HOGESCHOOL ROTTERDAM / CMI INFITL01DT Theorie itil & it- servicemanagent 1 [email protected].

HOGESCHOOL ROTTERDAM / CMI

INFITL01DT

Theorie itil & it-servicemanagent 1

[email protected]


6. Uitgavenbeheer


6. Uitgavenbeheer H10 3

Operations

Performance Management

PlanningContingencyCapacity

Management

Availability Management

SecurityManagement

ManagementCost

Service Delivery

Service Support

ICT Organisation

Computer Operations

Configuration Management

Dev

elop

men

t

User Organisation

Users

Service Level Management

Customers

ServiceLevel

Agreement

Requestfor Change

”Incident Management”

IncidentControlHelp desk

ICT relatedinformation

Helprequest

Requeststatus

Service LevelStatus

Information

ProblemManagement Management

Change Management

SW Control & Distribution



Inleiding

Soms hebben duizenden medewerkers vanaf hun bureau de beschikking over een breed scala toepassingen en bij behorende apparatuur.



Inleiding

IT-faciliteiten zijn meestal per werkplek min of meer gestandaardiseerd. Het beheren controleren en aanpassen van deze faciliteiten op een groot aantal werkplekken geen eenvoudige klus.



Inleiding

Programmatuur neemt een bijzondere plaats in.Programmatuur is:

• Voor het functioneren van een organisatie van vitaal belang.• Een weergave van veel specialistische en bedrijfsspecifieke

kennis.• Niet tastbaar aanwezig.• Eenvoudig te kopiëren of te verminken waarmee:

– Vertrouwelijke of bedrijfskennis wordt prijsgegeven.– Aan licenties verbonden rechten en plichten worden

geschonden.



Uitgavenbeheer

• Doel uitgavenbeheer • De uitgave• Uitgaveneenheid• Soorten uitgaven• Opslag• Levenscyclus en versies



Doel uitgavenbeheer

Het proces uitgavenbeheer richt zich op het wijzigen van complexe, gecombineerde en/of vaak relatief grote hoeveelheden of kritische programmatuur en apparatuur.



Delegeren

Uitgaven beheer

Wijzigingsbeheer

Configuratie beheer

Wijzigingsbeheer en Configuratiebeheer delegeren de implementatie van complexe en/of grote hoeveelheden of zeer kritische apparatuur en programmatuur naar het proces

uitgaven beheer.



Wat valt niet onder uitgavenbeheer?

• Een enkele programmatuur wijziging.

• Het installeren van één of enkele PC’s.

• De invoering van een batch programma op een mainframe.



Uitgavenbeheer




De uitgave

Definitie: Onder een uitgave wordt verstaan

het geheel van nieuwe, gewijzigde of bestaande configuratie-items dat op één moment beschikbaar wordt gemaakt voor exploitatie.

Een uitgave is gebaseerd op één of meer wijzigingsverzoeken.



Uitgavenbeheer




Uitgaveneenheid

• Een uitgave-eenheid is samengesteld uit één of meer configuratie-items die gezamenlijk geïmplemteerd worden in de exploitatieomgeving.

• Voorbeelden:– Tekstverwerker (tekstinvoer, spellingscontrole,

afdrukken, bestandsbeheer)– PC (Systeemkast met moederbord, diskdrives, etc,

beeldscherm, toetsenbord,systeemprogrammatuur)



Uitgavenbeheer




Soorten uitgaven

Twee categorieën op basis van:• Importantie, Impact en Omvang

– Omvangrijke uitgaven – Uitgaven van geringe omvang– Nooduitgaven of urgente uitgaven

en op basis van: • Samenstelling

– Volledige uitgaven– Delta-uitgave– Gebundelde uitgave



Importantie, Impact en Omvang

• Omvangrijke uitgaven (Major release)– Veel nieuwe functionaliteiten– Grote hoeveelheden apparatuur– Veel betrokken gebruikers– Uitgave eenheden op het hoogste niveau– Oplossingen voor meerdere problemen.

• Uitgaven van geringe omvang (Minor release)– Weinig nieuwe functionaliteiten– Enkele CI’s– Uitgave eenheid op laag niveau– Oplossing voor één specifiek probleem

• Nooduitgaven of urgente uitgaven (Emergency fixes)– Spoedeisende wijzigingen die in exploitatie moeten worden

doorgevoerd.



Samenstelling, volledige uitgave*

• Bij voorkeur worden alle CI’s op het niveau van een uitgave eenheid in één keer vervangen middels een volledige uitgave. – De samenhang kan vooraf worden getest. – De kans op fouten verminderd.– Ook CI worden gewijzigd of vervangen die

niet in relatie staan tot de wijziging

* Full release



Samenstelling, delta-uitgave*

• Alleen die CI’s of delen daarvan die daadwerkelijk gewijzigd zijn worden vervangen.– De uitgave wordt op een lager niveau

gedaan.– De omvang van de wijziging is kleiner– Het risico dat er zich problemen als gevolg

van de wijziging voordoen neemt toe.

*Delta release



Samenstelling, gebundelde uitgave*

Een gebundelde uitgave wordt gedaan in geval:• Het aantal wijzigingen of uitgaven toe neemt.• De beschikbare tijd om wijzigingen te implementeren

gering is.

Een gebundelde uitgave leidt tot:• Een lagere frequentie van wijzigingen.• Langer perioden van stabiliteit.• Een toename van complexiteit van de wijzigingen.• Een toename van de kans op problemen.

* Package release



Naamgeving uitgaven

Elke uitgave moet identificeerbaar zijn door unieke namen en versienummering.

Voorbeeld Management Informatie Systeem:MIS okt 2001 reguliere geplande oktoberuitgave MIS 2.0 major uitgave, groot deel nieuwe functionaliteit is

toegevoegd MIS 2.1 minor uitgave na een major uitgave, kleine

aanpassingen in de functionaliteit MIS 2.1.1 spoeduitgave met oplossing voor een specifiek en

ernstig probleem



Uitgavenbeheer




Opslag

• Bij opslag gaat het om de fysieke kanten uitgaven beheer.

• Uitgavenbeheer gebruikt de Configuratie Beheer Database samen met twee ‘opslaglocaties’:– Programmatuurbibliotheek (opslag software)*– Vastgestelde apparatuuropslag (opslag fysieke CI’s)**

• De CMDB bevat verwijzingen en informatie over de fysieke locaties en inhoud van de opslaglocaties en de daarin op opgeslagen CI’s

* DSL = Definitive Software Library** DHL = Definitive Hardware Library



Programmatuurbibliotheek

Programmatuurbibliotheek:• Garanderen van de beschikbaarheid van

betrouwbare kopieën van programmatuur. • Garanderen dat alleen kopieën van de juiste

versie worden gebruikt voor ontwikkeling, test en exploitatie.

• Van elke programmatuuritem in exploitatie bevindt een originele geteste kopie zich in de programmatuurbibliotheek.



Vastgestelde apparatuuropslag

De vastgestelde apparatuuropslag is een opslagruimte die bestemd is voor het bewaren van fysieke configuratie-items of componenten ter vervanging of reparatie van de exploitatie omgeving.



Uitgavenbeheer




Levenscyclus en versiesStadia levenscyclus CI voor uitgavenbeheer:• Ontwikkeling

– Programmatuur en apparatuur ontwikkeld of aangeschaft en getest.

• Samenstelling uitgave– CI’s worden samengevoegd tot een uitgave voor exploitatie.

• Implementatie– Een uitgave wordt opgebouwd in de exploitatie omgeving.

• Exploitatie– De uitgave is beschikbaar voor de gebruikers.

• Archivering– De CI’s zijn vervangen of verwijderd uit de operationele

omgeving.



Levenscyclus en versiesCI’s kunnen beschikbaar worden gemaakt

in vier omgevingen:• Ontwikkelomgeving

– Alleen hier mogen CI’s worden gewijzigd.

• Test omgeving– De testomgeving moet zoveel mogelijk overeenkomen met

de exploitatie omgeving.

• Exploitatie omgeving– Alleen CI’s die volledig zijn getest worden hier toegelaten.

• Archief– CI’s die zijn vervangen of verwijderd.



Versiebeheer in gescheiden omgevingen

Een kopie van een programmatuur item mag slechts in één omgeving aanwezig zijn

OntwikkelenTestenExploitaterenArchiveren

Tijd

V3.1 V3.2



Terugval op een gearchiveerde versie

OntwikkelenTestenExploiterenArchiveren

Tijd

3.2

3.1



Programmabibliotheek

Door het gebruik van een programmabibliotheek wordt zeker gesteld dat de organisatie altijd over een gecontroleerde versie van de programmatuur beschikt:

• Onderhoud wordt uitgevoerd aan de versie die in exploitatie is.

• Het item dat wordt geïmplementeerd is een kopie van een getest item.

• Van alle items is een originele versie beschikbaar in geval van verlies.

• Meerdere versies zijn beschikbaar voor het geval terugval naar een vorige versie noodzakelijk is.



Activiteiten binnen uitgavenbeheer

De belangrijkste activiteiten binnen uitgavenbeheer zijn:

• Uitgave plannen • Ontwerpen, bouwen en samenstellen• Uitgave accepteren• Uitrol plannen• Communiceren, voorbereiden en trainen• Distribueren en installeren



Activiteiten binnen uitgaven beheer

• Uitgave plannen • Ontwerpen, bouwen en samenstellen• Uitgave accepteren• Uitrol plannen• Communiceren, voorbereiden en

trainen• Distribueren en installeren



Uitgave beleid

Afspraken moet gemaakt worden over (uitgavenbeleid):

• Aantal uitgaven per jaar• Naamgeving en versienummering • Uitgave-eenheid• Soorten uitgaven • Tijdstippen voor implementeren van uitgaven

(bijvoorbeeld buiten exploitatie-uren of tijdens het weekend)



Plannen van de uitgave zelf

• Afstemming en accordering met wijzigingsbeheer van de samenstelling en de vraag welke wijzigingen in de uitgave worden meegenomen

• Afstemming en accordering met wijzigingsbeheer, opdrachtgevers en gebruikers van fasering van tijd, locatie en organisatie-eenheid

• Opstellen van terugvalplannen op uitgavenniveau • Aanpak van uitgave (gefaseerde uitrol of big bang) • Gevolgen voor dienstverlening in kaart brengen • Criteria voor kwaliteit en acceptatie opstellen



Ontwerpen bouwen en samenstellen

• Het proces uitgavenbeheer richt zich op het ontwerpen bouwen en samenstellen van een uitgave, niet van een wijziging.

• Zodra de CI’s zijn overgedragen aan exploitatie en beheer vallen zij onder configuratiebeheer.

• De CI’s worden opgenomen in de CMDB



Overdracht CI’s De ontwikkelorganisatie draagt over en legt vast

in de CMDB:• Systeemontwerp en specificatie• Broncode en de bijbehorende documentatie• Specificatie van de vereiste IT-infrastructuur• Installatievoorschrift• Gedocumenteerde onderkende fouten• Gebruikershandboek• Exploitatiehandboek • Bevestiging functionele acceptatie• Testplan operationele acceptatie



Bouwmanagement

De activiteit bouwmanagement richt zich, in de vorm van standaard procedures, op het gecontroleerd en reproduceerbaar opzetten van een uitgave.



Activiteiten samenstellen uitgave

• Databases genereren en vullen met testdata• Scripts opstellen voor dataconversie• Scripts opstellen voor automatische installatie• Installatievoorschriften nader specificeren• Testplannen verfijnen, nadere

acceptatiecriteria definiëren• Acceptatiecriteria voor installatie opstellen• Opstellen aanschaforders voor apparatuur



Terugvalplan

Het terugval plan bevat de stappen die moeten worden ondernomen om de diensten tijdig te herstellen wanneer er iets fout gaat.

• Grenswaarden en toleranties– Hoe lang mag een implementatie worden

vertraagd?• Richtlijnen voor het soort terugval

– Volledige terugval– Gedeeltelijke terugval

• Uitwijk en workaround scenario’s (tijdelijke)

Afzonderlijke CI’s: WijzigingsbeheerUitgave: Uitgavenbeheer



Uitgave accepteren

Middels acceptatie van een uitgave worden alle opgeleverde producten gecontroleerd en getest op volledigheid en correcte werking zodat:

• Het overeengekomen dienstenniveau gerealiseerd wordt/blijft.

• Geen andere IT-diensten negatief beïnvloed worden.



Vormen van acceptatie



Uitrol plannen

“De vervanging van drieduizend werkplekken (apparatuur en programmatuur) vereist een andere aanpak dan een gecombineerde uitgave van tien wijzigingen in een belangrijk programma.”

Uitgaven aanpak:• Alles in één keer (Big Bang)• Gefaseerd



Communiceren, voorbereiden en trainen

• Voordat een uitgave daadwerkelijk gerealiseerd wordt dienen alle belanghebbenden geïnformeerd, voorbereid en getraind te worden

• Iedereen dient geïnformeerd te worden over:– de planning– de voortgang – problemen – wijzigingen– vertragingen– afwijkingen



Distribueren en installeren

• Om een uitgave mogelijk te maken dient de uitgave eerst gedistribueerd te worden naar de exploitatie omgeving.

• Bij een apparatuur uitrol is het fysieke en logistieke proces erg belangrijk

• Installatie van programmatuur is vaak verweven met distributie en meteen opgenomen in eenzelfde script.

• Tenslotte wordt de CMDB bijgewerkt.



Informatievoorziening• Aantal succesvolle uitgaven (per categorie)• Aantal uitgaven waarvoor terugval noodzakelijk was• Aantal nooduitgaven en urgente uitgaven• Aantal betrokken configuratie-items per uitgave• Aantal incidenten en problemen ontstaan ten gevolge van uitgaven• Afwijkingen van uitgavenplanning en -budget + toelichting• Niet-geaccepteerde uitgaven• Gebruik programmatuurbibliotheek• Mate van gebruik ongeautoriseerde, met virussen besmette, of

illegale programmatuur• Status van licenties en onderhoudscontracten• Inzet van mensen en middelen, gespecificeerd op basis van

activiteit• Ontwikkelingen en verwachtingen voor de toekomst



Relaties met andere processen

• Configuratiebeheer• Programmatuurbeheer maakt deel uit van

Configuratiebeheer• PI’s worden als CI’s geregistreerd in de CMDB

• Wijzigingsbeheer• CAB* geeft aanbevelingen voor het al dan niet

implementeren van wijzigingen• wijzigingen in releases worden door CAB gepland

• Probleembeheer• wordt geïnformeerd over alle nieuwe software

releases

• Helpdesk wordt geïnformeerd over alle nieuwe software releases

* CAB = Change Advisory Board = Wijzigingscommissie



Voordelen

• Productie-software is van goede kwaliteit– onderworpen aan testen– gecontroleerd door Wijzigingsbeheer– vrijgegeven op een gecontroleerde wijze

• Software wordt op een veilige wijze bewaard• Wijzigingen beïnvloeden de dienstverlening niet• Brengt het gebruik van ‘illegale’ software terug• Gebruik van onjuiste versies wordt ontdekt



CasusBij deze les is geen casus uit het boek aanwezig. Er is 1 opdracht voor alle groepen. De volgende opdracht dient daarom uitgevoerd te worden door alle groepen.

OPDRACHT:Voor programmatuurbeheer is het noodzaak om te weten, welke programma’s aanwezig zijn. Probeer op de verschillende educatieve servers van het CMI te achterhalen welke programmatuur het instituut bezit. Tracht de versie te achterhalen, of het toepassingsprogrammatuur of systeemprogrammatuur is.Beschrijf alleen de programmatuur van de educatieve omgeving en niet die van de administratie en docent-werkplekken.Bepaal een en ander volgens de checklist die bijgevoegd in de bijlagen theoriemodule.

Bijlage 4.K.4 ProgrammatuurbeheerBekijk welke onderdelen uit de checklist hier van toepassing zijn.Ga na hoe de naamgeving is geregeldGa na of er documentatie is Ga na of de continuïteit gewaarborgd is.

HOGESCHOOL ROTTERDAM / CMI INFITL01DT Theorie itil & it- servicemanagent 1 [email protected].

Documents

Transcript of HOGESCHOOL ROTTERDAM / CMI INFITL01DT Theorie itil & it- servicemanagent 1 [email protected].