Hoofdstuk 7

Markten van goederen en diensten

Volkomen concurrentie

Zeer groot aantal vragers en aanbiedersNiemand kan prijs beïnvloedenElke individuele vrager en aanbieder is prijsnemer

Volkomenheid van de marktHomogene goederen (geen productdifferentiatie)Perfecte informatie (geen prijsdifferentiatie)

Vrije toetreding tot de marktMobiliteit van arbeid in kapitaal in functie van factorbeloningenGeen toetredingsbarrieres

Afwezigheid van positieve schaaleffectenOneindige positieve schaaleffecten leiden tot concentratie en uiteindelijk tot monopolie

Globaal marktevenwicht I

Totale vraag (marginaal nut) en totaal aanbod(marginale kosten) leiden tot

Evenwichtsprijs en evenwichtshoeveelheidVraag- en aanbodsverschuivingen leiden tot nieuwevenwicht

Prijsreactie op een verschuiving van vraag en/ofaanbod hangt af van de elasticiteiten

Hoe inelastischer V en A, hoe groter de prijsreactieWet van Davenant-King voor landbouwproducten

Goede oogst leidt soms tot lagere opbrengstOogst vernietigen heeft daarom soms zin

Globaal evenwicht

A

V

Q

P1

P

Q1

Wet van Davenant- King

P

P1

P2

0 Q1 Q2Q

C

BDV

A1 A2

Goede oogst

Wet van Davenant- King

P

P1

P2

0 Q1 Q2Q

C

BDV

A1 A2

Goede oogst

Minder omzet door lagere prijs

Meer omzet door hogere hoeveelheid

Het spinnewebtheorema IVraagcurve verschuift

Verandering in preferentiesBijvoorbeeld meer varkensvlees tgv BSE of economische recessie

AanbodscurveOp korte termijn niet elastischOp lange termijn wel elastischEr is een tijdsverschil om het aanbod aan te passen

GevolgNieuwe evenwicht wordt op lange termijn bereikt,na een reeks prijsschommelingenOf niet bereikt (systeem kan gedempt of explosief verlopen)

Voorbeeld: de varkenscyclus

Het spinnewebtheorema IIP

Q

P2

P1

P3

F G

A

E1

V1

I

J K

LH

E2 .

Q2Q3Q10

V2

Individuele producent

Op korte termijn (zie hoofdstuk 5)Evenwicht waar MO=MK, indien de prijs (de MO) > GVK

Op lange termijnReken de normale winst als een kapitaalskostOverwinst of verlies zijn geen LT evenwicht

Bij overwinst: toename van het aantal ondernemingenBij verlies: afname van het aantal ondernemingen door liquidatie offaillissement

KenmerkenEvenwicht vraag en aanbodGeen overwinstBedrijven werken tegen minimale kostenConstant aantal aanbieders en vragers

Individuele producentop korte termijn

QP

MK

GTK GVK

P=MO=GO

P-MO-GOMK-GTK-GVK

0 Q1

P1

Individuele producentop lange termijn

VD

P1

Q10 Q

P P

q0

MK

GTK

(A) (B)

P1

A1

q1

E

C

Individuele producent op lange termijn: overwinst

VD

P1

Q10 Q

P P

q0

MK

GTK

(A) (B)

P1

A1A2

q1

E

C

overwinstoverwinst

Individuele producent op lange termijn: leidt tot toetreding

VD

P1

Q10 Q

P P

q0

MK

GTK

(A) (B)

P1

A1A2

q1

C

toetreding

Individuele producent op lange termijn: toetreding leidt tot lagere prijzen en winsten

VD

P1

Q10 Q

P P

qqE0

MK

GTK

P2

(A) (B)

P2

P1

A1A2

q1

E

C

Q2

prijsdaling

geen over winst

Sectoriële overinvestering: lagere prijzen

VD

P1

Q10 Q

P P

qqE0

MK

GTK

P2

(A) (B)

P2

P1

A1A2

q1

E

C

Q2

A3

P3

Q3

2

q3

Sectoriële overinvestering: en verliezen

VD

P1

Q10 Q

P P

qqE0

MK

GTK

P2

(A) (B)

P2

P1

A1A2

q1

E

C

Q2

A3

P3

Q3

2

q3

En daardoor dus ook faillissementen en desinvesteringen

VD

P1

Q10 Q

P P

qqE0

MK

GTK

P2

(A) (B)

P2

P1

A1A2

q1

E

C

Q2

A3

P3

Q3

2

q3

Lange termijn evenwicht: minimale gemiddelde kosten

VD

P1

Q10 Q

P P

qqE0

MK

GTK

P2

(A) (B)

P2

P1

A1A2

q1

E

C

Q2

A3

P3

Q3

2

q3

Lange termijn evenwichtgeen overwinst

Efficiëntie

Volkomen concurrentie is efficiënte marktvorm:Er is een maximale welvaartstoename(economische efficiëntie)

ConsumentensurplusProducentensurplus

Er is technische efficiëntie (X-efficiëntie)Ondernemingen produceren tegen minimale kostenWie niet tegen deze minimale kosten kan producerengaat op langere termijn failliet

Monopolie

De monopolist is de enige aanbieder van zijnproduct

Wettelijk monopolieNatuurlijk monopolie (oneindige positieveschaaleffecten)Technologisch monopolie

De monopolist is een prijszetterZet de prijs om winst te maximaliserenHoudt rekening met de volledige vraagcurveOptimum in punt van Cournot

Het probleem van de monopolist

Neem een lineaire vraag van de vorm: P = a + b Q

De totale opbrengst is dus: TO= P*Q= aQ+bQ²

De marginale opbrengst is dan de eersteafgeleide van de totale opbrengsten naar Q:

2TOMO a bQQ

∂= = +

∂

Evenwicht bij MonopolieP

Q

C

F

MO

V=GO

P1

Q1

MK

GK

Winstmaximaliserende hoeveelheid

Punt van Cournot

Evenwicht bij MonopolieP

Q

C

G

E

F

MO

V=GO

D

P1

P2

Q1 Q2

MK

GKoverwinst

Vergelijking met volkomen concurrentie:hogere prijs, lagere hoeveelheid, minder welvaart

P

Q

C

G

E

F

MO

V=GO

D

P1

P2

Q1 Q2

MK

GK

welvaartsverlies

Evenwicht bij volkomen concurrentie

Efficiëntie: monopolie versus volkomen concurrentie

Economisch niet efficiëntAllocatie zorgt niet voor maximale toename van de welvaartOnder volkomen concurentie zou er FCG meer welvaart zijnFCG is dus het welvaartsverlies in de vorm van verloren consumenten- en producenten surplus

Hogere prijs voor de consumentOnder monopolie evenwichtprijs p1Onder volkomen concurrentie evenwichtsprijs p2

Lagere geproduceerde hoeveelheidOnder monopolie evenwichtshoeveelheid q1Onder volkomen concurrentie evenwichtshoeveelheid q2

Technisch wel efficiënt onder winstmaximalisatie

Monopolistische Concurrentie

Producent niet enige aanbieder, veel productdifferentiatieBinnen bepaalde grenzen is er een eigen marktConcurrentie van vergelijkbare substituten en toegankelijkheid van de marktVerdedig de eigen markt via merknamen en reclame

Korte termijn: monopolistische producent is prijszetterZet de prijs om winst te maximaliserenHoudt rekening met de volledige vraagcurveVraagcurve vlakker dan bij monopolie (substitutie, toetreding)Realiseert daarbij een overwinst

Op lange termijnToetreding concurrentenIndividuele vraagcurve verschuift tot ze raakt aan de gemiddelde kostencurve.Zodat er geen overwinst meer is.

Monopolistische concurrentieevenwicht korte en lange termijn

QQ1

MO V

GTK

MKCP1

P

GTK1

GTK

A

0

(A)

QQ1

MO V

GTK

MKCP1

P

GTK1

GTK

A

0

(A)

Monopolistische concurrentieevenwicht korte en lange termijn

A

QQ1

MO V

MK

P1

Q2

P

Q

P2

Q1

MO V’

GTK

V

CGTK

MKCP1

P

GTK1

GTK

A

0 0

(B)(A)

Efficiëntie

Lange termijn evenwicht volkomen concurrentie in A, monopolistische concurrentie CHogere prijs (p1 in plaats van p2)Lagere productiehoeveelheid (q1 in plaats van q2)Economische efficiëntie

Lager dan bij volkomen concurrentieDoor suboptimale capiciteitsbenuttingOnder volkomen concurrentie zou door concurrentie en toetreding de prijs dalen tot p2

Maar grote productvariatieWordt verscheidenheid door consument gewaardeerd??

OligopolieRedenen voor bestaan

SchaaleffectenToetredingsbarrières

Complex productieproces, zware kapitaalvereiste, complexe distributiekanalen, etc

Klein aantal aanbiedersHebben directe invloed op elkaarOligopolisten anticiperen gedragwijzingen van concurrenten bij bepaling eigen gedragNon-price competition afgewisseld met prijzenoorlogen

Veel theoretische modellen

Samenwerkend oligopolie

Onderlinge samenwerking leidt soms tot kartelProductiekartel (OPEC)Prijskartel (banksector)Afzetkartel (brouwerijsector)Soms op last van de overheid

Maximaliseer de winst van het kartelVolledig analoog aan monopolie

Probleem voor productiekartelInherente instabiliteit van productiekartelsIndividueel lid van kartel heeft incentive tot ‘free riding’Dit ondergraaft op termijn de werking van het kartel

Evenwicht bij productiekartel:maximale totale winst voor kartel

MK

GK

GO = V

QQ10

F

MK

GK

CB

0 qc q

(B)(A)

P1

PMKGK

PMKGK

P1

MO

D

E

Individuele winst indien iedere partner zich aan quota houdt

MK

GTK

GO=V

E

QQ10

F

MK

GO=PC

BF

0 qc q1 q

(B)(A)

P1

PMKAK

P1

MO

D D

E

PMKAK

Incentive om meer te produceren

MK

AK

GO=V

E

QQ10

F

MK

GO=PC

BF

0 qc q1 q

(B)(A)

P1

PMKGTK

P1

MO

D D

EG

PMKGTK

De inherente instabiliteit van kartels

MC

AC

AR=D

E

QQ10

F

MC

ACC

F

0 qc q1 q

(B)(A)

P1

PMCAC

PMCAC

P1

MR

D D

E

P1pE

Russia versus OPEC: the free rider in the cartel

Boston, 31 July 2001 - Russia has hailed an OPEC decision to reduce oil output by 1 million barrels per day, but has departed from its past practice of promising to contribute a cut of its own. One likely reason is that Russia has never delivered on any of its previous pledges since 1999 to curb production in line with OPEC. Last year, Russia increased oil output by 5.9 percent to take advantage of rising prices that resulted from OPEC cuts, despite its promises to the oil cartel. Russia's most recent assurance came in March 2001 when former Deputy Energy Minister Alexei Miller told an OPEC meeting in Vienna that Russia would reduce its exports, OPEC also decided at that session to cut its output by 1 million barrels per day. Instead, Russia boosted production by 6.9 percent in the first half of the year, compared with the period a year earlier.

Oligopolie onderprijsleiderschap

Een dominante ondernemingKan kleinere concurrenten uit de markt duwenKleinere aanvaarden daarom de prijs van de leider en gedragen zichals hoeveelheidsaanpasserDe prijsleider gedraagt zich als prijszetter

Marktevenwicht kan verstoord worden doorPrijzenoorlog door de prijsleider (cut throat competition)Toetreding van nieuwe prijsleider/kostenleiderDit leidt dan tot een situatie van niet samenwerkend oligopolie

Prijsleiderschap

AVP

MKD

VD

MOD

P3

P1

0 Q4 Q3 Q5 Q2 Q

C

Q1

ConcurrentiebeleidUS concurrentiebeleid

Sherman Act (1890)Clayton Act (1914)Federal Trade Commission Act (1914)

EU-beleid (Verdrag van Amsterdam artikel 81 tot 90)81 tegen vervalsing van mededinging (Interbrew) en concentratie82 tegen misbruik van monopoliemacht (Microsoft)88 verbiedt discriminerende steunmaatregelen door overheid dieconcurrentie vervalsen (DAT)89 EU moet verwittigd worden bij invoering of wijziging van overheidssteun (DAT)

Nationale overhedenInterbrew in UK, overname van BASS, verplichte verkoop Carling

EU Commission :Interbrew, Alken-Maesguilty of cartel activities

DEC 5, 2001 - The European Union Commission has fined Interbrew and Alken-Maes, the two largest brewers in Belgium, for cartel activities. Interbrew was fined 46.5 million Euros and Alken-Maes, 44.6 million Euros. "From early 1993 until the beginning of 1998, the two parties were involved in wide-ranging cartel activities on the Belgian beer market….A striking feature of this cartel is that the CEOs themselves and other top management of the companies regularly met to initiate and monitor the ... arrangements."

Interbrew acquired Bass, leading to concentration problem

SEPT 20, 2001 - Interbrew, the world's second largest brewer, has announced it will break up Bass brewers and sell most of it, including top selling Carling. The decision came after the United Kingdom ruled the Belgian brewer must sell all of Bass or at least Carling to overcome British competition concerns. Interbrew intends to finalize the sale of Carling Brewers, as soon as reasonably possible.. Minister of Trade and Industry Patricia Hewitt ruled that Interbrew had until Feb. 28 of 2002 to implement either option, accepting the advice of the Director General of Fair Trading on ways to overcome the competition problems