schaarse spreekuurtijd van dehuisarts.

De Nederlandse huisarts wordt in toenemende mategestimuleerd om te werken volgens landelijk geaccep-teerde protocollen zoals de NHG-standaarden en hetElektronisch Voorschrijfsysteem (EVS) met daaraangekoppeld de regionale Formularia. Zeker 80 % van devoorgeschreven medicamenten bestaat uit een relatiefkleine groep geneesmiddelen , zoals antihypertensiva,statines, maagmiddelen, sedativa en pijnbestrijders.Bovengenoemde verwarring rond de aflevering vangeneesmiddelen pleit er ons inziens voor om de huisartsde veel voorgeschreven medicamenten ook te laten afle-veren. Let wel: dit is geen handel, maar zorg!


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Het

bee

ldva

nd

eap

oth

eker

enB

as&

Sil

Minder verwarring, meer efficiency, een stuk goedkoperen dezelfde kwaliteit! Let wel, wij pleiten niet voor hetopheffen van de apotheek. De apotheker is onmisbaarbij de bereiding van tal van medicamenten en heeft veelkennis van farmacokinetiek. De 20% geneesmiddelenbuiten de hierboven genoemde bulk vereist specialisti-sche kennis die de apotheker bezit.

Samengevat stellen wij dat huisarts en apotheker beideonmisbaar zijn bij een kwalitatief hoogwaardige eerste-lijns gezondheidszorg. In de huidige situatie wordt ech-ter veel controlewerk dubbel gedaan. Door het inkoopbe-leid van de apotheker ontstaat er nogal eens verwarringbij de patiënt. Wij zijn ervan overtuigd dat het grootstedeel van de voorgeschreven geneesmiddelen beter doorde huisarts aan de patiënt kan worden meegegeven:meer transparantie, veel goedkoper en met behoud vankwaliteit.

Jan SchipperEdwin ToxopeusLeek

Bas & Sil


Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|On

derzo

ekb

elicht

47

Onderzoek belichtKirsten Lubbers

In juni 2007 ben ik aan mijn onderzoeksproject begon-nen bij de vakgroep Farmacokinetiek en Drug Delivery inGroningen. Op het moment dat je dit stuk leest, heb ikwaarschijnlijk net mijn verslag ingeleverd en zitten de 28weken onderzoek er alweer op.

Tijdens het vak Communicatie & Oriëntatie heb ik mee-gelopen bij deze vakgroep en dit was mij zeer goedbevallen. Zo goed zelfs dat, toen ik moest gaan kiezenwaar ik mijn onderzoek wilde gaan doen, ik graag weerterug wilde komen om verder te gaan met het onderwerpwaar ik tijdens C&O mee bezig was geweest.

De basiseenheid Farmacokinetiek en Drug Deliverybestaat eigenlijk uit drie delen: de Drug Delivery groep,onder leiding van Prof. Poelstra, de Drug Metabolismand Toxicology groep, onder leiding van Prof. Groothuisen de Farmacokinetiek groep, onder leiding van Dr.Proost.Ik doe mijn onderzoek bij de DMT-groep, met Dr.ir. de Graaf als begeleider.

De Drug Delivery groep houdt zich vooral bezig met,zoals de naam al aangeeft, het targeten van verschillen-de geneesmiddelen tegen tumoren, leverfibrose en chro-nische ontstekingen. De Drug Metabolism and Toxicology groep houdt zichbezig met het ontwikkelen van methoden om de toxici-teit en werking van geneesmiddelen in humane organente voorspellen en om de biotransformatie en uitschei-dingsfunctie van humane organen te meten. Op deze manier wordt geprobeerd om een bijdrage televeren aan de vermindering van het proefdiergebruik enworden humaan-specifieke gegevens verkregen, wat ergbelangrijk is, want data van proefdieren zijn niet altijd teextrapoleren naar de mens.Om het gebruik van proefdieren te verminderen en omhet gebruik van humaan weefsel mogelijk te maken,wordt er gebruik gemaakt het precision-cut-slice model.Met een speciaal apparaat, de Krumdieck-tissue-slicer,worden plakjes weefsel gemaakt (slices). Deze slices zijnongeveer 350-450 ?M dik en wegen 2-4 mg. Deze tech-niek is dus zeer efficiënt: ook van zeer kleine stukkenweefsel (1 cm2), kan een grote hoeveelheid slicesgemaakt worden. Zo kan er dus gebruik gemaakt wordenvan humaan weefsel wat bijvoorbeeld overblijft na hetverwijderen van een (lever/nier/darm)tumor. Een andervoordeel is dat je uit 1 rattenlever ongeveer 600 sliceskan maken, waardoor er minder proefdieren nodig zijn.

Meer dan de helft van de geneesmiddelen wordt oraalgegeven. Dit betekent dus dat meer dan de helft van degeneesmiddelen eerst de darm moet passeren voordat

ze in de bloedbaan terecht kunnen komen. De darmbepaalt dus uiteindelijk de bloedconcentratie van dezegeneesmiddelen. De darm heeft twee mechanismen omgeneesmiddelen in het bloed te krijgen: ten eerste vormtde darm een fysiologische barrière waar stoffen doormiddel van transporters doorheen worden getranspor-teerd, ten tweede blijkt de darm in staat te zijn omgeneesmiddelen te metaboliseren. Dat metaboliserengaat, net als in de lever, met behulp van CYP450-enzy-men (fase I) en glucoronidering en sulfatering (fase II).

Bij onderzoek naar metabolisme en toxiciteit vangevormde metabolieten werd altijd de lever beschouwdals het belangrijkste metaboliserende orgaan. Sinds eenaantal jaren wordt er echter steeds meer aandachtbesteed aan de metabole capaciteit van de darm. Ookde DMT-groep besteedde eerst vooral aandacht aan delever, maar ongeveer 5 jaar geleden is begonnen met hetopzetten en valideren van een darm-slice model. Hetmodel is nu zover ontwikkeld dat slices ongeveer 24 uurgeincubeerd kunnen worden voordat de vitaliteit, endaarmee de enzymactiviteit omlaag gaat.


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|On

der

zoek

bel

ich

t

Het doel van mijn project is het optimaliseren van hetdarm-slice model met als doel om het fase I en II meta-bolisme en de transporter functie beter te behouden.Dat optimaliseren kan gebeuren door stoffen toe te voe-gen in het medium waardoor de enzymactiviteit niet, ofin mindere mate, achteruit gaat. Hierbij kun je denkenaan het toevoegen van stoffen die CYP450-enzymenupreguleren, maar ook aan stoffen die van nature in hetlichaam aanwezig zijn, en die nu missen, zoals bloed-plasma, insuline en dergelijke.Om te controleren of de slice echt langer vitaal blijft,wordt vaak gekeken naar metabolisme in de tijd. Eensubstraat wordt aan de slice toegevoegd en gedurende Xuur worden telkens monsters van het medium genomenen wordt de omzetting van het substraat in zijn metab-oliet gemeten. Als de vitaliteit afneemt, dan neemt hetmetabolisme ook af.

In de darm zijn echter veel verschillende CYP450-enzy-men aanwezig die allemaal een rol spelen bij het meta-bolisme. Door met een cocktail van substraten te wer-ken, die allemaal omgezet worden door specifiekeCYP450-enzymen in de darm, is precies te zien welkCYP450-enzym actief blijft en van welk CYP450-enzym deactiviteit afneemt gedurende de incubatie.Het eerste doel van mijn onderzoeksproject was het ont-wikkelen van een cocktail van specifieke substraten diemet behulp van LC-MS geanalyseerd zouden worden. Alsde cocktail klaar was, zou ik verschillende stoffen gaantoevoegen aan het medium waardoor de slices langervitaal zouden blijven.Ik ben begonnen met een literatuurstudie naar welkeCYP450-enzymen waar in de darm aanwezig waren enwelke substraten specifiek door deze enzymen werdenomgezet. (bijvoorbeeld Methoxy-Resorufine wordt alleenomgezet door CYP1A1 en niet door andere enzymen). Ikheb besloten om een cocktail te maken van 6 verschil-lende substraten.Daarna kon het praktische werk beginnen. Eerst moestik de slice-techniek onder de knie krijgen: stukjes darm(ongeveer 2,5 cm) worden gevuld met agarose, dat stolt

en dan krijg je een langwerpige ballon. De "ballon" wordtingebed in de agarose, waarna er slices van gemaaktkunnen worden. Toen ik eenmaal zelfstandig kon slicen ben ik begonnenmet de experimenten: ik heb uitgetest bij welke concen-tratie van het substraat het metabolisme het beste tezien was (geen verzadiging van de enzymen, maar ookniet te laag omdat het anders niet goed te zien was) enof de substraten invloed op elkaars metabolisme had-den. De mediummonsters werden geanalyseerd metbehulp van LC-MS, ook die analyse moest nog opgezetworden.

De 24 weken praktisch werk gaan erg snel: het "even"ontwikkelen van de cocktail met specifieke substratenheeft heel wat meer tijd gekost dan verwacht. Het toe-voegen van stoffen aan het medium om de vitaliteit teverhogen is er niet helemaal meer van gekomen. Maar,de cocktail is zo goed als af en de volgende student, ofAIO, kan er meteen mee aan de slag!

Omdat ik met iets totaal nieuws begonnen ben heb ik erveel van geleerd: terwijl je bij een practicum proevendoet waarvan het protocol al uitgewerkt is, en waarvaniedereen weet wat eruit moet komen, doe je in het onder-zoek proeven die niemand ooit gedaan heeft. De proto-collen moet je zelf bedenken en de resultaten kunnenanders zijn dan je van tevoren had bedacht. Het is wel heel leuk om met iets totaal nieuws bezig tezijn, maar kan ook frustrerend zijn: telkens komt er weeriets op je pad waar je in eerste instantie geen verklaringvoor kan bedenken. Deze omstandigheden zorgenervoor dat je tijdens je onderzoeksproject leert om zelf-standig bezig te zijn, protocollen op te stellen en vooralgoed na te denken over hoe en waarom iets gebeurt enverklaringen te zoeken voor alles wat "mis" gaat. Watblijkt: als iets anders gaat dan je verwacht had, hoeft hetniet altijd mis gegaan te zijn.

Kortom: ik heb er veel van geleerd en heb ik het bij devakgroep erg naar mijn zin gehad; iedereen leeft erg metelkaar mee, probeert je te motiveren als het even tegen-valt en denkt met je mee over een oplossing voor eenprobleem. Het is wel jammer dat ik niet aan het tweede deel van hetonderzoek ben toegekomen, maar ik hoop dat de cock-tail in de toekomst een nuttig instrument zal blijken tezijn bij het bestuderen van metabolisme en toxiciteit inhet darm-slice model.


ZiekenhuisapothekerBert Kaufmann

De 'life and times' van een ziekenhuisapotheker

De redactie van uw lijfblad vroeg mij enige tijd geledeneen artikeltje te schrijven over het werk van een zieken-huisapotheker. Het zou natuurlijk mooi zijn als dit eenstandaardverhaal zou zijn: zo is het. Maar zo ligt het inde praktijk niet: er bestaat geen standaard ziekenhuisa-potheek en geen standaard ziekenhuisapotheker.Daarom meen ik er goed aan te doen om te verhalen overhoe ik in de ziekenhuisfarmacie ben terechtgekomen enhoe ik het vak ervaar. U kunt dan uw eigen conclusiestrekken.

Sinds 1986 ben ik apotheker. Na het bereiken van ditheuglijke feit wist ik zeker dat er een glansrijke toekomstvoor mij was weggelegd in de openbare farmacie. Ikmeende alles wat ik had geleerd in volle omvang te kun-nen benutten: analyse, bereidingen en mijn kennis overgeneesmiddelen (die destijds pas héél laat in de studietot bloei werd gebracht). Het is allemaal anders gelopen.Gedurende 2 jaar ben ik respectievelijk tweede- en behe-rend apotheker geweest in 2 verschillende stadsapothe-ken. Wat ik als boeiend heb ervaren was de snelle ont-wikkeling van de automatisering in die jaren. Daarnaastmerkte ik dat managen van mensen en processen mijnsterke kanten waren. Struikelblok (en dat zal velen alsraar overkomen) was het feit dat ik de laatste apotheekwaarin ik werkte kon overnemen en dat me dat gaande-weg als uitermate belastend overkwam. De reden hier-voor was een weerzin tegen de financiële besognes diedaarmee gepaard zouden gaan en die me zouden aflei-den van het werkelijke vak. Gevolgtrekking hieruit: geefmij maar een vast salaris en laat me doen wat ik aardigvind en waar ik goed in ben.

Tijdens mijn stageperiode had ik een aantal weken metplezier indrukken opgedaan in de apotheek van hetVenlose ziekenhuis. Min of meer oude liefde dus, en dieroest niet zoals u weet. Toen daar in 1988 een oplei-dingsplaats beschikbaar kwam heb ik geen momentgetwijfeld en gesolliciteerd. En met succes.Gedurende een periode van 4 jaar heb ik op deze plekeen enorm goed inzicht kunnen ontwikkelen in de uitoe-fening van het vak van ziekenhuisapotheker. En inder-daad: alles waarvoor ik geleerd had kwam ik tegen.Verdiepen en uitdragen van geneesmiddelenkennis, veelbereidingen, zowel steriel als niet-steriel, analyses in hetlaboratorium, maar ook managen van groepen mensenvan verschillend pluimage en interactie met de verschil-lende zorgverleners in het ziekenhuis. Ik heb ziekenhuis-farmacie leren kennen als een vak waarin je moet weten

waar je het over hebt en moet begrijpen hoe je dat uit-draagt. Goede PR ervaar ik als een heel wezenlijk onder-deel van ons beroep.

In 1993, na afloop van de opleidingsperiode, ben ik inhet Roermondse Laurentius Ziekenhuis terecht gekomenen daar werk ik met plezier tot op de dag van heden. Tot2000 was ik tweede-, daarna gevestigd ziekenhuisapo-theker. Dit laatste houdt in dat ik, wettelijk gezien, eind-verantwoordelijk ben voor het totale eindproduct datwordt geleverd door de in totaal 38 mensen (apothekers,afdelingsmanager, apothekersassistenten, analisten,logistieke medewerkers, secretaresses, kwaliteitsfuncti-onaris) die in mijn apotheek werkzaam zijn. Dit eindpro-duct wordt vormgegeven door de afdelingen distributieen logistiek, productie en analyse. Het Roermondse ziekenhuis telt ongeveer 400 bedden;daarnaast verzorgt onze apotheek de medicatie voorongeveer 1500 cliënten in verpleeg/verzorgingshuizenen in een instelling voor verstandelijk gehandicapten.Onze voornaamste taken zijn het in de computer invoe-ren en bewaken van medicatiegegevens, het afleverenvan medicatie, het bereiden van cytostaticuminfusen,parenterale voeding (zogenoemde aseptische bereidin-gen) en niet-steriele geneesmiddelen (zoals dranken,zalven, zetpillen e.d.) op naam en op voorraad, het ana-lyseren van en advies geven over bloedspiegels vanmedicamenten en het analyseren van eigen productie.Het allerbelangrijkste en allerleukste vind ik evenwel hetadviseren en informeren van specialisten, verpleegkun-digen, patiënten, verpleeghuisartsen over alle ins enouts rond medicatie.

Het ziekenhuis vindt het daarnaast -terecht- belangrijkdat we met onze medicijnen binnen het vastgesteldebudget blijven. Ik besteed daarom nogal wat tijd aan hetverstandig (doelmatig heet dat populair) inkopen vangeneesmiddelen. Ook werken we binnen het ziekenhuismet een formularium, kort gezegd een boekje waarin demiddelen staan vastgelegd over welke we met elkaar(specialisten en apothekers) hebben afgesproken datwe ze toepassen. Dit betekent dat we slechts één maag-zuurremmer gebruiken en slechts een drietal verschillen-de cholesterolremmers, om maar een voorbeeld te noe-men. De oplettende lezer zal opmerken dat ik dan tòchweer bezig moet zijn met financiën (dat was immers nietmijn favoriete bezigheid), maar mij moet van het hart datik het in dit geval beschouw als een spannend spel datslim gespeeld moet worden. Wat je bespaart komt recht-streeks ten goede aan andere zorg in het ziekenhuis.

Folio

lum

jaargang

XX

IedIII

|Ziekenh

uisap

oth

eker4

9


Folio

lum

jaar

gan

gX

XIe

dIII

|Zie

ken

hu

isap

oth

eker

Als ziekenhuisapotheker neem je vaak deel aan een boelcommissies en werkgroepen in het ziekenhuis, ook alsze niet rechtstreeks met medicatie te maken hebben. Zoook mijn 3 collega's en ikzelf. We spelen een belangrijkerol in bijvoorbeeld het opzetten van een ziekenhuisbreedveiligheidsmanagementsysteem (VMS), een verplichtingsinds 1 januari j.l., waarin uiteraard medicatieveiligheideen hot item is. Maar ook in bijvoorbeeld de aanname-commissie voor nieuwe specialisten. We zijn breedgeoriënteerd en dat is wat het vak zo aantrekkelijkmaakt.

Tot voor enkele jaren speelden de activiteiten van de zie-kenhuisapotheek zich voornamelijk af achter geslotendeuren. Gekscherend zei ik wel eens dat wij naast depsychiatrische afdeling vrijwel de enige gesloten afde-ling van het ziekenhuis waren. Dit verandert in raptempo. In de zogeheten 'voorwaartse integratie' binnenhet ziekenhuis spelen zich de meest in het oog springen-de veranderingen af.

Sinds een aantal jaren participeren de apothekers actiefin de dagelijkse Intensive Care besprekingen. Gelet opde veelheid van medicatie daar en problemen die kun-nen optreden als gevolg van de complexe pathologie vande aanwezige patiënten is een scherpe blik op combina-ties en doseringen van groot belang.Daarnaast begeleiden we verpleegafdelingen in vergro-ten van medicatieveiligheid door systematisch te inven-tariseren waar de grootste risicomomenten liggen in debereiding en toediening van medicijnen op die afdelin-gen en daar verbetering in aan te brengen. Veel parente-raal toe te dienen middelen (zoals antibioticuminfusen)worden klaargemaakt op de afdeling; gelet op de eisendie dienen te worden gesteld aan de hygiëne rond dezebereidingen is scholing op z'n plaats. Ook moet specialeaandacht worden besteed aan rekenen, immers: somsmoeten verdunningen worden gemaakt of gedeelten vande inhoud van een ampul worden toegediend en datblijkt niet alle werkers even goed af te gaan.

Een heel ander risico vormt de gang van zaken rond voor-schrijven van medicatie door specialisten. Dit gebeurtniet zo braaf als in de huisartsenpraktijk. Specialistenhebben in basis altijd haast en geven vaak mondelingeopdrachten of schrijven in het beste geval schier onlees-bare medicatieopdrachten. Daarnaast bestaat er bij spe-cialisten een allergie voor het overnemen van thuismedi-catie, aangezien die uiteraard niet door hen is voorge-schreven. De wet schrijft evenwel voor dat de integralebehandeling, dus ook de medicatie in het ziekenhuis, deverantwoordelijkheid is van de medicus. Enigszinsbegrijpelijk, die allergie, maar verantwoordelijkheid isverantwoordelijkheid. Daarom springt de apotheek in ditgat middels het oprichten van een Apotheek Service Punt(ASP). Hierin houdt zich een unit speciaal getrainde apo-thekersassistenten bezig met de begeleiding van opna-meen ontslagmedicatie. In de overgang van medicatie-gegevens van 1e naar 2e lijn (en vice versa) gaat er veelfout, zo blijkt uit (inter)nationale gegevens. Percentagestot 40% worden genoemd, een onacceptabel hoog aan-tal met alle gevolgen van dien. Met de komst van het ASPsnijdt het mes aan twee kanten: de fouten verminderenaanzienlijk en de specialist is meer geneigd om z'n

paraaf te zetten onder een gevalideerde medicatie-intakelijst.Ook de ontslagmedicatie wordt op deze manier bege-leid. Nu nog haalt de patiënt na ontslag deze medicatiein de stadsapotheek, maar over enkele maanden krijgthij/zij de keuze om dat in onze poliklinische apotheek tedoen. Ook bestaat vanaf dan deze mogelijkheid voormensen die op één der poliklinieken door de specialisteen recept hebben voorgeschreven gekregen. Niet allepartijen in de eerste lijn juichen deze ontwikkeling toe,maar wij als ziekenhuis menen hiermee een goede extraservice te kunnen bieden aan onze klanten. We kunnenin de poliklinische apotheek met name veel aandachtbesteden aan voorlichting en instructie rond de eersteuitgifte van medicijnen. Overigens hebben ziekenhuisa-potheek en poliklinische apotheek organisatorisch wei-nig met elkaar te maken; vakinhoudelijk evenwel des temeer.

Ten slotte is het aardig om te vermelden dat er vorig jaarin de apotheek een afdeling is opgezet die we de GDS-afdeling hebben gedoopt. GDS staat voor geautomati-seerd distributie systeem. In deze afdeling is een machi-ne gestationeerd die tabletten en capsules in zakjes kanuitvullen per patiënt per tijdstip per dag. Met deze distri-butiemethode hebben we de service en de veiligheidrond medicatie voor de 1500 patiënten in de bij ons aan-gesloten instellingen kunnen verbeteren.

Er valt nog heel veel meer te vertellen. Misschien dat deredactie van Foliolum mij een vaste column wil aanbie-den, wie weet. De ziekenhuisfarmacie is een vak datvolop in beweging is en zich steeds meer aansluit bijdegene om wie het allemaal draait: de patiënt. Als zie-kenhuisapotheker ben je een ware octopus met je tenta-kels ondergebracht in veel verschillende bezigheden,met de kans om je te verder te verdiepen in het aan-dachtsgebied dat je het meeste trekt, van analyse totdirecte zorg rond medicatie.Het is een vak waarin ik nog vele jaren werkzaam hoop tezijn.

16 januari 2008Bert Kaufmann, ziekenhuisapothekerApotheek Laurentius Ziekenhuis Roermond


Document

Documents

Transcript of Document