4 Wonen met de natuur nr. 42 - 2007

Niets doet nu nog vermoeden dat Wim en Anneen huisje kochten dat zich in een verre staatvan verwaarlozing bevond. Natuurlijk ontbrakook de nodige koterij in de tuin niet. Nu zie je een ge-zellige rijwoning op de hoek van de straat met eenmoderne aanbouw.

Enkele architecturale snufjes springen onmiddel-lijk in het oog, zoals de afgeronde houten uitbouw dieer meteen ook voor zorgt dat bezoekers beschut blij-ven tegen de regen. Het hoog geplaatste raam verhin-dert bovendien dat voorbijgangers in de woonkamerkunnen kijken. Dit raam helt naar voor om met enke-

Realistisch milieubewustWim De Backer en Ann Van Doninck startten in 2005 hun bouwavontuur. Ze vormen samen een jong, dynamisch koppel met een milieubewuste levensstijl. Een ecologische verbouwing lag dan ook voor de hand. Daarom gingen ze op zoek naar een renovatieproject, in plaats van een nieuwe bouwgrond in beslag te nemen.

! Kris Van Rossem

BIO-ECOLOGISCHE VERBOUWING VAN EEN RIJWONING TE LIER

Niets doet nu nog vermoeden dat Wim en Ann een huisje kochten dat zich in een verre staat van verwaarlozingbevond. Foto Wim en Ann

le, later aan te brengen, horizontale lamellen een zon-newerend effect te creren.

ZoektochtZoals zovelen zochten Wim en Ann hun huis via het

internet. Op de foto leek het niet zo aantrekkelijk maarze zagen toch wel mogelijkheden. Wim vertelt over dezoektocht: Je ziet vaak huizen die al gedeeltelijk ver-bouwd zijn. Je denkt dan dat je er zo kan intrekken,maar dan blijken er veel verborgen gebreken te zijn. Dithuis was in een zodanig slechte staat dat de prijs ook inverhouding was. Het prijskaartje was net iets hoger dan

nr. 42 - 2007 Wonen met de natuur 5

DUURZAAM GEBOUWD

koppel een tegemoetkoming van Eandis, de plaatselijkeintercommunale. Ze dienden ook een aanvraag in omeen renovatiepremie te ontvangen van de Vlaamse Over-heid, geldig voor huizen ouder dan 25 jaar. Over diepremies kregen ze gerichte informatie in de Woonwin-kel te Lier en op de website www.energiesparen.be.

Realistisch milieubewustWim stelt vast dat sommige bio-ecologische archi-

tecten en aannemers de indruk wekken dat compro-missen niet mogelijk zijn. Enkel een strobalen woninglijkt dan nog ecologisch verantwoord. Hij heeft hetgevoel dat ze zelf heel veel rekening hebben gehoudenmet het ecologische aspect, maar op een realistische enfinancieel haalbare manier. Alles tot in de puntjes per-fect uitvoeren, is voor gewone mensen niet haalbaar.Hier hebben we er het maximum uitgehaald, binnenonze financile mogelijkheden. Dat ligt dus in de mo-gelijkheden van de meeste tweeverdieners. Grote voor-beeldprojecten, zoals het Ecohuis in Antwerpen ofSolar 2002, zijn voor een doorsnee persoon niet haal-baar. We hebben een goed evenwicht gevonden tussenrealiteitsbesef en milieubewustzijn.

CompromissenHet financile aspect speelt steeds een belangrijke

rol bij bouwen, daarom stelt Etienne Hoeckx offertesmet keuzemogelijkheden op. Zo vermeldt hij bij offer-tes voor ramen niet alleen de prijs voor beglazing van1,1 W /m2K, maar ook die van passiefhuisramen en de

de grondprijs, waardoor we voldoende geld ter beschik-king hadden voor een zeer grondige verbouwing. Wehebben nu bijna een nieuwbouw, alleen de oude gevelstaat er gedeeltelijk nog. De keuze voor een woning inLier was ook weloverwogen. Je zit in een stad met veelfaciliteiten binnen bereik, maar er is ook veel natuurdichtbij. Bij de Nete zit je snel in een mooie omgeving.

RenovatieArchitect Etienne Hoeckx vindt dat de kostprijs van

te renoveren woningen best nog lager mag. Bij het ver-bouwen van een bestaand gebouw bots je soms optechnische problemen. Daarom wil hij dat zulke hui-zen bij de verkoop getaxeerd worden op hun techni-sche kwaliteiten. Zo betaal je niet voor dingen die je inieder geval recht moet zetten voordat je het huis kanbewonen. Bovendien moet je oude gebouwen steedsextra isoleren. Als de gevel niet te waardevol is n jehebt de toelating om de gevel te veranderen, dan kan jelangs buiten isoleren. Dat is technisch gezien het bestealternatief. Als je het uitzicht van de gevel wil (ofmoet) behouden, dan moet je langs binnen gaan isole-ren. Wim en Ann kozen voor deze oplossing omdathun huis deel uitmaakt van een rij identieke wonin-gen. De gemakkelijkste en goedkoopste methode is deplaatsing van isolatie tegen de bakstenen muur, ge-volgd door een dampscherm. Etienne Hoeckx werktniet graag op deze manier. Daarom stelde hij hier eenbio-ecologische oplossing voor: op vijf centimeter vande gemetselde muur werd een houtskelet gebouwdmet daarop een gaas. Dan volgden isolatiematten uithoutvezel en een damprem. Ten slotte werden demuren afgewerkt met een uitstijvingsplaat en een gips-plaat. (nvdr: niet iedereen vindt dit een geschikte ma-nier om muren aan de binnenzijde te isoleren.) Inoude woningen heb je meestal te kampen met opstij-gend vocht, waardoor je de muren moet onderkap-pen. Op het eerste zicht deden zich geen vochtproble-men voor, maar werd de muur veiligheidshalve tochonderkapt. Gelukkig maar, want bij het verwijderenvan de pleister stelden ze vast hoe slecht sommigemuren gemetst waren; op bepaalde plaatsen kon je destenen zo uit de muur halen. Dat zijn van die onvoor-ziene omstandigheden die zich opdringen als je eenbestaand huis koopt. Ann Van Doninck vertelt dat zedie dingen al ingecalculeerd hadden. Toch realiseert zezich dat veel jonge mensen niet in staat zijn om zulkerenovatiewerken uit te voeren. Zij zijn er alleen maarin geslaagd doordat ze er gedurende anderhalf jaarheel hard in gewerkt hebben. Bovendien hebben zeveel hulp gekregen van de vader van Ann, die heelwat technische bagage heeft, en andere familieleden.

Subsidies Financieel stak de overheid een handje toe. Van de

stad Lier kreeg het koppel een verbouwingspremie van2.000 euro. Voor het goed isolerende glas, de condensa-tieketel, de balansventilatie en de isolatie ontving het

Een moderne aanbouw vervangt de koterij in de tuin.Foto Wim en Ann

6 Wonen met de natuur nr. 42 - 2007

DUURZAAM GEBOUWD

tussenoplossing. Op die manier kunnen de klantenkiezen in welke mate ze milieubewust zullen bouwen.

Ook op andere vlakken was het soms schipperentussen het financile en milieubewuste aspect. Zo zijnaansluitingen voor thermische zonnepanelen voor-zien. De ketel is geschikt hiervoor en staat op de zolderom aan te sluiten op de panelen met zo weinig moge-lijk leidingen. Het budget om ze nu al te plaatsen is erniet. Ook de binnenbezetting met leem was, vooralbetreffende de werkuren, echt te duur. Daarom kozenWim en Ann voor bezetting met natuurgips.

Voluit voor het milieuOp andere vlakken trokken Wim en Ann wel voluit

de kaart van het milieu. Vooral het isoleren is eenhobby geworden. Ze zijn er maanden mee bezig ge-weest. De hoekjes en kantjes op de zolder vergdenveel tijd. Alle leidingen van de verwarming werdengesoleerd met natuurlijke materialen. Daarnaast be-steedden ze ook veel aandacht aan de gebruikte mate-rialen. Ze kozen voor veel FSC gelabeld hout, spaan-platen met een laag formaldehydegehalte en natuur-verven. De verwerking van die materialen viel heelgoed mee omwille van de hoogstaande kwaliteit.

SamenwerkingBij de zoektocht naar aannemers maakten ze gebruik

van de lijst achteraan in dit tijdschrift. We hebben ookmet klassieke aannemers gewerkt, vertelt Wim. Zohebben we de dakwerker gevraagd om met houtvezel-platen te werken, hoewel hij meestal een ander materi-aal gebruikt. Hij was ook zeer verrast over de gebruikteisolatiediktes. De buitenbezetter werkt normaal gezienenkel met siliconenpleisters, maar hij is daar voor onstoch van afgeweken. Vooral Etienne Hoeckx verdientvolgens Wim en Ann een pluim, omdat hij hen tijdenshet hele bouwproces met raad en daad bijstond.

Architect Etienne HoeckxArchitect Etienne Hoeckx mag je gerust een van de

pioniers van het bio-ecologisch bouwen in Belgi noe-

men. Tot 1979 ontwierp Etienne Hoeckx (samen metde befaamde Antwerpse architect Jo Crepain) pittigemoderne en inventieve gebouwen. Bij die inventievebouwmethoden hoorde ook het werken met materia-len zonder franjes. In de praktijk betekende dit werkenmet beton, asbest golfplaten, polystyreen, Zeg maarhet armeluizen- materiaal dat ze optilden tot goedearchitectuur. Het was een tijd van intensief werken, volenthousiasme. Toch trok Etienne Hoeckx nog 14dagen tijd uit om te studeren.

In de eerste plaats wilde hij hernieuwbare energiebestuderen omdat zonnepanelen, windmolens enzo-voort hem fascineerden. Zo kwam hij in aanrakingmet het concept van de nulenergiewoning uit Ameri-ka. Door verder speurwerk botste hij op de Duitse lite-ratuur over bouwbiologie (de voorloper van bio-ecolo-gisch bouwen). Daar werd voor het eerst het accent ge-legd op de gezondheid van gebruikte materialen ensystemen. Onder andere de emissies van chemischematerialen, die toen courant gebruikt werden, hebbenEtienne Hoeckx aan het denken gezet. Nadat hij de re-latie tussen materialen en gezondheid gedurende tweeweken bestudeerd had, zei hij tegen zijn collegas: Detoekomst gaat er voor mij anders uitzien. Eens je weetdat bepaalde materialen een zeker risico inhouden,kan je er niet meer naast kijken.

In die tijd werd je vreemd bekeken als je het over deinvloed van bouwmaterialen op de gezondheid had.Hoe het wel moest, was toen een zoektocht. Veel infor-matie was mistig. Het merendeel van de knowhow enproducten was te vinden in de Duitssprekende lan-den. Er waren in Belgi enkel Duitse natuurvervenverkrijgbaar. Gelukkig kwam hij op zijn zoektochtook enkele collegas tegen, zoals Mark Depreeuw. Zehebben samen het idee opgevat het Genootschap voorGezond Bouwen en Wonen op te richten, het huidigeVIBE. Etienne Hoeckx vertelt: Nu zijn er veel meermaterialen en informatie beschikbaar. Veel zaken zijntoch doorgedrongen tot overheden, instanties, bou-wers en vakmensen. Het is zeker dat het enthousiasteteam van VIBE daar erg heeft toe bijgedragen.

Etienne Hoeckx en zijn tevreden klant Wim De Backer. Foto VIBEWim en Ann verbouwden hun woningin anderhalf jaar. Foto Wim en Ann

nr. 42 - 2007 Wonen met de natuur 7

DUURZAAM GEBOUWD

ALGEMENE GEGEVENSArchitect: Etienne HoeckxBouwjaar: 2006Jaar/duur renovatie: 2005november begin werken 2006december betrekken woningBereikbaarheid openbaar vervoer: bushalte 2 min, treinstation 22 minuten wandelenOrintatie gevels: leefruimtenaar zuiden, zuidwesten, scheidingsmuur noordwesten

MATERIALEN (OPBOUW ENMATERIAALGEBRUIK)Buitenwanden:- Bezetting, snelbouw 14 cm,rotswol* 14 cm, snelbouw 9 cm,trascementbezetting- sommige delen: gipsplaat, uitstijvingsplaat, damprem,onbehandeld keperwerk met cellulose 14 cm, zachte houtvezelplaat, latwerk cedarplanken FSC-label- sommige delen: gipsplaat, uitstijvingsplaat, damprem,onbehandeld keperwerk metcellulose 14 cm, vochtwerendelaag, latwerk cedarplanken FSC-label- bestaande muren: gipsplaat,uitstijvingsplaat, damprem,onbehandeld keperwerk, houtvezelisolatie 9 cm, gaas,spouw 5 cm bestaande gemetselde muur 28 cmBinnenmuren:gipsplaat keperwerk, cellulose 9cm, uitstijvingsplaat, gipsplaatMuurafwerking (binnen/buiten):Vloeren:betonplaat*, onbehandeld keperwerk met losse vermiculiet

12 cm, spaanplaat met lage formaldehyde-emissie, plankenen tegels met emicode lijmTussenvloer:gipsplaat, 5 cm rotswol* keperwerk, bestaande balken,OSB-plaat, houtvezelisolatie-plaat, gipsvezelvloerplaat 2 x 1,2,linoleum voorzien Ramen:onbehandelde oregon, nabehandeld met plantaardigeolie met boorzoutenDaken:- hellend dak: gipsplaat, latwerk,damprem, gordingen en kepers30 cm cellulose, houtvezelplaat,tengels en panlatten, pannen- plat dak: gipsplaat, latwerk,gordingen en hellingskepers,

multiplexplaat, dampremmendelaag, 25 cm rotswol*, dakvilt

ENERGIEHoofdverwarming en productie warm water:condensatieketel (de aansluitingen voor zonnepanelen zijn voorzien)Isolatiepeil: Bestaand gebouw +aanbouw K 38Aanbouw afzonderlijk K 30Isolatiewaarde glas:U = 1,1 W /m2KVentilatie: mechanisch, systeem D

WATERRegenwaterput: 7500 literHergebruik regenwater: wc,wasmachine, tuin

DIKTE MATERIAALDAKEN 25 cm rotswol* en celluloseBUITENMUREN 15 cm rotswol*VLOEREN 12 cm vermiculiet

TECHNISCHE FICHE VERBOUWING

DIKTES ISOLATIE

* Geen bio-ecologisch materiaal.

dampremmende folie

panpanlat

keper 6 cm

gordingspant

muurplaatepdm

kepers

celluloseplaten 25 cmhalfzachte houtvezel onderdakplaat

soepele onderdakfolie tot horizontalevoeg van onderdakplaat

cedarplankencedarplanken

bestaand metselwerk met inwerkingvan muurwapening in voegen

metalen schoen van balk

houtskeletwandnet

houtvezelplaatdampremmende folie

verstijvingsplaatgipsplaat

geen elektriciteitsleidingen in buitengevel

I-profiel voor verkleining overspanningbestaande balken

5 cm celluloseplaatgipsplaat op latwerk

balkenOSB-plaat (FSC)zachte houtvezelplaattwee lagen gipsvezelplaat

linoleum

gipsplaat op latwerk