Hoofdstuk 15

Verbanden tussenvariabelen vaststellen

en interpreteren

Soorten verbanden tussen twee variabelen (1)

• Verband: een consistente en systematische koppeling tussen de niveaus of benamingen van twee variabelen.

Vier basistypen verbanden tussen twee variabelen:

niet-monotoon monotoon lineair curvilineair

Soorten verbanden tussen twee variabelen (2)

• Niet-monotoon: bij een niet-monotoon verband wordt de aanwezigheid (of afwezigheid) van de ene variabele systematisch gerelateerd aan de aanwezigheid (of afwezigheid) van een andere variabele.

• Monotoon: een monotoon verband is een verband waarbij de onderzoeker slechts de algemene richting van de samenhang tussen de twee variabelen kan aanduiden. Stijgend: de ene variabele neemt toe als de

andere variabele toeneemt. Dalend: de ene variabele neemt toe als de

andere variabele afneemt.

Soorten verbanden tussen twee variabelen (3)

• Lineair: een rechtlijnige samenhang tussen twee variabelen.

• Hier levert kennis van de omvang van de ene variabele automatisch kennis op over de omvang van de andere variabele.

Soorten verbanden tussen twee variabelen (4)

• Curvilineaire verbanden: die verbanden waarbij de ene variabele samenhangt met de andere variabele, maar het verband eerder de vorm van een kromme heeft dan van een rechte lijn.

Verbanden tussen variabelen karakteriseren

• Aanwezigheid: verwijst naar de vraag of er een systematisch verband bestaat tussen twee variabelen.

• Richting: van monotone en lineaire verbanden kan ook de richting van de samenhangen worden beschreven.

• Sterkte van het verband: afhankelijk van het soort verband dat wordt onderzocht kan de sterkte van de samenhang tussen twee variabelen worden voorgesteld.

Analyseren van verbanden

Kruistabellen

• Kruistabel: een tabel waarin de data worden vergeleken door middel van een indeling in rijen en kolommen.

• Frequentie kruistabel• Percentage kruistabel

Chi-kwadraatanalyse (1)

• Chi-kwadraatanalyse: bij een chi-kwadraatanalyse (χ2-analyse) bestudeer je de frequenties van twee nominale variabelen in een kruistabel om te bepalen of er tussen de variabelen een niet-monotoon verband bestaat.

• Waargenomen frequenties: de feitelijke tellingen in de kruistabel.

• Verwachte frequenties: theoretische frequenties die worden afgeleid van deze hypothese van geen verband tussen de twee variabelen.

Chi-kwadraatanalyse (2)

• De berekende χ2-waarde:

Chi-kwadraatanalyse (3)

• De vorm van de chi-kwadraatverdeling wordt bepaald door het aantal vrijheidsgraden.

Chi-kwadraatanalyse (4)

• Hoe je een chi-kwadraatuitkomst interpreteert Uit de chi-kwadraatanalyse komt de kans

naar voren dat de onderzoeker bewijs vindt voor de nulhypothese als hij het onderzoek zeer vele keren zou herhalen met onafhankelijke steekproeven.

Correlatiecoëfficiënten en covariatie

• Correlatiecoëfficiënt: een indexgetal dat altijd tussen de -1,0 en +1,0 ligt en de sterkte en de richting van het verband tussen twee variabelen aangeeft.

• Covariatie: de hoeveelheid verandering in de ene variabele die systematisch samenhangt met de verandering in de andere variabele.

Vuistregels voor de sterkte van de correlatie

De product-momentcorrelatiecoëfficiënt van

Pearson

• De product-momentcorrelatiecoëfficiënt van Pearson: hiermee meet je het lineaire verband tussen twee variabelen van interval- en/of rationiveau, zoals de variabelen die worden afgebeeld in een spreidingsdiagram.

Waarschuwingen bij het gebruik van correlaties