HOE KAN KAAP INTERESSANT ZIJN

VOOR JONGEREN EN WELKE ROL

KAN EEN JONGERENWERKING

HIERIN SPELEN?

Aantal woorden: 21850

Luka Franck Studentennummer: 01510057

Promotor: Prof. dr. Manfred Sellink

Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting

Kunstwetenschappen

Academiejaar: 2018 - 2019

2

3

De auteur en de promotor(en) geven de toelating deze studie als geheel voor

consultatie beschikbaar te stellen voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik valt

onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de

verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van gegevens uit deze

studie.

4

5

Dankwoord

Dit onderzoek was niet tot stand gekomen zonder de hulp van een aantal mensen.

Hen wil ik graag eerst bedanken.

Als eerste mijn promotor Manfred Sellink voor zijn colleges ‘Museumkunde en

Kunstbeleid’ die mee mijn interesse aanwakkerden voor dit onderwerp. Ook bedankt

om mij de kans te geven dit eerder atypisch onderzoek uit te werken.

Ik wil ook Rolf Quaghebeur en Evelyn Demaertelaere bedanken voor de kans en het

vertrouwen. Bedankt voor jullie tijd, enthousiasme en eerlijkheid doorheen dit hele

proces. Met jullie ondersteuning weet ik zeker dat we dit project ook op de best

mogelijke manier zullen uitvoeren. Dit is nog maar het begin van een avontuur.

Ik wil alle jongerencoördinatoren bedanken die tijd maakten om op een open manier

hun ervaringen te delen. Dankjewel Hilde Peeters, Sanne Van De Werf, Rik De

Jonghe, Liene Conard, Aurélie Cerf, Inne Gheeraert, Lies Ledure en Aukelyn Allary.

Ook heel erg bedankt aan Lieven Fiers.

Als laatste wil ik Sander, mijn (groot)ouders, mijn zus en mijn vrienden graag

bedanken. Jullie leerden me wat doorzettingsvermogen is.

Bedankt.

6

7

Inhoudstabel

Dankwoord

Deel 1. Inleiding 11

1. Voorstelling en motivering onderwerp 11

2. Status quaestionis 14

3. Vraagstelling en doelstelling 15

4. Afbakening van het onderwerp 16

5. Onderzoeksstrategie en -methodologie 17

Deel 2. Corpus

1. Stand van zaken - vooronderzoek 21

1.1. Relevante theorieën: participatie - vrije tijd - jongere(n) - vrijwillig(ers) - cultuur 21

1.1.1. Nina Simon Participatie & Roger Hart Jongerenparticipatie 21

1.1.2. Harry Ganzeboom Onderzoek naar determinanten van

cultuurdeelname & AmuseeVous Drempelonderzoek 24

1.1.3. Youngworks en Motivaction Cultureel Jongeren Profiel 26

1.1.4. David Kolb Leerstijlentheorie 29

1.1.5. Robbert Stebbins Vormen van vrijetijdsbesteding 30

1.1.6. Movisie Vrijwilligerskwadrant 31

1.2. Bestaande jongerenwerkingen Vlaanderen 33

1.2.1. Schoonvolk - MSK Gent 36

1.2.2. Soundcast - Concertgebouw Brugge 37

1.2.3. MAS in jonge handen - MAS Antwerpen 39

1.2.4. K-team - kaaitheater Brussel 41

1.2.5. Belvue bende - Belvuemuseum Brussel 42

1.2.6. Untitled - Mu.Zee Oostende 44

1.2.7. Jongbloed! - KMSKA 45

1.2.8. aMAZe - Cultuurcentrum Brugge 46

1.2.9. Wat betekent participatie voor KAAP? 48

1.3. Beleid 50

1.4. Regelgeving vrijwilligerswerk 55

8

9

2. KAAP - Jongerenproject 56

2.1. Voorstelling KAAP 56

2.1.1. Van De Werf en Vrijstaat O. tot KAAP 56

2.1.2. Organisatie structuur 58

Vast team

Vrijwilligers

Raad van bestuur

Algemene vergadering

2.1.3. Missie en visie - voor en na de fusie 60

2.2. Analyse KAAP 63

2.2.1. SWOT-analyse 63

2.2.2. Interne Analyse 66

Huidige publiek

Huidige aanbod

Vrijwilligerswerking

Publiekswerking

Communicatie

2.2.3. Externe Analyse 73

Creatieve jongerenprojecten in Brugge en Oostende

KAAP als regionaal kunstencentrum met lokale verankering

2.3. Jongerenwerking KAAP 80

2.3.1. Opstart jongerenproject 80

2.3.2. Concreet: DANSAND 84

2.3.3. Lange termijn 86

Deel 3. Conclusie 87

1. Algemene conclusie 87

2. Concrete aanbevelingen 90

2.1. DANSAND als opstap 90

2.2. Samenwerkingen 91

2.3. Imago en naambekendheid 91

Deel 4. Verder onderzoek 93

Bibliografie 95

Bijlagen 101

10

11

Deel 1. Inleiding

1. Voorstelling en motiveren onderwerp

KAAP

De interesse voor het onderwerp van dit onderzoek werd gewekt tijdens mijn stage bij

AmuseeVous. Deze organisatie is dé matchmaker tussen jongeren, cultuur en musea

in Vlaanderen en bracht mij in contact met diverse participatieve projecten. Daarnaast

leerde ik ook heel veel gemotiveerde jongeren kennen, vastbesloten om zich in te

zetten om leeftijdsgenoten naar de door hen georganiseerde culturele evenementen

te lokken. Mijn ervaringen bij AmuseeVous brachten mij ertoe om voor mijn

bachelorproef te werken rond structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele

organisaties. Aangezien toen slechts vier casussen werden besproken was de eerste

stap in dit onderzoek om een zo volledig mogelijk overzicht van bestaande

jongerenwerkingen in Vlaanderen te bieden. Daarnaast merkte ik dat ik tijdens

gesprekken die ik voerde met mensen uit het culturele veld die werken met jongeren,

vaak tips kon meegeven en dat ze het waardevol vonden om te horen hoe andere

jongerenwerkingen de dingen aanpakten. Ik wou dan ook graag iets doen met de

kennis die ik verworven had en ging op zoek naar een organisatie die interesse had in

het opstarten van een jongerenproject. Omdat ik zelf Bruggeling ben en aanvoel dat

er veel “leeft” in de stad op dit moment wou ik graag in Brugge een project opstarten.

Dit onderzoek is dus niet enkel gegroeid uit mijn interesse voor cultuur of participatieve

jongerenprojecten, maar ook uit mijn zin voor ondernemen. Via via kwam ik bij KAAP

terecht, een kunstencentrum dat onder die naam nog niet zo lang bestond en op dat

moment geen programma voor publiekswerking had. In januari 2019 werd een eerste

afspraak gemaakt met Rolf Quaghebeur, sinds zomer 2018 directeur van KAAP, en

meteen daarna werd het onderzoek opgestart. In april werd Evelyn Demaertelaere

aangenomen als medewerker publiekswerking en vrijwilligerswerving en vanaf dat

moment werd het project meer en meer concreet. Dit onderzoek zal dienen als de

basis voor de opstart van een jongerenproject bij KAAP en zal een eerste uitvoering

kennen tijdens DANSAND, een dansfestival op 5, 6 en 7 juli.1

1 “KAAP”, laatst geraadpleegd op 27 mei 2019, https://www.kaap.be/.

12

Bredere context

Zoals vermeld in voorafgaand onderzoek, structurele jongerenwerkingen gekoppeld

aan culturele organisaties: een onderzoek naar de belangrijkste slaagfactoren aan de

hand van 4 casussen, is het opstarten van een jongerenwerking een opkomend

fenomeen van de laatste jaren en zien culturele organisaties steeds vaker de

voordelen ervan in. Het onderwerp van dit onderzoek valt volledig te kaderen binnen

de trend van de laatste jaren waarbij binnen de publiekswerking topics als “participatief

werken” en “doelgroep jongeren” steeds vaker aan bod komen. Studiedagen en

publicaties rond projecten voor en door jongeren duiken steeds meer op.2 Dit

fenomeen valt te kaderen binnen de ontwikkelingen in het culturele veld waarbij de

focus voor culturele instellingen steeds meer ligt op publiek binnenhalen en behouden.

De bezoeker zelf is centraal komen te staan. Culturele instellingen spelen hierop in

door in te zetten op publieksdifferentiatie en voor elk type bezoeker een programma

aan te bieden dat aansluit bij zijn/haar interesses.3 De culturele context waarin dit alles

plaatsvindt is er één van verandering.4 Er beweegt van alles in de museale, en met

uitbreiding, de culturele wereld. Zo spreekt men al enkele jaren van de cultural turn,

waarmee bedoeld wordt dat culturele instellingen niet meer de nadruk leggen op de

vastgelegde betekenis van iets, maar dat die net gaat focussen op de verschillende

interpretaties die kunnen gegeven worden aan dat iets. Musealisering heeft lange tijd

als doel gehad om de identiteit van de eigen cultuur vast te stellen en te vergroten,

maar in de context van bijvoorbeeld immigratie en globalisering is dit helemaal niet

meer aan de orde. 5 De interpretaties die mensen aan kunst of cultuur geven, hangen

af van persoon tot persoon, van groep tot groep, … Afhankelijk van iemands visie op

de wereld vormt hij of zij betekenissen op een bepaalde, persoonlijke manier en het is

aan culturele instellingen om hierop in te spelen.6

2 Luka Franck, “Structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele organisaties: een onderzoek naar de belangrijkste slaagfactoren aan de hand van 4 casussen,” (bachelorproef, Universiteit Gent, 2018). 3 Sanne Kwak, Ellen Vehoff en Hannet Engel, Leerstijlen in kunstmusea (Utrecht: Universiteit Utrecht, 2012), 3. 4 In bijna alle besproken literatuur wordt voornamelijk gesproken over musea. Echter, veel van deze tendensen zijn ook van toepassing op een bredere culturele context. 5 Musealisering kan hier gedefinieerd worden als de toename van het aantal musea en toename van het aantal objecten dat het waard bevonden wordt om in musea geplaatst te worden. Lise den Brok, “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de onderbouwing van het educatiebeleid in musea,” (masterproef, Universiteit Utrecht, 2010),7. 6 den Brok, “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de onderbouwing van het educatiebeleid in musea,” 7-8.

13

Echter niet enkel musea of kunstencentra zijn één van de factoren die een aandeel

hebben in het construeren van die betekenissen. Ook de opkomst van internet en

nieuwe media spelen een rol en bieden culturele instellingen nieuwe

communicatiemogelijkheden.7 Daarnaast is er ook de opkomst van alternatieve

vrijetijdsbestedingen die heel doelgroepgericht programmeren en communiceren.

Culturele instellingen zullen moeten gaan nadenken over hoe ze hiermee zullen

concurreren.8

Lise den Brok schrijft in haar masterproef dat een museum net een plek is waar al die

veranderingen - de cultural turn, internet en nieuwe media en concurrentie van

alternatieve vrijetijdsbestedingen - voor nieuwe mogelijkheden kunnen zorgen. Zo ook

de mogelijkheid om een nieuwe doelgroep, bijvoorbeeld jongeren, te bereiken.9

Dat participatie in het algemeen “hot topic” is, bewijst ook het project “Expeditie

Participatie” uit 2018 waarin FARO op zoek ging naar de betekenis van participatie.

Naar aanleiding van het “Groot Onderhoud”, een themadag rond participatie met

honderden erfgoedwerkers, werden verschillende vragen rond erfgoed verspreid.

Deze werden in een affichevorm gebundeld en verspreid als vertrekpunt om na te gaan

wat participatie voor een bepaalde organisatie betekende. Daarnaast werd via de

website een platform opgesteld om bevindingen met elkaar te delen. Vragen als “wat

is schijnparticipatie?”, “wanneer is participatie een succes?” en “wat kan participatief

onderzoek inhouden?” zijn ook erg relevant voor dit onderzoek.10

7 den Brok, “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de onderbouwing van het educatiebeleid in musea,” 8. 8 den Brok, “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de onderbouwing van het educatiebeleid in musea,” 8. 9 den Brok, “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de onderbouwing van het educatiebeleid in musea,” 9-10 10 “FARO: expeditie Participatie,” laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://faro.be/expeditieparticipatie; FARO, “Het Groot Onderhoud,” laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://faro.be/node/49205.

14

2. Status quaestionis

De aanzet voor dit onderzoek was de publicatie Mind the Gap van Olga van Oost. Van

Oost spreekt in dit artikel over jongeren tussen de 16 en 26 jaar als “underserved

audience”, een groep voor wie vaak geen cultureel aanbod op maat bestaat. Jongeren

tot 16 jaar worden via schoolgebonden activiteiten betrokken en jongeren ouder dan

26 jaar zouden zelf de weg terug vinden naar culturele organisaties, maar de 16 t.e.m.

26 jarigen vallen dus uit de boot. In Mind the Gap gaat van Oost op zoek naar

inspirerende voorbeelden van participatieve projecten voor deze leeftijdscategorie en

zo wordt de link gelegd met jongerenwerkingen. Ze gaat dieper in op een aantal

internationale projecten in o.a. New York en Nederland en zoomt dan in op

Vlaanderen.11

De kenner op het vlak van participatieve jongerenprojecten binnen het

cultuurlandschap in Vlaanderen is AmuseeVous. Van jongerenrapporten, kotroutes en

jonge curatoren tot museumspelen voor (jong)volwassenen, de diversiteit aan

projecten is groot. Door de jaren heen bundelde het haar ervaringen en expertise in

verschillende publicaties, telkens met een andere focus. Via Transmit it en Content

please geeft het concrete tips en voorbeelden over communicatie, zowel wat betreft

de verschillende kanalen als het inhoudelijke aspect. Een belangrijke bron voor dit

onderzoek specifiek is ook Take Part, een publicatie die tips bundelt voor musea die

willen inzetten op participatie. The Young Ones gaat nog een stap verder en is een

bundeling van tips en tricks voor musea bij de opstart van een succesvolle

jongerenwerkingen. AmuseeVous vertrekt hierbij telkens vanuit haar eigen ervaringen

en projecten.12

Een andere publicatie, die net als deze paper vertrekt vanuit een specifieke casus, is

Kies* - bijna 150 aanbevelingen voor een MAS in jonge handen. Naar aanleiding van

de opening van het MAS in 2011 werd een onderzoek opgestart met als insteek dat

jongeren de prioritaire doelgroep zou worden en de vraag hoe dat moest worden

gerealiseerd.

11 Olga van Oost, “Mind the Gap,” 36, laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, http://bartrooms.be/wp-content/uploads/2014/08/MindTheGap_2009.pdf. 12 “AmuseeVous: publicaties,” laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

15

Na 10 maanden onderzoek kwam het MAS tot 146 aanbevelingen voor een

jongerenwerking, MAS in jonge handen. Aanbevelingen die echter niet enkel voor het

MAS van toepassing zijn, maar ook inspirerend kunnen werken voor andere musea.

Deze publicatie is een belangrijke bron geweest voor voorafgaand onderzoek, namelijk

Structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele organisaties: een onderzoek

naar de belangrijkste slaagfactoren aan de hand van 4 casussen. Echter, in plaats van

tot veralgemeenbare stellingen te komen, lag de focus net veel meer op de verschillen

tussen de jongerenwerkingen en het onderzoeken van bepaalde keuzes die leiden tot

die verschillen.13

Algemeen kan besloten worden dat in bestaand onderzoek de focus voornamelijk op

musea ligt. Onderzoek naar en vergelijkingen met casussen in de theater-, dans- of

muziekwereld is dus een terrein dat nog open ligt.

3. Vraagstelling en doelstelling

Dit onderzoek is vertrokken vanuit de vraag hoe KAAP interessant kan zijn voor

jongeren en welke rol een jongerenwerking hierin kan spelen. Het doel van deze paper

was dan ook om te komen tot een aantal concrete aanbevelingen voor KAAP zodat

het aan de slag kan in de praktijk. Dit onderzoek beperkt zich tot het theoretisch

gedeelte, maar zal ook echt geraadpleegd worden voor de verdere uitvoering van een

jongerenproject. Hoewel het hier dus om een academische paper gaat is het toch heel

erg geënt op de praktijk en op de werking van KAAP.

13 Franky Devos, “Kies* - bijna 150 aanbevelingen voor een Mas in jonge handen,” laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://www.mas.be/sites/mas/files/KIES.pdf; Luka Franck, “Structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele organisaties: een onderzoek naar de belangrijkste slaagfactoren aan de hand van 4 casussen,” (bachelorproef, Universiteit Gent, 2018).

16

4. Afbakening van het onderwerp

In dit onderzoek wordt eerst en vooral een geografische afbakening gemaakt. Voor

een onderdeel van het vooronderzoek, namelijk het in kaart brengen van een aantal

bestaande jongerenwerkingen, werd gekozen om enkel op Vlaanderen te focussen. Er

is niet gezocht naar voorbeelden in Wallonië, noch wordt er ingezoomd op casussen

uit het Buitenland. Dit zou zeker een interessante aanvulling kunnen vormen, maar zou

dit onderzoek te lijvig maken.

De keuze voor Brugge en meer bepaald voor KAAP is enerzijds een persoonlijke

keuze. Anderzijds werd Brugge lange tijd niet gepercipieerd als een hippe

jongerenstad en lijkt daar nu stap voor stap verandering in te komen.

Er is ook bewust voor gekozen om niet enkel binnen de museale werking te blijven,

maar ook culturele instellingen als een kunstencentrum of een concertgebouw mee op

te nemen in de analyse. Enerzijds omdat KAAP zelf een kunstencentrum is en geen

museum, maar ook omdat het net heel interessant kan zijn om andere soorten

jongerenwerkingen te bekijken en niet enkel binnen een “vertrouwde omgeving” te

blijven.

Het begrip “jongerenwerking” wordt in dit onderzoek gedefinieerd als een vaste groep

jongeren die voor een bepaalde tijd verbonden is aan een culturele organisatie en deze

organisatie steunt in haar missie om meer jongeren aan te trekken en te bereiken. Het

opstarten van zo’n jongerenwerking staat dus los van het educatief, schoolgebonden

programma dat de meeste culturele organisaties voorzien in hun aanbod. Naarmate

het onderzoek vorderde werd gesteld dat KAAP niet meteen een vaste

jongerenwerking zal opstarten, maar eerst kleinere interventies zal doen. Om deze

acties te benoemen wordt de term “jongerenprojecten” gebruikt, daardoor blijft het

onderscheid met een vaste jongerenwerking duidelijk.

17

5. Onderzoeksstrategie en -methodologie

Structuur

De kern van dit onderzoek bestaat uit twee grote delen. Het eerste deel bevat een

hoofdstuk literatuur en een hoofdstuk o.b.v. veldonderzoek. Hierin wordt een soort

stand van zaken meegedeeld met enerzijds een overzicht van wetenschappelijke

theorieën m.b.t. participatieve jongerenprojecten en anderzijds een overzicht van een

aantal casussen uit de praktijk.

Het tweede grote deel van dit onderzoek focust specifiek op KAAP en de opstarting

van een jongerenproject. Dit deel start met een hoofdstuk waarin KAAP wordt

voorgesteld. Daarna volgt een grondige analyse van het kunstencentrum. Ten slotte

volgt een hoofdstuk over de effectieve opstart van een jongerenproject bij KAAP.

Literatuurstudie

Het opstarten van participatieve jongerenprojecten bevindt zich op de kruising van een

aantal begrippen met een gelaagde betekenis. Dit onderzoek vangt dan ook aan met

een literatuurstudie, waarin termen als participatie, vrijwilliger, vrije tijd en “de jongere”

onder de loep worden genomen. Een uiteenzetting van het eerder gevoerde

theoretisch onderzoek naar deze begrippen moet een bewustwording van de

complexiteit van deze termen teweeg brengen en een inleiding vormen voor het

concreet project bij KAAP.

De bespreking van die theorieën is vrij beperkt in dit onderzoek, maar moet vooral

aantonen dat het wel belangrijk is met (theoretische) voorkennis aan een dergelijk

project te beginnen. De selectie voor deze literatuurstudie is gevormd door te kijken

naar referenties in recente publicaties over participatieve jongerenprojecten. Op die

manier is geprobeerd een aantal theorieën samen te brengen die nog steeds relevant

zijn.

18

Bestaande jongerenwerkingen

Met het in kaart brengen van een aantal bestaande jongerenwerkingen in Vlaanderen

wordt een tweede stap gezet in het onderzoek. Initieel was het de bedoeling om een

analyse te maken van alle huidige jongerenwerkingen in Vlaanderen, maar doorheen

de zoektocht naar casussen werd duidelijk dat dit het onderzoek té lijvig zou maken.

Het overzicht dat in deze paper aan bod komt, is opgesteld om als houvast en inspiratie

te dienen voor het project bij KAAP. Daarbij is gezocht naar casussen uit verschillende

steden, met een verschillende werking en verschillende doelstellingen. Het overzicht

moet aantonen welke concrete vormen projecten van een jongerenwerking kunnen

aannemen en welke zaken de werking van deze projecten beïnvloedt. In dit onderdeel

wordt ook teruggekoppeld naar de literatuurstudie, door de praktijk van de

jongerenwerkingen aan de participatieladder van Roger Hart te koppelen.14

Het hoofdstuk over de bestaande jongerenwerkingen kwam voornamelijk tot stand via

interviews met de coördinatoren van de verschillende jongerenprojecten. Voorafgaand

aan het interview werden de begeleiders telkens via mail gecontacteerd waarin in

bijlage de vragen waarop het interview gebaseerd zou worden, al werden toegevoegd.

Dit gaf de geïnterviewde coördinators de kans om indien gewenst al een aantal

antwoorden voor te bereiden.

KAAP

De voorstelling van KAAP start met een schets van de situatie waarin het

kunstencentrum zich bevindt na de fusie tussen De Werf en Vrijstaat O. in 2017. Het

is namelijk noodzakelijk hier kennis van te hebben om een idee te krijgen van de

context waarin het jongerenproject zal opgestart worden. Na het deel over de fusie

volgt een uiteenzetting van de organisatiestructuur van KAAP en de missie en visie.

De documenten die voor dit onderdeel zijn gebruikt zijn zeer delicaat. KAAP bevindt

zich op een kantelmoment en is dus volop in verandering. De informatie die in dit

onderdeel verwerkt is, is dus nog steeds in volle evolutie.

14 “Lasso: Jongerenparticipatie in de praktijk,” laatst geraadpleegd op 18 maart 2019, http://www.lasso.be/documents/draaiboek-TBSCW.pdf.

19

Om genoeg duiding te krijgen en deze informatie op een correcte manier in dit

onderzoek te verwerken werd ook Lieven Fiers, sinds 2013 lid van de raad van bestuur

van KAAP, geïnterviewd. Daarnaast werden verschillende gesprekken gevoerd met

Rolf Quaghebeur, directeur van KAAP, en Evelyn Demaertelaere, medewerker voor

publiekswerking en vrijwilligerswerving, die een aanvulling vormden op de eerder

genoemde documenten.

Conclusie

De conclusie van dit onderzoek is tweeledig. Op basis van de interviews met de

jongerencoördinatoren van de verschillende culturele organisaties worden een aantal

algemene conclusies getrokken. De meest voorkomende aandachtspunten worden

hier gebundeld tot algemene aanbevelingen. Het tweede deel van de conclusie bevat

3 concrete aanbevelingen naar KAAP toe voor de opstart van een jongerenproject en

eventueel op langere termijn een vaste jongerenwerking.

20

21

Deel 2. Corpus

1. Stand van zaken - vooronderzoek

Het opstarten van een jongerenwerking bevindt zich op de kruising van volgende

kernbegrippen: participatie - vrije tijd - jongere(n) - vrijwillig(ers) - cultuur. Een aantal

van deze begrippen hebben een gelaagde betekenis en verschillende wetenschappers

hebben er dan ook al onderzoek naar gevoerd. In dit onderdeel worden een aantal

theorieën besproken die relevant zijn bij het opstarten van een jongerenwerking.

1.1 Relevante theorieën: participatie - vrije tijd - jongere(n) - vrijwillig(ers) -

cultuur

1.1.1. Nina Simon participatie & Roger Hart Jongerenparticipatie

“Participatief werken” is de laatste jaren een zeer actuele topic binnen de

publiekswerking. In Take Part lijst AmuseeVous de voordelen op van participatief

werken met jongeren. Zo levert het nieuwe kennis en methodieken op, kan het helpen

drempels te verlagen, opent het deuren naar het publiek en zorgt het voor dialoog met

en tussen bezoekers.15 Wat betekent “participatie” nu precies en wat heeft het te

maken met de opstart van een jongerenwerking?

De Amerikaanse museologe en directeur van het Santa Cruz Museum of Art and

History, Nina Simon, staat aan de basis van het concept en bespreekt het binnen de

context van een culturele instelling. Simon schreef in 2010 “The Participatory Museum”

waarin ze een participatief museum definieert als een museum waarin de bezoeker

actief mag deelnemen.16 De publicatie van AmuseeVous, Take Part, biedt een

beknopte inleiding van de basisprincipes van Simon. Hierin wordt participatief werken

in de context van een museum als volgt gedefinieerd: de bezoeker heeft een aandeel

in de culturele instelling.17

15 Brent Blockx en Nathalie Brejaart, “Take part,” 16, laatst geraadpleegd op 18 maart 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties. 16 Blockx en Brejaart, “Take part,” 3; Nina Simon, The Participatory Museum, (Santa Cruz: Museum 2.0, 2010). 17 Blockx en Brejaart, “Take part,” 4.

22

Bezoekers worden niet gezien als passieve consumenten, maar krijgen de kans om

hun verhaal, mening en gevoel te delen met de culturele instelling, maar ook met

andere bezoekers. De link met het opstarten van een jongerenwerking is duidelijk,

ondanks dat Simon zich in haar onderzoek niet beperkt tot de doelgroep jongeren.

Anderen legden de focus wel specifiek op jongerenparticipatie, maar bleven niet

binnen het gebied van de culturele sector. Zo beschreef Roger Hart in 1992 een model

dat organisaties moet helpen bepalen in welke mate zij aan jongerenparticipatie doen.

Het model is gebaseerd op de participatieladder van Sherry Arnstein en bestaat uit 8

verschillende stadia of “treden” van participatie. Het staat los van de culturele of

museale context, maar is wel zeer bruikbaar voor dit onderzoek.18 Vooral de

bespreking van de verschillende niveaus van participatie is hier relevant omdat het ook

voor KAAP een interessant middel is om zich te oriënteren bij het oprichten van haar

eigen jongerenproject. Verder in dit onderzoek volgt ook een overzicht van een aantal

bestaande jongerenwerkingen in Vlaanderen en op welke trede van de

participatieladder zij zich bevinden. Zo kan KAAP beter inschatten welk soort project

het wil starten en op welke manier het met de jongeren wil omgaan en samenwerken.

Nina Simon

Nina Simon onderscheidt 5 participatiestadia, waarbij de klemtoon steeds meer van

een ik-gevoel naar een wij-gevoel evolueert. Afhankelijk van het stadium waarin je je

bevindt, stelt Simon, gebruik je ander participatiemodel. In het eerste stadium wordt

nog niet over actieve participatie gesproken. De bezoeker is louter consument van de

inhoud die hem/haar wordt aangeboden. In stap twee is er sprake van interactie tussen

de bezoeker en de inhoud, waardoor hij of zij individuele ervaringen beleeft. In het

derde stadium van participatie worden deze individuele ervaringen gebundeld en

gepresenteerd aan het publiek. De vijfde stap is van toepassing wanneer de interacties

die individuen met de opstelling beleven een aanleiding vormen om met anderen in

sociale interactie treden. In het vijfde stadium van participatie ontstaat er sociale

interactie tussen individuen, los van de voorgaande individuele interacties met de

opstelling.19

18 “Lasso: Jongerenparticipatie in de praktijk” 19 Blockx en Blejaart, “Take part,” 6.

23

Het stadium van participatie bepaalt volgens Simon de keuze van het

participatiemodel. De vier modellen die Simon voorstelt, onderscheiden zich steeds

op vlak van intensivering en vragen dus telkens een andere aanpak.

Het eerste model is dat van de “bijdragende projecten” of “contributory”, waarbij

bezoekers worden uitgenodigd om een object, actie of idee aan te leveren. Bij

samenwerkingsprojecten of “collaborative” gaat men een stap verder en wordt de

bezoeker gevraagd om actief mee te werken aan een project. Bij projecten die

“samen gemaakt” worden of “co-creative” zijn wordt van in het begin samen gewerkt

met medewerkers van culturele instelling zodat de inhoud sterkt aansluit bij de

interesses van de bezoeker en de gemeenschap. Het meest intensieve

participatiemodel is dat waarbij de culturele instelling “gastheer of ontvanger” is

(“hosted”) en haar faciliteiten en middelen ter beschikking stelt voor andere

organisaties of personen die een programma willen presenteren aan een breder

publiek.20

Roger Hart

Naast de 4 modellen van Simon is er dus ook het model van Hart uit de jaren ’90. De

participatieladder van de Amerikaanse psycholoog bestaat uit acht treden. Lasso,

Brussels netwerk voor cultuurparticipatie en kunsteducatie, verdeelt de ladder in 3

grote delen. Bij de onderste twee treden van de ladder is er sprake van non-

participatie. De volgende 3 treden worden schijnparticipatie genoemd en dienen als

overgang tussen non-participatie en echte participatie, waarbij wordt gedoeld op de

laatste 3 treden. Een verdere bespreking van dit model volgt in het onderdeel 1.2.

Bestaande jongerenwerkingen Vlaanderen.21

20 Blockx en Blejaart, “Take part,” 8. 21 “Lasso: jongerenparticipatie in de praktijk,” 3.

24

1.1.2. Harry Ganzeboom Determinanten van cultuurdeelname & AmuseeVous

drempelonderzoek

In 1989 voerde Harry Ganzenboom een onderzoek naar de determinanten van

cultuurdeelname in Nederland. Het doel van zijn onderzoek was om een verklarende

theorie op te stellen waarin de voorwaarden voor deelname aan culturele activiteiten

worden besproken.22

Het vertrekpunt van Ganzenboom zijn onderzoek is het feit dat cultuurdeelname een

vorm van menselijk keuzegedrag is en dat de keuze voor een bepaald gedrag

gebaseerd is op een rationale afweging van kosten en baten.23 Aan de deelname aan

een culturele activiteit gaat dus een keuzeproces vooraf en dat keuzeproces is

gebaseerd op 4 voorwaarden: geldkost, tijdskost, informatiedrempels en

statusdrempels. Uit het onderzoek blijkt dat de belangrijkste drempel de

informatiedrempel is. Deze duidt op het feit dat je bij een cultuurdeelname over

bepaalde vaardigheden moet beschikken om de culturele informatie te kunnen

verwerken. Ook stelt Ganzenboom dat die drempel veel meer geënt is op de opleiding

die iemand volgt dan op de opvoeding die die persoon gehad heeft.24 Een tweede

voorwaarde waarop de keuze voor cultuurdeelname gebaseerd is, is de

statusdrempel. Aan welke culturele activiteit iemand deelneemt hangt dus af van de

overheersende normen binnen zijn of haar kringen. Elke levensstijl heeft m.a.w. eigen

waarden en gewoontes en een eigen wijze van cultureel participeren.25 Afwegingen

omtrent de investering van tijd is de derde voorwaarde voor het al dan niet deelnemen

aan een culturele activiteit. Volgens Ganzenboom is geldkost de laatste drempel,

waarbij de afweging wordt gemaakt tussen de kost van de deelname en het budget

dat men beschikbaar heeft. Ganzenboom besluit echter dat de geldprijs bij de meeste

van de culturele activiteiten te laag is om een drempel te kunnen zijn.26

22 Harry Ganzenboom, Cultuurdeelname in Nederland: een empirisch-theoretisch onderzoek naar determinanten van deelname aan culturele activiteiten, (Assen/Maastricht: Van Gorcum, 1989), 4. 23 Ganzenboom, Cultuurdeelname in Nederland, 31. 24 Ganzenboom, Cultuurdeelname in Nederland, 177. 25 Charlotte Nackom, “Jongeren en musea,” (masterproef, LUCA school of arts en Hogeschool PXL, 2015), 38; Ganzenboom, Cultuurdeelname in Nederland, 31. 26 Harry Ganzenboom, 31.

25

Harry Ganzenboom zijn onderzoek wordt nog steeds gebruikt als referentie in recente

publicaties, maar aangezien het onderzoek dateert uit 1989 kan de vraag gesteld

worden in hoeverre het nog relevant is. AmuseeVous schrijft in haar publicaties The

Young Ones, Take Part en Blikwerpers over mogelijke drempels voor jongeren om een

museum te bezoeken. Deze zijn echter ook breder toe te passen, op culturele

activiteiten in het algemeen, en kunnen in verband gebracht worden met de

voorwaarden van Ganzenboom.27

In The Young Ones worden twee drempels besproken. Ten eerste sluit de inhoud van

musea en andere culturele instellingen vaak niet aan bij de interesse en leefwereld

van jongeren. Ten tweede, en dit is ook een gevolg van het eerste punt, denken veel

jongeren dat voorkennis een vereiste is voor het begrijpen van kunst. Echter, kunst

draait vaak helemaal niet rond dingen “begrijpen” en het gevoel dat ze die voorkennis

missen komt net doordat het aanbod vaak niet aansluit bij hun interesses en

leefwereld.28 In Blikwerpers, een publicatie die ontstond na een bevraging van de

AmuseeVous-vrijwilligers, wordt deze drempel nogmaals benadrukt. Daarnaast wordt

ook de nadruk gelegd op het belang van imago en naamsbekendheid. De

AmuseeVous-jongeren benadrukten hoe belangrijk het is om naar de buitenwereld, en

naar jongeren toe, een duidelijke missie te communiceren. Via een logo of persoonlijk

motto kan dit versterkt worden. 29

In de thesis Jongeren en musea. van Charlotte Nackom wordt de theorie van

Ganzenboom besproken maar zij stelt zelf ook een lijst van mogelijke drempels samen.

Net als bij Ganzenboom komen de informatiedrempel, financiële drempel en culturele

drempel aan bod, maar Nackom voegt daar nog de praktische drempel en sociale

drempel aan toe. Vooral die sociale drempel zou van belang zijn voor jongeren. Zij

voelen zich namelijk ongemakkelijk alleen en kunnen zich pas op hun gemak voelen

als zij samen zijn met vrienden.30

27 Inge de Wolf, “The young ones,” laatst geraadpleegd op 15 mei 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties; Silke Leenen, “Blikwerpers,” laatst geraadpleegd op 15 mei 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties. 28 De Wolf, “The young ones,” 4. 29 Leenen, “Blikwerpers,” 3. 30 Nackom, “Jongeren en musea,” 41.

26

1.1.3. Youngworks en Motivaction Cultureel Jongeren Profiel

Om meer te kunnen inspelen op de leefwereld en interesses van jongeren ontwierp

YoungWorks in samenwerking met Motivaction het CJP of Cultureel Jongeren Profiel.

Het CJP is een segmentatiemodel dat culturele instellingen moet helpen meer inzicht

te krijgen in de belevingswereld van jongeren.31

YoungWorks onderscheidt drie levensfasen die jongeren (12-25 jarigen) doorlopen,

vroege (10-14 jaar), midden- (14-16 jaar) en late adolescentie (16-22 jaar). Deze

overgang van de ene fase naar de andere verloopt uiteraard niet bij elke jongere op

hetzelfde moment en ook kunnen de fasen elkaar overlappen. Het is belangrijk dat een

organisatie zich hiervan bewust is zodat het kan inspelen op wat leeft onder die

doelgroep. Zo is in de late adolescentie zelfontplooiing en identiteit zeer belangrijk,

terwijl in de vroege adolescentie jongeren nog veel meer gefocust zijn op het opgaan

in de groep. Een kunstervaring zal dus door de verschillende groepen op een heel

andere manier beleefd worden en daarop kan worden ingespeeld. Dit model kan

culturele instellingen helpen om niet enkel het aanbod, maar ook de

communicatiewijze aan te passen aan het type jongeren dat bereikt wil worden.32

Het segmentatiemodel van YoungWorks kwam tot stand via het ondervragen van

jongeren a.d.h.v. stellingen. Deze stellingen werden verdeeld over 9 dimensies: 1)

intrinsieke interesse, 2) drempelvrees, 3) zelfexpressie en creatie, 4) performance

angst, 5) muziek als katalysator, 6) sociale beleving, 7) escapisme, 8) algemene

vorming en 9) leergierigheid. De 4 types van het Cultureel Jongeren Profiel zijn

gevormd o.b.v. een unieke combinatie van scores op die 9 dimensies. Binnen elk type

hebben jongeren globaal een gelijkaardige houding t.o.v. kunst en cultuur.33

31 YoungWorks definieert deze doelgroep als 12 t.e.m. 25 jarigen. Bas Delmee, Maxime Rooijmans en Annika

Baeten, “Cultureel Jongerenprofiel,” 3, laatst geraadpleegd op 15 mei 2019,

http://www.kunstcontext.com/ckv/cjprofiel.pdf. 21 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 6. 22 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 8. 23 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 12, 20. 24 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 20.

27

Het eerste type is de geïnteresseerde toeschouwer. Deze jongeren zijn intrinsiek

geïnteresseerd in kunst en cultuur en vinden het een belangrijk deel van de algemene

vorming. Vaak zijn de jongeren binnen dit type als iets ouder, vaak studenten, en

wonen in de stad. Dit type heeft geen behoefte om zelf creatief aan de slag te gaan,

maar kan wel genieten als anderen dit doen. Ze hebben een heel brede kijk op kunst

en cultuur en staan dus open voor veel verschillende activiteiten. De geïnteresseerde

toeschouwer zal zich steeds de vraag stellen “wat kan ik zien en wat kan ik leren?”.

YoungWorks geeft volgende tips aan culturele instellingen om zich af te stemmen op

deze doelgroep: bied kennis aan op het juiste niveau, zorg ervoor dat er iets valt bij te

leren, geef veel achtergrondinformatie en zorg ervoor dat de beleving op een rustige

en individuele manier kan verlopen.34 Om de jongeren uit dit segment te bereiken moet

ingezet worden op communicatie via vrienden, school en ouders. Deze communicatie

moet argumenten bevatten waarom de activiteit interessant is en mag niet om een

commerciële manier gebracht worden.35

Het tweede jongerentype is dat van de ondernemende cultuurfan. Net als het vorige

type hecht de ondernemende cultuurfan belang aan kunst en cultuur om dingen te

leren en zichzelf te ontwikkelen, maar daarnaast ook om te ontspannen en genieten.

Dit type ervaart niet echt drempels voor het deelnemen aan culturele activiteiten en

vindt het dan ook een aanwinst voor iedereen. De jongeren die tot deze groep behoren

zijn vaak ook actief in culturele initiatieven en staan graag eens in de belangstelling.

Ook het sociale aspect is dus van belang.36 Om deze groep jongeren te bereiken zet

een culturele instelling best in op projecten waarin de jongeren zelf aan de slag kunnen

en waar ze ook sociale contacten kunnen leggen. Het deelnemen aan een culturele

activiteit moet een bijzondere ervaring zijn, uitdagend en inspirerend zijn en hen aan

het denken zetten. Deze groep is zowel via social mediakanalen als via offline

communicatie te bereiken. In de communicatie moet het uitdagend en hipt karakter

van het aanbod duidelijk zijn.37

36 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 14. 37 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 21.

28

De creatieve entertainer is het derde type van het Cultureel Jongeren Profiel. Dit type

komt vooral voor bij jongere jongeren voor wie het nog heel belangrijk is om bij de

groep te horen. Dit type staat graag zelf in de spotlight en is graag bezig met muziek,

maar vindt “klassieke” culturele activiteiten eerder niet zo interessant.38 Het aanbod

voor de creatieve entertainer moet dus eerder laagdrempelig zijn, liefst gerelateerd

aan muziek. De nadruk mag niet op educatie liggen, maar moet eerder aansluiten bij

trends en liefst op een interactieve manier. Door bekende dansers/zangers/bands in

te schakelen als ambassadeurs kan een culturele instelling erop inzetten om deze

groep aan te trekken. Ook het creëren van een must-see gevoel of inspelen op een

strategie zijn goeie strategieën voor het bereiken van deze doelgroep. Er wordt daarbij

best gebruik gemaakt van commerciële kanalen.39

Het vierde type is de honkvaste cultuurmijder die weinig tot niet geïnteresseerd is in

cultuur. Dit type jongere is weinig ambitieus of ondernemend, voelt zich best in een

vertrouwde omgeving en is weinig creatief. Ze associëren kunst en cultuur enkel met

toneel of schilderijen en participeren dan ook weinig in deze activiteiten. Om deze

weinig enthousiaste groep toch te bereiken kan een culturele organisatie focussen op

het inspelen op de belevingswereld van dit type en door linken te leggen met

dagdagelijkse zaken. Ook mag er niet veel eigen inbreng verwacht worden. De

honkvaste cultuurmijder is vooral te bereiken via school en docenten. Om dit type

jongeren aan te trekken moet je hen een vertrouwd gevoel geven, liefst op een locatie

dichtbij en op een plek waar vrienden ook kunnen deelnemen.40

Inzicht krijgen in de leefwereld van jongeren en de manier waarop zij kunst en cultuur

beleven kan voor een culturele instelling de eerste stap zijn richting een beter begrip

van deze doelgroep. Het Cultureel Jongerenprofiel kan hierbij als hulpmiddel dienen

voor het ontwikkelen van culturele activiteiten op maat.41

38 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 16. 39 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 22. 40 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 23. 41 Delmee, Rooijmans en Baeten, “Cultureel jongerenprofiel,” 24.

29

1.1.4. David Kolb Leerstijlentheorie

Tegenwoordig ligt de focus voor culturele instellingen heel erg op publiek binnenhalen

en dat publiek behouden, ook jongeren. Daarbij staat de bezoeker en de

bezoekersbeleving centraal. Culturele instellingen proberen in te spelen op hoe elk

type bezoeker een museumbezoek/voorstelling/tentoonstelling beleeft om zo een zo

groot mogelijk publiek aan te trekken. Om een brug te slaan tussen de info in een

culturele instelling en de bezoeker zelf, is een individuele aanpak nodig.42 De vier

leerstijlen van de Amerikaanse pedagoog David Kolb zouden hier een toepasselijk

theoretisch kader kunnen bieden. Kolb stelt dat leren bestaat uit twee dimensies, de

ervaren-begrijpen dimensie en de intern-extern dimensie. Kolb plaatst deze dimensies

op een as en komt zo tot wat hij een leercyclus noemt. In de leercyclus volgen 4

manieren van leren elkaar op: concreet ervaren, reflectief observeren, abstract

conceptualiseren en actief experimenteren. Elk van de vier leerstijlen, dromer, denker,

beslisser, doener, is het resultaat van een combinatie van twee manieren van leren.43

In 2007 wordt door Els Hoogstraat en Annemarie Vels Heijn onderzocht of de leerstijlen

van Kolb te vertalen zijn naar de context van een museale situatie.44 Hiernaar volgt in

2012 verder onderzoek door de Universiteit van Utrecht. De centrale vraag van deze

onderzoeken is in hoeverre de verschillende leerstijlen van Kolb door jongeren ingezet

worden bij een museumbezoek. Indien in een museum alle vier de leerstijlen, doener

- denker - dromer - beslisser, worden aangesproken, zou men van een toenemende

toegankelijkheid en publieksvriendelijkheid kunnen spreken.45

Voor KAAP kan dit onderzoek naar de leerstijlen interessant zijn om in te spelen op de

manier waarop jongeren een voorstelling, performance of muziekoptreden ervaren.

Meteen moet de kanttekening gemaakt worden dat KAAP geen museum is en dat haar

jongerenproject zal focussen op culturele activiteiten buiten schoolgebonden context,

in tegenstelling tot hierboven vermelde onderzoeken.

42 Kwak, Vehoff en Engel, Leerstijlen in kunstmusea, 3. 43 Kwak, Vehoff en Engel, Leerstijlen in kunstmusea, 8. 44 Els Hoogstraat en Annemarie Vels Heijn, De leertheorie van Kolb in het museum: dromer, denker, beslisser, doener, (Amsterdam, Museumvereniging, 2006). 45 Kwak, Vehoff en Engel, Leerstijlen in kunstmusea, 2.

30

Toch kan het nuttig zijn om wanneer KAAP met jongeren zal samenwerken, na te gaan

volgens welke leerstijl zij de dingen ervaren. Jongeren kunnen zich naargelang hun

eigen leerstijl misschien beter inzetten om projecten bij KAAP aan te passen aan

jongeren met een gelijkaardige leerstijl. Op de hoogte zijn van de individuele leerstijl

van de jongeren binnen de jongerengroep ook kan helpen hen gepaste taken en

functies te laten uitvoeren.

1.1.5. Robbert Stebbins Vormen van vrijetijdsbesteding

In 1973 startte de Amerikaanse socioloog Robbert Stebbins met een onderzoek naar

de verschillende vormen van vrijetijdsbesteding. Hij ontwierp een theoretisch model,

het SLP-model of the serious leisure perspective, waarin hij die vormen van

vrijetijdsbesteding samenbrengt. “Leisure” of vrijetijdsbesteding wordt door de

socioloog gedefinieerd als volgt: “Leisure is defined in the SLP as un-coerced,

contextually framed activity engaged in during free time, which people want to do and,

using their abilities and resources, actually do in either a satisfying or a fulfilling way

(or both)”.46 Stebbins onderscheidt “serious leisure” ( = serieuze vrijetijdsbesteding),

“project-based leisure” ( = projectmatig ingevulde vrije tijd) en “casual leisure” ( =

vrijblijvende vrije tijd). Naarmate het onderzoek vorderde werden steeds meer

subtypes en variëteiten toegevoegd.47

In een publicatie van FARO, het ABC van vrijwilligerswerk in de erfgoedsector, worden

de types van Stebbins besproken en wordt gesteld dat de activiteiten en taken van

erfgoedvrijwilligers vooral passen binnen de “serious leisure” of de “project-based

leisure”, afhankelijk van de tijdsduur van het engagement. Het engagement dat je als

jongere aangaat wanneer je je inzet voor een jongerenwerking valt ook onder de

categorie “serious leisure”. De taken die door de jongeren verricht zullen worden op

DANSAND vallen eerder onder het begrip “project-based leisure”.

46 “The serious Leisure Perspective (SLP),” laatst geraadpleegd op 30 maart 2019, https://www.seriousleisure.net/concepts.html; Daphné Maes et al., “FARO: ABC van vrijwilligerswerk in de erfgoedsector,” 25 , laatst geraadpleegd op 30 maart 2019, https://faro.be/publicaties/abc-van-het-vrijwilligerswerk-de-erfgoedsector. 47 “The serious Leisure Perspective (SLP)”

31

De betekenis van “serious” in deze context slaat niet op het feit dat er geen plezier

beleefd wordt aan de taken die de vrijwilligers doen, maar wel op het feit dat deze op

een zeer toegewijde en zorgvuldige manier worden uitgevoerd. Het duidt dus op de

plaats die dit soort activiteiten inneemt in het leven van de jongere.48

1.1.6. Movisie Vrijwilligerskwadrant

Tijdens een studiedag in Antwerpen bleek het begrip “vrijwilliger” stof tot discussie te

zijn. De vraag werd gesteld of het eerlijk is dat jongeren als vrijwilligers in ruil voor

hun participatie een vergoeding, opleiding en/of expertise krijgen, maar niet voluit

betaald moeten worden? Of zijn het net die jongeren die de expertise aanleveren en

soms even hard werken als vaste medewerkers en is het begrip “vrijwilliger”

oneerlijk? Moeten jongeren een vergoeding krijgen voor de tijd die ze zich engageren

of is het idee van vrijwilligerswerk net dat je dit doet zonder ervoor betaald te

worden?49

Aangezien de jongerenprojecten bij KAAP onder de verantwoordelijkheid van de

medewerker publiekswerking en vrijwilligerswerving zullen vallen en aangezien het

om een vrijwillig engagement in de vrije tijd gaat, is ervoor gekozen om de

deelnemende jongeren hier wel onder de noemer “vrijwilligers” te bespreken. Wat het

wettelijk betekent wordt nog verduidelijkt in 1.4. Regelgeving vrijwilligerswerk.

Net zoals niet alle jongeren dezelfde zijn, zijn ook niet alle vrijwilligers hetzelfde. Om

na te gaan met welk type vrijwilliger je als culturele organisatie te maken hebt,

ontwikkelde Movisie, Nederlands centrum voor de kennis en aanpak van sociale

vraagstukken, het vrijwilligerskwadrant. Het kwadrant dient als tool om verschillende

soorten vrijwilligers te herkennen en a.d.h.v. zijn of haar persoonlijkheid de vrijwilliger

op een efficiënte en correcte manier in te schakelen.50

48 Maes et al., “ABC van vrijwilligerswerk in de erfgoedsector,” 26. 49 FARO, “Studiedag: MAS in jonge handen: is een jongerenwerking de sleutel voor een toekomstig museum?”, MAS: Antwerpen, 11 februari 2019. 50 “Movisie,” laatst geraadpleegd op 13 maart 2019, https://www.movisie.nl/.

32

Het kwadrant is opgebouwd op basis van twee dimensies. Enerzijds houdt het

rekening met het gedrag van de vrijwilliger ten aanzien van de sociale omgeving,

anderzijds ligt de focus op de manier waarop de vrijwilliger het werk ervaart en benut.

Uit het gedrag van de vrijwilliger kan blijken dat hij/zij op zoek is naar een veilige plek

om tot rust te komen of dat hij/zij net gaat zoeken naar kansen en uitdaging. Ook wordt

een onderscheid gemaakt tussen egogericht gedrag, waarbij een vrijwilliger zoekt naar

zelfbevestiging en onafhankelijkheid, en omgevingsgericht gedrag, waarbij een

vrijwilliger zoekt naar acceptatie van anderen.51

Op basis van deze twee dimensies komt Movisie tot vier types vrijwilligers, namelijk

ondernemers, stimulators, regelaars en dienstverleners. De sterkte van het

vrijwilligerskwadrant is dat het als tool kan dienen om deze verschillende types te

linken aan bepaalde taken binnen de organisatie. Zo kan elke vrijwilliger inzetten op

zijn eigen kwaliteiten. In Museumpeil 33 worden die vrijwilligerstaken toegepast in

museale context, maar ze kunnen ook worden aangepast aan de werking van andere

organisaties.52

51 Girbe Buist, “Het vrijwilligerskwadrant: een hulpmiddel om kwaliteiten van vrijwilligers te onderscheiden,” Museumpeil, nr. 33 (2010): 25, laatst geraadpleegd op 18 maart 2019, https://www.museumpeil.eu/museumpeil/Museumpeil-33.pdf 52 Buist, “het vrijwilligerskwadrant,” 26.

33

1.2. Bestaande jongerenwerkingen Vlaanderen

In dit onderzoek wordt het begrip “jongerenwerking” gedefinieerd als een vaste groep

jongeren die voor een bepaalde tijd verbonden is aan een culturele organisatie en deze

organisatie steunt in haar missie om meer jongeren aan te trekken en te bereiken. Het

opstarten van zo’n jongerenwerking staat dus los van het educatief, schoolgebonden

programma dat de meeste culturele organisaties voorzien in hun aanbod.

De werking van een vaste “jongerengroep” kan op zeer veel verschillende manieren

ingevuld worden. Welke projecten en acties de jongeren doen hangt af van de

organisatie waaraan ze verbonden zijn, maar ook van de stedelijke context, de groep

zelf, … Om KAAP een idee te geven van wat zo’n jongerenwerking kan betekenen,

volgt hieronder een overzicht van een aantal bestaande jongerenwerkingen in

Vlaanderen. Er zullen telkens drie aspecten besproken worden:

1. Doelstellingen en verwachtingen van de organisatie

2. Functie en projecten van de jongerenwerking

3. Graad van participatie

Dit laatste aspect duidt aan in hoeverre de jongeren betrokken worden binnen de

werking van de organisatie en hoe intensief zij een impact hebben. Een handige tool

om na te gaan hoe ver die participatie gaat, is de participatieladder van Roger Hart.

Deze tool telt 8 trappen met telkens een intensere graad van participatie. Het is niet

de bedoeling om als organisatie de hoogste trap na te streven, maar wel om bewust

na te denken over welke graad van participatie past bij welk project en bij de

participerende jongeren. Bij de opstart van een jongerengroep is het dan ook nuttig dat

de organisatie in kwestie vooraf gaat nadenken over wat participatie voor hen betekent

en op welke manier zij dit vorm zullen geven.53

De participatieladder van Hart bestaat uit 8 treden: 1) manipulatie, 2) decoratie, 3)

afkopen, 4) in opdracht, maar geïnformeerd, 5) geconsulteerd en geïnformeerd, 6)

geïnitieerd door volwassenen maar jongeren beslist mee, 7) geïnitieerd en geleid door

jongeren, 8) geïnitieerd door jongeren en jongeren beslissen samen met volwassen.

53 Eveline Bohez, “De invloed van leerlingenparticipatie in het deeltijds beroepssecundair onderwijs op het welbevinden van de leerlingen,” (masterproef, Universiteit Gent, 2011), 5.

34

De onderste 3 treden noemt de Amerikaanse psycholoog non-participatie, pas vanaf

trede 4 kan van werkelijke participatie gesproken worden.54 Van deze tool bestaan

verschillende bewerkingen. Zo hanteert Lasso, Brussels netwerk voor

cultuurparticipatie en kunsteducatie, een model waarbij de eerste 2 treden als non-

participatie worden aangeduid, de volgende 3 als schijnparticipatie en slechts de

laatste 3 als werkelijke participatie worden omschreven.55 In andere modellen worden

non-participatie en schijnparticipatie als synoniem gebruikt, bijvoorbeeld bij het model

van het JeugdOnderzoeksPlatform. De benamingen voor de treden in dit model zullen

ook voor volgende analyse gebruikt worden: 1) manipulatie, 2) decoratie, 3) afkopen,

4) informeren, 5) raadplegen, 6) adviseren, 7) coproduceren, 8) (mee)beslissen. 56

Volgende jongerenwerkingen zullen besproken worden:57

1. Schoonvolk (MSK - Gent)

2. Soundcast (Concertgebouw - Brugge)

3. MAS in jonge handen (MAS - Antwerpen)

4. K-team (Kaaitheater - Brussel)

5. Belvue bende (Belvue museum - Brussel)

6. Untitled (Mu.Zee - Oostende)

7. Jongbloed! (KMSKA - Antwerpen)

8. aMAZe (Cultuurcentrum - Brugge)

54 Bohez, “De invloed van leerlingenparticipatie in het deeltijds beroepssecundair onderwijs op het welbevinden van de leerlingen,” 5. 55 “Lasso,” laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.lasso.be/. 56 “Jeugdonderzoeksplatform,” laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.jeugdonderzoeksplatform.be/nl. 57 In het Yper museum is sinds 2015 ook een jongerenwerking actief. De jongeren helpen mee denken over het beleid van het museum en zetten projecten op poten voor leeftijdsgenoten. Aangezien de leden van deze jongerenwerking leerlingen uit het secundair onderwijs zijn, wordt deze hier niet opgenomen in de bespreking. Ook het project ‘paleisje pimpen’ van het Gruuthusemuseum in Brugge wordt hier niet verder besproken. Vanuit de Brugse musea hoopt men dat een aantal van de deelnemende jongeren zich na het project zullen blijven engageren als vaste jongerengroep, maar voorlopig is dit nog niet het geval. Er zijn nog andere jongerenwerkingen en projecten die hier niet besproken worden. Daarover meer in het besluit van dit onderzoek. “Yper museum: voorlopig bewind,” laatst geraadpleegd op 29 april 2019, https://www.ypermuseum.be/voorlopig-bewind; “Paleisje pimpen,” laatst geraadpleegd op 5 mei 2019, https://www.verrijkjekijkopbrugge.be/2018/12/21/paleisje-pimpen/.

35

In dit onderzoek wordt niet expliciet dieper ingegaan op het feit dat deze

jongerenwerkingen bij 8 zeer verschillende instellingen horen. Het is echter wel

belangrijk om dat in het achterhoofd te houden bij het lezen van volgende analyse.

Ten eerste is het soort organisatie, museum/cultuurcentrum/kunstencentrum/… een

bepalende factor. Daarnaast speelt ook het programma en aanbod van deze

instellingen een rol, muziek/theater/dans/beeldende kunst/…, net als de stedelijke

context waarin deze instellingen zich bevinden.

36

1.2.1. Schoonvolk - MSK Gent (Bijlage I)

Doelstellingen en verwachtingen

Schoonvolk werd in 2017 opgericht na aandringen van de medewerkers

publiekswerking van het MSK. Bij de opstart van het project werden volgende doelen

opgesteld: 1) Via Schoonvolk wil het museum haar publieksbereik vergroten.

Momenteel is slechts 20 % van de bezoekers van het MSK “jongere”. 2) Het MSK wil

een museum zijn voor iedereen. De jongvolwassenen die zich in de leeftijdscategorie

18 tot 24 jaar bevinden, blijken moeilijk te bereiken. De groep bezoekt het MSK niet

meer in schoolverband, maar komt ook nog niet via een eigen zin met het museum in

contact. Via Schoonvolk wil het MSK ook deze categorie bereiken. 3) Schoonvolk moet

helpen betrokkenheid creëren. 4) De leden van schoonvolk zorgen idealiter voor een

frisse blik en vernieuwende insteek. 5) Via Schoonvolk wil het MSK haar

naambekendheid vergroten. 6) Schoonvolk kan een opstap zijn naar het uitbreiden van

het vrijwilligersbestand en de Vrienden van het MSK. Leden van Schoonvolk die ouder

dan 24 worden en dus niet meer bij de jongerengroep kunnen blijven, kunnen zich wel

blijven engageren als vrijwilliger.58

Projecten/functie

Schoonvolk maakte o.a. al een eigen programma voor museumnacht, gaf al

gidsbeurten, voorzag een life audio guide om het museumbezoek dynamischer te

maken, leverde promotiemateriaal, … De voorwaarde voor alle projecten is dat de link

met het museum altijd duidelijk blijft. Zo was de “metafloristieke yoga” niet zomaar

yoga, maar wel gelinkt met een werk uit het museum.59

58 Lies Ledure (coördinator MSK), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), maart 2019. Zie Bijlage I, 101-104. 59 Ledure interview.

37

Graad van engagement participatie

Wanneer de jongeren aanwezig zijn krijgen ze telkens een vergoeding, bepaald

volgens het vrijwilligersstatuut. Voor een volledige dag kunnen ze 30 tot 35 euro

krijgen, maar budget voor eten tijdens vergaderingen of evenementen wordt daar

vanaf getrokken. Er wordt van hen verwacht dat ze één keer per maand samenkomen

met één van de coördinators in het MSK. Daarnaast spreken ze, tussen deze

momenten door, ook zelf nog af op zondagavond, zonder de coördinators. Het

bedenken en uitwerken van projecten werkt in twee richtingen. Enerzijds stellen de

jongeren zelf ideeën voor aan het museum, anderzijds kunnen de museumwerkers

ook kiezen om de jongeren te betrekken bij bepaalde projecten. Tot nu toe komen bijna

alle voorstellen echter van de jongeren zelf. Ze hebben heel veel energie en heel veel

ideeën en krijgen voor elke brainstormsessie dan ook alle vrijheid. Er wordt vooraf

geen kader opgesteld waarbinnen gedacht moet worden.60 De projecten van

Schoonvolk komen tot nu toe dus vooral in coproductie tot stand, dit is “trede” 7 op

de participatieladder. De jongeren nemen zelf initiatief voor het bedenken van een

bepaalde activiteit en nemen beslissingen over hoe die zal uitgevoerd worden.61

1.2.2. Soundcast - Concertgebouw Brugge (Bijlage II)

Doelstellingen en verwachtingen

De belangrijkste drijfveer voor de opstart van Soundcast 6 jaar geleden waren

bevindingen omtrent het imago van het concertgebouw en communicatiemiddelen die

werden gebruikt. Het bleek namelijk dat jongeren die het concertgebouw kennen zeer

positief oordeelden over het imago, maar dat dit veel minder zo was bij jongeren die

er nog nooit waren geweest. Ook zouden niet de juiste communicatiemiddelen gebruikt

zijn om jongeren te bereiken. De bedoeling van Soundcast is onder andere om dus

meer individuele jongeren te bereiken en om mee te denken over communicatie-

methodes.62

60 Ledure interview. 61 Lasso: Jongerenparticipatie in de praktijk,” 3. 62 Rik de Jonghe (coördinator Soundcast), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), maart 2018. Zie Bijlage II, 105-108.

38

Projecten/functie

Met de oprichting van Soundcast wil het concertgebouw via een beperkte groep

jongeren andere jongeren warm maken. In de eerste plaats is Soundcast een

feedbackgroep/klankbord die mee helpt om het concertgebouw meer jongerenproof te

maken. De stem van Soundcast telt binnen het concertgebouw (en kan zeker nog

vaker ingezet worden), maar heeft vooral op vlak van communicatie veel inspraak.

Naast het geven van feedback heeft de groep ook een functie als reporters. De ene

helft van de groep bestaat vooral uit fotografen en filmers, de andere helft zijn

voornamelijk tekstschrijvers. Ze schrijven verslagen en maken beelden van de

voorstellingen, interviewen kunstenaars, filmen repetities, enz. De leden van

Soundcast maken ook reclame voor geplande projecten. Zo is bij het begin van het

seizoen een project opgestart waarbij jongeren naar 7 voorstellingen kunnen gaan

kijken voor maar 7 euro. Het concertgebouw biedt al 50 procent korting aan op alle

voorstellingen voor -26 jarigen, maar er werd gemerkt dat vele jongeren hier niet van

op de hoogte zijn. Naast hun functie als reporters en als klankbord, willen de jongeren

ook zelf creatief aan de slag gaan. In het verleden werd door Soundcast al een

“tanksessie” gecureerd in Het Entrepot. Dit project was zeer succesvol en in november

2017 werd dan ook een nieuw project opgezet, FRONT, een event voor en door

jongeren rond het War Requiem van Benjamin Britten.

Binnenkort zal ook een herprofilering van Soundcast gebeuren. Nu de

jongerenwerking vijf jaar bestaat, is deze grondig geëvalueerd. Uit die evaluatie is

besloten dat er extra aandacht moet geschonken worden aan het behouden van het

evenwicht tussen de drie functies/taken van de jongerenwerking. Vooral de artistieke

component zal iets kleinschaliger moeten en zal duidelijker omkaderd en begeleidt

worden. Het is een zeer moeilijke oefening om een evenwicht te vinden tussen de

autonomie van de groep en de begeleiding van het concertgebouw.63

63 De Jonghe interview.

39

Participatiegraad

Lid zijn van Soundcast doe je op volledig vrijwillige basis. Er is geen

vrijwilligersvergoeding aan gekoppeld, maar de soundcastjongeren krijgen soms wel

betalende opdrachten van buitenaf. Ook mogen ze gratis naar alle voorstellingen en

wordt een onkostenvergoeding voorzien.

Als feedbackgroep heeft soundcast vooral een adviserende rol. De groep wordt

gevraagd om hun mening te geven over de beslissingen die het concertgebouw neemt.

Voor hun andere activiteiten, bijvoorbeeld als reporters, kan eerder gesproken worden

over coproductie. Hoe zij voorstellingen in beeld brengen beslissen zij zelf, maar hun

ideeën worden wel altijd afgetoetst met de coördinator. Deze geeft ook duidelijk aan

hoe moeilijk het is om telkens per project te gaan bepalen welke graad van participatie

verwacht/toegelaten wordt.

1.2.3. MAS in jonge handen - MAS Antwerpen (Bijlage III)

Doelstellingen en verwachtingen

Het MAS werd geopend in 2011, maar al in 2005 werd beslist dat jongeren een

speciale plek zouden krijgen in het museum. Het doel van de jongerenwerking is om

van het MAS een jongerenmuseum te maken. Hoe ze dit zouden doen, mogen de

jongeren zelf invullen.64

Projecten/functie

MAS in jonge handen organiseerde zo dit jaar voor het eerst een eigen tentoonstelling

voor en door jongeren, Instinct. De jongeren gaven niet enkel rondleidingen in hun

eigen tentoonstelling. Er gingen ook live concerten door en werden sprekers

uitgenodigd. Jaarlijks organiseert MAS in jonge handen ook het gemaskerd bal,

Masked, en tal van andere activiteiten.65

64 Liene Conard (coördinator MAS in jonge handen), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent). Maart 2018. Zie Bijlage III, 109-111. 65 Conard interview.

40

Participatiegraad

Vaak vertrekken de jongeren vanuit de collectie van het MAS of vanuit eigen

ervaringen om een project op te starten, maar evengoed wordt het jongerenteam

gevraagd of ze het zien zitten om rond een bepaald onderwerp te werken. Het

opstarten van nieuwe projecten ontstaat dus altijd uit een wisselwerking tussen het

jongerenteam en de andere medewerkers van het museum. Het MAS organiseert af

en toe workshops en opleidingen die aansluiten bij de ideeën en projecten van de

groep. Omdat de jongeren bijna wekelijks samen komen en dit telkens ’s avonds is,

heeft elk lid van het team een badge waarmee hij/zij in het hele gebouw kan. Op die

manier wil het museum de jongeren ook duidelijk maken dat ze als gelijkwaardige

medewerkers worden beschouwd en dat ze een bepaalde verantwoordelijkheid

hebben. Het MAS evalueert haar jongerenwerking ook elk jaar. Dit is ook noodzakelijk

aangezien ze een soort kwaliteitslabel hebben gekregen en ze een

competentiecertificaat mogen uitdelen. Bij het verlaten van MAS in jonge handen

krijgen de jongeren namelijk een competentiepas, een soort certificaat van alle

competenties die ze hebben verworven tijdens het traject. Er is ook een beperkte

vergoeding voorzien.66

De projecten van MAS in jonge handen worden altijd in coproductie gerealiseerd.

Echter hun laatste project Instinct, de tentoonstelling die ze a.d.h.v. de collectie van

het MAS zelf maakten voor een publiek van jongeren, leunt al aan bij de laatst

participatietrede (mee)beslissen. Uiteraard werd de coördinator bij de besluitvorming

mee betrokken, maar toch was het echt een project door jongeren voor jongeren.

66 Conard interview.

41

1.2.4. K-team - kaaitheater Brussel (Bijlage IV)

Doelstellingen en verwachtingen

Met de oprichting van het K-team in 2010 wil het kaaitheater meer jongeren bereiken

en betrekken bij hun voorstellingen en werking. In de periode voordat de huidige

coördinator aangesteld werd, was het zo dat jongeren die lid waren van het K-team

gratis iemand mochten meenemen naar een voorstelling. Nu is het meer de bedoeling

dat de jongeren echte “kenners” worden van het kaaitheater en hun achterban

proberen te enthousiasmeren om ook de eerste stappen richting het kunstencentrum

te zetten.67

Projecten/functie

De jongeren van het K-team zijn een soort “ambassadeurs” en “kenners” van het

theater en de bedoeling is dat ze andere jongeren warm maken om naar het

kaaitheater te komen. Het programma van het kaaitheater is zeer uitgebreid en

misschien niet laagdrempelig genoeg voor jongeren en via het K-team moet hier dus

verandering in komen. Het is niet de taak van jongeren om evenementen te

organiseren, rondleidingen te geven of zelf voorstellingen te maken, maar wel vooral

om andere jongeren enthousiast te maken. De jongeren uit het K-team mogen het hele

jaar door gratis naar alle voorstellingen. Voor iedereen onder de 26 jaar is er sowieso

een kortingstarief voorzien. Zij mogen op vertoon van hun identiteitskaart naar alle

voorstellingen voor 10 euro. De jongeren van het K-team worden door hun coördinator

gestimuleerd om vanuit hun eigen talenten ook een soort reportersfunctie op zich te

nemen. Zo werd er in het verleden al eens een kunstenaar geïnterviewd of een filmpje

gemaakt rond een voorstelling.68

67 Hilde Peeters (coördinator K-team), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), maart 2018. Zie Bijlage IV, 112-114. 68 Peeters interview.

42

Participatiegraad

Het K-team gaat één keer per maand samen naar een voorstelling. Vooraf eten ze

samen onder begeleiding van hun vaste coördinator en een andere werknemer van

het kaaitheater. Er komt dus telkens iemand anders de jongeren wat meer vertellen

over zijn/haar job. Voor de eerste voorstelling is dit telkens de algemene directie, dan

eens de persverantwoordelijke, de artistieke directie, enz.69

De jongeren hebben geen inspraak in wat het aanbod en de programmatie van het

kaaitheater betreft. Ze worden na de besluitvorming wel geïnformeerd, dit is stadium

4 van participatie. Van hen wordt verwacht dat ze die kennis omzetten in een creatieve

boodschap, geënt op hun eigen kwaliteiten, waarmee ze leeftijdsgenoten in contact

kunnen brengen met het kaaitheater. Hoe ze dit doen mogen ze volledig zelf kiezen.

De uiteindelijke uitvoering gebeurt altijd in coproductie met de coördinator van het k-

team.

1.2.5. Belvue bende - Belvuemuseum Brussel (Bijlage V)

Doelstellingen en verwachtingen

In 2016 heropende het Belvue museum met een nieuwe collectie. Naar aanleiding

daarvan werd in 2014 een jongerengroep samengesteld die mee zou nadenken over

hoe ze via die nieuwe collectie meer jongeren naar het museum zouden kunnen

krijgen.70

Projecten/functie

De vraag “Wat willen jullie als jongeren in een museum over België zien?” stond

centraal tijdens het hele project. Zowel qua vormgeving als qua inhoud moest het

museum aansluiten bij de focusdoelgroep die het wil bereiken: kinderen en jongeren

van 3 t.e.m. 18 jaar, zowel binnen als buiten een schoolcontext.

69 Peeters interview. 70 Aurelie Cerf (medewerker Belvue Museum), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), maart 2018. Zie Bijlage V, 115-117.

43

Van 2014 t.e.m. 2016 dachten de jongeren mee na over het nieuwe Belvue museum.

De eerste 6 maanden na de opening hebben ze ook een aantal evenementen

georganiseerd, zoals een spel doorheen Brussel, rondleidingen, een festival met

concerten, ze werkten mee aan museum night fever, maakten een audiogids, … Erna

is de jongerengroep ermee opgehouden. Het “doel” was bereikt, namelijk de opening

van het museum.71

Participatiegraad

De jongeren kregen tijdens samenkomsten veel vrijheid om te brainstormen. Er werd

vooraf geen kader gevormd en bijna alle projecten zijn toch uitgevoerd. Het

Belvuemuseum wou de jongeren alle vertrouwen en vrijheid geven, zodat ze zich ook

verantwoordelijk zouden voelen voor hun projecten.72

De jongerengroep werd in de eerste plaats geraadpleegd en om advies gevraagd

om een antwoord te kunnen bieden op de vraag “wat willen jongeren in een museum

over België zien?”. Na de heropening van het Belvue museum heeft de jongerengroep

ook nog een aantal activiteiten georganiseerd voor leeftijdsgenoten. Het initiatief kwam

daarbij vooral van de Belvue bende zelf, telkens wel begeleidt door hun coördinator.

Voor de opening hadden de jongeren dus vooral een adviserende rol. De projecten na

de opening van het museum zijn veel meer in coproductie ontstaan.

71 Cerf interview. 72 Cerf interview.

44

1.2.6. Untitled - Mu.Zee Oostende (Bijlage VI)

Doelstellingen en verwachtingen

Mu.Zee richtte vorig jaar een jongerenwerking op vanuit de wens om meer jongeren te

betrekken in de werking van het museum, het jongerenimago van het museum te

versterken, regelmatig projecten samen met jongeren uit te werken, hen een platform

aan te bieden om projecten te organiseren en ook om samen te werken met andere

jongeren. Het kernteam dat momenteel uit 5 jongeren bestaat, is opgericht in 2018 als

onderdeel van de stage van een studente sociaal werk.73

Projecten/functie

De jongerengroep is dus pas opgericht, maar zal ingezet worden om projecten en

evenementen te organiseren, andere jongeren te enthousiasmeren, drempels voor

andere jongeren weg te nemen en zal opgenomen worden in bestaande projecten.

Ze zijn relatief vrij in het uitwerken van de tentoonstelling, in de mate van het

mogelijke. Uit een brainstormsessie met het kernteam kwam een projectvoorstel voor

het organiseren van een eigen tentoonstelling voor en door jongeren. Samen met de

medewerkers van Mu.ZEE werd daarvoor een kader opgesteld en dat werd aan de

deelnemers van het tentoonstellingsproject voorgesteld. Er werden suggesties

gedaan door de medewerkers maar er was nog steeds heel veel vrije ruimte voor

input.74

Participatiegraad

Mu.ZEE is van mening dat het open karakter en het participatieve element belangrijk

is voor een project en dat dus niet alles vooraf binnen een kader moet vastgelegd

worden om iets te doen slagen. Tijdens de eerste vergaderingen voor tentoonstelling

werd aan praktische en financiële mogelijkheden nog geen aandacht besteed zodat er

volop kan ingezet worden op creativiteit. Deze zaken zullen pas in een tweede fase

aan bod komen.75

73 Inne Gheeraert (coördinator Unitled), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), april 2019. Zie Bijlage VI, 118-121. 74 Gheeraert interview. 75 Gheeraert interview.

45

Aangezien Untitled nog niet zo lang geleden is opgestart is het nog wat zoeken naar

hoe de organisatie van projecten verloopt. Het is alleszins wel de bedoeling van

Mu.ZEE om de jongeren zoveel mogelijk bij alle besluiten te betrekken. Voorlopig is dit

te plaatsen op het 7e niveau van participatie, coproduceren, waarbij zowel het initiatief

als de besluiten over de uitvoering door de jongeren worden genomen, maar ze nog

steeds wel begeleid worden door een volwassene.

1.2.7. Jongbloed! - KMSKA (Bijlage VII)

Doelstellingen en verwachtingen

Naar aanleiding van de heropening van het KMSKA focust de jongerencrew zich het

laatste jaar vooral op zichzelf en hoe zij zich zal profileren binnen het nieuw museum.

Jongbloed! stelde samen met Bloedverwanten, de oud-leden van Jongbloed!, een

SWOT-analyse op. Op basis daarvan werden drie pijlers opgesteld voor het nieuwe

museum: structurele inbedding van de jongerenwerking in het museum, Jongbloed!

als culturele vrijhaven en inzetten op diversiteit. Met dit laatste punt wordt voornamelijk

bedoeld dat men wil gaan werken met verschillende graden van engagement, i.p.v.

enkel de kerngroep Jongbloed!.76

Projecten/functie

De jongerencrew van het KMSKA staat in voor het bedenken van jongerenactiviteiten

voor leeftijdsgenoten. Als ambassadeurs van het museum gaan ze aan de slag met

de collectie van het KMSKA. Sinds het museum gesloten is voor verbouwingen is de

jongerenwerking vooral actief op gastlocaties. Zo zijn er o.a. al projecten geweest in

het rockoxhuis en de Fabiola zaal en hebben ze al samengewerkt met het Mhka. De

jongeren realiseerden al kleinschalige kunstenfestivals, museumnacht, een eigen

tentoonstelling, … Daarnaast is Jongbloed! ook een feedbackgroep voor het museum.

76 Sanne Van De Werf (coördinator Jongbloed!), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), april 2018. Zie Bijlage VII, 122-124.

46

Participatiegraad

Aan het begin van het jaar worden de plannen van het KMSKA voorgesteld. Daarna

gaan de jongeren brainstormen en op basis van deze plannen werken ze eigen

evenementen uit. Er wordt over gewaakt dat de jongeren genoeg gestimuleerd worden

om te vertrekken vanuit hun eigen talenten en dat ze eigen verantwoordelijkheden

krijgen. Om ze extra te motiveren krijgen de leden van Jongbloed! ook een

vrijwilligersvergoeding. Voor het bijwonen van een vergadering ontvangen ze 10 euro,

voor het aanwezig zijn op een evenement krijgen ze 20 euro voor een halve dag en 30

euro voor een hele dag. De jongeren krijgen naast een vergoeding ook toegang tot

exclusieve evenementen zoals het personeelsfeest en werfbezoeken. Wanneer daar

vraag naar is, organiseert het KMSKA ook workshops en vormingen voor Jongbloed!.

De inhoud van deze workshops en het aantal workshops hangt telkens af van project

tot project. In het verleden werd op vraag van de jongeren bijvoorbeeld al een vorming

over communicatie en een gidsenopleiding voorzien. Tot het einde van 2017 werd ook

een competentiepas uitgedeeld.

De projecten van Jongbloed! komen dus tot stand via coproductie met het museum.

Echter, het is wel zo dat zij hun projecten, die ze vrij zelfstandig uitwerken en uitvoeren,

moeten inpassen in de planning van het KSMKA.

1.2.8. aMAZe - Cultuurcentrum Brugge (Bijlage VII)

Doelstellingen en verwachtingen

De vraag naar een jongerenwerking bij cultuurcentrum Brugge kwam enerzijds vanuit

het beleid. Men wou inzetten op projecten die de Magdalenazaal een frisser imago

zouden doen krijgen. Anderzijds kwam de aanzet ook vanuit het cultuurcentrum zelf

omdat er werd vastgesteld dat er zo goed als geen jongeren naar de voorstellingen

kwamen. De groep werd opgericht in 2014, maar is sinds vorig jaar niet meer actief.77

77 Aukelyn Allary (coördinator aMAZe), interview door Luka Franck (studente Universiteit Gent), mei 2019. Zie Bijlage VIII, 125-128.

47

Projecten/functie

De functie van de jongerengroep aMAZe was tweeledig. Ten eerste selecteerden zij

uit een 120-tal avondvoorstellingen 25 voorstellingen voor jongeren. Deze werden dan

aan een kortingstarief van 7 euro per ticket aangeboden aan iedereen onder de 26

jaar. Anderzijds mochten de jongeren ook projecten die ze ergens gezien hadden en

ook in Brugge wilden zelf organiseren onder leiding van het cultuurcentrum. Dit bleek

moeilijk omdat jongeren eigenlijk niet mobiel genoeg zijn om te prospecteren.78 Met de

opleiding cultuurmanagement van Vives werd ook al verschillende keren

samengewerkt. De studenten krijgen dan de kans om hun project met ondersteuning

van het cultuurcentrum en aMAZe uit te voeren.79

Sinds vorig jaar is aMAZe niet meer actief. De groepsdynamiek zat niet zo heel goed,

veel jongeren waren al in andere groepen geëngageerd, het verschil tussen 16 en 26

jarige bleek best groot te zijn, nadenken over de programmatie voor een jaar erna was

moeilijk omdat het nog zo ver af was, degenen die verder studeerden kregen minder

voeling met Brugge, het was moeilijk om een datum te vinden om te vergaderen die

zowel voor leerlingen uit het secundair onderwijs als voor studenten paste, … Door al

deze factoren lukte het niet meer om jongeren een seizoen lang aan aMAZe te binden.

Aukelyn werkt momenteel aan een nieuw dossier om een aantal veranderingen in te

voeren. Ten eerste zal een expertenjury worden opgericht waarin enerzijds jongeren,

maar anderzijds ook mensen die werken met jongeren zullen zitten. Vorig jaar

gebeurde dit voor de eerste keer en toen waren en mensen van Soundcast, van de

Jeugdhostel de Snuffel, van Blvrd, … De bedoeling is ook om in de toekomst meer

projectmatig te werken waarbij jongeren naar het cultuurcentrum kunnen komen als ze

iets willen organiseren i.p.v. te werken met een vaste poule. Voor deze projecten wil

het cultuurcentrum ook echt inzetten op samenwerkingen met andere spelers in

Brugge, waarbij elke organisatie wel zijn gezicht/verantwoordelijke voor

jongerenprojecten blijft behouden.

78 Allary interview. 79 Allary interview.

48

De verbouwingen van de culturele wijk kunnen hier ook een rol in spelen als het hart

van de stad voor jongerenprojecten. Het cultuurcentrum wil haar werking vooral nog

meer flexibel maken door op een aantal dagen haar locaties vrij te houden voor

jongerenprojecten.80

Participatiegraad

Met het prospecteren en selecteren van voorstellingen voor jongeren had de

jongerenwerking die actief was tussen 2014 en 2018 vooral een adviserende functie.

De projecten in samenwerking met Vives gebeurden telkens in coproductie tussen

de studenten en de aMAZe coördinator. In de toekomst wil het cultuurcentrum een

plaats zijn die jongeren ondersteunt bij het uitwerken van eigen projecten en dus meer

en meer inzetten op projecten die te plaatsen zijn op de hoogste graad van participatie,

namelijk (mee)beslissen.

1.2.9. Wat betekent participatie voor KAAP?

Uit bovenstaande analyse valt de concluderen dat zo goed als alle jongerenprojecten

zich bevinden in de laatste drie stadia van participatie en dus als werkelijke participatie

kunnen benoemd worden. Daarnaast blijkt dat er een aantal activiteiten zijn die telkens

terug komen en dus ook telkens gekoppeld kunnen worden aan een bepaalde graad

van participatie.

De vraag voor dit onderzoek zal natuurlijk zijn wat participatie voor KAAP betekent en

hoe KAAP dit begrip via het opstarten van een jongerenwerking zal invullen. Volgende

vragen kunnen hierbij helpen: Hoe versterkt participatie onze organisatie? Op welke

gebieden zien we een/geen meerwaarde? Wat zijn de uitdagingen? Welke mogelijke

valkuilen zijn er? Hoe past deze visie op participatie binnen de algemene missie en

visie van de organisatie?81

80 Allary interview. 81 “FARO: Routeplanner participatie,” 2, laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://faro.be/publicaties/routeplanner-participatie.

49

KAAP wil voor het opstarten van een participatief jongerentraject vooral werken rond

de vraag “Wat heeft KAAP jongeren te bieden?”. Vertrekkende vanuit haar

beschikbare locaties wil het kijken wat het kan betekenen voor jongeren en hoe het via

jongeren verbindingen kan maken met artiesten en de stedelijke contexten van Brugge

en Oostende. Een duidelijke uitgewerkte visie omtrent een jongerenwerking of

jongerenprojecten wil KAAP niet vooraf vastleggen, maar wel eerder dynamisch laten

groeien vanuit de praktijk. Het kernidee is dat KAAP wil verbinden met jongeren door

hen o.a. de kans te bieden om KAAP “te kapen”.82

De eerste uitdaging voor KAAP zal zijn om geduld te hebben en de tijd te nemen om

de nieuwe participatiemogelijkheden met jongeren te verkennen. KAAP is volop bezig

met het uitschrijven van een vernieuwende en passende visie. Dit wil zeggen dat het

nog zoekende is en dus ook dat er heel veel mogelijkheden zijn. KAAP wil haar nieuwe

visie, die opgebouwd is rond kernwoorden als “verbinden” en “duurzaamheid” ook

uiten in haar jongerenprojecten door te starten met kleinschalige, intieme acties. Een

tweede uitdaging zal dus zijn om op lange termijn deze micro-interventies verder uit te

werken en duurzaam te maken. Daarnaast is er ook het uniek gegeven van de twee

steden waar KAAP actief is. Voor de jongerenprojecten zal het kunstencentrum

vertrekken vanuit hetzelfde idee als bij de algemene werking, namelijk vanuit centrale

pijlers maar wel met een lokale uitwerking. Wanneer mogelijkheden voor een project

zich voordoen zal een oproep gelanceerd worden zodat jongeren kunnen deelnemen.

Echter de werking kan ook omgekeerd verlopen, waarbij jongeren bij KAAP

aankloppen met een idee voor een project..83

Het feit dat KAAP niet (meteen) met een vaste jongerengroep wil werken, maar

jongeren via kleine projecten de kans wil geven om KAAP “te kapen” sluit meest aan

bij de participatiegraad van het (mee)beslissen. De participatie-intensiteit zal wel nog

steeds afhangen van project tot project (Bijlage IX). Zoals elke organisatie die beslist

om jongeren te betrekken bij haar werking zal het voor KAAP een uitdaging zijn om

geduld te hebben en tijd te investeren in projecten die misschien niet altijd op de meest

efficiënte wijze zullen tot stand komen, maar dat schrikt het kunstencentrum niet af.

82 Evelyn Demaertelaere, Pieter Koten en Rolf Quaghebeur (medewerkers KAAP), brainstormsessie door Luka Franck (student Universiteit Gent), april 2019. Zie Bijlage IX, 129-130. 83 Medewerkers KAAP, brainstormsessie.

50

1.3. Beleid

Nagaan of en op welke manier in het beleid aandacht wordt geschonken aan

jongerenparticipatie binnen het domein van kunst en cultuur is geen eenvoudige taak

omdat het onderwerp zich bevindt op een kruispunt van verschillende

beleidsdomeinen. In het onderzoek dat hieraan vooraf ging werd geanalyseerd vanuit

welke invalshoek de interesse voor jongerenwerkingen ontstond, namelijk vanuit de

organisaties zelf, vanuit jongeren of gestimuleerd vanuit het beleid. In het kader

daarvan werden volgende documenten besproken: beleidsnota voor onroerend

erfgoed van Geert Bourgeois, beleidsnota voor cultuur en beleidsnota voor jeugd van

Sven Gatz, cultureel erfgoeddecreet en kunstendecreet.84 In dit onderzoek wordt de

lijst met onderzochte documenten aangevuld met het participatiedecreet en ligt de

focus opnieuw op de aandacht voor participatieve jongerenprojecten binnen het

domein van kunst en cultuur.

Beleidsnota voor onroerend erfgoed

Omdat de focus specifiek op het kunstencentrum KAAP ligt is in het kader van dit

onderzoek de beleidsnota voor onroerend erfgoed minder interessant. Echter in de

omgevingsanalyse wordt vermeld dat uit verschillende onderzoeken is vastgesteld dat

het gemiddelde profiel van een receptieve participant voor onroerend erfgoed een

Vlaamse hoger opgeleide man tussen de 45 en 54 jaar is. Hoewel in het

vrijwilligersonderzoek van Evelyn, dat later nog aan bod komt in dit onderzoek, niet

gepolst wordt naar opleiding en afkomst, ligt de leeftijd van deze gemiddelde

participant erg in lijn met de gemiddelde leeftijd van een vrijwilliger van KAAP.85 In de

beleidsnota staat ook dat er geen aandacht voor onroerend erfgoed is bij 18 tot 34

jarigen. Dit kan in verband gebracht worden met de term “underserved audience” die

Olga van Oost in haar publicatie Mind the Gap gebruikt voor het aanduiden van de

leeftijdscategorie 16 tot 26 jarigen.86

84 Franck, “Structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele organisaties: een onderzoek naar de belangrijkste slaagfactoren aan de hand van 4 casussen.” 85 Evelyn Demaertelaere, e-mail aan Luka Franck, 26 april 2019. 86 Geert Bourgeois, Beleidsnota 2014-2019 Onroerend erfgoed (Brussel: Afdeling Communicatie Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014), 11; Van Oost, “Mind the Gap,” 13.

51

Beleidsnota voor cultuur

De beleidsnota Cultuur, opgesteld voor de periode 2014 tot 2019, geeft de beleidsvisie

weer van minister voor cultuur, jeugd, media, en Brussel, Sven Gatz. In de

omgevingsanalyse aan het begin van de beleidsnota wordt een eerste onderdeel

gewijd aan participatie en superdiversiteit, maar het gaat hierbij vooral om diversiteit

o.b.v. etnische afkomst. Diversiteit en participatie zijn begrippen die hier dus niet

meteen in verband worden gebracht met de doelgroep jongeren, maar wel met

doelgroepen met een andere herkomst of een andere economische, sociale of

culturele achtergrond. 87

Bij het gedeelte “Publieksgerichte samenwerking tussen erfgoedgemeenschappen en

-instellingen actief stimuleren” onder het hoofdstuk “Strategische en operationele

doelstellingen” wordt benadrukt dat het maatschappelijk draagvlak voor cultureel

erfgoed versterkt moet worden. Gatz stelt dat er moet ingezet worden op brede

publieksparticipatie en ook moeilijkere doelgroepen moeten bereikt worden.88 Of hij

met het begrip “moeilijkere doelgroepen” ook op jongeren duidt, wordt niet expliciet

vermeld. Verder in de alinea wordt wel de nadruk gelegd op de “participatieve manier”

waarop het publiek moet worden aangesproken. Hier wordt dus wel het nodige belang

aan gehecht:

De gemeenschappen moeten echter niet enkel aangesproken worden als publiek,

maar ook als actieve participanten, zowel in groep als op individuele basis. Dit kan

als deelnemer, vrijwilliger, (her)gebruiker, aanbrenger van collecties of inhoud of als

medebepaler van het beleid.89

87 Sven Gatz, Beleidsnota 2014-2019 Cultuur (Brussel: Afdeling Communicatie Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014), 16. 88 Gatz, Beleidsnota 2014-2019 Cultuur, 41. 89 Gatz, Beleidsnota 2014-2019 Cultuur, 41.

52

Beleidsnota voor jeugd

Sven Gatz is naast Minister voor Cultuur ook bevoegd als Minister van Jeugd. In zijn

beleidsnota voor jeugd voor de periode 2014-2019 legt hij verschillende keren de link

tussen jeugdbeleid, jongerenparticipatie en cultuur. 90

Omdat ik ook bevoegd ben voor Cultuur en Media zal ik ijveren voor meer deelname

van kinderen en jongeren aan culturele activiteiten en maak ik een werkpunt van

mediawijsheid, met een grotere focus op de digitale en sociale media. (…) Ik blijf dan

ook inzetten op de ondersteuning van cultuureducatieve organisaties en projecten, en

op initiatieven die kinderen en jongeren mogelijkheden geven om zelf cultuur te

maken. Dat laatste gebeurt onder meer via de middelen die jeugdhuizen krijgen voor

hun bovenlokale werking rond de artistieke expressie van jongeren. Cultuureducatief

jeugdwerk bereikt nog te weinig jongeren. Ik wil werken aan de toegankelijkheid

ervan, niet enkel door gerichte en uitgebreide informatie over het bestaande aanbod,

maar ook door na te denken over hoe werkingen met maatschappelijk kwetsbare

kinderen en jongeren samen met hun cultuureducatieve collega’s banden kunnen

smeden voor een kruisbestuiving.91

Gatz benadrukt hier duidelijk hij dat vindt dat cultuureducatief jeugdwerk nog te weinig

jongeren bereikt en dat hij wil inzetten op het toegankelijk maken voor iedereen. Hij

stelt dat iedereen moet kunnen participeren en wijdt een onderdeel van de beleidsnota

aan het toegankelijk maken van het jeugdwerk voor maatschappelijk kwetsbaren en

jongeren van vreemde origine. Wanneer Gatz spreek over ontmoetingsplekken voor

jongeren worden openbare plaatsten genoemd, zoals bossen, parken en pleinen.

Daarnaast is er ook aandacht voor sport- en jeugdverenigingen en de infrastructuur

die zij ter beschikking hebben. Participatieve jongerenprojecten lijkt Gatz dus nog niet

meteen te koppelen aan musea of kunstencentra.

90 Sven Gatz, Beleidsnota 2014-2019 Jeugd (Brussel: Afdeling Communicatie Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014), 7. 91 Gatz, Beleidsnota 2014-2019 Jeugd, 22.

53

Cultureel erfgoeddecreet

In het Cultureel erfgoeddecreet staan de regels waarop de Vlaamse overheid zich

baseert om het cultureel-erfgoedveld in Vlaanderen te ondersteunen en subsidiëren.92

Op 24 februari 2017 werd een nieuw decreet bekrachtigd door de Vlaamse regering.

In de Memoire van toelichting, waar elk artikel inhoudelijk besproken wordt, geeft men

onder de titel “Doelgroepen die indirect betrokken zijn bij het cultureel-erfgoedbeleid”

expliciet aan dat kinderen en jongeren een specifieke doelgroep zijn voor

collectiebeherende cultureel-erfgoedorganisaties. Over kunstencentra of

theaterhuizen wordt hier niet gesproken. 93

Binnen het cultureel-erfgoedbeleid zijn kinderen en jongeren verder ook indirect

betrokken partij omdat zij een specifieke doelgroep vormen binnen het publieksbeleid

van collectiebeherende cultureel-erfgoedorganisaties (vnl. musea, maar ook culturele

archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken).94

Kunstendecreet

Het vorige kunstendecreet uit 2004 werd in 2013, na een grote evaluatie, aangepast

en vernieuwd. De vernieuwingen van het decreet hebben als doel om het

kunstenbeleid beter af te stemmen op de noden van de kunstensector.95 Eén van die

wijzigingen gaat over de samenvoeging van BAM, VTi en Muziekcentrum Vlaanderen

tot één kunstensteunpunt, namelijk Kunstenpunt.96 Kunstenpunt is een organisatie die

instaat voor de ontwikkeling van de beeldende kunsten, muziek en podiumkunsten in

Vlaanderen en Brussel. De kerntaken van de organisatie worden in het decreet

beschreven en vooral het 3e aandachtspunt is in de context van dit onderzoek

interessant:

92 “Kunsten en erfgoed: Cultureel-erfgoeddecreet,” laatst geraadpleegd op 22 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/cultureel-erfgoeddecreet. 93 De Memoire van toelichting wordt altijd mee ingediend met het ontwerp van het decreet en geeft aan waarom een nieuwe decreet nodig was. “Cultureelerfgoeddecreet: Memoire van toelichting,” laatst geraadpleegd op 22 april 2018, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2016-2017/g1014-1.pdf. 94 “Cultureelerfgoeddecreet: Memoire van toelichting” 95 “Departement Cultuur, Jeugd en Media: Uitvoeren kunstenbeleid,” laatst geraadpleegd op 22 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/wat-doen-we/uitvoeren-kunstenbeleid. 96 “Kunstenpunt,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2018, https://www.kunsten.be/.

54

Actief bijdragen aan de ontwikkeling van de internationale dimensie van de kunsten uit

Vlaanderen door internationale communicatie en promotie.97 Het Kunstensteunpunt

besteedt binnen zijn werking aandacht aan de bevordering van culturele diversiteit.

Het ondersteunt tevens kunstenaars en kunstenorganisaties op het vlak van

kunsteducatie, sociaal-artistiek werk en de participatie van kinderen en jongeren.

Het Kunstensteunpunt kan daarvoor samenwerken met andere organisaties die op die

terreinen over de nodige expertise beschikken.98

Kunstenpunt speelt dus o.a. een belangrijke rol in het ondersteunen en bevorderen

van de participatie van kinderen en jongeren en daarvoor wordt duidelijk de nadruk

gelegd op het belang van samenwerking met andere organisaties.

Opmerkelijk is dat men aandacht heeft voor de rol die kunst en cultuur spelen in de

ontwikkeling van kinderen en jongeren, maar dat enkel gefocust wordt op de

schoolgebonden context. Over jongerenparticipatie en deelname aan cultuur in de vrije

tijd wordt niet gesproken. Wel wordt net zoals in de beleidsnota voor cultuur, ook hier

aangegeven dat kunst en cultuur helpen om talenten te ontwikkelen en vaardigheden

aan te leren.

Zo is kunst en cultuur voor onderwijs een essentiële factor voor de ontwikkeling

van kinderen en jongeren op diverse cognitieve, psychologische en sociale niveaus

en voor talentontwikkeling. Men streeft er bijvoorbeeld naar om cultuur integraal te

verweven in het curriculum. Scholen worden gestimuleerd om relaties aan te gaan met

culturele instellingen en kunstenaars kunnen soms resideren in scholen.99

97 “Departement Cultuur, Jeugd & Media: Kunstendecreet, Artikel 72,” laatst geraadpleegd op 9 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/beleid/wet-en-regelgeving/kunstendecreet. 98 “Departement Cultuur, Jeugd & Media: Kunstendecreet, Artikel 72,” 99 “Kunstendecreet: Memoire van toelichting,”, 5, laatst geraadpleegd op 25 mei 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/sites/default/files/uploads/140522_Memorie%20van%20toelichting_KD.

55

1.4. Regelgeving vrijwilligerswerk

Volgende organisaties mogen werken met vrijwilligers: een vzw, een lokale afdeling

van een koepel, een stichting van openbaar nut, openbare besturen, ivzw’s en feitelijke

verenigingen door minstens 2 personen geleid.100 Volgens de website van de Vlaamse

Overheid kan gesproken worden van vrijwilligerswerk wanneer iemand zich inzet in

een organisatie die geen winst nastreeft, daarbij niet betaald wordt en dit niet

gedwongen doet. Vanaf het jaar waarin iemand 16 jaar wordt, mag aan

vrijwilligerswerk gedaan worden. De Belgische nationaliteit hebben is geen vereiste.101

Wie aan vrijwilligerswerk doet krijgt dus nooit betaald, maar in sommige gevallen mag

wel een onkostenvergoeding ontvangen worden. Dit hangt af van de organisatie

waarvoor het vrijwilligerswerk gedaan wordt en kan volgens verschillende systemen:

de reële kostenvergoeding, de gewone forfaitaire kostenvergoeding en de verhoogde

forfaitaire kostenvergoeding. Bij de vrijwilligerswerking van KAAP en bij de

geïnterviewde jongerenwerkingen werd gebruik gemaakt van de gewone forfaitaire

kostenvergoeding. Hierbij wordt een kostenvergoeding van maximum 34,71 euro per

dag betaald aan vrijwilligers zonder dat daar bewijsstukken tegenover staan. Een

vrijwilliger kan op die manier jaarlijks maximum 1388,40 euro als vergoeding krijgen.

Bovenstaande informatie wordt ook omschreven in de vrijwilligerswet, die geldt voor

vrijwilligerswerk in België en vrijwilligerswerk dat in het buitenland doorgaat maar wel

vanuit België is georganiseerd.102 Naast de vrijwilligerswet is er ook het Vlaams

Decreet op Vrijwilligerswerk dat extra regels oplegt voor Vlaamse organisaties met een

erkenning of structurele subsidiëring van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid

en Gezin. De vrijwilligerswet beschermt organisaties en vrijwilligers door specifieke

rechten en plichten op te stellen, zoals een informatieplicht en een

verzekeringsplicht.103

100 “vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk,” laatst geraadpleegd op 27 mei 2019, https://www.vlaanderenvrijwilligt.be/wetgeving/de-vrijwilligerswet/mag-jij-vrijwilligers-inschakelen/. 101 Personen die een uitkering krijgen van de RVA, die een leefloon ontvangen van het OCMW of die een ziekte- of invaliditeitsvergoeding krijgen van het ziektefonds vormen hier een uitzondering in. Zij moeten zich melden aan de betrokken dienst. Wanneer ambtenaren aan vrijwilligerswerk willen doen, moeten zijn toestemming krijgen van hun hiërarchische overste. “Vlaanderen: vrijwilligerswerk,” laatst geraadpleegd op 27 mei 2019, https://www.vlaanderen.be/vrijwilligerswerk; “vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk” 102 “vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk: wetgeving” 103 “vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk”

56

2. KAAP - jongerenproject

In dit onderdeel volgt een korte voorstelling van KAAP, een toelichting van de fusie

tussen De Werf en Vrijstaat O. en het punt waarop KAAP zich vandaag bevindt.

Daarna wordt de werking van het kunstencentrum grondig geanalyseerd en wordt er

ingezoomd op het gegeven van KAAP als regionaal kunstencentrum dat actief is in

twee steden. Op die manier wordt een zo volledig mogelijk beeld van de context van

KAAP gegeven vooraleer verder in te gaan op de opstart van een jongerenproject.

2.1. Voorstelling KAAP

2.1.1. Van De Werf en Vrijstaat O. tot KAAP

De Werf werd in 1986 opgericht door Rik Bevernage met de overname van de

theaterzaal van Theater 19 in Brugge.104 Tot 2006 legde KAAP vooral de focus op jazz,

maar door de fusie met Het Net kwam daar dan ook theater bij. Het Net ontstond uit

De Korre dat in 1961 werd opgericht als De Korrekelder.105 Vrijstaat O. in Oostende

werd in 2010 door Hendrik Tratsaert opgericht als eerste en enige kunstencentrum aan

de kust. Het centrum verbond beeldende kunst en literatuur met podium en muziek.

Vrijstaat O. moest plaats bieden aan kunstenaars die aan de slag wouden gaan in

eigen stad. Het werd een plaats voor experiment en een plaats waar Oostendenaars

konden kennis maken met nieuwe ideeën.106

Sinds 1 januari 2017 vormen De Werf en Vrijstaat O. officieel samen KAAP, het eerste

regionale kunstencentrum van Vlaanderen. KAAP verwijst enerzijds naar de ligging

aan zee, maar anderzijds wil het via het idee van “gekaapt te worden” ook een rebels

kantje aan haar imago toevoegen. Vanuit De Werf speelde al een tijd het idee dat er

meer moest ingezet worden op vernieuwing. Op een bepaald moment zocht Vrijstaat

O., op dat moment een groeiend kunstencentrum in Oostende, toenadering en zo

startten de eerste gespreken met het oog op een fusie.

104 Veerle Vermeulen, Twintig jaar De Werf 1986-2006 (Oostende: Lammaing, 2006), 5. 105 Vermeulen, Twintig jaar De Werf 1986-2006, 102. 106 Lieven Fiers (lid Raad van Bestuur), interview door Luka Franck (student Universiteit Gent), april 2019. Zie Bijlage X, 131-133; “Kunstencentra De Werf en Vrijstaat O. fuseren,” De Morgen, 21 september 2015, n.p., laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.demorgen.be/tv-cultuur/kunstencentra-de-werf-en-vrijstaat-o-fuseren~b58ef968/.

57

Op 16 en 17 december 2016 werd een huwelijksfeest georganiseerd in Oostende en

Brugge waarna Hendrik Tratsaert als nieuwe artistiek directeur werd aangesteld en

Veerle Mans als nieuwe zakelijk directeur.107

Vanuit de pers krijgt KAAP echter al vrij snel kritiek. “Getrouwd voor het geld” schreef

De Standaard op 16 december 2016. Volgens het artikel zei zakelijk directeur Veerle

Mans dat de fusie o.a. moet leiden tot een groter artistiek budget. Uit de afgelopen

subsidierondes zou gebleken hebben dat steeds meer werd ingezet op grotere

organisaties. Het samenvoegen van de twee kunstencentra en als KAAP een dossier

indienen voor de subsidieronde voor de periode 2017-2022 had dan ook zeker zijn

voordelen.108 De insteek voor het nieuwe KAAP was echter vooral dat de fusie zou

leiden tot artistieke vernieuwing en uitbreiding. De Werf wou actualiseren en

vernieuwen, Vrijstaat O. wou groeien. Als eerste regionale kunstencentrum wilde

KAAP dan ook voor een nieuwe aanpak gaan. Het wil publiek, stad en kunstenaars

met elkaar in contact brengen en uitdagen om met elkaar in dialoog te gaan. KAAP

werkt aan één visie/identiteit die gebaseerd is op verschillende kernbegrippen, maar

deze kan afhankelijk van de locatie verschillende vormen aannemen. 109

Tijdens de zomer van 2017 bleek dat in de eerste maanden van het nieuwe KAAP een

groot financieel tekort werd opgebouwd en daarnaast viel de publieksopkomst wat

betreft de reguliere programmering tegen. In de periode december 2017 t.e.m. januari

2018 werd door de raad van bestuur intens vergaderd en werden een aantal moeilijke

beslissingen genomen. Zo werden een aantal mensen ontslaan en werd de

directiestructuur herzien.110 Na de zomer van 2018 werden een nieuwe mensen

aangenomen, o.a. een nieuwe directeur, een zakelijke assistent en een medewerker

publiekswerking en vrijwilligerswerving. De toeschouwersaantallen zijn gestegen en

de financiële situatie is opnieuw stabiel. . KAAP kan opnieuw focussen op het artistieke

aspect van haar werking.111

107 Fiers interview. 108 “Kunstencentra De Werf en Vrijstaat O. fuseren,” De Morgen, n.p; Wouter Hillaert, “Getrouwd voor het geld,” De Standaard, 16 december 2016, n.p., laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, http://www.standaard.be/cnt/dmf20161215_02629432. 109 Fiers interview. 110 Fiers interview; Filip Tielens, “Bestuur van KAAP moet ook in de spiegel kijken,” De Standaard, 13 februari 2018, n.p., laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, http://www.standaard.be/cnt/dmf20180213_03356202. 111 Fiers interview.

58

2.1.2. Organisatie - Structuur

Vast team

De belangrijkste aanpassing voor het vaste team van KAAP is de komst van drie

nieuwe medewerkers: een nieuwe directeur, een zakelijke assistent en een

medewerker publiekswerking en vrijwilligerswerving. Binnenkort wordt ook iemand

nieuw aangenomen voor communicatie.

Vrijwilligers

Naast het vaste team kan KAAP ook rekenen op een vrij uitgebreide groep vrijwilligers.

Er is een officiële lijst met 144 vrijwilligers, er zijn er zo’n 40-tal actief betrokken.

Wekelijks zijn er twee vrijwilligers die meehelpen, één iemand bij de administratie en

één iemand als barverantwoordelijke. Tijdens de festivals worden veel meer mensen

ingezet en zijn de taken veel diverser. Vrijwilligers helpen dan bij op- en afbouw van

infrastructuur, maar kunnen ook artiesten informeren en begeleiden, helpen bij de

ticketingcontrole, koken of afwassen, … In het onderdeel 2.3.1. “Interne Analyse” wordt

de vrijwilligerswerking uitgebreider besproken.112

Raad van bestuur

De raad van bestuur is een wettelijk verplicht orgaan voor elke vzw. De leden van de

raad van bestuur van KAAP zijn Bart Caron, Pascal Ennaert, Jan op de Beeck, Lieven

Fiers, Valery Desmedt, Bert Vanlaere, Johan Penson en Stefaan Kerger. Zij komen 5

tot 6 keer samen per jaar en zijn bevoegd voor alle zaken die de wet niet uitdrukkelijk

aan de algemene vergadering toeschrijft. De raad van bestuur vertegenwoordigt en

bestuurt KAAP en beschikt over een rechtsbevoegdheid. Dit bestuursorgaan kan leden

voor de algemene vergadering voordragen en het aantal leden moet daarom altijd

minder zijn dan in de algemene vergadering.113

112 Evelyn Demaertelaere, e-mail. 113 Fiers interview; Dienst communicatie en informatie Federale overheidsdienst, “De vzw,” 9, 17, laatst geraadpleegd op 24 april 2019, https://justice.belgium.be/sites/default/files/vzw-nl.pdf.

59

Dagelijks bestuur

Naast de raad van bestuur is er ook bij KAAP ook een dagelijks bestuur. Het dagelijks

bestuur wordt gevormd door de leden Bart Caron, Pascal Ennaert, Jan op de Beeck,

Lieven Fiers en Valery Desmedt. Het dagelijks bestuur bestaat uit een kleine groep

mensen die frequenter samenkomt dan de raad van bestuur (ongeveer maandelijks)

en is wettelijke niet verplicht voor een vzw. De taak van het dagelijks bestuur bij KAAP

is om de raad van bestuur voor te bereiden.114

Algemene vergadering

De algemene vergadering van KAAP bestaat uit Bart Caron, Pascal Ennaert, Jan op

de Beeck, Lieven Fiers, Valery Desmedt, Bert Vanlaere, Johan Penson, Stefaan

Kerger, Chantal De Smet, Chris Persyn, Eli Devriendt, Julie Vandenbroucke, Lieven

Van Den Abeele, Philip Deceuninck, Geert Tavernier, Vanessa Vens en Jan Vanroose.

De algemene vergadering moet minsten ééns persoon meer tellen dan de raad van

bestuur en komt twee maal per jaar samen. De taken waarvoor de algemene

vergadering bevoegd is zijn o.a. bestuurders aanduiden, statuten wijzigen,

goedkeuring van de begroting en van de rekening van de vzw en uitsluiting van een

lid.115

Na de fusie

De twee besturen, één van Vrijstaat O. en één van De Werf, werden na de fusie in

2017 samengebracht waardoor de raad van bestuur van KAAP bestond uit 12 à 13

mensen. Het idee was dat de raad van bestuur 5 à 6 keer per jaar samen zou komen

en dat het dagelijks bestuur, een kleinere groep, samen met de directie en voorzitter,

frequenter samen zou komen, namelijk één keer per maand. Er werden twee

voorzitters aangesteld, Bart Caron (gelinkt aan Vrijstaat O.) en Pascal Ennaert (gelinkt

aan De Werf). Sinds begin 2018 is Bart Caron voorzitter en Pascal Ennaert

ondervoorzitter.116

114 Fiers interview; Dienst communicatie en informatie Federale overheidsdienst, “De vzw,” 21. 115 Fiers interview; Dienst communicatie en informatie Federale overheidsdienst, “De vzw,” 16. 116 Bart Caron is politicus bij Groen en in Vlaams parlement. Ook Pascal Ennaert is politicus, bij SPA, en zetelt in de Brugse gemeenteraad. Hij is ook voorzitter van de Brugse huisvestingsmaatschappij. Fiers interview.

60

Na een tijdje voelde men namelijk aan dat de focus te veel op het dagelijks bestuur

kwam te liggen waardoor de betrokkenheid van de raad van bestuur veel minder was.

Het idee is om die in de toekomst te hervormen, te versterken, te vervrouwelijken, en

vaker te laten samenkomen. Ook de directiestructuur werd na een tijdje herzien. Voor

de fusie was Hendrik Tratsaert directeur van Vrijstaat O. en Veerle Mans directeur van

De Werf. Na de fusie werd Veerle Mans aangesteld als zakelijk directeur en Hendrik

Tratsaert als artistiek directeur. Na de zomer van 2018 werd een nieuwe directeur

aangenomen, Rolf Quaghebeur.117

2.1.3. Missie en visie - voor er na de visie

De huidige visie van KAAP, degene die op de website staat, wordt sinds november

2018 onder de loep genomen en is klaar voor verandering. Totdat een definitieve

versie staat uitgeschreven is deze nog officieel de missie van KAAP:118

KAAP is veel - KAAP is het eerste regionale kunstencentrum van Vlaanderen. Er wordt

gewerkt rond 4 disciplines, podiumkunsten, jazz, literatuur & debat en beeldende

kunst, en dit op 4 locaties in Brugge en Oostende. KAAP is ontstaan uit een

versmelting van Vrijstaat O. en De Werf. De naam De Werf blijft nog altijd bestaan

onder het huislabel W.E.R.F.-records.119

KAAP is ontmoeting - KAAP wil kunstenaars en publiek elkaar laten ontmoeten via

open ateliers, open repetities, lezingen en voor -en nabesprekingen. Makers worden

aangezet uit hun werkplek te breken en de stad en het publiek tegemoet te komen.120

KAAP is creatie, een verhaal - KAAP wil als kunstencentrum een verhaal creëren

samen met, voor en door artiesten. Via ontmoetingen, interdisciplinair werk en het

betrekken van de regio en de stad.121

117 Fiers interview. 118 Rolf Quaghebeur, Nota organisatieschema, 1, najaar 2018. 119 “KAAP: over ons,” laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://www.KAAP.be/over-ons/over-KAAP. 120 “KAAP: over ons” 121 “KAAP: over ons”

61

Locaties - KAAP heeft vier vaste uitvalsbasissen. In Oostende werkt KAAP enerzijds

vanuit Vrijstaat O., gelegen op de Zeedijk en deel van de koninklijke gaanderijen.

Daarnaast heeft ze ook Freestate, een multifunctionele site naast het Provinciedomein

Raversyde, ter beschikking. In Brugge bevindt zich de residentiewerkplek van

theatermaker en podiumartiesten in de Groenplaats, gelegen in het centrum van

Brugge. Tijdens kleine festivals, toonmomenten of debatten wordt de plaats ook

opengesteld voor publiek. De vierde locatie waar KAAP actief is is De Werf in De

Werfstraat.122

In november 2018 startte KAAP met brainstormen over een vernieuwde/nieuwe missie

rond volgende kernideeën: KAAP is onafhankelijk. Kunst is de kern: in klank, beeld en

woord. KAAP is uitdagend. KAAP is verbindend. KAAP produceert en presenteert.

Kaap is publieksgericht. KAAP is kritisch geëngageerd en maatschappelijk relevant.

KAAP heeft een internationaal perspectief met lokale verankering. KAAP is duurzaam.

Op basis van deze kerngedachten werd een voorlopige versie van een missietekst

geschreven. De tekst is in volle ontwikkeling en dus nog niet definitief. Het is dan ook

een uiterst delicate bron.123

KAAP is een onafhankelijk kunstencentrum met thuisbasis in Oostende en Brugge.

Ons werkterrein is de kunst (woord, beeld en klank). Ons perspectief is internationaal.

Ons engagement is maatschappelijk. We werken in, met, voor en door de steden

waarin we actief zijn. KAAP zet in op de hele waardenketen van het artistiek proces.

We ontwikkelen, produceren presenteren en contextualiseren. KAAP daagt

kunstenaars én publiek uit door vanuit een kritische houding te experimenteren en te

verbinden.124

In deze nieuwe missie zal de nadruk eerder komen te liggen op het feit dat KAAP een

kunstencentrum is dat actief is in twee steden en minder op het begrip “regionaal

kunstencentrum”. Daarnaast zal de focus van de werking liggen op de eigen identiteit

van KAAP en de twee locaties waar het actief is en minder de vier disciplines als

vertrekpunt nemen.125

122 “KAAP: praktisch locaties,” laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://www.KAAP.be/praktisch/locaties. 123 Quaghebeur, Nota organisatieschema, 2. 124 Quaghebeur, Nota organisatieschema, 2. 125 Quaghebeur, Nota organisatieschema, 2.

62

De veelheid aan formats en festivalformules zal worden afgeschaft ten gunste van

meer herkenbaarheid en helderheid. Ook zal meer focus gelegd worden op de

jaarwerking, die vertrekt vanuit een artistiek en maatschappelijk parcours, en minder

op de festivals. Er zullen maximaal 2 festivals per jaar plaatsvinden, één in Oostende

en één in Brugge. Daarnaast zullen de kernfuncties van KAAP productie en presentatie

zijn. Er wordt niet enkel ingezet op residentiewerking, maar ook op het geven en

begeleiden van creatieopdrachten. KAAP zal om de werking vorm te geven volgende

principes hanteren:126

De missie is richtinggevend. Er is één artistiek verhaal waaraan we met en vanuit

verschillende disciplines uiting geven. Het programma komt collegiaal tot stand en er

is interne afstamming binnen het artistiek team en binnen de projectteams. De werking

wordt opgebouwd vanuit de kunst. De werking is gelinkt aan en heeft voeling met

stedelijke realiteit. KAAP werkt publieksgericht. We gebruiken de locaties waarvoor ze

geschikt zijn (duurzaam). Minimum de helft van de kunstenaars waarmee we werken

zijn vrouw. We aanvaarden geen dogma’s.127

126 Quaghebeur, Nota organisatieschema, 3; Rolf Quaghebeur, KAAP artistiek, 2, najaar 2018. 127 Quaghebeur, Nota organisatieschema, 2-3.

63

2.2. Analyse KAAP

Om te weten op welke manier KAAP jongerenprojecten kan implementeren in haar

werking moet een grondige analyse gebeuren. Zoals eerder beschreven in het

onderdeel 2.1. Voorstelling KAAP is KAAP lang een organisatie in heropbouw geweest

en bevindt het zich nu terug op een startpunt. Het is dan ook nuttig om de sterktes,

zwaktes, kansen en bedreigingen op te lijsten en na te denken over hoe hiermee om

te gaan. Hieronder volgt een SWOT-analyse van KAAP. Vervolgens worden een

aantal interne zaken uitgelicht die rechtstreeks een invloed zullen hebben op het

jongerenproject. Daarna wordt extra ingezoomd op het gegeven van de twee steden

en de mogelijkheden en uitdagingen die daarmee gepaard gaan.

2.2.1. SWOT- analyse

Stengths (sterktes - intern)

Locaties - Het feit dat KAAP een regionaal kunstencentrum is, biedt potentieel voor

zowel kunstenaars, als publiek, als de steden zelf. Het vergroot de mogelijkheden tot

artistiek experiment voor de kunstenaars en biedt het publiek een uitgebreider aanbod.

En hoewel KAAP graag benadrukt dat haar perspectief internationaal gericht is, wordt

een even grote nadruk gelegd op lokale verankering. KAAP zet actief in op het

verbinden met de stedelijke realiteit van Brugge en Oostende en met haar bewoners.

Met haar locatie in Oostende, vlak aan de zeedijk en met zich op zee, heeft KAAP

ook een unieke troef in handen.

Werking - KAAP heeft, voornamelijk in Oostende, een uitgebreide groep betrouwbare

vrijwilligers. Daarnaast zijn er bij het vaste team van KAAP een aantal nieuwe

mensen aangenomen met veel energie en motivatie; een nieuwe directeur, zakelijk

assistent, publiekswerker, …

64

Aanbod - Het aanbod van KAAP omvat 4 kunstdisciplines: muziek, woord, podium

en beeld. Door in te zetten op zo’n gevarieerd programma vergroot KAAP haar

publieksbereik. W.E.R.F. records, het eigen label van KAAP is een vaste waarde in

de jazzwereld. Het huisvest meer dan 250 muzikanten en heeft al 150 titel bereikt, een

uniek gegeven in Brugge en Oostende.128

Weaknesses (zwaktes - intern)

Locaties - Het feit dat KAAP een regionaal kunstencentrum is biedt mogelijkheden,

maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Zo vindt het Brugse publiek niet altijd de

weg naar Oostende en omgekeerd. Ook op vlak van kantoorruimte zorgt het gegeven

van de twee steden voor een versnippering. Dit jaar wordt dat aangepakt door

verbouwingen in de Groenplaats waardoor ruimte gecreëerd wordt om alle kantoren

samen te brengen. De ligging en zichtbaarheid van De Werf in Brugge is ook een

minpunt. Het gebouw is gelegen aan de rand van de stad en heeft helemaal geen

aantrekkelijk geveluitzicht.

Werking - Het team heeft een zware periode doorgemaakt sinds de fusie tussen De

Werf en Vrijstaat O. Het financieel tekort en de problemen binnen het bestuur leidden

tot het ontslag van verschillende mensen, wat voor het resterende team zorgde voor

een hoge werkdruk. Op dit moment is KAAP die moeilijke periode voorbij en biedt het

nieuwe begin opnieuw kansen.

Aanbod - Het huidige aanbod van KAAP is niet aangepast aan verschillende

doelgroepen. In de periode van De Werf waren er wel speciale activiteiten en

voorstellingen voor kinderen, maar die zijn er op dit moment niet meer. Ook voor

jongeren is er geen aangepast aanbod.

Image-building - KAAP heeft een vast publiek dat weet waarvoor KAAP staat en een

bepaalde perceptie van het kunstencentrum heeft, maar daarbuiten heeft KAAP niet

zo veel naamsbekendheid. Zeker bij jongeren en jongvolwassenen wordt het niet

zozeer als hip gepercipieerd. De lay-out van de website/flyers/programmaboekjes en

het logo zijn ook niet echt trendy te noemen. Daarbij aansluitend is ook de

zichtbaarheid op events en in het straatbeeld een werkpunt.

128 “De W.E.R.F. records,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.dewerfrecords.be/nl/over-ons.

65

Publiek - KAAP bereikt een weinig divers publiek, maar is hierin geen uitzondering.

Opportunities (kansen - extern)

Publieksbereik - Op vlak van digitale media en marketing zijn er nog heel wat

mogelijkheden te ontdekken voor KAAP. Door het inzetten op 4 kunstdisciplines

heeft KAAP ook een zeer groot potentieel publieksbereik.

Locaties - Er zijn steeds meer opkomende creatieve (jongeren)initiatieven in

Brugge en Oostende. Dit biedt kansen tot samenwerkingen en zorgt voor een

bruisende sfeer en mentaliteit. Ook de verhuis van alle kantoorruimtes naar de

Groenplaats biedt kansen m.b.t. publiekswerking. Vrijstaat O. kan op die manier

actiever ingezet worden, niet alleen voor presentatie, maar ook voor de inwoners van

de stad en voor andere organisaties.

Threats (bedreigingen - extern)

Het aantal creatieve (jongeren)initiatieven dat toeneemt in Brugge en Oostende

biedt kansen, maar kan ook als concurrentie gezien worden. Ook van alternatieve

vrijetijdsbestedingen heeft KAAP concurrentie, bijvoorbeeld cinema.

66

2.2.2. Interne analyse

Zoals eerder vermeld zal het jongerenproject bij KAAP de verantwoordelijkheid zijn

van de medewerker publiekswerking en vrijwilligerswerving. Echter een aantal andere

factoren, zoals het huidige publieksbereik en de communicatiewijze, zullen ook een

invloed hebben. In volgend onderdeel van dit onderzoek volgt een uitlichting van de

belangrijkste zaken binnen KAAP die in verband staan met de opstart van een

jongerenproject.

Huidige publiek

Volgens Lieven Fiers die sinds 2013 lid is van de raad van bestuur van De Werf/KAAP

en vaak zelf naar voorstellingen van KAAP gaat, bestaat het publiek in Brugge vooral

uit een oudere generatie jazz liefhebbers. In Oostende zou zich een publiek gevormd

hebben dat open staat voor experiment, aangezien Vrijstaat O. daar van bij de opstart

mee geassocieerd werd. In beide steden zijn het vooral mensen ouder dan 50 jaar die

naar voorstellingen komen.129 Via de ticketing wordt echter enkel een

adressenbestand bijgehouden. Over geslacht of leeftijd is geen info geweten.

Huidige aanbod

Er is momenteel geen “jongerenaanbod” bij KAAP, er wordt bij de programmatie niet

actief rekening gehouden met deze doelgroep. Wel is er een jongerenkorting van 40%

voorzien voor -26 jarigen.130

Vrijwilligerswerking

In april 2019 werd Evelyn Demaertelaere aangenomen als medewerker voor

publiekswerking en vrijwilligerswerving. Ze startte meteen een bevraging op bij de

vrijwilligersgroep om een idee te krijgen van de werking tot dan toe.

129 Fiers interview. 130 “KAAP: praktisch - tickets,” laatst geraadpleegd op 13 mei 2019, https://www.kaap.be/praktisch/tickets-en-info.

67

Uit deze bevraging bleek dat van de 144 ingeschreven vrijwilligers ongeveer 42

mensen effectief actief zijn. Er is geen selectieproces voor de vrijwilligers, iedereen

krijgt de kans om aan de slag te gaan. De oudste vrijwilliger is 75 jaar, de jongste 29

jaar. De meeste vrijwilligers zijn mensen op pensioen en zijn dus tussen de 55 en 70

jaar oud, daarvan zijn er net iets meer vrouwen dan mannen. Uit de bevraging blijkt

dat 35 van de 42 vrijwilligers ook nog actief zijn bij andere (culturele) organisaties in

Brugge en Oostende.

De drie belangrijkste drijfveren voor de vrijwilligers om zich in te zetten voor KAAP zijn

1) affiniteit met dans, theater, muziek en literatuur 2) nieuwe mensen leren kennen 3)

inzetten en ontwikkelen van vaardigheden. De top 5 van favoriete taken is 1) barwerk,

2) publiek informeren en begeleiden, 3) ticketing controle, 4) ticketing verkoop en 5)

helpen bij de catering. Alle vrijwilligers krijgen de kans om in de stad naar voorkeur

mee te helpen. Wanneer het overzicht van de activiteiten wordt bekend gemaakt kan

men kiezen waar en wanneer men zich beschikbaar stelt. Het merendeel van de groep,

71,4 %, heeft echter een voorkeur voor Oostende, slechts 2% heeft geen voorkeur.

Volgens Evelyn heeft dit o.a. te maken met het feit dat bij het vertrek van Rik

Bevernage, de oprichter van De Werf, ook een groot deel van de Brugse vrijwilligers

is vertrokken. Voor barwerk, ticketing, fotograferen en flyeren wordt een

vrijwilligersvergoeding voorzien. Deze is verschillend in Brugge en Oostende.131

De huidige vrijwilligerswerking is een uitloper van de fusie tussen Vrijstaat O. en De

Werf en er zijn een aantal dingen die met de komst van Evelyn zullen veranderen. Het

is de bedoeling om te streven naar een nieuwe, duidelijke en uniforme manier van

werken. Zo zal ten eerste gezorgd worden dat vrijwilligers in Oostende en Brugge

consistent op een gelijke manier vergoed zullen worden. Ook het intekensysteem zal

geëvalueerd en op punt gesteld worden. Evelyn organiseert de komende weken

kleinschalige samenkomsten met de vrijwilligers. Op basis daarvan zal ze een

vrijwilligersbrochure uitwerken waarin o.a. precies beschreven staat wat verwacht

wordt van de vrijwilligers, wat hun taken zijn, er zal een draaiboek en checklist voor

bepaalde taken enz.132

131 Evelyn Demaertelaere, e-mail. 132 Evelyn Demaertelaere, e-mail.

68

Publiekswerking

Ook de publiekswerking wordt aangepast aan de nieuwe missie en visie. “Verbinding”

en “duurzaamheid” staan centraal. KAAP wil vertrekken vanuit wat leeft in Brugge en

Oostende en dit verbinden met een artistiek programma en met een publiek. Hiervoor

gaat KAAP eerst en vooral haar vrijwilligers inzetten als ambassadeurs. Idealiter wordt

die groep vrijwilligers uitgebreid, gediversifieerd en verjongd. Op dit moment is de

groep vrijwilligers, net zoals het publiek algemeen, weinig divers. Kaap is hierin niet de

uitzondering, maar wil wel inzetten op het bereiken van een breder publiek. Het is de

bedoeling om via kleinschalige en creatieve acties impact te hebben en niet om de

traditionele publiekswerking-acties uit te voeren. KAAP staat dan ook erg open voor

samenwerkingen en wisselwerkingen met andere organisaties. Dat ook de

jongerenprojecten op deze manier zullen aangepakt worden wordt verder nog

verduidelijkt.133

Communicatie

Met de komst van een nieuwe medewerker wordt de huidige communicatiemethode

volledig herzien. De impact en mogelijkheden van de brochure, website, affiches en

flyers zal geëvalueerd worden en men wil meer gaan inzetten op low impact

communicatie, digitale communicatie en storytelling.134 De nieuwe

communicatiemedewerker zal ook manieren moeten vinden om jongeren te bereiken

voor projecten bij KAAP. Over jongerencommunicatie werd al heel veel geschreven

door AmuseeVous, de matchmaker tussen jongeren en cultuur, en als er één iets is

wat zij benadrukken is dat communicatie op maat noodzakelijk is om jongeren te

enthousiasmeren. AmuseeVous baseert zich voor haar publicaties voornamelijk op

eigen ervaringen met jongerenprojecten, maar daarnaast maakt ze ook gebruik van

cijfers van Apestaartjaren, het Vlaams mediawijs congres over jongeren en digitale

media. Apestaartjaren is een initiatief van Mediawijs, Mediaraven en imec-mict-ugent

om het mediagebruik en -bezit bij jongeren in kaart te brengen. Ze baseren zich

hiervoor op enquêtes die worden afgenomen in Vlaamse en Brusselse lagere en

middelbare scholen.

133 Quaghebeur, KAAP artistiek, 8. 134 Quaghebeur, KAAP artistiek, 8.

69

Tweejaarlijks brengen ze een rapport uit.135 Hieronder volgt een bundeling van

adviezen die AmuseeVous aan culturele instellingen meegeeft wat betreft

communicatie.136

In Transmit it, een publicatie van AmuseeVous over het gebruik van verschillende

communicatiekanalen om jongeren te bereiken, worden 3 zaken aangehaald die

belangrijk zijn voor doelgerichte communicatie. Ten eerste moet een instelling de

communicatie(kanalen) aanpassen aan de leeftijd die het wil bereiken. Zo is een 16

jarige eerder actief op Snapchat en een 25 jarige eerder op Twitter of Instagram.

Daarnaast is ook de plek waar je een oproep doet belangrijk. Niet in alle steden zijn

studenten zo talrijk aanwezig als bijvoorbeeld in Gent, in Brussel zul je moeten

rekening houden met Franstalige jongeren, … Als laatste moet er bij het

communiceren ook rekening gehouden worden met de socio-culturele achtergrond van

de mensen die je wilt bereiken.137 Om op een gepaste manier te communiceren heb

je als organisatie dus info nodig over wie je publiek is. Om dit te weten te komen

bestaan een aantal tools. Zo is er Facebook insights die info verschaft i.v.m. wie je

Facebookpagina bezoekt, op welk tijdstip, … Google analytics biedt zeer veel

informatie over de bezoekers van een website. Het geeft bijvoorbeeld weer via welke

kanalen bezoekers bij de website terecht kwamen, een gegeven waar je als instelling

zeker op kan inspelen.138

AmuseeVous deed zelf ook een bevraging bij een grote groep jongeren en bundelde

hun antwoorden in de publicatie Blikwerpers. Hieruit bleek dat instellingen die niet

actief zijn op social media heel vaak als ouderwets worden bestempeld. Terwijl de

website de plaats is waar uitgebreide en praktische info neergeschreven staat is social

media juist de plek voor oproepen, nieuwtjes en populaire artikels.139

135 “Apestaartjaren: jongeren en digitale media,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.apestaartjaren.be/. 136AmuseeVous, “Publicaties” 137 Céline Rimaux en Silke Leenen, “Transmit it,”, 4, laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, http://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties. 138 Rimaux en Leenen, “Transmit it”, 5. 139 Rimaux en Leenen, “Transmit it”, 6, 12; Leenen, “Blikwerpers”

70

Facebook is nog steeds het belangrijkste social media kanaal. Het kan gebruikt

worden voor oproepen en reclame voor de organisatie, maar moet ook andere

boodschappen verspreiden. AmuseeVous geeft aan dat zij op hun eigen pagina

slechts 25% voor eigen promo gebruiken, 20% voor promo voor anderen en daarnaast

55% voor grappige boodschappen “als sausje om de rest van de communicatie

verteerbaar te maken”.140

140 Leenen, “Blikwerpers,” 14; Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 8.

AmuseeVous Facebookpagina

Fun

AmuseeVous Facebookpagina Promo voor anderen

AmuseeVous Facebookpagina Eigen promo

71

Het algoritme van Facebook zorgt ervoor dat slechts 5% tot 10% van de volgers van

een bepaalde pagina, de nieuwe berichten van die pagina ook te zien krijgen. Om dat

bereik te vergroten kan je ervoor zorgen dat je berichten interactie uitlokken door

bijvoorbeeld te vragen naar de opinie van je volgers over een bepaalde topic.141

Andere social media kanalen zoals Twitter en Instagram zijn meest populair bij 18 tot

26 jarigen. Snapchat wordt nog steeds meer door 12 tot 18 jarigen gebruikt wordt.142

Communicatie via social media werkt dan ook best als je je boodschap aanpast aan

een specifiek kanaal. Zo is Twitter vooral geschikt voor boodschappen die te maken

hebben met de actualiteit en wat op dat moment hot topic is. Hierop kan zowel op een

serieuze als op een luchtige manier ingespeeld worden. Instagram heeft dan weer

eerder een artistiek kantje. De foto’s die daarop gepost worden hebben een zeker

charisma en gunnen de bezoeker vaak een blik achter de schermen van de

organisatie. Bij zowel Twitter als Instagram kun je gebruik maken van # en @ om je

boodschap meer te verspreiden.143

Voor het opstellen van een Facebookpost heeft AmuseeVous een aantal heel concrete

tips samengebracht. Zo raden ze ten eerste aan om zoveel mogelijk sprekende

beelden te gebruiken en ook te variëren in het type beelden.144 Wanneer tekst aan een

social media bericht wordt toegevoegd is die best zo kort mogelijk, groot van lettertype

en interlinie, zijn er geen lange alinea’s en zijn de titels duidelijk. Wat inhoud betreft is

enerzijds humor belangrijk, maar anderzijds ook identiteit en authenticiteit.145 Ook

timing is een cruciaal element bij communicatie naar jongeren toe. Een oproep wordt

best geen te lange periode op voorhand gelanceerd, want jongeren zijn late beslissers.

Zoals eerder vermeld is het mogelijk om via Facebook insights te achterhalen wanneer

de doelgroep vaakst online is. Het is dan ook op deze momenten dat posts best

geplaatst worden. AmuseeVous raadt aan om meermaals per week te posten en

daarbij in te spelen op zaken uit de leefwereld van jongeren, bijvoorbeeld de

examenperiode, de start van een nieuw academiejaar, de verkiezingen, …

141 Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 8, 9. 142 Rimaux en Leenen, ”Transmit it,” 8. 143 Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 10; Leenen, “Blikwerpers,” 14. 144 Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 12. 145 “Content please,” 6, 7, laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

72

Dit kan op een grappige manier, maar er moet wel over gewaakt worden dat de

boodschappen ook steeds authentiek blijven, het moet bij de identiteit van de

organisatie passen. Om het belang hiervan duidelijk te maken schreef AmuseeVous

een publicatie die specifiek focust op het inhoudelijk aspect van

jongerencommunicatie, Content Please.146 Ze geven daarin ook als tip om jongeren

zelf de social media te laten beheren. Zij pikken veel sneller trends op, sharen hun

eigen posts veel sneller en zijn vaak heel actief en interactief betrokken op social

media. Het biedt de jongeren zelf ook een uitdaging en geeft hen een gevoel van

verantwoordelijkheid.147

Zoals eerder vermeld is naast het beheren van social media pagina’s, de website van

een organisatie ook nog steeds heel belangrijk. Deze moet er goed uitzien en duidelijk

zijn, want weerspiegelt daarmee de organisatie. Tegenwoordig is het ook zeer

belangrijk dat deze mobile friendly is. Op de website moet alle uitgebreide informatie

te vinden zijn, zoals praktische zaken, de missie en visie van de organisatie, uitleg over

partners, …148 Daarnaast maken veel organisaties ook nog steeds nieuwsbrieven op.

Uit bevragingen door AmuseeVous blijkt dat hierop enkel ingetekend wordt door

jongeren die al een band hebben met de organisatie. Ook is het geen slecht idee om

een aparte nieuwsbrief te maken aangepast aan de doelgroep jongeren.149

Naast alle online kanalen zijn offline media nog steeds zeer belangrijk. Het zorgt

ervoor dat je als organisatie zichtbaar bent in het straatbeeld. Vaak krijgen flyers of

kaartjes een tweede leven aan muren van studentenkoten en ook stickers worden vaak

gebruikt als decoratie voor laptops. Wat betreft offline media is het dus des te

belangrijker om een opvallende lay out te hebben, maar ook om ervoor te zorgen dat

het logo duidelijk te herkennen is.150

Het allerbelangrijkste communicatiekanaal blijft echter mond tot mond reclame tussen

jongeren onderling. Zij zijn nog steeds meest overtuigd als zij boodschappen via peer

to peer ontvangen. Een jongerenwerking zou hierin een rol kunnen spelen.151

146 Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 12; Leenen, “Blikwerpers,” 15; “Content please,” 4. 147 Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 15. 148 Leenen, “Blikwerpers,” 15. 149 Leenen, “Blikwerpers,” 15. 150 Leenen, “Blikwerpers,” 15; Rimaux en Leenen, “Transmit it,” 6. 151 Rimayx en Leenen, “Transmit it,” 15.

73

2.2.3. Externe analyse

De jongereninterventies/projecten die KAAP zal opstarten, zullen sterk verbonden zijn

met de stedelijke context van Brugge en Oostende. Het is de bedoeling om daarbij

complementair te werken met de initiatieven die al bestaan en niet te veel te

overlappen. Echter het is ook niet de bedoeling om een soort systeem te creëren

waarbij elke organisatie zich focust op een specifieke doelgroep. Om de

jongerenprojecten van KAAP te kunnen plaatsen binnen haar stedelijke contexten

volgt hier een overzicht van culturele initiatieven gelinkt aan jongeren in Brugge en

Oostende.152

Creatieve jongerenprojecten in Brugge en Oostende

Het Entrepot staat bekend als dé plek voor fuiven in Brugge, maar is veel meer dan

dat. Sinds 2007 is het een cultuurhuis en vrijhaven voor jonge creatievelingen. Het stelt

haar verschillende ruimtes ter beschikking tegen democratische prijzen en wil op die

manier jongeren ondersteunen en begeleiden tijdens het experimenteren, repeteren,

creëren en ondernemen. Naast de fuif- en concertzaal beschikt het Entrepot over

verschillende danszalen, een polyvalente zaal en muziekrepetitieruimtes.

In 2017 startte het een eigen atelierwerking op in het hart van de stad waarbij De Tank

werd omgetoverd tot werkplek en expositieruimte voor kunstenaars. Voor jongeren tot

30 jaar geldt een voordelig tarief. Maandelijks organiseert het Entrepot ook Entre pot

en pint, telkens op een nieuwe locatie in Brugge. De bedoeling van dit project is om

mensen met creatieve energie en een passie voor Brugge een platform te geven om

met elkaar in dialoog te gaan. Telkens wordt een inspirerende spreker uitgenodigd en

wordt gezocht naar een originele locatie in Brugge, om zo de ideale omgeving te

creëren voor nieuwe ideeën en projecten. 153

152 Evelyn Demaertelaere, e-mail. 153 “Het Entrepot,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.hetentrepot.be/page/over-het-entrepot#; “De Tank,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.detank.be/page/ateliers; “Entre pot en pint,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.hetentrepot.be/event/entre-pot-en-pint-1/2018-10-11-200000.

74

Naast het Entrepot is er ook Kunstenal dat zich inzet om beginnende jonge

kunstenaars de kans te geven hun werk te tonen. Daarbij wordt actief gezocht naar

originele locaties met een rebels kantje, weg van de grote cultuurhuizen. Kunstenal

werkt dus nomadisch en probeert bij de keuzes van haar locaties zo laagdrempelig

mogelijk te zijn. Ook gaat er speciale aandacht naar het combineren van de

verschillende kunstdisciplines.154 In 2018 lanceerde Kunstenal De Basis, een

leegstaand kasteel ten dienste van innovatieve en creatieve projecten. Op de website

wordt De Basis omschreven als “een uitvalsbasis voor creatief geweld, voor

evenementen en expo, voor ontmoeten en creëren”.155

In samenwerking met De Republiek organiseert de Biekorf, hoofdbibliotheek van

Brugge, sinds maart 2019 ‘Soep en Feiten’, een reeks actualiteitslezingen in

combinatie met een kom soep. Tijdens lunchuur verzamelt het publiek zich rond een

gastspreker die inzoomt op een actueel thema.156 Daarnaast is De Republiek ook

verbonden met TURBO, een nieuw platform dat ondernemingszin bij Brugse jongeren

wil stimuleren en Handmade in Brugge, dat het publiek wil laten kennis maken met

ambachtelijke producten uit regio Brugge en toch ook de link wil leggen met

innovatie.157

Ook Cultuurcentrum Brugge, dat verschillende ruimtes doorheen de hele stad ter

beschikking heeft, probeert met haar aanbod verschillende doelgroepen te bereiken.

Het cultuurcentrum programmeert zowel hedendaagse dans en theater, als muziek en

circus, maar wil ook inzetten op multidisciplinaire projecten waarin ook andere

kunstvormen geïntegreerd worden. Vooral MaZ, de Magdalenazaal, leent zich als

locatie voor jongerenevenementen. Er worden fuiven georganiseerd, pop- en

rockconcerten, maar ook theater en dansoptredens.158 In 2014 richtte het

cultuurcentrum een jongerenwerking op, aMAZe, om via hen meer jongeren tussen de

16 en 26 jaar te bereiken.

154 “Kunstenal,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://kunstenal.be/about/. 155 “De Basis,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://kunstenal.be/de-basis/. 156 “Soep en feiten,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.brugge.be/soep-feiten-klimaatverandering. 157 “Turbo,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://turbo.be/; “Handmade in Brugge,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://republiekbrugge.be/ontdek/handmade-in-brugge/. 158 “Cultuurcentrum Brugge: missie en visie,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.ccbrugge.be/over_ons/Missie_Visie.

75

Zij selecteerden uit de seizoenbrochure een aantal voorstellingen die meest geschikt

waren voor die doelgroep en voor die selectie betaalde je dan slechts 7 euro voor een

ticket. Voor alle andere tickets is ook een jongerenkorting voorzien van 10% vanaf 15

euro. Naast selecteren mocht de groep ook organiseren, en daarvoor kregen ze carte

blanche. Sinds 2018 bestaat aMAZe niet meer in die vorm, maar het cultuurcentrum

zoekt nu naar een andere en effectievere manier om jongerenprojecten te

ondersteunen.159

Concertgebouw Brugge biedt ook een jongerenkorting aan, waarbij jongeren onder

de 26 jaar een korting van 50% krijgen voor elke voorstelling. Daarnaast heeft het

concertgebouw ook haar eigen jongerenwerking, Soundcast, die 7 voorstellingen

selecteerden die jongeren voor 7 euro kunnen bijwonen. Soundcast heeft daarnaast

ook een reportersfunctie, dient als feedbackgroep voor het concertgebouw en probeert

via verschillende kanalen om leeftijdsgenoten aan te trekken.160 Naast dans, theater

en muziek zet het concertgebouw ook in op fototentoonstellingen, video-installaties en

andere vormen van beeldende kunst.161

Afgelopen jaar werden voor het eerst ook jongeren betrokken bij een Brugs museum.

In mei 2019 heropende het Gruuthusemuseum en daarvoor heeft het beroep gedaan

op een groep jongeren tussen de 16 en 24 jaar. Zij zijn meer dan een half jaar

betrokken geweest bij de voorbereidingen aan de heropening en werkten samen met

kunstenaars naar een eigen creatieve installatie toe die op de zolder van het

Gruuthusemuseum te zien is. Men hoopt dat na dit project een aantal van de jongeren

zich willen blijven engageren en dat de Brugse musea zo ook hun eigen jongerencrew

krijgen.162 De rekrutering van de jongeren voor het Gruuthuseproject gebeurde in

samenwerking met De Batterie. Deze Brugse vzw zet creatieve projecten op touw met

kinderen en jongeren en werk daarvoor ook samen met kunstenaars. Het focust hierbij

op langdurige en intensieve samenwerkingen met de nadruk op kunstbeleving.

159 “Cultuurcentrum Brugge: aMAZe,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.ccbrugge.be/agenda/themas/32/aMAZe/. 160 “Concertgebouw: Soundcast,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.concertgebouw.be/nl/soundcast. 161 “Concertgebouw: Tentoonstellingen,” laatst geraadpleegd 12 mei 2019, https://www.concertgebouw.be/nl/tentoonstellingen. 162 “Verrekijkjeopbrugge: Paleisje pimpen?” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.verrijkjekijkopbrugge.be/2018/12/21/paleisje-pimpen/ ; “Paleisje pimpen,” laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.paleisjepimpen.be/.

76

De Grote Post in Oostende biedt een aantal mogelijkheden voor leerlingen uit het

secundair onderwijs. Zo voorziet het lesmappen en workshops voor scholen en is er

voor jongeren onder de 18 jaar een kortingstarief. Het cultuurcentrum probeert ook

sterk in te zetten op participatie, o.a. door de rubriek “ik doe mee” waarop oproepen

verschijnen voor het publiek om deel te nemen aan workshops of onderzoeken, te

figuren voor voorstellingen, try-outs bij te wonen … Ook heeft het een blog, “de grote

blog” waarin berichten verschijnen door (jonge) kunstenaars in residence, maar

bijvoorbeeld ook geschreven door stagiairs. De Grote Post kan ook rekenen op een

vrijwilligerspoule en om hen ook eens in de schijnwerpers te plaatsen werd een

interviewreeks met hen opgestart, “équipe volontaire”.163

KleinVerhaal verbindt haar artistiek programma met actuele, maatschappelijke

thema’s. Op die manier vertrekt het, net als KAAP, vanuit wat leeft in de maatschappij,

hoewel KAAP daar nog meer de focus legt op Brugge en Oostende specifiek. In het

aanbod van KleinVerhaal komen vooral film en muziek aan bod. De missie van

KleinVerhaal is om een ontmoetingsplek en creatieplek te zijn voor iedereen. De

gelijkenis met één van de kernpijlers van KAAP, namelijk “verbinden”, is duidelijk.164

De derde grote culturele speler in Oostende is Mu.ZEE. Het museum richtte in 2018

Untitled op, een platform voor en door jongeren dat wil bewijzen dat musea niet per

se saai of oubollig zijn. Via eigen projecten wil het jongerenteam Mu.ZEE meer

jongeren-minded maken. Het eerste grote project van Untiteld wordt gelanceerd eind

juli, wanneer een groep jongeren een eigen tentoonstelling voor jongeren op poten zal

zetten. Daarbij wordt ook gewerkt met jonge makers tussen de 16 en 25 jaar.165 Naast

Untitled heeft Mu.ZEE ook een aantal vaste formules voor jongeren uit het secundair

onderwijs. Er is ten eerste een jongerenparcours voorzien met een gids, waarbij

jongeren leren observeren, beeldtaal herkennen en hun eigen mening formuleren.

Daarvan is ook een meer interactieve variant, “out of the box”. Ook organiseert Mu.ZEE

op vrijdagavond workshops voor jongeren tussen de 15 en 30 jaar.166

163 “De Grote post,” laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.degrotepost.be/; “De grote blog,” laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://degrote.blog/. 164 “Kleinverhaal,” laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.kleinverhaal.be/. 165 “Mu.ZEE: Untitled,” laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/de/Mu.ZEE/p1293/welkom-op-de-pagina-van-untitled. 166 “Mu.ZEE,” laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/.

77

Het museum probeert via andere participatieve projecten te connecteren met haar

bezoekers. Zo is er elke maand het project “duo”, waarbij een kunstwerk

gepresenteerd wordt dat gemaakt is door een museumbezoeker en dat in dialoog

geplaatst wordt met een werk uit de collectie. Op die manier wil Mu.ZEE ontmoetingen

creëren tussen publiek en collectie en tussen de verschillende museumbezoekers.167

De Bibliotheek van Oostende richt zich ook naar jongeren, maar in eerste plaats als

plek om te studeren tijdens de examens. Daarnaast heeft het ook een leescafé waar

diverse andere activiteiten gebeuren die niet gelinkt zijn aan onderwijs.168 Een ander

initiatief van de stad is fuifzaal Elysée. Vergelijkbaar met de Magdalenazaal en Het

Entrepot in Brugge is Elysée een plek waar jongeren zelf evenementen kunnen

organiseren zoals fuiven en concerten.

In Oostende is ook Tomates Crevettes actief, een forum voor jong geweld uit

Oostende en omstreken. Tomates Crevettes organiseert o.a. graffiti- en zeefdruk

workshops en bouwt ateliers uit. Voor haar werking baseert het zich op de pijlers “doe

het zelf, doe het samen en doe het duurzaam”. Tomates Crevettes is actief in 0.666 ,

een oude loods die werd omgebouwd aan de Hendrik Baelsekaai en ruimte moet

bieden voor lokale initiatieven van creatievelingen en ondernemers.169

Een initiatief dat al samenwerkt met KAAP is Monokino, een plaats door en voor

Oostendenaren waar alle soorten film en videokunst een plaats krijgen. Monokino

werkt momenteel nomadisch, waardoor haar films o.a. al in Vrijstaat O. werden

getoond. Aangezien Monokino een zo breed mogelijk publiek wil bereiken en ook een

plek wil zijn waar jonge makers hun werk kunnen tonen, zijn hier zeker mogelijkheden

wat betreft jongereninitiatieven.170

167 “Mu.ZEE: DUO,” laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/de/Mu.ZEE/p1262/duo. 168 “Oostende: bibliotheek,” laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://oostende.bibliotheek.be/uit-agenda. 169 “Facebookpagina: 0.666,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.Facebook.com/Oostende.666/; “0.666”, laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, http://www.o666.be/?fbclid=IwAR0BNwBHm5rU3qKHdN29IcIYeX7hRiVDG-CKfcp7s20RITnRqjcCQOYLtI4; “Facebookpagina: Tomates Crevettes,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.Facebook.com/pg/tomatescrevettes/about/?ref=page_internal. 170 “Monokino,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://monokino.org/nl.

78

Een ander vrij recent project is ZandZand. Een vzw die in 2016 door Lisa Tahon werf

opgericht en een overkoepeling is van 3 initiatieven: Studio Sandy, designer Cathérine

Lovatt en theatergezelschap Live Others. ZandZand biedt creatieve workshops aan

voor jong en oud waarin diverse disciplines samen komen. Met productiehuis Studio

Sandy werd al samengewerkt voor het in beeld brengen van DANSAND.171

Ook met Club Jacques is een samenwerking op komst. Dit performance- en

theatercollectief werd opgericht door drie jonge Oostendenaars, Sam Ecker, Sam

David en Daan Borloo. Ze verbinden tekst, lijf en klank en vertrekken daarbij telkens

vanuit een specifieke context. Die context bepaalt dan ook de vorm van de

voorstellingen die ze maken, van huiskamerperformances tot klassieke voorstellingen.

Door op maat te werken wil Club Jacques communiceren en verbinding zoeken met

haar publiek. Een denkwijze die erg aansluit bij de werking van KAAP.172

KAAP als regionaal kunstencentrum met lokale verankering

Dat KAAP actief is in 2 steden en daardoor uniek is in Vlaanderen brengt

mogelijkheden met zich mee, maar ook uitdagingen. Dit gegeven zal ook in rekening

genomen moeten worden bij de opstart van een jongerenproject en om dat te kunnen

wordt eerst de nieuwe visie van KAAP onder de loep genomen.

De keuze van Kaap om zich te verbinden met twee verschillende steden die toch in

elkaars nabijheid liggen creëert een enorm potentieel voor zowel kunstenaars, de

steden zelf, als voor haar (al dan niet tijdelijke) bewoners. Het vergroot de

mogelijkheden tot artistiek experiment, maakt het artistieke canvas dat we aan

kunstenaars kunnen aanbieden oneindig veel groter en gelaagder, genereert een

enorme diversiteit aan verhalen waarop we onze werking kunnen enten en waarmee

we aan de slag gaan. Naar ons publiek toe genereert dit extra mogelijkheden om hen

uit te dagen, hun blikveld en culturele bagage te verbreden, onverwachte verbindingen

tot stand te brengen…

171 “ZandZand,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, http://www.zandzand.be/over.html. 172 “Club Jacques,” laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.clubjaecques.be/over-ons.

79

We benaderen met andere woorden niet alleen de kunstenaar vanuit zijn of haar

uniciteit, maar ook de stedelijke contexten waarin we actief zijn en waarmee we ons

expliciet willen verbinden. De werking in Oostende is met andere woorden specifiek

op maat van Oostende gemaakt, die in Brugge is tailor-made voor Brugge.173

Het inspelen op de eigenheid en uniciteit van de twee steden heeft zowel met de

historiek van De Werf en Vrijstaat O., met het publiek als met de beschikbare ruimtes

te maken. In Oostende wordt vooral verder ingezet op de disciplines woord en klank

zoals debatten en jazz optredens. De jaarwerking van Vrijstaat O. legde voor de fusie

vooral de focus op muziek en woord, maar ook beeldende kunst en festivals kwamen

via festivals aan bod. Brugge heeft via De Werf een theatertraditie, maar heeft met

oprichter Rik Bevernage echt een jazz basis. De oudere generatie jazzliefhebbers

vormen dan ook het vaste publiek in Brugge, terwijl Vrijstaat O. in Oostende een eerder

experimentele reputatie heeft en een publiek dat hiervan houdt. Het inspelen op de

eigenheid van de twee steden heeft dus zowel met de historiek als met het publiek te

maken. Toch spelen ook de beschikbare ruimtes een rol bij de programmatiekeuze. In

Brugge zijn er twee ruimtes ter beschikking, De Werf en de Groenplaats. De Werf is

echter aan de rand van de stad gelegen, waar niet vaak mensen passeren, de

buitenkant van het gebouw geeft eerder een ouderwetse indruk en er zijn maximum

100 zitplaatsen in de zaal. In de toekomst zullen alle kantoren naar de Groenplaats

verhuizen en ook zijn daar twee zalen voor artiesten om te repeteren. In Oostende

wordt de mezzanine in Vrijstaat O. momenteel als kantoorruimte gebruikt, maar

wanneer verhuisd wordt naar de Groenplaats kan deze een andere functie krijgen.174

De bedoeling is om naast de plekken die eigendom zijn van KAAP ook nomadisch te

werken in de stad en op verplaatsing evenementen en voorstellingen te laten

doorgaan. Hoewel historiek, publiek en beschikbare ruimtes een rol spelen in de

programmatie, streeft KAAP er vooral naar te vertrekken vanuit wat leeft in Brugge en

Oostende en hoe dit te verbinden valt met een artistiek programma en een publiek.175

173 Rolf Quaghebeur, KAAP artistiek, 1. 174 Fiers interview. 175 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie; Fiers interview.

80

2.3. Jongerenwerking KAAP

Nu de geschiedenis, werking en toekomstplannen van KAAP onder de loep zijn

genomen en een beeld is geschetst van de omgeving waarin het kunstencentrum zich

bevindt, kan een plan gemaakt worden voor de opstart van een jongerenproject.

2.3.1. Opstart jongerenproject

Het team van KAAP werd uitgenodigd om via een brainstormsessie zoveel mogelijk

input aan te leveren voor het opstarten van dit jongerenproject. Volgende vragen, die

gebaseerd zijn op de vragen die gesteld zijn tijdens interviews met andere

jongerenwerkingen, dienden als kapstok tijdens de brainstormsessie.

1) Doelstellingen en verwachtingen

* Wat zou KAAP willen bereiken met het oprichten van een jongerenwerking of een

jongerenproject? Wanneer is het project m.a.w. geslaagd?

2) Samenstelling groep jongeren

* Wordt er gewerkt met een vaste groep of eerder projectmatig? Start de jongerenwerking

elk jaar opnieuw met een nieuwe groep of verandert die dynamisch?

* Op welke leeftijdscategorie wordt de aandacht gericht?

* Moeten de jongeren woonachtig zijn in Brugge of Oostende of is dit geen voorwaarde

* Wordt er op zoek gegaan naar jongeren met een affiniteit voor kunst/cultuur of zal er net

geprobeerd worden jongeren te betrekken die er geen voeling mee hebben?

* Wordt de groep zo divers mogelijk samengesteld of eerder homogeen en op welke

vlakken? (leeftijd, geslacht, studierichting, interesses, …)

3) Functie / projecten

* Waarvoor worden de jongerenwerking ingezet? Met andere woorden wat is hun functie?

(Feedbackgroep/klankbord, reportersgroep, eigen projecten en evenementen organiseren,

achterban laten kennismaken met KAAP, drempel voor andere jongeren wegnemen, …)

* Welke graad van betrokkenheid/engagement/vrijheid/verantwoordelijkheid/participatie

wordt nagestreefd?

4) Werking

* Op welke manier worden de jongeren vergoed?

* Op welke manier wordt omgegaan met het feit dat KAAP actief is in twee steden?

5) Communicatie

* Krijgen de jongeren hun eigen communicatiekanalen vb. eigen FB pagina, eigen

Instagrampagina, …?

81

De samenkomst werd ingeleid a.d.h.v. van een overzicht van bestaande

jongerenwerkingen en welke mogelijkheden het samenwerken met jongeren biedt.

Daarna volgde een geleide brainstormsessie waaraan Evelyn Demaertelaere

(Publiekswerking en vrijwilligerswerving), Rolf Quaghebeur (Directeur) en Pieter Koten

(Artistiek coördinator jazz) deelnamen. Hieronder een samenvatting van de genomen

beslissingen.

Visie

De visie op jongerenprojecten moet passen binnen de algemene visie en missie van

KAAP. KAAP positioneert zich als kunstencentrum zo dat het vertrekt vanuit de

stedelijke context van Brugge en Oostende en verbindt dit met wat leeft onder

kunstenaars en het publiek. Een duidelijke, uitgewerkte visie omtrent een

jongerenwerking/jongerenprojecten wil KAAP nu nog niet opstellen, maar zal eerder

groeien vanuit de praktijk. Het kernidee is wel dat KAAP wil verbinden met jongeren

en dat jongeren de kans krijgen om KAAP te kapen. KAAP wil hiervoor vertrekken

vanuit de vraag “Wat hebben wij jongeren te bieden?”.176

Doelstellingen en verwachtingen

Op korte termijn wil KAAP dus niet meteen een specifiek artistiek aanbod gaan

ontwikkelen voor jongeren, maar wel wil men kijken in hoeverre het jongeren kan

betrekken bij het bestaande aanbod. Op lange termijn zal dit hopelijk leiden tot een

wisselwerking waarbij, in samenwerking met de jongeren, een aantal aanpassingen

kunnen ingevoerd worden. Er is echter geen masterplan om dé jongerenwerking van

KAAP op te starten die alles van kaap overspant, maar veel eerder is het idee om

kleinere acties/ingrepen/interventies uit te werken. Het zou fijn zijn mocht er in de

toekomst een vrij vaste groep jongeren ontstaan, van waaruit verschillende initiatieven

en projecten zich ontwikkelen, maar dit is geen doel. Het is dan ook niet de bedoeling

om gericht naar een resultaat toe te werken, maar wel om klein te beginnen en deze

micro-interventies te laten groeien en duurzaam te maken.177

176 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie. 177 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie.

82

Projecten: micro-interventies

Het idee is niet om een jongerenwerking op te starten die het geheel van KAAP

overspant, maar wel om, waar mogelijkheden zich voordoen, eerder kleinere ingrepen

te doen op microniveau. Deze ingrepen/activiteiten ontstaan telkens vanuit een

wisselwerking tussen de jongeren zelf en/of KAAP en/of kunstenaars en/of de

stedelijke omgeving. Jongeren inzetten als KAAP-ambassadeurs die hun achterban

aanspreken zou niet tot deze projecten behoren. Wel lijken o.a. een reportersfunctie,

een feedbackfunctie en op termijn het mee helpen programmeren (mits een kader)

zeer interessant. KAAP stelt zich open voor nog veel andere mogelijke projecten, maar

wat deze precies zullen inhouden, zal uit opportuniteiten in de toekomst blijken.178

Samenstelling groep

Voor de leeftijd van de jongeren waarmee samengewerkt kan worden, mikt KAAP op

16 t.e.m. 25 jarigen. Er wordt bewust voor gekozen om ook leerlingen uit de laatste

graad van het secundair onderwijs te proberen bereiken. Op termijn is het de bedoeling

om een zo divers mogelijke groep te betrekken en ook de uitgewerkte activiteiten

daarop de enten en te diversifiëren, maar de eerste contacten zoekt KAAP binnen haar

eigen netwerk. Ook lijkt het een interessante piste om een oproep te doen in de

middelbare en hoge scholen in Brugge en Oostende die creatieve/artistieke

opleidingen voorzien. Daarnaast staat KAAP zeker ook open voor samenwerkingen

met andere relevante organisaties en partners.

178 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie.

83

Vergoeding

Voor activiteiten die ook door de vrijwilligers worden gedaan, bijvoorbeeld bar shifts,

zal een vergoeding worden betaald. Ook jongeren die als reporters voor KAAP op pad

gaan zouden een vergoeding krijgen. De vrijwilligersvergoeding mag echter vooral niet

de hoofdmotivatie zijn om deel te nemen aan een project. Er zal bij elk project

vertrokken worden vanuit de vraag “hoe kunnen we meerwaarde creëren voor

elkaar?”. Soms zal dit een vergoeding zijn, soms kennis, soms locaties ter beschikking

stellen, … Het belangrijkste is dat de samenwerking beide partijen het gevoel geeft dat

er een wisselwerking aan de gang is die meerwaarde creëert.179

Uitdagingen

Vanuit het KAAP-team is er zeker een gevoel van bereidwilligheid t.o.v. dit nieuwe

idee. Het besef dat werken met jongeren veel geduld zal vragen en dat dit soms ten

koste zal gaan van tijd en efficiëntie, schrikt niet af. Er wordt enthousiast uitgekeken

naar het uitwisselen van ideeën met deze nieuwe doelgroep.180

KAAP is zich ook zeer bewust van de uitdagingen en mogelijkheden die het werken in

twee steden met zich meebrengt. Voor de jongerenprojecten vertrekt men vanuit

hetzelfde idee als bij de algemene werking: vanuit de eigenheid van de steden/locaties.

Het is niet de bedoeling om een vaste jongerengroep samen te stellen in Brugge en

eentje in Oostende. Veeleer zal er telkens wanneer er mogelijkheden zijn voor een

nieuwe project, een oproep gedaan worden waarbij jongeren vanuit de hele regio

kunnen deelnemen. Woonachtig zijn in Brugge of Oostende zal geen voorwaarde zijn

voor het meewerken aan een project. Idealiter ontstaat er na een tijdje een soort vaste

jongerenpoule met jongeren uit o.a. Brugge en Oostende van waaruit kleinere

projecten vertrekken.181

179 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie. 180 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie. 181 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie.

84

2.3.2. Concreet: DANSAND

Project

De bedoeling is een om eerste jongerenproject op te starten en uit te testen tijdens

DANSAND. De ideeën die hieruit ontstaan kunnen een opstap zijn naar volgende

activiteiten door en/of voor jongeren bij KAAP. DANSAND is een dansfestival dat

doorgaat in Oostende, op verschillende locaties in de stad, op de dijk en op het strand.

Deze 6e editie, die dit jaar doorgaat op 5, 6 en 7 juli, staat in het teken van de impact

van de omgeving op een lichaam. Het is de bedoeling om tijdens dit dansfestival een

eerste test te doen door het festival in beeld te laten brengen door verschillende

doelgroepen, o.a. door een aantal jongeren.182 Zij zullen dus als DANSAND-reporter

aan de slag gaan en mogen dit begrip zelf invullen. Ze mogen de Instagram van KAAP

kapen, een podcast maken, een camera gebruiken om DANSAND in beeld te brengen,

iets schrijven, één van de dansers interviewen, … dit en zoveel meer. Er zal gevraagd

worden aan de reporters om één voor- of namiddag te engageren. Zij zullen hiervoor

een vrijwilligersvergoeding krijgen en hun vervoerskosten zullen terug betaald worden.

Daarnaast zal hen ook de mogelijkheid worden aangeboden om samen met het team

te eten.

Communicatie

Voor DANSAND zullen KAAP-medewerkers vooral binnen hun eigen netwerk mensen

aanspreken. Het is niet de bedoeling om een soort masterplan uit te rollen met officiële

vacatures waarin KAAP dé jongerenwerking wil opstarten. Omwille van de timing van

DANSAND (aan het begin van de zomervakantie, vlak na de examenperiode) en de

beslissing van KAAP om eerst op micro-niveau te experimenteren, zal enkel een

oproep gelanceerd worden via social media. In de toekomst zal de uitdaging zijn om

bij het plaatsen van een oproep het evenwicht te vinden tussen het concreet

voorstellen van een project en anderzijds nog een groot deel open te laten zodat de

activiteiten in dialoog met de jongeren ontstaan.183 Echter, voor dit eerste experiment

biedt KAAP iets meer sturing. De jongeren zullen ingezet worden als reporters, maar

mogen dit begrip wel nog steeds zelf zeer breed invullen.

182 “KAAP: DANSAND,” laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://dansand.kaap.be/. 183 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie.

85

De oproep via social media zal gelanceerd worden op 27 mei en de deadline voor

inschrijven zal gesteld worden op 11 juni. Een eerste bijeenkomst zal gepland worden

in de laatste week van juni. Afhankelijk van de opkomst zal hiervoor door KAAP een

moment vast gelegd worden of zal met en doodle gewerkt worden. Voor de timing van

de oproep werd rekening gehouden met tips van Silke Leenen. Zij is communicatie-

medewerker bij AmuseeVous, geeft vaak vormingen over jongerencommunicatie en is

verantwoordelijk voor alle oproepen voor AmuseeVous-projecten. Uit ervaring heeft zij

een aantal basistips opgesteld: 1) een oproep voor vrijwilligers mag maximum 2,5

weken lopen 2) er mag nooit meer dan 3 weken en minder dan 1 week zijn tussen de

afloop van de oproep en de eerste sessie 3) vermeld de eerste sessie in de oproep.184

Er zal voor de oproep gebruik gemaakt worden van een foto van DANSAND 2017. De

bedoeling is dat het beeld meteen de aandacht trekt en dat het ook de identiteit van

KAAP en DANSAND uitstraalt. Op het beeld zal enkel de tekst “KAAP ZOEKT

REPORTERS VOOR DANSAND” staan. Verdere uitleg wordt bijgevoegd maar zal niet

op de foto zelf staan. Jongeren zullen kunnen inschrijven door een mailtje te sturen

naar Evelyn. Het is ook de bedoeling om een websitepagina te creëren voor dit

reportersproject met alle praktische informatie op. De link hiervan zal ook in de oproep

staan.

Tijdens DANSAND zullen ook andere doelgroepen betrokken worden en er zal

daarvoor meteen ingezet worden op samenwerkingen. Zo zullen een aantal mensen

van Refu Interim, FMDO en Open School deelnemen.

184 Silke Leenen, e-mail aan Luka Franck, 26 april 2019.

86

2.3.3. Lange termijn

Idealiter is DANSAND een opstap naar meer en duurzame jongerenprojecten bij

KAAP, maar hoe dit verder evolueert zal zichzelf uitwijzen. Het zou mooi zijn moest er

op termijn een vaste poule jongeren ontstaan die zich voor een langere duur willen

engageren voor KAAP, maar dit is geen doelstelling.185 In het Gruuthusemuseum in

Brugge werd op een gelijkaardige manier gewerkt met het project “paleisje pimpen”.

De heropening van het museum werd daar aangegrepen als opstap voor de vorming

van een jongerengroep.

In volgend het volgende onderdeel, namelijk de conclusie van dit onderzoek, volgen

een aantal concrete aanbevelingen voor KAAP voor het ontwikkelen van

jongerenprojecten in te de toekomst.

185 Demaertelaere, Koten en Quaghebeur, brainstormsessie.

87

Deel 3. Conclusie

1. Algemene aanbevelingen

Dit onderzoek vertrok vanuit de vraag “Hoe kan KAAP interessant zijn voor jongeren

en welke rol kan een jongerenwerking hierin spelen?”. Al vrij snel bleek dat het eerste

deel van deze vraag een veel bredere invulling zou krijgen bij KAAP dan bij de andere

casussen die aan bod komen in dit onderzoek. Door andere culturele organisaties

werd deze vraag namelijk voornamelijk opgevat als “hoe kunnen we meer jongeren tot

bij ons krijgen?”, met de focus dus op jongeren in het publiek. KAAP vertrekt bij deze

vraag eerder vanuit een andere invalshoek en gaat nadenken over hoe zij zich als

kunstencentrum kunnen ter beschikking stellen van of “laten kapen” door jongeren,

jonge makers en creatievelingen. KAAP vertrekt vanuit de vraag “Wat hebben wij

jongeren te bieden?” en ziet dit ook heel praktisch, zoals bijvoorbeeld het gebruik van

ruimtes. KAAP zal dus niet meteen haar aanbod aanpassen met als doel om meer

jongeren in het publiek te zien, maar zal eerst kijken wat zij op dit moment voor

jongeren kan betekenen. Op langere termijn kan, vanuit een wisselwerking, het huidige

aanbod wel geëvalueerd en aangepast worden, maar dit is niet de eerste stap.

Het tweede deel van de onderzoeksvraag focust op welke rol een jongerenwerking

kan spelen in het betrekken van jongeren bij de werking van KAAP. Om KAAP een

beeld van de mogelijkheden van zo’n jongerenwerking te geven werden verschillende

casussen samengebracht. Per casus werden de doelstellingen en verwachtingen, de

concrete projecten en de graad van participatie besproken. Zo kon beslist worden

welke manier van werken KAAP interessant vond en passend bij haar identiteit en

welke net niet. Dat vooronderzoek leidde ook tot een samenvatting van de

belangrijkste aandachtspunten voor het samenwerken met jongeren. Deze

aandachtspunten zijn gebaseerd op de bevindingen van de geïnterviewde

jongerencoördinatoren en omgevormd tot algemene aanbevelingen. Soms zijn ze

eerder algemeen, soms zeer specifiek. Soms sluiten ze bij elkaar aan, soms spreken

ze elkaar tegen, maar net daarom kunnen ze zeer waardevol zijn.

88

Vooronderzoek in andere steden en bij andere jongerenprojecten is belangrijk om te

kunnen beslissen wat je ook of wat je net niet wilt doen. - Liene Conard186

Zorg ervoor dat de jongerenprojecten passen binnen de algemene visie van de

instelling en dat de jongeren op de hoogte zijn van wat die algemene visie is. Zo zullen

de vaste medewerkers veel meer achter de projecten staan en hebben de jongeren

ook sturing. - Hilde Peeters187

Communiceer duidelijk genoeg de verwachtingen die de organisatie heeft van de

jongeren. Als de opdracht te vaag is, is het moeilijk om concreet aan de slag te gaan.

- Hilde Peeters188

Jongeren moeten zich welkom en gewaardeerd voelen binnen de organisatie. Dit kan

op verschillende manieren getoond worden, bijvoorbeeld via een uitnodiging voor een

receptie voor medewerkers, via een badge waarmee ze altijd toegang hebben, via

aangepaste kledij, via andere manieren van bedanking, … - Liene Conard en Aurélie

Cerf189

Het is heel belangrijk om de jongeren au serieux te nemen en hen het gevoel te geven

dat ze iets betekenen binnen de werking. - Rik De Jonghe190

Jongeren moeten behandeld worden als volwaardige volwassenen.

- Inne Gheeraert191

Het is heel fijn als de jongeren en vaste medewerkers elkaar leren kennen en als

hele organisatie achter de ideeën en projecten staat. Echter, samenwerken en

vergaderen met jongeren gebeurt vaak buiten de kantooruren. Er moeten dan ook

actief momenten georganiseerd worden waarop beide groepen in contact komen met

elkaar. - Lies Ledure192

Een peter en meter systeem tussen de jongeren en vaste medewerkers blijkt niet

altijd goed te werken omwille van de verschillende momenten waarop beide aanwezig

zijn. Een ander peter en meter systeem, waarbij nieuwe leden door oudere leden onder

de vleugels worden genomen, leek beter te werken. - Liene Conard en Sanne Van de

Werf193

Jongeren moeten vrijheid en vertrouwen krijgen. - Aurélie Cerf194

186 Conard interview, 111. 187 Peeters interview, 114. 188 Peeters interview, 114. 189 Conard interview, 111; Cerf interview, 117. 190 De Jonghe interview, 108. 191 Gheeraert interview, 121. 192 Ledure interview, 104. 193 Conard interview, 111; Van De Werf interview, 124. 194 Cerf interview, 117.

89

Hoe enthousiast de jongeren ook zijn, je kunt ze niet volledig vrij laten. Het blijven

vrijwilligers die af en toe aan hun afspraken en taken moeten herinnerd worden. - Lies

Ledure195

Het is telkens zoeken naar een balans tussen de structuur en organisatie van de

instelling en de manier waarop jongeren projecten aanpakken. Als organisatie moet je

proberen om die structuur niet als een belemmering te laten aanvoelen, maar er is

wel steeds een soort kader nodig. Het is een zeer moeilijke oefening om hier een

evenwicht in te vinden. - Rik De Jonghe196

Als organisatie moet je vooral luisteren naar de jongeren zelf en niet proberen

bepaalde dingen op te dringen. - Inne Gheeraert197

Wanneer je een brainstormsessie of workshop te veel kadert of in een bepaalde

richting duwt, zijn de jongeren veel minder gemotiveerd dan wanneer ze het gevoel

hebben dat het hun eigen idee is. Bij eigen ideeën hebben ze een groter gevoel van

verantwoordelijkheid en zullen ze zich extra hard inzetten voor een project. - Aurélie

Cerf198

Werken met twee coördinators kan het werk verlichten. Zo hoeft er telkens maar één

iemand aanwezig te zijn op bijeenkomsten met de jongeren en kun je elkaars ideeën

beoordelen en sturen. - Lies Ledure199

Het coördineren van een jongerengroep of project brengt heel wat met zich mee en

is niet altijd even eenvoudig te combineren met de andere taken. Het inzetten van

stagairs als ondersteuning kan hierbij helpen. - Hilde Peeters200

Het vrijmaken van budget is één van belangrijkste voorwaarden voor het doen slagen

van een jongerenproject. Dit budget is nodig voor een aparte communicatie, opleiding

en organisatie. - Liene Conard201

Spreek vaste momenten af om samen te komen. - Sanne Van De Werf202

Een taakverdeling binnen de groep blijkt niet goed te werken. Iedereen wil mee

brainstormen over alle ideeën. - Lies Ledure203

Jongeren kunnen veel bijbrengen aan de organisatie. Het is heel belangrijk om dit

te zien en te erkennen. - Inne Gheeraert204

195 Ledure interview, 104. 196 De Jonghe interview, 108. 197 Gheeraert interview, 121. 198 Cerf interview, 117. 199 Ledure interview, 104. 200 Peeters interview, 114. 201 Conard interview, 111. 202 Sanne Van De Werf, 124. 203 Ledure interview, 104. 204 Gheeraert interview, 121.

90

2 Concrete aanbevelingen

Bovenstaande aandachtspunten zijn eerder algemeen en kunnen toegepast worden

in verschillende organisaties. Voor de opstart van een jongerenwerking bij KAAP

volgen hier 3 concrete aanbevelingen, op maat van de organisatie.

2.1. DANSAND als opstap

Het reportersproject tijdens DANSAND kan een opstap vormen voor verdere

jongerenprojecten bij KAAP. Niet alleen is het voor KAAP een kans om het werken met

jongeren te ontdekken, het zal voor de jonge reporters ook een kans zijn om KAAP te

leren kennen. Dit eerste contact is dan ook zeer belangrijk en op een aantal dingen zal

moeten gelet worden. Ten eerste zal er duidelijk gecommuniceerd moeten worden en

zal er voldoende begeleiding of sturing moeten zijn. Dit begint al met in de oproep en

tijdens de infomomenten duidelijk te communiceren wat de verwachtingen zijn. Ook

moet aan de jongeren duidelijk gemaakt worden wie aanspreekpunt is voor hen en bij

wie ze terecht kunnen met vragen doorheen het project. Indien KAAP op langere

termijn opnieuw zou willen samenwerken met dezelfde jongeren zou het goed zijn om

de jongerenreporters in contact te brengen met de vaste medewerkers en hen als deel

van het team te beschouwen tijdens DANSAND. Deze eerste jongereninterventie mag

dan wel kleinschalig zijn, het zal erg van belang zijn dat dit serieus wordt genomen

door de hele organisatie. Wanneer het team hen met open armen ontvangt zullen ze

zich betrokken en mede verantwoordelijk voelen. Achteraf moet het project ook

geëvalueerd worden, zowel met de jongeren zelf als met het hele team van KAAP. Zo

kunnen ervaringen gedeeld worden en kunnen eventuele werkpunten voor de

toekomst opgesteld worden

91

2.2. Samenwerkingen

“Paleisje pimpen” werkte samen met vzw De Batterie om jongeren te rekruteren voor

het project in het Gruuthusemuseum, tijdens DANSAND zullen al twee jongeren

deelnemen die ook lid zijn van Soundcast en Cultuurcentrum Brugge droomt van een

gezamenlijke jongerenwerking voor verschillende organisaties in Brugge. In Oostende

is o.a. het jonge performancecollectief Club Jacques vragende partij voor

samenwerkingen. Zowel in Brugge als in Oostende zijn dus mogelijkheden wat betreft

samenwerkingen met andere initiatieven. In de opstart van zo’n project kan het KAAP

enkel ten goede komen om hierop in te zetten. Zowel op vlak van expertise en ervaring

als communicatie en positionering zijn hier voordelen aan verbonden.

Zeer belangrijk is wel om tijdens evenementen of activiteiten die mede georganiseerd

worden door KAAP, te zorgen dat de aanwezigheid van de organisatie duidelijk en

zichtbaar is, via aanwezigheid van het logo op banners, stickers, posters, …

2.3. Imago en naambekendheid

KAAP heeft een zeer divers aanbod en is een zeer flexibele organisatie die voor tal

van projecten open staat. Echter, KAAP heeft een beperkte zichtbaarheid en

naamsbekendheid en een imago dat niet meteen als hip gepercipieerd wordt. Het zal

een uitdaging zijn om hier in de toekomst verandering in te brengen. Eén van de

kernwoorden in de nieuwe missie en visie van KAAP is “verbinden” en daarnaast heeft

de naam van de organisatie ook een rebels kantje door het idee van te kunnen

“gekaapt worden”. Dit idee zou veel meer kunnen worden benadrukt in de

communicatie, bijvoorbeeld via een slagzin. Ook het logo van KAAP heeft niet zo’n

hippe uitstraling. Voor toekomstige jongerenprojecten zou een eigen logo of slagzin

gebruikt kunnen worden met een aantrekkelijkere lay-out.

Als KAAP in de toekomst actief aandacht beschouwd aan deze 3 aanbevelingen zullen

ze al een hele stap vooruit zetten richting een eigen jongerenwerking.

Maar eerst.. DANSAND!

92

93

Deel 4. Verder onderzoek

Binnen het kader van dit onderzoek is een selectie gemaakt van een aantal casussen.

Echter er zijn tal van andere initiatieven in België die ook zouden in kaart gebracht

kunnen worden en die een interessante aanvulling zouden geweest zijn. Zo zijn

projecten als “paleisje pimpen” in Brugge, de jongerenwerking met leerlingen uit het

secundair onderwijs “Voorlopig Bewind” in het Yper Museum en Spotnik, de

jongerenwerking van De Spil in Roeselare, in dit onderzoek onbesproken gebleven.205

Naast het onderzoeken van casussen in België zou ook nog kunnen vergeleken of

aangevuld worden met voorbeelden uit Nederland. Tijdens een studiedag in het MAS,

“MAS in Jonge Handen: is een jongerenwerking de sleutel voor een toekomstig

museum?”, werd duidelijk dat in Nederland ook al een groot aantal participatieve

jongerenprojecten te vinden zijn in culturele instellingen. Zo kwam Marleen Hartjes uit

het Van Abbemuseum spreken over het project dat daar aan de gang is en waren veel

stemmen uit Nederland te horen tijdens het toekomstdebat op het einde van de dag.206

Een andere piste voor onderzoek zou kunnen zijn om na te gaan in hoeverre het

participatief werken met jongeren een hype is en/of in hoeverre het verschilt met

inclusief werken. De vraag “waarom moeten we proberen jongeren lokken naar een

culturele instelling?” zou hiervoor het startpunt kunnen zijn. Ook interessant om te

onderzoeken is in hoeverre het effectief gaat om meer jongeren naar musea krijgen of

de insteek niet meer moet zijn “hoe kunnen culturele organisaties interessant en

relevant zijn voor jongeren?”. Hierbij kan nagedacht worden over hoe ver culturele

instellingen hierin kunnen/moeten gaan wat betreft activiteiten en evenementen en of

die jongerenparticipatie dan nog wel te rijmen vallen met de identiteit van de

organisatie.

205 “Spotnik,” laatst geraadpleegd op 24 mei 2019, https://spotnikdespil.wordpress.com/over/; “Yper Museum: Voorlopig Bewind,” laat geraadpleegd op 24 mei 2019, https://www.ypermuseum.be/voorlopig-bewind; “Paleisje pimpen,” laatst geraadpleegd op 24 mei 2019, https://www.brugge.be/paleisje-pimpen-gruuthuse-zkt-jong-talent. 206 FARO, “Studiedag”

94

95

Bibliografie

Literatuur Blockx, Brent en Nathalie Brejaart. “Take part.” Laatst geraadpleegd op 18 maart

2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

Bourgeois, Geert. Beleidsnota 2014-2019 Onroerend erfgoed. Brussel: Afdeling

Communicatie Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014.

Buist, Girbe. “Het vrijwilligerskwadrant: een hulpmiddel om kwaliteiten van vrijwilligers

te onderscheiden.” Museumpeil, nr. 33 (2010): 25-27. Laatst geraadpleegd op 18

maart 2019, https://www.museumpeil.eu/museumpeil/Museumpeil-33.pdf.

“Content please.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019,

https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

De Wolf, Inge. “The young ones.” Laatst geraadpleegd op 15 mei 2019,

https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties

Delmee, Bas, Maxime Rooijmans en Annika Baeten. “Cultureel Jongerenprofiel.”

Laatst geraadpleegd op 15 mei 2019, http://www.kunstcontext.com/ckv/cjprofiel.pdf.

Devos, Franky. “Kies* - bijna 150 aanbevelingen voor een Mas in jonge handen.”

Laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://www.mas.be/sites/mas/files/KIES.pdf.

Dienst communicatie en informatie Federale overheidsdienst. “De vzw.” Laatst

geraadpleegd op 24 april 2019, https://justice.belgium.be/sites/default/files/vzw-

nl.pdf.

“FARO: Routeplanner participatie.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2019,

https://faro.be/publicaties/routeplanner-participatie.

Ganzenboom, Harry. Cultuurdeelname in Nederland: een empirisch-theoretisch

onderzoek naar determinanten van deelname aan culturele activiteiten.

Assen/Maastricht: Van Gorcum, 1989.

Gatz, Sven. Beleidsnota 2014-2019 Cultuur. Brussel: Afdeling Communicatie

Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014.

Gatz, Sven. Beleidsnota 2014-2019 Jeugd. Brussel: Afdeling Communicatie

Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid, 2014.

Hoogstraat, Els en Annemarie Vels Heijn. De leertheorie van Kolb in het museum:

dromer, denker, beslisser, doener. Amsterdam: Museumvereniging, 2006.

Kwak, Sanne, Ellen Vehoff en Hannet Engel. Leerstijlen in kunstmusea. Utrecht:

Universiteit Utrecht, 2012.

“Lasso: Jongerenparticipatie in de praktijk.” Laatst geraadpleegd op 18 maart 2019,

http://www.lasso.be/documents/draaiboek-TBSCW.pdf.

96

Leenen, Silke. “Blikwerpers.” Laatst geraadpleegd op 15 mei 2019,

https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

Maes, Daphné et al. “FARO: ABC van vrijwilligerswerk in de erfgoedsector.” Laatst

geraadpleegd op 30 maart 2019, https://faro.be/publicaties/abc-van-het-

vrijwilligerswerk-de-erfgoedsector.

Rimaux Céline en Silke Leenen. “Transmit it.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019,

http://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties.

Simon, Nina. The Participatory Museum. Santa Cruz: Museum 2.0, 2010.

Van Oost, Olga. “Mind the Gap.” Laatst geraadpleegd op 26 mei 2019,

http://bartrooms.be/wp-content/uploads/2014/08/MindTheGap_2009.pdf.

Vermeulen, Veerle. Twintig jaar De Werf 1986-2006. Oostende: Lammaing, 2006.

Internetbronnen

“0.666.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, http://www.o666.be/?fbclid=IwAR0BNwBHm5rU3qKHdN29IcIYeX7hRiVDG-CKfcp7s20RITnRqjcCQOYLtI4. “AmuseeVous: publicaties.” Laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://www.amuseevous.be/adviesmogelijkheden/publicaties. “Apestaartjaren: jongeren en digitale media.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.apestaartjaren.be/. “Club Jacques.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.clubjaecques.be/over-ons. “Concertgebouw: Soundcast.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.concertgebouw.be/nl/soundcast. “Concertgebouw: Tentoonstellingen.” Laatst geraadpleegd 12 mei 2019, https://www.concertgebouw.be/nl/tentoonstellingen. “Cultureelerfgoeddecreet: Memoire van toelichting.” Laatst geraadpleegd op 22 april 2018, http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2016-2017/g1014-1.pdf. “Cultuurcentrum Brugge: aMAZe.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.ccbrugge.be/agenda/themas/32/aMAZe/. “Cultuurcentrum Brugge: missie en visie.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.ccbrugge.be/over_ons/Missie_Visie. “De Basis.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://kunstenal.be/de-basis/. “De grote blog.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://degrote.blog/.

97

“De Grote post.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.degrotepost.be/. “De Tank.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019,

https://www.detank.be/page/ateliers.

“De W.E.R.F. records.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019,

https://www.dewerfrecords.be/nl/over-ons.

“Departement Cultuur, Jeugd & Media: Kunstendecreet, Artikel 72.” Laatst

geraadpleegd op 9 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/beleid/wet-en-

regelgeving/kunstendecreet.

“Departement Cultuur, Jeugd en Media: Uitvoeren kunstenbeleid.” Laatst

geraadpleegd op 22 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/wat-doen-

we/uitvoeren-kunstenbeleid.

“Entre pot en pint.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019,

https://www.hetentrepot.be/event/entre-pot-en-pint-1/2018-10-11-200000.

“Facebookpagina: 0.666.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.Facebook.com/Oostende.666/. “Facebookpagina: Tomates Crevettes.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://www.Facebook.com/pg/tomatescrevettes/about/?ref=page_internal. “FARO: expeditie Participatie.” Laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://faro.be/expeditieparticipatie. “FARO: Het Groot Onderhoud.” Laatst geraadpleegd op 26 mei 2019, https://faro.be/node/49205. “Handmade in Brugge.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://republiekbrugge.be/ontdek/handmade-in-brugge/. “Het Entrepot.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.hetentrepot.be/page/over-het-entrepot#. “Jeugdonderzoeksplatform.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.jeugdonderzoeksplatform.be/nl. “KAAP.” Laatst geraadpleegd op 27 mei 2019, https://www.kaap.be/. “KAAP: DANSAND.” Laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://dansand.kaap.be/. “KAAP: over ons.” Laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://www.KAAP.be/over-ons/over-KAAP. “KAAP: praktisch - tickets.” Laatst geraadpleegd op 13 mei 2019, https://www.kaap.be/praktisch/tickets-en-info. “KAAP: praktisch locaties.” Laatst geraadpleegd op 22 mei 2019, https://www.KAAP.be/praktisch/locaties.

98

“Kleinverhaal.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.kleinverhaal.be/. “Kunsten en erfgoed: Cultureel-erfgoeddecreet.” Laatst geraadpleegd op 22 april 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/nl/cultureel-erfgoeddecreet. “Kunstenal.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://kunstenal.be/about/. “Kunstendecreet: Memoire van toelichting.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2018, http://www.kunstenenerfgoed.be/sites/default/files/uploads/140522_Memorie%20van%20toelichting_KD. “Kunstenpunt.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2018, https://www.kunsten.be/. “Lasso.” Laatst geraadpleegd op 14 mei 2019, https://www.lasso.be/. “Monokino.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, https://monokino.org/nl. “Movisie.” Laatst geraadpleegd op 13 maart 2019, https://www.movisie.nl/. “Mu.ZEE.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/. “Mu.ZEE: DUO.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/de/Mu.ZEE/p1262/duo. “Mu.ZEE: Untitled.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://www.Mu.ZEE.be/de/Mu.ZEE/p1293/welkom-op-de-pagina-van-untitled. “Oostende: bibliotheek.” Laatst geraadpleegd op 20 mei 2019, https://oostende.bibliotheek.be/uit-agenda. “Paleisje pimpen.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.paleisjepimpen.be/. “Paleisje pimpen.” Laatst geraadpleegd op 5 mei 2019, https://www.verrijkjekijkopbrugge.be/2018/12/21/paleisje-pimpen/. “Soep en feiten.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.brugge.be/soep-feiten-klimaatverandering. “Spotnik.” Laatst geraadpleegd op 24 mei 2019, https://spotnikdespil.wordpress.com/over/.

“The serious Leisure Perspective (SLP).” Laatst geraadpleegd op 30 maart 2019,

https://www.seriousleisure.net/concepts.html

“Turbo.” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://turbo.be/ “Verrekijkjeopbrugge: Paleisje pimpen?” Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.verrijkjekijkopbrugge.be/2018/12/21/paleisje-pimpen/.

99

“Vlaanderen: vrijwilligerswerk.” Laatst geraadpleegd op 27 mei 2019,

https://www.vlaanderen.be/vrijwilligerswerk.

“vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk.” Laatst geraadpleegd op 27 mei 2019,

https://www.vlaanderenvrijwilligt.be/wetgeving/de-vrijwilligerswet/mag-jij-vrijwilligers-

inschakelen/.

“vzw Vlaams steunpunt Vrijwilligerswerk: wetgeving.” Laatst geraadpleegd op 27 mei

2019, https://www.vlaanderenvrijwilligt.be/wetgeving/kosten-en-vergoedingen/de-

forfaitaire-kostenvergoeding/.

“Yper Museum: Voorlopig Bewind.” Laat geraadpleegd op 24 mei 2019, https://www.ypermuseum.be/voorlopig-bewind.

“Yper museum: voorlopig bewind.” Laatst geraadpleegd op 29 april 2019,

https://www.ypermuseum.be/voorlopig-bewind.

“ZandZand.” Laatst geraadpleegd op 25 mei 2019, http://www.zandzand.be/over.html.

Interviews Allary, Aukelyn (coördinator aMAZe). Interview door Luka Franck (studente

Universiteit Gent). Mei 2019.

Cerf, Aurélie (medewerker Belvue Museum). Interview door Luka Franck (studente

Universiteit Gent). Maart 2018.

Conard, Liene (coördinator MAS in jonge handen). Interview door Luka Franck

(studente Universiteit Gent). Maart 2018.

De Jonghe, Rik (coördinator Soundcast). Interview Luka Franck (studente Universiteit

Gent). Maart 2018.

Demaertelaere, Evelyn, Pieter Koten en Rolf Quaghebeur (medewerkers KAAP).

Brainstormsessie door Luka Franck (student Universiteit Gent). April 2019.

Fiers, Lieven (lid Raad van Bestuur). Interview door Luka Franck (student Universiteit

Gent). April 2019.

Gheeraert, Inne (coördinator Unitled). Interview door Luka Franck (studente

Universiteit Gent). April 2019.

Ledure, Lies (coördinator MSK). Interview door Luka Franck (studente Universiteit

Gent). Maart 2019.

Peeters, Hilde (coördinator K-team). Interview door Luka Franck (studente

Universiteit Gent). Maart 2018.

Van De Werf, Sanne (coördinator Jongbloed!). Interview door Luka Franck (studente

Universiteit Gent). April 2018.

100

Bachelor- en Masterproef Bohez, Eveline. “De invloed van leerlingenparticipatie in het deeltijds

beroepssecundair onderwijs op het welbevinden van de leerlingen.” Masterproef,

Universiteit Gent, 2011.

Den Brok, Lise. “Denken, dromen of doen? Educatietheorieën en hun belang voor de

onderbouwing van het educatiebeleid in musea.” Masterproef, Universiteit Utrecht,

2010.

Franck, Luka. “Structurele jongerenwerkingen gekoppeld aan culturele organisaties:

een onderzoek naar de belangrijkste slaagfactoren aan de hand van 4 casussen.”

Bachelorproef, Universiteit Gent, 2018.

Nackom, Charlotte. “Jongeren en musea.” Masterproef, LUCA school of arts en

Hogeschool PXL, 2015.

Studiedag FARO. “Studiedag: MAS in jonge handen - is een jongerenwerking de sleutel voor

een toekomstig museum?” MAS: Antwerpen, 11 februari 2019.

Krantenartikels

Hillaert, Wouter. “Getrouwd voor het geld.” De Standaard, 16 december 2016, n.p.

Laatst geraadpleegd op 22 mei 2019,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20161215_02629432.

“Kunstencentra De Werf en Vrijstaat O. fuseren.” De Morgen, 21 september 2015,

n.p. Laatst geraadpleegd op 12 mei 2019, https://www.demorgen.be/tv-

cultuur/kunstencentra-de-werf-en-vrijstaat-o-fuseren~b58ef968/.

Tielens, Filip. “Bestuur van KAAP moet ook in de spiegel kijken.” De Standaard, 13

februari 2018, n.p. Laatst geraadpleegd op 22 mei 2019,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20180213_03356202.

Niet gepubliceerd Quaghebeur, Rolf. KAAP artistiek. Najaar 2018.

Quaghebeur, Rolf. Nota organisatieschema. Najaar 2018.

101

Bijlagen

BIJLAGE I: INTERVIEW SCHOONVOLK MSK - LIES LEDURE Interview door Luka Franck

MSK (Gent) 26 maart 2019

DOELSTELLINGEN EN VERWACHTINGEN

Vanuit welke hoek kwam de vraag naar een jongerenwerking? Vanuit de

organisatie zelf? Vanuit de jongeren? Vanuit andere partijen?

De vraag naar een jongerenwerking kwam van bij de medewerkers publiekswerking.

Het idee om een jongerengroep op te starten was er al een aantal jaar, maar er was

al heel veel werk voor het aantal medewerkers. In 2017 werd dan toch beslist om de

jongerenwerking op te starten.

Wat willen jullie precies bereiken met jullie jongerenwerking? Wanneer is het

voor jullie geslaagd? Wat is er sinds de opstart van de jongerenwerking

anders?

De doelen van schoonvolk zijn:

- Groter publieksbereik (nu 20 % van de bezoekers is “jongere”)

- MSK als museum voor iedereen - tussen bezoeken in schoolverband en bezoeken

als “volwassene” zit er een leeftijdscategorie die niet snel naar musea komt, ca. 18-

24 jaar. Deze categorie wil het MSK ook bereiken

- Betrokkenheid creëren

- Frisse blik en andere insteek

- Vergroten van naambekendheid

- Uitbreiding van het vrijwilligersbestand en de Vrienden van het MSK

OPROEP

Sinds wanneer is jullie jongerenwerking actief? (Al dan niet achter de

schermen)

De jongerenwerking bestaat sinds 2017, toen nog zonder naam.

Op welke manier hebben jullie de oproep gelanceerd? Via welke

communicatiemiddelen?

De oproep werd in oktober 2017 gelanceerd via social media en de website van het

MSK. Er kwam meteen heel respons op.

Hoe werden de jongeren geselecteerd? Vond er een gesprek plaats/een

motivatiebrief/…?

De jongeren hoefden niet op gesprek te komen, maar werden geselecteerd op basis

van een mail waarin ze moesten enerzijds moesten uitleggen waarom ze zouden

willen deel uitmaken van de jongerenwerking en anderzijds een voorstel doen van

een idee dat ze zouden willen uitvoeren.

102

Is er een maximum aantal?

De groep is gestart met 10 jongeren, die geselecteerd werden op basis van hun mail.

Na een aantal maanden werd toch geopperd dat ze met te weinig waren. Daarna

werd beslist om nog 5 extra mensen aan te nemen. Zij werden geselecteerd op basis

van een gesprek met de coördinators van Schoonvolk.

Gaan jullie elk jaar op zoek naar nieuwe jongeren of verandert de groep op een

dynamische manier?

De jongeren mogen in de werking blijven t.e.m. het jaar dat ze 24 worden. Als er

mensen stoppen dan wordt er één maal per jaar een nieuwe oproep geplaatst.

GROEP

Binnen welke leeftijdscategorie gaan jullie op zoek naar jongeren - wanneer

ben je “jongere”?

Schoonvolk-leden moeten tussen 16 en 24 jaar zijn. Vorig jaar waren er twee

jongeren uit het middelbaar, maar zij zijn nu 18 geworden, waardoor er momenteel

enkel studenten in de groep zitten.

Moeten de jongeren woonachtig zijn in de stad waarin jullie actief zijn of is dit

geen voorwaarde?

De meesten zitten op kot in Gent, maar dit is geen voorwaarde. Het brengt wel met

zich mee dat in het weekend afspreken zeer moeilijk is.

Gaan jullie op zoek naar jongeren met een achtergrond in kunst/cultuur of is

iemand zonder voorkennis ook welkom?

Het msk ging wel op zoek naar jongeren met een algemene interesse voor kunst en

cultuur, maar sommige jongeren waren zelfs nog nooit in het museum geweest.

Studies met een link naar cultuur zijn zeker geen voorwaarde.

Is jullie jongerenwerking een homogene groep of een gemengde groep en op

welke vlakken? (leeftijd, geslacht, studierichting, interesses, …) Hebben jullie

een voorkeur voor één van beide?

De bedoeling was om de groep zo te selecteren zodat het een diverse groep zou

zijn, zowel op vlak van leeftijd, geslacht en studierichting. Dit is zeker gelukt, met

uitzondering van het feit dat de groep voornamelijk uit meisjes bestaat.

COMMUNICATIE

Hoe bereiken jullie de jongeren voor jullie jongerenwerking? Via welke

communicatiemiddelen communiceren jullie met de jongeren?

Schoonvolk heeft een geheime facebookgroep en werkt ook met een google drive.

103

Is jullie jongerengroep actief op sociale media? Zo ja, door wie wordt dit

beheerd?

Jongeren hebben een eigen facebook en instagram pagina. Oorspronkelijk

beheerden de begeleiders die, maar nu posten de jongeren zelf omdat ze heel veel

voorstellen hebben. Na de samenkomst met de medewerker communicatie waren ze

heel enthousiast over sociale media. Ze maken nu zelf via google drive een eigen

communicatieplan met posts voor facebook en instagram met verschillende

rubrieken.

DE WERKING

Welke taken nemen de jongeren op zich? Welke functie heeft de groep?

Ze maakten een eigen programma voor museumnacht, geven gidsbeurten,

voorzagen een life audio guide, promotiemateriaal , … Bij alle activiteiten moet

telkens de link met het museum wel duidelijk blijven. Zo was de yoga niet zomaar

yoga, maar wel gelinkt met schilderijen uit het museum.

Welke graad van verantwoordelijkheid/engagement/betrokkenheid/vrijheid

wordt er aan de jongeren gevraagd?

De jongeren zijn altijd zeer vrij om te brainstormen, ze krijgen vooraf geen kader. De

jongerengroep werkt in twee richtingen. Enerzijds leggen de jongeren zelf ideeën

voor aan het museum, anderzijds kunnen de museumwerkers ook kiezen om de

jongeren te betrekken bij bepaalde projecten. Tot nu toe komen bijna alle voorstellen

van de jongeren zelf. Ze hebben heel veel energie en heel veel ideeën.

Is er een onderverdeling/taakverdeling binnen de groep jongeren?

Sommige mensen hebben heel veel ideeën, anderen zijn stiller maar zijn wel altijd

aanwezig, … Op dat vlak is er veel variëteit. Er worden geen expliciete taken

verdeeld, maar bijvoorbeeld bij het gidsen wordt niet van iedereen verwacht dat ze dit

zullen doen.

Op welke manier worden de jongeren begeleidt? Is er iemand fulltime hiermee

bezig?

De jongerenwerking wordt gecoördineerd door de twee medewerkers van

publiekswerking. Niemand is er fulltime mee bezig, maar de begeleider raadt dit wel

aan. De twee coördinators van het msk kunnen het enthousiasme en de ideeën van

de jongeren nog maar net bijhouden.

Voorzien jullie vormingen of workshops voor de jongeren?

De jongeren hebben het nog niet over vormingen gehad omdat ze voorlopig zelf heel

veel ideeën hebben en die zelf kunnen uitvoeren. Ze krijgen wel altijd bijstand als ze

die vragen van de medewerkers van het msk. Voor de rondleidingen is ook

samengewerkt met cultour.

Hoe vaak komen jullie samen met de jongeren? Is dit vooral overdag/’s avonds,

in de week/het weekend?

Eén keer per maand, op maandagavond, komt de groep samen. De jongeren

spreken zelf daartussen nog af op zondagavond, zonder de coördinators. Tijdens

blokperiodes en grote vakantie ligt de jongerenwerking quasi stil.

104

Hebben de jongeren een eigen plek binnen de organisatie voor hun werking?

Geen fysieke eigen plek, maar ze hebben wel een badge zodat ze altijd binnen

kunnen.

Hoe “belonen” jullie je jongeren? Wordt er een vergoeding voorzien?

De jongeren krijgen een vergoeding volgens vrijwilligersstatuut (volledige dag: 30-35

euro - budget voor eten wordt daar vanaf getrokken). Er is geen vast budget voor de

projecten van de jongeren, dit wordt voorstel per voorstel bekeken.

TIPS AND TRICKS

Welke tips and tricks zou je kunnen meegeven aan een organisatie die een

jongerenwerking wil opstarten?

Opdelen in groepen tijdens vergaderingen werkt niet zo goed, iedereen wil altijd over

alles meedenken.

Het is leuk als de jongeren en vaste medewerkers elkaar leren kennen, maar je moet

er moeite voor doen aangezien jongeren vergaderen op een moment dat de medewerkers er

niet meer zijn. Het is heel fijn als hele organisatie achter de jongerenwerking staat.

Er wordt veel gewerkt buiten normale werkuren.

Het werken met twee maakt het haalbaar omdat je elkaar kan afwisselen.

Je kunt ze niet helemaal vrij laten, hoe enthousiast ze ook zijn. Het blijven vrijwilligers en je

moet hen af en toe achter de veren zitten om hun afspraken en taken na te komen.

105

BIJLAGE II: INTERVIEW SOUNDCAST CONCERTGEBOUW - RIK DE JONGHE

Interview door Luka Franck

Republiek (Brugge) 30 maart 2018

Opstart en vorming

De jongerenwerking van het concertgebouw Brugge, Soundcast, bestaat nu bijna vijf

jaar. Het idee om een jongerenwerking op te starten is ontstaan vanuit de vaststelling

dat op vlak van cultuureducatie en het aanbod voor scholen, het concertgebouw een

zeer succesvol programma heeft, maar dat het zeer moeilijk blijkt om individuele

jongeren te bereiken. Uit een onderzoek bleek dat jongeren die het concertgebouw

kennen zeer positief oordelen over het imago, maar dat dit veel minder zo is bij

jongeren die er nog nooit zijn geweest. Ook bleek uit het onderzoek dat niet van de

juiste communicatiemiddelen gebruik gemaakt wordt om jongeren te bereiken. In het

begin van het bestaan van Soundcast, maakte de jongerenwerking bijvoorbeeld

gebruik van “discovery tips flyers”. Hierbij werden een twintigtal voorstellingen die

gepland stonden voor het komend jaar én interessant zijn voor jongeren voorgesteld.

Deze discovery tips flyers werden na een tijdje aangepast met als belangrijk

aandachtspunt dat jongeren pas last minute beslissen. Vanaf dan werden ze per

trimester uitgegeven.

Deze twee factoren, imago en communicatiemiddelen, zijn de belangrijkste redenen

geweest om Soundcast op te starten en zo meer individuele jongeren bereiken. Bij

het opstarten van Soundcast is naar o.a. Jongbloed! KMSKA en MAS in jonge

handen gekeken. Meteen werd ook heel duidelijk vooropgesteld dat de kwaliteit van

de projecten van de jongerenwerking zeer belangrijk zou zijn en zou primeren op

kwantiteit.

Het samenstellen van de groep

Soundcast telt altijd tussen de 10 en 12 personen en op dit moment is het aantal

jongens en meisjes ongeveer eerlijk verdeeld. De deelnemers van Soundcast zijn

voornamelijk tussen de 21 en 24 jaar, maar het concertgebouw wil er wel naar

streven om ook jongere leden aan te trekken. De jongeren zijn allemaal afkomstig uit

Brugge, maar zitten o.a. op kot in Gent en Brussel.

Het is niet zo dat elk jaar een nieuwe groep wordt samengesteld. De jongeren

kunnen voor verschillende seizoenen blijven. Binnenkort zal het concertgebouw

opnieuw op zoek gaan naar nieuwe leden, aangezien een aantal jongeren na dit jaar

stoppen met Soundcast. Er is door de medewerkers van het concertgebouw een

soort profiel opgesteld van welke competenties een lid van Soundcast zou moeten

hebben. Voordat iemand nieuw wordt toegelaten tot de groep vindt er ook altijd een

intake gesprek plaats. Er wordt naar gestreefd dat in de groep jongeren zitten met

uiteenlopende interesses i.v.m. podiumkunsten en muziek. Het zijn dus voornamelijk

jongeren die een achtergrond in de culturele studies hebben die in Soundcast terecht

komen. Kijk- en luisterervaring is dus wel een vereiste om bij de groep te worden

“aangenomen”. In de groep van het concertgebouw wordt dus bewust de keuze

gemaakt om niet te werken met “doorsneejongeren”, maar wel met jongeren die al

een culturele achtergrond hebben.

106

Voor het vormen van de groep wordt niet expliciet een oproep gelanceerd. Wanneer

er een plaats vrijkomt in de groep of er wordt aangekaart dat er nood is aan een lid

met een bepaald talent/specialisatie/opleiding wordt gezocht naar zo iemand,

bijvoorbeeld via de kunstschool. Soms komen mensen zich ook zelf aanbieden.

De werking

Lid zijn van Soundcast doe je op volledig vrijwillige basis. Er is geen

vrijwilligersvergoeding aan gekoppeld, maar de soundcastjongeren krijgen soms wel

betalende opdrachten van buitenaf. Ook mogen ze gratis naar alle voorstellingen en

wordt een onkostenvergoeding voorzien.

De bedoeling van Soundcast is om via een beperkte groep jongeren andere jongeren

warm te maken voor het concertgebouw. Soundcast heeft dan ook drie functies: als

klankbordgroep, als reporters en de jongerenwerking heeft ook een meer artistieke

functie.

* Klankbord

Soundcast is in de eerste plaats een feedbackgroep die helpt om het concertgebouw

meer jongerenproof te maken. Een opmerking hierbij is meteen dat het toepassen

hiervan door de verschillende afdelingen in het concertgebouw nog een veel groter

automatisme moet worden. Heel vaak wordt in een laatste fase wel beroep gedaan

op Soundcast of op de mening van de coördinator ter controle, maar nog te weinig

worden de Soundcasters van in het begin betrokken.

Zo werd bijvoorbeeld in september een samenwerking met Artevelde Hogeschool

opgestart, “circuit”, waarbij mensen enkele dagen in de week het concertgebouw als

een soort museum kunnen bezoeken en zich hierbij kunnen laten begeleiden door

gidsen. Soundcast had nog veel meer betrokken kunnen zijn bij dit project.

Wel moet benadrukt worden dat de stem van Soundcast zeker telt binnen het

concertgebouw. Vooral op vlak van communicatie heeft de groep heel veel inspraak.

* Reportersgroep

Naast het geven van feedback heeft de groep ook een functie als reporters. De ene

helft van de groep bestaat vooral uit fotografen en filmers, de andere helft zijn

voornamelijk tekstschrijvers. Ze schrijven verslagen en maken beelden van de

voorstellingen, interviewen kunstenaars, filmen repetities, enz. Deze vind je allemaal

terug op de soundcastblog, via de facebookpagina en via de website.

De groep is ook vaak live aanwezig op festivals als More music, Iedereen klassiek en

Surround. Op die festivals hebben ze dan hun eigen reportagestand en maken ze

foto’s en reportages op het moment zelf.

107

De leden van Soundcast maken ook reclame voor geplande projecten. Zo is onlangs

een project opgestart waarbij jongeren naar zeven voorstellingen kunnen gaan kijken

voor maar zeven euro. Het concertgebouw biedt al 50 procent korting aan op alle

voorstellingen voor -26 jarigen, maar er werd gemerkt dat vele jongeren hier niet van

op de hoogte zijn. Desalniettemin was het een te grote stap om de prijs voor alle

voorstellingen naar 10 euro te verlagen voor jongeren en daarom is de 7 x 7 formule

opgestart. Ook door soundcast werd hiervoor campagne gemaakt. De jongeren

vertelden persoonlijk over welke voorstelling zij de moeite vonden. Op deze manier

kreeg de reclame een gezicht.

* Artistiek

Soundcast bestaat uit een zeer autonome groep jongeren met heel veel artistieke

kwaliteiten. De meeste leden zijn volop bezig met artistieke studies of zijn al

afgestudeerd. De jongeren vinden het dan ook zeer belangrijk dat wat ze afleveren

van hoge kwaliteit is. Dat de groep zeer autonoom en ondernemend is, bleek ook uit

hun vraag naar meer artistieke projecten. Naast hun functie als reporters en als

klankbord, willen de jongeren ook zelf creatief aan de slag. Dit werd nogmaals

bevestigd in het kader van een onderzoek dat door één van de leden werd opgestart.

Door een student cultuurmanagment/pianist werd onlangs een onderzoek opgestart

waarbij 60 jongeren werden ondervraagd. Van de 60 jongeren waren er 20 die vaak

naar het concertgebouw kwamen, 20 af en toe en de laatste 20 nooit. Met hen

allemaal werd een face to face gesprek gevoerd. Vanuit dit onderzoek werden

suggesties opgesteld en werd door de jongeren een nieuwe nota geschreven met 4

aandachtspunten.

Ten eerste werd gesteld dat de jongeren ervaren dat ze nood hebben aan

bijscholing. Wanneer ze bij de groep komen is er amper een vorming voorzien en dit

wordt zowel door de jongeren als door de coördinator gezien als een tekort. Een

tweede punt was dat er meer ingezet zou moeten worden op samenwerking met

andere jongerengroepen in Brugge of met andere jongerenwerkingen in Vlaanderen

zoals bijvoorbeeld Jongbloed! of MAS in jonge handen. Als derde werd aangehaald

dat de jongeren zelf af en toe artistieke projecten willen opzetten. Door hen werd

scherp geformuleerd dat ze “meer dan reporters” willen zijn. Vierde punt…

In het verleden werd door Soundcast al een tanksessie gecureerd in het entrepot. Dit

project was zeer succesvol en in november 2017 werd dan ook een nieuw project

opgezet, FRONT. FRONT is een event voor en door jongeren rond het War Requiem

van Benjamin Britten. Het event had een zeer breed bereik en had o.a. als doel om

de drempel voor jongeren richting concertgebouw kleiner te maken. Een nadeel van

FRONT is dat het een zeer grote hap uit de werking heeft gehaald, zowel op vlak van

tijd als budget, en dat ook niet alle twaalf leden van Soundcast betrokken waren. Het

project was zeker een positieve ervaring maar heeft wel duidelijk aangetoond dat er

een bepaald soort sturing/kader nodig is waarbinnen de jongeren aan de slag

kunnen. Tijdens de evaluatie van het project is dan ook besloten dat de komende

maanden vooral gefocust zal worden op enkele kleinere projecten.

108

Binnenkort zal ook een herprofilering van Soundcast gebeuren. Nu de

jongerenwerking vijf jaar bestaat, is deze grondig geëvalueerd. Uit die evaluatie is

besloten dat er extra aandacht moet geschonken worden aan het behouden van het

evenwicht tussen de drie functies/taken van de jongerenwerking. Vooral de artistieke

component zal iets kleinschaliger moeten en zal duidelijker omkaderd en begeleidt

worden. Het is een zeer moeilijke oefening om een evenwicht te vinden tussen de

autonomie van de groep en de begeleiding van het concertgebouw.

Communicatie

De volledige groep komt telkens in april samen met de artistieke directeur voor de

voorstelling van het programma van het komend seizoen. Daarop volgt meteen een

brainstorm over welke projecten Soundcast zou kunnen opstarten voor dat seizoen.

De verdere communicatie tussen de jongeren en de coördinator en tussen de

jongeren onderling verloopt allemaal via een gesloten facebookgroep. Hierin wordt

door iemand een voorstel voor een project gelanceerd en wordt een oproep gedaan

naar wie interesse heeft om daaraan mee te werken. Een werkpunt voor de toekomst

is om meer samen te komen en deze dingen te bespreken i.p.v. enkel via de

facebookgroep te communiceren. Het blijkt echter zeer moeilijk om de groep vaker

samen te krijgen en dit wordt door de coördinator als een groot tekort ervaren.

Wel zal geprobeerd worden om tijdens het project 7 x 7 telkens vooraf met de hele

groep samen te komen en voor de voorstelling samen te eten en te brainstormen.

Soundcast heeft ook haar eigen facebook en instagramaccount. De jongeren creëren

alle content voor deze kanalen, maar die wordt altijd gecontroleerd en gepost door

de coördinator.

Bevindingen / Tips and tricks

Eén van de belangrijkste aandachtspunten bij het opstarten van een jongerenwerking

is om de jongeren au serieux te nemen en hen het gevoel te geven dat ze iets

betekenen binnen de werking. Zo is het project FRONT exponentieel gegroeid door

de inbreng en ideeën van de jongeren. Achteraf is wel geconcludeerd dat er voor een

volgend project heel duidelijk een afbakening of kader nodig is, maar desalniettemin

is het concertgebouw wel meegegaan met de ideeën van de jongeren en was het

een leerrijke ervaring.

Een algemeen aandachtspunt is ook dat er een groot verschil is tussen de

jongerengroep, die zeer los en “artistiek” is en het concertgebouw zelf dat heel erg

gestructureerd is. De structuur die het concertgebouw wil aanbrengen wordt door de

jongeren soms als een belemmering ervaren, maar er is natuurlijk wel een soort

kader of afbakening nodig. Het is een zeer moeilijke oefening om hier een evenwicht

in te vinden. Ook is vastgesteld dat doordat de jongeren zo goed zijn in wat ze doen

op artistiek vlak, ze hun taken soms te professioneel aanpakken waardoor het effect

van het spontane verdwijnt. Zo is de bewerkingstijd van foto’s en filmpjes vaak te

lang, waardoor ze jongeren veel te laat bereiken en hun effect missen. Anderzijds is

het zeer begrijpelijk dat de jongeren eer willen halen van het kwalitatief hoogstaande

werk dat ze leveren. Ook hier moet men zoeken naar een evenwicht.

109

BIJLAGE III: INTERVIEW MAS IN JONGE HANDEN - LIENDE CONARD Interview door Luka Franck

MAS (Antwerpen) 18 maart 2018

Opstart en vorming

Het MAS werd geopend in 2011 en al van voor de opening was beslist dat jongeren

een speciale plek zouden krijgen in het museum. Aan het opstarten van MAS in

jonge handen is veel onderzoek voorafgegaan, hiervoor zijn speciaal mensen in

dienst genomen. Zo heeft men jongerenwerkingen van musea uit andere Europese

steden bekeken. Ook is er een adviescommissie opgesteld geweest die twee

rapporten heeft geschreven: “kies” (aanbevelingen naar musea toe) en “A la carte”

(bevragen van jongeren over wat zijn willen in een museum). Uit deze twee rapporten

werd de conclusie getrokken dat er een speciale plek voor jongeren moest komen

binnen het MAS. Eerst is dit geprobeerd door een volledige verdieping als

tentoonstellingsruimte voor de jongeren in te richten, maar dit bleek iets te ambitieus.

In 2011 jaar was Antwerpen ook Europese jongerenstad, waardoor er extra veel

aandacht en middelen gingen naar het oprichting van een jongerenwerking. Ook

werden in dat jaar jongeren gevraagd om creatieve items te maken die tentoon

gesteld werden in de gangen van het hele gebouw. Naar aanleiding van deze

tentoonstelling werden het schoolgebonden aspect en het vrijetijdsaspect nog samen

aangepakt, erna werd dit gescheiden. Voor beide aspecten is er ook een andere

coördinator. Zo is Liene Conard enkel verantwoordelijk voor het vrije tijdsaanbod en

haar collega enkel voor het schoolgebonden aanbod. Het ultieme doel van het

oprichten van een jongerenwerking is om van het MAS een jongerenmuseum te

maken. Hoe ze dit doen, mogen de jongeren zelf invullen.

Het samenstellen van de groep

De jongerenwerking van het MAS bestaat uit een tiental jonge vrijwilligers. Het is zo

dat je je telkens voor een jaar engageert en dat je op het einde van het jaar kan

kiezen of je blijft of uit de groep stapt. Wanneer er een plekje vrijkomt wordt er een

oproep gelanceerd en gaat de coördinator op zoek naar iemand nieuw. De oproep

wordt altijd volledig via social media en de website van het MAS gecommuniceerd.

Geïnteresseerden kunnen hun CV en motivatie doorsturen en daarna komen ze op

gesprek. Tijdens het gesprek wordt heel duidelijk gemaakt wat het MAS in jonge

handen nu eigenlijk is en wat er van je verwacht wordt als je bij de groep komt. De

jongeren worden geselecteerd op basis van inzet en enthousiasme, maar er wordt

ook gekeken hoe goed de kandidaat in de groep zal passen.

Om geselecteerd te worden hoef je niet per se in Antwerpen te wonen of studeren.

Het MAS in jonge handen neemt jongeren tussen 16 en 26 aan, maar in realiteit zijn

de meeste jongeren tussen de 18 en 24 jaar. De groep is op dit moment eerlijk

verdeeld qua verhouding jongens/meisjes en er zitten jongeren in vanuit alle

mogelijke studierichtingen. Het is niet nodig om “ervaring” te hebben binnen de

museale wereld.

110

Eén keer om de twee jaar komt er ook een jongere via de inburgeringsorganisatie

Atlas bij het team, op zo’n momenten wordt o.a. extra ingezet op groepsdynamica.

Tijdens het jaar worden geen nieuwe jongeren meer aangenomen. De groep die dit

jaar actief is, is dezelfde als vorig jaar. Er werd dus ook geen nieuwe oproep

geplaatst.

De werking

De bedoeling van de jongerenwerking is om van het MAS een jongerenmuseum te

maken. De manier waarop dit gebeurd wordt grotendeels door de jongeren zelf

bepaald. Om de jongeren een kader aan te reiken waarbinnen ze kunnen werken

worden vaak workshops en opleidingen georganiseerd die aansluiten bij de ideeën

en projecten van de jongeren. Bij de opstarting van MAS in jonge handen in 2011

werden de jongeren een halfjaar lang opgeleid door organisatie De Veerman. Drie

kunstenaars/begeleiders werden ingeschakeld om de jongeren elk vanuit hun eigen

vakgebied te begeleiden. Bij het verlaten van MAS in jonge handen krijgen de

jongeren ook een competentiepas, een soort certificaat van alle competenties die ze

hebben verworven tijdens het traject. Voor het bijwonen van een vergadering krijgen

de jongeren een vrijwilligersvergoeding van 5,5 euro, bij het bijwonen van een event

krijgen ze 8,5 euro.

De jongeren van MAS in jonge handen komen bijna wekelijks samen, zeker als er

een project aan de gang is. Dit is vooral ’s avonds in de week en in het weekend op

zondagmiddag. Elk lid van het team heeft een badge waarmee hij/zij in het hele

gebouw kan, op die manier krijgen jongeren een belangrijke rol en

verantwoordelijkheid binnen het museum.

Het opstarten van nieuwe projecten ontstaat altijd uit een wisselwerking tussen het

jongerenteam en de andere medewerkers van het museum. Vaak vertrekken de

jongeren vanuit de collectie van het MAS om een project op te starten, maar

evengoed wordt het jongerenteam gevraagd of ze het zien zitten om rond een

bepaald onderwerp te werken. In oktober start zo o.a. een eigen tentoonstelling van

het jongerenteam. De tentoonstelling zal “instinct” noemen en is ontstaan vanuit een

gemeenschappelijk element uit de volledige collectie van het MAS, namelijk dieren.

Het MAS evalueert haar jongerenwerking elk jaar. Dit is ook noodzakelijk aangezien

ze een soort kwaliteitslabel hebben gekregen en ze een competentiecertificaat

mogen uitdelen.

Communicatie

Alle communicatie tussen de coördinator en de jongeren gebeurt via whatsapp. De

facebookpagina van MAS in jonge handen wordt door de coördinator beheerd, maar

het instagram account en het snapchat account door de jongeren zelf. Hier laten ze

de volgers vooral een blik achter de schermen van zo’n jongerenwerking zien.

111

Bevindingen / tips and tricks

Volgens de coördinator van MAS in jonge handen is het zeer belangrijk dat de

jongeren zich welkom en gewaardeerd voelen in het museum. De jongeren krijgen

dan ook een badge waarmee ze overal binnen kunnen en er wordt aangepaste kledij

voorzien voor tijdens evenementen.

In het begin van het bestaan van de jongerenwerking is er ook eens geprobeerd om

met een peter-meter systeem te werken. Hierbij werd één van de

museummedewerkers peter of meter van één van de nieuwe jongeren uit het

jongerenteam. Dit bleek echter niet zo goed te werken, o.a. doordat de jongeren

vooral ’s avonds en in het weekend aanwezig waren in het MAS en de andere

medewerkers overdag tijdens de week. Vanaf nu is het zo dat de jongeren die al

langer in het team zitten, de jongere begeleiden.

Ook een taakverdeling binnen de groep bleek niet zo goed te werken. De jongeren

werken sinds dan ook altijd samen aan een project tot het afgerond is en beginnen

dan met een nieuw.

Evenementen voor jongeren ’s avonds laten doorgaan werkt zeer goed, maar heeft

een heel grote impact op het museum. Hier moet dus zeker het evenwicht bewaard

worden.

Volgens de coördinator van MAS in jonge handen is het fundamenteel geweest voor

de jongerenwerking dat er vooronderzoek is gedaan in andere steden in Europa, o.a.

in Londen, Parijs en Amsterdam. Daarnaast is het vrijmaken van budget één

belangrijkste voorwaarden voor het slagen van een jongerenwerking. Dit budget is

absoluut nodig voor een aparte communicatie, opleiding en organisatie.

112

BIJLAGE IV : INTERVIEW K-TEAM KAAITHEATER - HILDE PEETERS Interview door Luka Franck

Kaaitheater (Brussel) 2 maart 2019

Opstart en vorming

Het K-team is actief sinds 2010. De vraag naar een jongerenteam komt vooral vanuit

de organisatie zelf. Met de oprichting van het K-team wil het kaaitheater meer

jongeren bereiken en betrekken bij hun voorstelling en werking. Vijf jaar geleden

startte Hilder Peeters bij het kaaitheater en één van haar taken in het coördineren

van het jongerenteam. In de periode voor dat Hilde coördinator werd was het zo dat

jongeren die lid waren van K-team gratis iemand mochten meenemen naar een

voorstelling. Nu is het meer de bedoeling dat de jongeren zich helemaal verdiepen in

het kaaitheater, zo echte “kenners” worden en hun achterban kunnen

enthousiasmeren om ook de eerste stappen richting het theater te zetten. Het team

wordt voornamelijk geleid door Hilde, daarnaast worden ook af en toe stagiairs

ingeschakeld om het team te helpen begeleiden.

Het samenstellen van de groep

Elk jaar wordt door het kaaitheater een nieuw K-team samengesteld. Er wordt

gezocht naar 10 à 15 jongeren tussen de 16 en 26 jaar die studeren of wonen in

Brussel. Het kaaitheater streeft ernaar een zo divers mogelijke groep samen te

stellen. De jongeren komen idealiter uit verschillende studierichtingen en er wordt

gestreefd naar een gelijke verdeling tussen jongens en meisjes. Er zijn ook telkens

jongeren in de groep die al veel kijkervaring hebben, maar ook jongeren die nog

nooit naar theater zijn gaan kijken. In realiteit lukt het niet om elk jaar een even divers

team samen te stellen. Zo zijn er dit jaar 10 jongeren actief in het jongerenteam,

waarvan 8 meisjes en 2 jongens. Ook de leeftijd van de deelnemers ligt voornamelijk

tussen de 17 en 22 jaar. Uit ervaring blijkt dat jongeren die niet in Brussel wonen of

studeren/op kot zitten vaak na enkele tijd afhaken. Daarom is bij de oproep nu ook

toegevoegd dat dit wel degelijk een voorwaarde is om bij het team te komen. Het

huidige K-team is in november samengesteld en opgestart.

De oproep voor het samenstellen van het K-team wordt gelanceerd via de

publiekswerking. Sleutelfiguren binnen de leefwereld van jongeren worden

aangesproken om de oproep te verspreiden. Ook is deze terug te vinden op de

website van het kaaitheater. De jongeren die zich aangemeld hebben worden

uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Tijdens dit gesprek wordt gepolst naar

de motivatie van de jongeren en wordt uitgelegd wat van het verwacht wordt. Het

gebeurt zeer zelden dat er iemand geweigerd wordt. Tijdens het jaar worden er

normaal gezien geen extra jongeren meer aangenomen.

De werking

De bedoeling van de oprichting van het K-team is dat jongeren zich ontwikkelen als

kenners van het kaaitheater en hun vrienden en “achterban” aanspreken om zo de

stap richting het theater kleiner te maken. De jongeren zijn dus een soort

“ambassadeurs” en “kenners” van het theater en de bedoeling is dat ze andere

jongeren warm maken om naar het kaaitheater te komen.

113

Het programma van het kaaitheater is zeer uitgebreid en misschien niet

laagdrempelig voor jongeren en via het K-team moet hier dus verandering in komen.

Het is dus niet de taak van jongeren om evenementen te organiseren of

rondleidingen te geven, maar vooral om andere jongeren enthousiast te maken. De

jongeren uit het k-team mogen het hele jaar door gratis naar alle voorstellingen. Het

kaaitheater heeft ook een jongerentarief om de stap naar het theater kleiner te

maken. Op de website vind je terug dat dit 10 euro per voorstelling is, op de

facebookpagina staat 8 euro.

Via workshops worden de jongeren van het K-team o.a. begeleidt in het leren kijken

naar voorstellingen. In het verleden werden ook al bootcamp weekends

georganiseerd om bij te leren over theater en dans. De jongeren worden

voornamelijk gestimuleerd om vanuit hun eigen talenten te werken binnen het

jongerenteam. Zo werd er in het verleden al eens een kunstenaar geïnterviewd of

een filmpje gemaakt rond een voorstelling. Zoals eerder vermeld is het dus niet de

bedoeling dat de jongeren eigen evenementen/voorstellingen/rondleidingen

organiseren, maar wel dat ze zicht ontpoppen tot echte ambassadeurs van het

kaaitheater.

De jongeren gaan één keer per maand samen naar een voorstelling. Vooraf eten ze

samen onder begeleiding van Hilde, hun vaste coördinator, en een andere

werknemer van het kaaitheater. Er komt dus telkens iemand anders de jongeren wat

meer vertellen over zijn/haar job. Voor de eerste voorstelling is dit telkens de

algemene directie, dan eens de persverantwoordelijke, de artistieke directie, enz.

Communicatie

De communicatie tussen coördinator en leden van de jongerenwerking gebeurt

vooral via de facebookgroep. Het gebeurd vaak dat er nog extra wordt

gecommuniceerd via sms.

Het K-team heeft ook een eigen facebookpagina, die beheerd wordt door de

jongeren. Op de pagina zijn vooral foto’s en filmpjes te vinden. Deze tonen o.a.

interviews met kunstenaars, beelden van een voorstellingen, een blik achter de

schermen, enz. Het team van dit jaar is voorlopig nog niet actief geweest op de

facebookpagina.

114

Bevindingen / Tips and tricks

Het organiseren en draaiende houden van een jongerenwerking brengt heel wat met

zich mee en is niet altijd even eenvoudig te combineren met de andere taken die

Hilde heeft binnen het kaaitheater. Soms worden stagiairs ook ingezet om de

jongerenwerking te ondersteunen.

Met het jongerenteam van vorig jaar werd op het einde van de periode een

evaluatiemoment georganiseerd. Hilde had met alle jongeren een individueel

gesprek over de werking van het afgelopen jaar. Een vaak voorkomend

aandachtspunt bleek dat de jongeren de opdracht/verwachtingen gecommuniceerd

door het kaaitheater iets te vaag vonden waardoor ze niet goed wisten hoe ze aan de

slag moesten.

Omdat het initiatief voor het opzetten van projecten heel erg bij de jongeren zelf ligt,

hangt het “succes” van de jongerenwerking af van groep tot groep en van jaar tot

jaar. Het ene jaar zit de groepsdynamiek ook veel beter dan andere jaren. Als tip

werd meegegeven dat het heel belangrijk is dat de verwachtingen vooraf duidelijk

worden gesteld en dat de jongeren zich daar genoeg voor inzetten. Het is heel

vervelend om als coördinator de groep te moeten trekken zonder dat er veel respons

komt. Helaas komt dit soms wel voor, o.a. dit jaar heeft de groep een moeilijke start.

Voor het kaaitheater is het zeer belangrijk dat alle projecten die worden

georganiseerd passen binnen de identiteit van de organisatie. Het kaaitheater is een

receptief huis en maakt dus geen eigen voorstellingen. De organisatie bouwt een

lange termijnrelatie op met de artiesten en vele komen jaar na jaar terug. Het is voor

het kaaitheater zeer belangrijk om de projecten van het k-team ook in deze visie in te

passen.

115

BIJLAGE V: INTERVIEW BELVUE BENDE BELVUE MUSEUM - AURELIE CERF Interview door Luka Franck

Telefonisch gesprek 25 maart 2019

DOELSTELLINGEN EN VERWACHTINGEN

Vanuit welke hoek kwam de vraag naar een jongerenwerking? willen jullie

precies bereiken met jullie jongerenwerking? Wanneer is het voor jullie

geslaagd? Wat is er sinds de opstart van de jongerenwerking anders?

In 2016 heropende het Belvue museum met een nieuwe collectie. Naar aanleiding

daarvan werd in 2014 een jongerengroep samengesteld die mee zou nadenken over

hoe ze via die nieuwe collectie meer jongeren naar het museum konden krijgen. De

vraag “Wat willen jullie als jongeren in een museum over België zien?” stond centraal

tijdens het hele project. Zowel qua vormgeving als qua inhoud moest het museum

aansluiten bij de focusdoelgroep die ze wil bereiken: kinderen/jongeren van 3 t.e.m.

18 jaar, zowel binnen als buiten schoolcontext. Uit onderzoek blijkt dat 2/3e van de

bezoekers van het Belvuemuseum binnen deze leeftijdscategorie valt.

De jongerengroep is een halfjaar na opening gestopt. Het “doel” was bereikt,

namelijk de opening van het museum, en de groep trok eigenlijk niet veel nieuwe

jongeren naar het museum.

In 2017 werd een nieuwe jongerengroep opgericht met “jongere jongeren” met een

meer diverse achtergrond. Zij lijken met hun projecten wel nieuwe jongeren naar het

museum te lokken.

OPROEP

Op welke manier hebben jullie de oproep gelanceerd? Via welke

communicatiemiddelen?

De oproep werd gelanceerd via de traditionele communicatiemiddelen van het

museum.

Hoe werden de jongeren geselecteerd? Vond er een gesprek plaats/een

motivatiebrief/…? Is er een maximum aantal? Gaan jullie elk jaar op zoek naar

nieuwe jongeren of verandert de groep op een dynamische manier? Of werkt

de jongerenwerking projectmatig?

De jongeren werd gevraagd een cv en motivatiebrief op te sturen en daarna volgde

een “sollicitatiegesprek”. Er was vooraf geen maximum aantal deelnemers

vastgelegd. Na een jaar werd er opnieuw een oproep gedaan en kwamen er 4

nieuwe leden bij. De voorwaarden voor deelname waren interesse voor cultuur (in

zeer brede zin), leeftijd tussen 18 en 23 jaar, Frans of Nederlandssprekend en kennis

van de andere taal.

Voor de tweede groep mikt men op jongere jongeren die uit een sociaal moeilijkere

context afkomstig zijn. Deze groep werd van buitenaf geselecteerd via contact met

het jeugdnetwerk in Brussel. De Foyer selecteerde de jongeren en pas wanneer de

groep volledig was, werd kennis gemaakt met het Belvue museum.

116

GROEP

Binnen welke leeftijdscategorie gaan jullie op zoek naar jongeren - wanneer

ben je “jongere”? Moeten de jongeren woonachtig zijn in de stad waarin jullie

actief zijn of is dit geen voorwaarde? Gaan jullie op zoek naar jongeren met een

achtergrond in kunst/cultuur of is iemand zonder voorkennis ook welkom? Is

jullie jongerenwerking een homogene groep of een gemengde groep en op

welke vlakken? (leeftijd, geslacht, studierichting, interesses, …) Hebben jullie

een voorkeur voor één van beide?

Op vlak van leeftijd, geslacht en moedertaal was er diversiteit binnen de groep. Op

vlak van studierichting, sociale achtergrond en interesse in cultuur bleek de groep

zeer homogeen te zijn. Alle jongeren volgden een universitaire opleiding, vaak met

een duidelijke link naar cultuur. Wonen in Brussel was geen voorwaarde voor

deelname. De jongeren kwamen zowel uit Brussel, Vlaanderen en Wallonië en de

verplaatsing zorgde ook nooit voor problemen.

COMMUNICATIE

Is jullie jongerengroep actief op sociale media? Zo ja, door wie wordt dit

beheerd?

De jongerengroep had een eigen facebookpagina.

DE WERKING

Welke taken nemen de jongeren op zich? Welke functie heeft de groep? -

Projecten en evenementen organiseren? Rondleidingen geven? Andere

jongeren enthousiast maken? Feedbackgroep/klankbord? Drempels voor

andere jongeren wegnemen?

Van 2014 t.e.m. 2016 dachten de jongeren mee na over het nieuwe Belvue museum.

De eerste 6 maanden na opening hebben ze ook een aantal evenementen

georganiseerd zoals een jacht in Brussel, rondleidingen, festival met concerten,

meewerken aan museum night fever, audiogids, …

Welke graad van verantwoordelijkheid/engagement/betrokkenheid/vrijheid

wordt er aan de jongeren gevraagd? Steunt de hele organisatie het idee van

een jongerenwerking?

De jongeren kregen telkens heel veel vrijheid om te brainstormen. Er werd vooraf

geen kader gevormd en bijna alle projecten zijn uitgevoerd. Het Belvuemuseum wou

de jongeren alle vertrouwen en vrijheid geven, zodat ze zich ook verantwoordelijk

zouden voelen voor hun projecten.

Op welke manier worden de jongeren begeleidt? Is er iemand fulltime hiermee

bezig? Voorzien jullie vormingen of workshops voor de jongeren?

Een medewerker uit het museum was telkens aanwezig bij bijeenkomsten. De

jongerengroep was één van zijn/haar taken. Daarnaast was er bij elke samenkomst

externe begeleiding door iemand van de Veerman.

117

Hoe vaak komen jullie samen met de jongeren? Is dit vooral overdag/’s avonds,

in de week/het weekend?

De jongeren kwamen zo goed als elke woensdagnamiddag samen.

Hebben de jongeren een eigen plek binnen de organisatie voor hun werking?

De eerste jongerengroep niet, de tweede groep wel. De eerste groep kwam meestal

samen op kantoor bij de andere medewerkers. Zij waren helemaal geïntegreerd als

deel van het team.

Hoe “belonen” jullie je jongeren? Wordt er een vergoeding voorzien?

Nee, de jongeren deden dit volledig vrijwillig. Er was geen vergoeding voorzien, ook

niet voor transport.

TIPS AND TRICKS

Welke tips and tricks zou je kunnen meegeven aan een organisatie die een

jongerenwerking wil opstarten?

Wanneer je een brainstormsessie of workshop te veel kadert of in een bepaalde

richting duwt, zijn de jongeren veel minder gemotiveerd dan wanneer ze het gevoel

hebben dat het hun eigen idee is. Als iets een eigen idee is dan hebben ze een

groter gevoel van verantwoordelijkheid en zullen ze zich extra hard inzetten voor een

project.

Jongeren moeten vrijheid, maar ook vertrouwen krijgen. Zo is er nooit een project

geweest dat niet concreet is geworden.

Als je met jongeren samenwerkt moet je absoluut flexibel en out of the box denken.

Dit hangt heel erg af van de instelling van de organisatie.

Jongeren moeten zich welkom en op hun gemak voelen: iedereen moet jongeren

kennen, momenten met de ploeg, lunch/diner, deel van het team, …

118

BIJLAGE VI: INTERVIEW UNTITLED MU.ZEE - INNE GHEERAERT E-mail 9 april 2019

DOELSTELLINGEN EN VERWACHTINGEN

Vanuit welke hoek kwam de vraag naar een jongerenwerking? Vanuit de

organisatie zelf? Vanuit de jongeren? Vanuit andere partijen?

Het idee voor de oprichting van een jongerenwerking kwam er door Thea

Vandenbussche, studente sociaal werk aan de Arteveldehogeschool, die stage liep

bij Mu.ZEE. Zij heeft haar stage gericht rond de vraag “Hoe kan Mu.ZEE meer

jongeren bereiken en een meer jongerenvriendelijk imago uitbouwen?”. Zij heeft

haar klas uitgenodigd in Mu.ZEE voor kritische analyse van de huidige situatie en

een brainstorm rond haar centrale stagevraag. Uit deze brainstorm kwam het idee

om een jongerenplatform op te richten dat betrokken wordt bij de museumwerking en

eigen activiteiten mag uitwerken voor jongeren. Mu.ZEE heeft toen, samen met

Thea, een eerste open call uitgeschreven in april 2018, daaruit kwamen 5 jongeren

voort. Samen met hen hebben we het idee van een jongerenplatform, de

communicatie/promotie rond het platform en een eerste activiteit verder vorm

gegeven. De jongeren beslisten om eerst een promotiefilm te maken waarvoor we in

oktober een filmdag gehouden met een door hen zelf uitgedacht scenario. Daarna

hebben ze een communicatieplan uitgewerkt en regelmatig posts gedaan op

facebook (en in mindere mate instagram). Vervolgens hebben ze een eerste activiteit

bedacht: een tentoonstelling uitbouwen met jongeren voor jongeren in Mu.ZEE.

Hiervoor hebben ze een open call gedaan in maart 2019 en daar zijn 19 deelnemers

uit gekomen waarvan er nu nog 16 overblijven.

Steunt de hele organisatie het idee van een jongerenwerking?

Ja, het idee van een jongerenplatform wordt gedragen door de hele organisatie.

Enkele jongeren hebben ook geholpen bij de opbouw van een tentoonstelling en

worden nu ook ingezet voor het waarderingstraject van de collectie.

Wat willen jullie precies bereiken met jullie jongerenwerking? Wanneer is het

voor jullie geslaagd? Wat is er sinds de opstart van de jongerenwerking

anders?

We willen meer jongeren betrekken in onze werking, het jongerenimago van het

museum versterken, regelmatig projecten samen met hen uitwerken, jongeren een

platform aanbieden om projecten te organiseren en samen te werken met andere

jongeren.

Het kernteam van 5 jongeren is nu reeds nauwer betrokken bij de projecten. We

krijgen ook vragen van andere organisaties om met ons samen te werken, zoals

Pukkelpop en Filmfestival Oostende, omwille van onze jongerenwerking.

119

OPROEP

Op welke manier hebben jullie de oproep gelanceerd? Via welke

communicatiemiddelen?

De oproep werd verspreid via de website van het museum, via facebook, instagram,

de nieuwsbrief van Mu.ZEE, de nieuwsbrief van de jeugddienst, affiches bij de

culturele huizen, het zwembad en de bibliotheek van Oostende. Via facebook

hebben we extra promotie aangekocht, zodat we dagelijks 7000 jongeren bereikten

gedurende 2 weken.

Hoe werden de jongeren geselecteerd? Vond er een gesprek plaats/een

motivatiebrief/…?

Ze hebben een motivatiebrief en hun portfolio ingediend. Met het kernteam zijn we

vervolgens samengekomen om ze te selecteren. Daarna ontvingen ze een mail met

de boodschap of ze geselecteerd waren en werden ze uitgenodigd voor een eerste

bijeenkomst.

Is er een maximum aantal?

We hebben uiteindelijk niemand moeten uitsluiten. We hadden precies het juiste

aantal en het niveau zat goed. Het gaat hier echter om één specifiek project: de

tentoonstelling. Daarna zullen we weer opnieuw een open call maken voor een nieuw

project.

Gaan jullie elk jaar op zoek naar nieuwe jongeren of verandert de groep op een

dynamische manier?

Aangezien we pas gestart zijn moet de dynamiek en de aanpak van de groep zijn

weg nog vinden.

Sinds wanneer is jullie jongerenwerking actief? (Al dan niet achter de

schermen)

De jongerenwerking is gestart in april 2018.

GROEP

Binnen welke leeftijdscategorie gaan jullie op zoek naar jongeren - wanneer

ben je “jongere”? Moeten de jongeren woonachtig zijn in Oostende? Gaan

jullie op zoek naar jongeren met een achtergrond in kunst/cultuur of is iemand

zonder voorkennis ook welkom?

De jongeren die in aanmerking kwamen voor de jongerengroep moesten tussen de

16 tot 26 jaar zijn, maar wonen in Oostende was geen vereiste. Ook was een

achtergrond in kunst/cultuur geen must voor het deelnemen aan de jongerengroep.

Mensen die geen kunstachtergrond hebben zullen niet deelnemen aan de

tentoonstelling als kunstenaar, maar kunnen wel helpen met de organisatie,

communicatie en dergelijke.

120

Is jullie jongerenwerking een homogene groep of een gemengde groep en op

welke vlakken? (leeftijd, geslacht, studierichting, interesses, …) Hebben jullie

een voorkeur voor één van beide?

De leeftijden van de jongeren is een goeie mix tussen 16 en 26 jaar. Wat betreft

geslacht is de verhouding mannen-vrouwen 40%-60%. De meeste jongeren

volg(d)en een opleiding die aansluit bij kunst en cultuur en hebben dus best al wat

voorkennis.

COMMUNICATIE

Hoe bereiken jullie de jongeren voor jullie jongerenwerking? Via welke

communicatiemiddelen communiceren jullie met de jongeren en de jongeren

onderling?

Momenteel wordt er nog wat geëxperimenteerd met welk communicatiekanaal best

werkt. Her kernteam van 6 personen communiceert via whatsapp en mail. De 16

jongeren die meewerken aan het maken van een eigen tentoonstelling hebben

onlangs een gesloten facebookgroep opgestart. Daarnaast wordt ook via mail

gecommuniceerd en komt de groep 1 à 2 keer per maand samen.

Is jullie jongerengroep actief op sociale media? Zo ja, door wie wordt dit

beheerd?

De jongerengroep is actie op facebook en instagram. Mu.ZEE is beheerder en het

jongerenkernteam is redacteur.

DE WERKING

Welke taken nemen de jongeren op zich? Welke functie heeft de groep?

Projecten en evenementen organiseren? Rondleidingen geven? Andere

jongeren enthousiast maken? Feedbackgroep/klankbord? Drempels voor

andere jongeren wegnemen?

Welke graad van verantwoordelijkheid/engagement/betrokkenheid/vrijheid

wordt daarvoor aan hen jongeren gevraagd?

De jongerengroep zal ingezet worden om projecten en evenementen te organiseren,

andere jongeren enthousiast maken, drempels voor andere jongeren wegnemen,

opgenomen worden in bestaande projecten. Ze zijn relatief vrij in het uitwerken van

de tentoonstelling, in de mate van het mogelijke. Uit een brainstormsessie met het

kernteam kwam een projectvoorstel voor het organiseren van een tentoonstelling.

Samen met de medewerkers van Mu.ZEE werd daarvoor een kader opgesteld en dat

werd aan de deelnemers van het tentoonstellingsproject voorgesteld. Er werden

suggesties gedaan maar er was nog steeds heel veel vrije ruimte voor input. Binnen

de grotere groep was er veel verdeeldheid over dit gegeven. Sommigen wouden een

vast kader, anderen vonden het juist moeilijk om daarbinnen te brainstormen. Er zijn

tijdens het brainstormproces nog 3 jongeren afgehaakt.

121

Mu.ZEE blijft wel van mening dat het open karakter en het participatieve element wel

belangrijk is voor het project en dat dus niet alles vooraf binnen een kader moet

vastgelegd worden om iets te doen slagen. Tijdens de eerste vergaderingen werd

over praktische en financiële mogelijkheden ook nog geen aandacht aan besteed om

volop in te zetten op creativiteit. Dit zal pas in een tweede fase aan bod komen.

Is er een onderverdeling/taakverdeling binnen de groep jongeren?

Elke jongere heeft zijn eigen taak: communicatie, organisatie, deelprojecten.

Op welke manier worden de jongeren begeleidt? Is er iemand fulltime hiermee

bezig?

Ik (Inne Gheeraert) ben hier zelf bij betrokken als hoofd publiekswerking, maar

uiteraard niet voltijds, Mu.ZEE heeft nog vele andere projecten.

Voorzien jullie vormingen of workshops voor de jongeren?

Dit is nog niet gebeurd, maar we bestaan dan ook nog maar pas. Het kan eventueel

in de toekomst.

Hoe vaak komen jullie samen met de jongeren? Is dit vooral overdag/’s avonds,

in de week/het weekend? Hebben de jongeren dan een eigen plek binnen de

organisatie voor hun werking?

We komen één keer per maand samen op zondagochtend. We maken gebruik van

de algemene vergaderruimte.

Hoe “belonen” jullie je jongeren? Wordt er een vergoeding voorzien?

De jongeren krijgen de vrijwilligersvergoeding van 34,71 euro.

TIPS AND TRICKS

Welke tips and tricks zou je kunnen meegeven aan een organisatie die een

jongerenwerking wil opstarten?

Vooral luisteren naar de jongeren zelf.

Ze behandelen als volwaardige volwassenen.

Ze kunnen veel bijbrengen aan de organisatie, belangrijk om dit te erkennen en te

zien.

122

BIJLAGE VII: INTERVIEW JONGBLOED! KMSKA - SANNE VAN DE WERF Interview door Luka Franck KMSKA (Antwerpen) 24 april 2018

Opstart en vorming Naar aanleiding van de heropening van het KMSKA focust de jongerencrew zich het laatste jaar vooral op zichzelf en hoe zij zich zal profileren binnen het nieuw museum. Jongbloed! stelde samen met Bloedverwanten, de oud leden van Jongbloed!, een SWOT-analyse op. Op basis daarvan werden drie pijlers opgesteld voor het nieuwe museum: structurele inbedding van de jongerenwerking in het museum, Jongbloed! als culturele vrijhaven en inzetten op diversiteit. Met dit laatste punt wordt voornamelijk bedoeld dat men wil gaan werken met verschillende graden van engagement, i.p.v. enkel de kerngroep Jongbloed!.

Het samenstellen van de groep De oproep gebeurt via sociale media, de website van het KMSKA, jongeren gaan flyeren op events en via mond op mond reclame. Bij de opstart van de jongerenwerking in 2010 is een campagne opgestart in samenwerking met een marketingbureau, vanaf het tweede jaar werd dit niet meer gedaan. In de oproep wordt meteen duidelijk gemaakt dat vanuit het KMSKA een heel intensief engagement verwacht wordt. Er wordt de jongeren gevraagd om een motivatiebrief in te dienen en daarna worden ze uitgenodigd op een speed date avond. Op die avond zijn de leden van Jongbloed! aanwezig en wordt kennis gemaakt met alle nieuwe kandidaten. Aanvullend op deze kennismaking wordt meteen door de groep gekozen wie bij de jongerenwerking kan aansluiten en wie niet.

Het is de bedoeling om van Jongbloed! een zo divers mogelijke groep te maken. Er wordt naar gestreefd om evenveel jongens als meisjes aan te nemen, maar dit blijkt moeilijk aangezien jaar na jaar meer meisjes dan jongens zich aanmelden. Ook zijn jongeren uit alle studierichtingen welkom en hoef je dus geen culturele achtergrond te hebben. Enkel enthousiasme en motivatie tellen. Jongbloed! verwelkomt ook jongeren die niet in Antwerpen wonen, maar uit ervaring is wel al gebleken dat deze na een tijdje wel eens afhaken door de afstand. De groep bestaat altijd uit maximum 15 jongeren die tussen de 16 en 24 jaar zijn.

Het ene jaar is de groepsdynamiek al beter dan het ander jaar, maar dit beïnvloed hoogstens het proces van de projecten, maar nooit het uiteindelijke resultaat. Over het algemeen is Jongbloed! een vriendengroep die ook buiten de KMSKA-uren afspreekt.

De jongerencrew van het KMSKA wordt niet elk jaar opnieuw samengesteld.207 De meeste jongeren blijven enkele jaren in de groep en wanneer er plaatsjes vrijkomen wordt een nieuwe oproep gelanceerd. De afgelopen jaren gebeurde de doorstroom op een zeer natuurlijke manier doordat meestal wel de helft van de jongeren overblijft. De jongerenwerking hoeft dus nooit terug vanaf nul te beginnen en de kennis en ervaring wordt op een heel natuurlijke manier doorgegeven.

207 KMSKA werkt van september tot september

123

Werking De jongerencrew van het KMSKA, Jongbloed!, staat in voor het bedenken van jongerenactiviteiten voor leeftijdsgenoten. Als ambassadeurs van het museum gaan ze aan de slag met de collectie van het KMSKA. Sinds het museum gesloten is voor verbouwingen is de jongerenwerking vooral actief op gastlocaties. Zo zijn er o.a. al projecten geweest in het rockoxhuis en de Fabiola zaal en hebben ze al samengewerkt met het Mhka. Er wordt ook altijd samengewerkt met verschillende andere werknemers van het KMSKA. De jongeren realiseerden al kleinschalige kunstenfestivals, museumnacht, een eigen tentoonstelling, … Naast het organiseren van evenementen is de jongerencrew ook een feedbackgroep voor het museum.

Aan het begin van het jaar worden de plannen van het KMSKA voorgesteld. Daarna gaan de jongeren brainstormen en op basis van deze plannen werken eigen evenementen uit. Vroeger werd eerst gebrainstormd en werd daarna pas gekeken bij welke projecten de ideeën van de brainstorm zouden kunnen aansluiten. Nu wordt omgekeerd gewerkt en wordt gekeken tot wat de plannen van het KMSKA de jongeren inspireert. De aanzet voor de projecten komt wel volledig vanuit de jongerengroep zelf. De verschillende projecten worden telkens één voor één met de hele groep aangepakt. Binnen een project worden welk taken verdeeld, maar het is niet zo dat het ene deel van de groep met een project/evenement bezig is en het andere deel met een ander project.

Er wordt over gewaakt dat de jongeren genoeg gestimuleerd worden om te werken vanuit hun eigen talenten en dat ze eigen verantwoordelijkheden krijgen. Om ze extra te motiveren krijgen de jongeren ook een vrijwilligersvergoeding. Voor het bijwonen van een vergadering ontvangen ze 10 euro, voor het aanwezig zijn op een evenement krijgen ze 20 euro voor een halve dag en 30 euro voor een hele dag. Het is de bedoeling dat ze zelf de nodige formulieren daarvoor invullen. De jongeren krijgen naast een vergoeding ook toegang tot exclusieve evenementen zoals het personeelsfeest en werfbezoeken. Ook de workshops en vormingen zijn gratis en op het einde van het jaar kregen ze tot vorig jaar een competentiepas. Jongbloed komt om de twee weken op donderdagavond samen voor een vergadering of brainstormsessie. Tijdens zo’n vergadering wordt ook samen gegeten. De vergaderingen worden geleid door coördinator Sanne van de Werf. Sanne werkt halftijds en het coördineren van de jongerenwerking is slechts een deel van haar takenpakket. Er wordt op dit moment dan ook goed over nagedacht hoe dit verder zal verlopen bij de heropening van het museum. Wanneer daar vraag naar is organiseert het KMSKA workshops en vormingen voor Jongbloed!. De inhoud van deze workshops en het aantal workshops hangt telkens af van project tot project. In het verleden werd op vraag van de jongeren al een vorming over communicatie en een gidsenopleiding voorzien.

Communicatie De communicatie tussen Jongbloed! en Sanne verloopt via een interne Facebookgroep en via mail. Voor last minute berichtjes wordt voornamelijk Whatsapp gebruikt. Alle documenten worden gedeeld via google drive. Jongbloed! is volledig zelf verantwoordelijk voor haar social media kanalen. Zowel het Facebook- als Instagramaccount worden door de jongeren zelf beheerd. Voor de algemene pagina’s van het KMSKA zijn andere medewerkers verantwoordelijk.

124

Bevindingen / Tips and tricks Vroeger werd gewerkt met doodles om af te spreken voor vergaderingen. Nu komen de jongeren samen op vaste data.

Vroeger werd gewerkt met een meter en peter systeem waarbij de medewerkers van het KMSKA als aanspreekpunt dienden voor de jongeren. Dit bleek moeilijk aangezien er niet veel contact was tussen beide groepen.

125

BIJLAGE VIII: INTERVIEW AMAZE CULTUURCENTRUM BRUGGE - AUKELYN

ALLARY Interview door Luka Franck

Cultuurcentrum (Brugge) 13 mei 2019

DOELSTELLINGEN

Vanuit welke hoek kwam de vraag naar een jongerenwerking? Vanuit de

organisatie zelf? Vanuit de jongeren? Vanuit andere partijen?

De vraag voor een jongerenwerking kwam enerzijds vanuit het beleid. Men wou

inzetten op projecten die de magdalenazaal een frisser imago zouden doen krijgen.

Anderzijds kwam de aanzet ook vanuit het cultuurcentrum zelf omdat er werd

vastgesteld dat er zo goed als geen jongeren naar de voorstellingen kwamen.

Steunt de hele organisatie het idee van een jongerenwerking?

Ja, de directeur is ook iemand die heel erg open staat voor experiment en die het

niet erg vindt als dingen daardoor eens mis lopen.

Wat willen jullie precies bereiken met jullie jongerenwerking? Wanneer is het

voor jullie geslaagd? Wat is er sinds de opstart van de jongerenwerking

anders?

Het doel was om meer jongeren aanwezig te zien bij de voorstellingen. Er worden

dan ook meer en meer tickets door jongeren gekocht. Uit de ticketing valt af te leiden

dat het -26 tarief steeds vaker wordt gekozen.

OPROEP

Op welke manier hebben jullie de oproep gelanceerd? Via welke

communicatiemiddelen?

De oproep werd verspreid via sociale media en via de website van cultuurcentrum

Brugge. Daarnaast ging de toenmalige verantwoordelijke ook langs bij scholen om

reclame te maken in klassen en klassenraden. Dit bleek zeer goed te werken.

Hoe werden de jongeren geselecteerd? Vond er een gesprek plaats/een

motivatiebrief/…?

Alle jongeren die zich aanmeldden werden uitgenodigd voor een eerste samenkomst.

Gaandeweg vielen er een aantal mensen af tot er een kerngroep van 10 personen

overbleef.

Gaan jullie elk jaar op zoek naar nieuwe jongeren of verandert de groep op een

dynamische manier?

De groep veranderde dynamisch. Geïnteresseerden contacteerden de coördinator en

kwamen zo in de jongerenwerking terecht. Soms brachten leden ook

geïnteresseerde vrienden mee die dan ook lid werden.

126

Sinds wanneer is jullie jongerenwerking actief?

De jongerengroep is gegroeid vanuit het label “jonge kaas”, een groep

programmatoren die voorstellingen als jonge kaas labelden voor jongeren die nog

geen kaas hadden gegeten van cultuur. In 2014 werd dan een actievere

jongerenwerking opgericht met als bedoeling om de magdalenazaal een frisser

imago te geven. De jongerengroep werd vorig jaar ontboden. De groepsdynamiek zat

niet zo heel goed, veel jongeren waren al in andere groepen geëngageerd, het

verschil tussen 16 en 26 jarige bleek best groot te zijn, nadenken over de

programmatie voor een jaar erna was moeilijk omdat het nog zo ver af was, degenen

die verder studeerden kregen een mindere link met Brugge, het was moeilijk om een

datum te vinden om te vergaderen die zowel voor leerlingen uit het secundair

onderwijs als voor studenten paste, … Door al deze factoren lukte het moeilijk om

jongeren een seizoen lang aan amaze te binden.

Aukelyn werkt momenteel aan een nieuw dossier om een aantal veranderingen in te

voeren. Ten eerste wordt een expertenjury opgericht waarin enerzijds jongeren, maar

anderzijds ook mensen die werken met jongeren aanwezig zijn. Vorig jaar gebeurde

dit voor de eerste keer en toen waren en mensen van Soundcast, van de Snuffel,

van Blvrd, … De bedoeling is om in de toekomst meer projectmatig te werken

waarbij jongeren naar het cultuurcentrum kunnen komen als ze iets willen

organiseren i.p.v. te werken met een vaste poule. Voor deze projecten wil

cultuurcentrum Brugge ook echt inzetten op samenwerkingen met andere spelers in

Brugge, waarbij elke organisatie wel zijn gezicht/verantwoordelijke voor

jongerenprojecten blijft behouden. De verbouwingen van de culturele wijk kunnen

hier ook een rol in spelen als het hart van de stad voor jongerenwerkingen.

Cultuurcentrum wil haar werking vooral nog meer flexibel maken door op een aantal

dagen haar locaties vrij te houden voor jongerenprojecten.

GROEP

Binnen welke leeftijdscategorie gaan jullie op zoek naar jongeren - wanneer

ben je “jongere”?

De doelgroep van cultuurcentrum Brugge is 16 t.e.m. 26 jaar.

Moeten de jongeren woonachtig zijn in de stad waarin jullie actief zijn of is dit

geen must?

Er waren vooral jongeren aangesloten die woonden, werkten of studeerden in

Brugge. Dit was geen vereiste, maar het was wel belangrijk dat ze een bepaalde

voeling hadden met de stad.

Gaan jullie op zoek naar jongeren met een achtergrond in kunst/cultuur of is

iemand zonder voorkennis ook welkom?

Iedereen was welkom, maar in praktijk waren het vooral jongeren die al een link met

kunst hadden.

127

Is jullie jongerenwerking een homogene groep of een gemengde groep en op

welke vlakken? (leeftijd, geslacht, studierichting, interesses, …) Hebben jullie

een voorkeur voor één van beide?

Op vlak van geslacht en leeftijd was de groep goed verdeeld. De meeste

studierichtingen van de jongeren waren gekoppeld aan kunst of cultuur.

COMMUNICATIE

Hoe bereiken jullie de jongeren voor jullie jongerenwerking? Via welke

communicatiemiddelen communiceren jullie met de jongeren?

O.a. via mail, telefoon en facebook.

Is jullie jongerengroep actief op sociale media? Zo ja, door wie wordt dit

beheerd?

De bedoeling was dat de jongeren de instagram- en facebookpagina van amaze zelf

zouden onderhouden, maar dit gebeurde eigenlijk niet. Cultuurcentrum Brugge bood

wel sturing, maar het was vooral aan de jongeren zelf. Het bleek ook moeilijk om de

pagina’s levendig te houden, omdat het cultuurcentrum sluit tijdens de

zomermaanden. Op die momenten wordt ook bijvoorbeeld reclame gemaakt voor

evenementen van organisaties waarmee wordt samengewerkt.

WERKING

Welke taken nemen de jongeren op zich? Welke functie heeft de groep?

De functie van de jongerengroep was tweeledig. Ten eersten selecteerden zij uit een

120-tal avondvoorstellingen 25 voorstellingen voor jongeren. Deze werden dan aan

een kortingstarief van 7 euro per ticket aangeboden aan iedereen onder de 26 jaar.

Anderzijds mochten de jongeren ook projecten die ze ergens gezien hadden en ook

in brugge wilden zelf organiseren onder leiding van cultuurcentrum brugge. Dit bleek

moeilijk omdat jongeren eigenlijk niet mobiel genoeg zijn om te prospecteren.

Met de opleiding cultuurmanagement van Vives werd ook al verschillende keren

samengewerkt. De studenten krijgen de kans om hun project met ondersteuning

cultuurcentrum Brugge en amaze uit te voeren.

Op welke manier worden de jongeren begeleidt? Is er iemand fulltime hiermee

bezig?

De groep werd begeleidt door Aukelyn, zij was hier halftime mee bezig.

Voorzien jullie vormingen of workshops voor de jongeren?

Dit is nog niet gebeurd omdat er hier gaan vraag naar was.

Hoe vaak komen jullie samen met de jongeren? Is dit vooral overdag/’s avonds,

in de week/het weekend?

Er waren geen vaste dagen waarop afgesproken werd. Op een vergadering werd

telkens de volgende datum vastgelegd. De hoeveelheid van de samenkomsten hing

af van intensiteit van het project.

128

Hebben de jongeren een eigen plek binnen de organisatie voor hun werking?

Nee.

Hoe “belonen” jullie je jongeren? Wordt er een vergoeding voorzien?

Nee, er werd geen vergoeding voorzien. Wel werd er af en toe gezorgd voor een

hapje en/of een drankje en ook vervoerskosten worden terug betaald.

TIPS AND TRICKS

Welke tips and tricks zou je kunnen meegeven aan een organisatie die een

jongerenwerking wil opstarten?

Het allerbelangrijkste voor een organisatie die met jongeren wil werken, is om zo

flexibel mogelijk te zijn. Het is dan ook belangrijk om iemand als vaste begeleider in

te schakelen voor deze projecten die ook flexibel kan zijn.

Met jongeren werken is experimenteren en experimenteren kan mislukken. Ook kun

je jongeren niet forceren. Wanneer het eens een periode moeilijker gaat, is het beter

van het even los te laten.

Als organisatie moet je je ervan bewust zijn dat je in het begin moet investeren in een

jongerenwerking, bijvoorbeeld in de lanceringscampagne.

Omdat “de jongere” niet bestaat wil cultuurcentrum Brugge in de toekomst meer

projectmatig werken, i.p.v. te proberen het over één kam te scheren.

129

BIJLAGE IX

BRAINSTORMSESSIE JONGERENWERKING KAAP

EVELYN DEMAERTELAERE, ROLF QUAGHEBEUR, PIETER KOTEN, LUKA FRANCK

DE WERF BRUGGE - 16/04/2019

VISIE OP JONGERENPROJECT ( BINNEN ALGEMENE VISIE VAN KAAP)

KAAP positioneert zich als kunstencentrum zo dat het vertrekt vanuit de stedelijke

context van Brugge en Oostende en verbindt deze met wat leeft onder kunstenaars

en het publiek. Een duidelijke, uitgewerkte visie omtrent een

jongerenwerking/jongerenprojecten zal groeien vanuit de praktijk, maar het kernidee

is dat KAAP wil verbinden met jongeren en dat jongeren de kans krijgen om KAAP te

kapen. KAAP stelt zichzelf hiervoor de vraag Wat hebben wij jongeren te bieden?.

Op korte termijn wil KAAP dus niet meteen een specifiek artistiek aanbod gaan

ontwikkelen voor jongeren, maar wel wil men kijken in hoeverre het jongeren kan

betrekken bij het bestaande aanbod. Op lange termijn zal dit hopelijk leiden tot een

wisselwerking waarbij, in samenwerking met de jongeren, een aantal aanpassingen

kunnen ingevoerd worden. Er is echter geen masterplan om dé jongerenwerking van

KAAP op te starten die alles van kaap overspant, maar veel eerder is het idee om

kleinere acties/ingrepen/interventies uit te werken. Het zou fijn zijn mocht er in de

toekomst een vrij vaste groep jongeren ontstaan, van waaruit verschillende

initiatieven en projecten zich ontwikkelen, maar dit is geen doel. Het is dan ook niet

de bedoeling om gericht naar een resultaat toe te werken, maar wel om klein te

beginnen en deze micro-interventies te laten groeien en duurzaam te maken.

Vanuit het KAAP-team is er zeker een gevoel van bereidwilligheid t.o.v. dit nieuwe

idee. Het besef dat werken met jongeren veel geduld zal vragen en dat dit soms ten

koste zal gaan van tijd en efficiëntie, schrikt niet af. Er wordt enthousiast uitgekeken

naar het uitwisselen van ideeën met deze nieuwe doelgroep.

TWEE STEDEN / LOCATIES

KAAP is zich zeer bewust van de uitdagingen en mogelijkheden die het werken in

twee steden met zich meebrengt. Voor de jongerenprojecten vertrekt men vanuit

hetzelfde idee als bij de algemene werking: vanuit de eigenheid van de

steden/locaties. Het is niet de bedoeling om een vaste jongerengroep samen te

stellen in Brugge en eentje in Oostende. Veeleer zal er telkens wanneer er

mogelijkheden zijn voor een nieuwe project, een oproep gedaan worden waarbij

jongeren vanuit de hele regio kunnen deelnemen. Woonachtig zijn in Brugge of

Oostende zal geen voorwaarde zijn voor het meewerken aan een project. Idealiter

ontstaat er na een tijdje een soort vaste jongerenpoule met jongeren uit o.a. Brugge

en Oostende van waaruit kleinere projecten vertrekken.

130

FUNCTIE

Het idee is niet om een jongerenwerking op te starten die het geheel van KAAP

overspant, maar wel om, waar mogelijkheden zich voordoen, eerder kleinere

ingrepen te doen op microniveau. Deze ingrepen/activiteiten ontstaan telkens vanuit

een wisselwerking tussen de jongeren zelf en/of KAAP en/of kunstenaars en/of de

stedelijke omgeving. Jongeren inzetten als KAAP-ambassadeurs die hun achterban

aanspreken zou niet tot deze projecten behoren. Wel lijken o.a. een reportersfunctie,

een feedbackfunctie en het mee helpen programmeren (mits een kader) zeer

interessant. KAAP stelt zich open voor nog veel andere mogelijke projecten, maar

wat deze precies zullen inhouden, zal uit de toekomst blijken.

“GROEP”

Voor de leeftijd van de jongeren waarmee samengewerkt kan worden, mikt KAAP op

16 t.e.m. 25 jarigen. Er wordt bewust voor gekozen om ook leerlingen uit de laatste

graad van het secundair onderwijs te betrekken. Op termijn is het de bedoeling om

een zo divers mogelijke groep te betrekken en ook de uitgewerkte activiteiten daarop

de enten en te diversifiëren, maar de eerste contacten zoekt KAAP binnen haar

eigen netwerk. Ook lijkt het een interessante piste om een oproep te doen in de

middelbare en hoge scholen in Brugge en Oostende die creatieve/artistieke

opleidingen voorzien. Daarnaast staat KAAP zeker ook open voor samenwerkingen

met andere relevante organisaties en partners.

Voor activiteiten die ook door de vrijwilligers worden gedaan, bijvoorbeeld bar shifts,

zal een vergoeding worden betaald. Ook jongeren die als reporters voor KAAP op

pad gaan zouden een vergoeding krijgen. De vrijwilligersvergoeding mag echter

vooral niet de hoofdmotivatie zijn om deel te nemen aan een project. Er zal bij elk

project vertrokken worden vanuit de vraag “hoe kunnen we meerwaarde creëren voor

elkaar?”. Soms zal dit een vergoeding zijn, soms kennis, soms locaties ter

beschikking stellen, … Het belangrijkste is dat de samenwerking beide partijen het

gevoel heeft dat er een wisselwerking aan de gang is die meerwaarde creëert.

DANSAND

De bedoeling is om tijdens DANSAND (5-7 juli 2019) een eerste test te doen door

o.a. DANSAND in beeld laten brengen door verschillende doelgroepen, dus ook door

jongeren. De projectjes die hieruit ontstaan kunnen een opstap zijn naar volgende

activiteiten door en/of voor jongeren bij KAAP. Voor deze eerste stappen zullen

KAAP-medewerkers vooral binnen hun eigen netwerk kijken en zal eventueel ook

een oproep gedaan worden via social media. Het is niet de bedoeling om een soort

masterplan uit te rollen met officiële vacatures waarin KAAP dé jongerenwerking wil

opstarten. De uitdaging zal zijn om de oproep enerzijds toch concreet te maken en

anderzijds nog een groot deel open te laten zodat de projecten/activiteiten in dialoog

met de jongeren ontstaan.

131

BIJLAGE X - INTERVIEW LIEVEN FIERS - BRUGGE - 15/04

Interview door Luka Franck

Lieven Fiers is 2013 lid geworden van de raad van bestuur van De Werf en is nu

nog steeds actief als lid van de raad van bestuur en het dagelijks bestuur van KAAP.

Naast het vaste team medewerkers en de vrijwilligers die voor KAAP werken is

er ook een dagelijks bestuur, een raad van bestuur en een algemene

vergadering verbonden aan KAAP. Wat zijn de functies van deze organen?

Waarin verschillen ze?

Ten eerste is er de raad van bestuur. Dit bestuursorgaan is een wettelijk verplicht

orgaan voor elke vzw. De leden van de raad van bestuur zijn Bart Caron, Pascal

Ennaert, Jan op de Beeck, Lieven Fiers, Valery Desmedt, Bert Vanlaere, Johan

Penson en Stefaan Kerger. Zij komen 5 tot 6 keer samen per jaar en zijn bevoegd

voor alle zaken die de wet niet uitdrukkelijk aan de algemene vergadering toeschrijft.

De raad van bestuur is het bestuursorgaan van de vzw, beschikt over een

rechtsbevoegdheid, maar draagt nieuwe leden aan voor de algemene vergadering.

Naast de raad van bestuur is er ook het dagelijks bestuur. Dit orgaan is niet wettelijk

verplicht en wordt gevormd door de leden Bart Caron, Pascal Ennaert, Jan op de

Beeck, Lieven Fiers en Valery Desmedt. Het dagelijks bestuur bestaat uit een kleine

groep mensen die frequenter samenkomen, ongeveer maandelijks. De taak van de

raad van bestuur bij KAAP is om de raad van bestuur voor te bereiden.

De algemene vergadering van KAAP bestaat uit Bart Caron, Pascal Ennaert, Jan op

de Beeck, Lieven Fiers, Valery Desmedt, Bert Vanlaere, Johan Penson, Stefaan

Kerger, Chantal De Smet, Chris Persyn, Eli Devriendt, Julie Vandenbroucke, Lieven

Van Den Abeele, Philip Deceuninck, Geert Tavernier, Vanessa Vens en Jan

Vanroose. De algemene vergadering moet minsten één persoon meer tellen dan de

raad van bestuur en komt twee maal per jaar samen. Eén van de taken van de

algemene vergadering is o.a. om de bestuurders aan te duiden

Wat was de aanleiding voor de fusie tussen De Werf en Vrijstaat O in 2017?

De Werf had het idee dat ze moesten vernieuwen en Vrijstaat O zocht rond dat

moment toenadering omdat ze graag wouden uitbreiden. Het idee was dat de fusie

moest tot een artistieke vernieuwing en uitbreiding moest leiden. Het feit dat KAAP

het eerste regionaal kunstencentrum zou zijn, actief in twee steden, werd als

uitdaging en experiment gezien.

132

Welke gevolgen had de fusie voor de organisatorische structuur van KAAP?

Voor de fusie waren er twee besturen, een bestuur van Vrijstaat O en een bestuur

van De Werf. Na de fusie werden die twee besturen samengebracht en bestond de

raad van bestuur van KAAP uit 12 à 13 mensen. Het idee was dat de raad van

bestuur 5 à 6 keer per jaar samen zou komen en dat het dagelijks bestuur, een

kleinere groep, samen met de directie en voorzitter, frequenter samen zou komen,

namelijk één keer per maand. Er werden twee voorzitters aangesteld, Bart Caron

(gelinkt aan Vrijstaat O) en Pascal Ennaert (gelinkt aan De Werf). Sinds begin 2018

is Bart Caron voorzitter en Pascal Ennaert ondervoorzitter. Bart Caron is politicus bij

Groen en in Vlaams parlement. Ook Pascal Ennaert is politicus, bij SPA, en zetelt in

de Brugse gemeenteraad. Hij is ook voorzitter van de Brugse

huisvestingsmaatschappij.

Na een tijdje voelde men aan dat de focus te veel focus op het dagelijks bestuur

kwam te liggen waardoor de betrokkenheid van raad van bestuur veel minder was.

Het idee is om die in de toekomst te hervormen, te versterken, te vervrouwelijken, en

vaker te laten samenkomen.

Ook de directiestructuur werd na een tijdje herzien. Voor de fusie was Hendrik

Tratsaert directeur van Vrijstaat O en Veerle Mans directeur van De Werf. Na de

fusie werd Veerle Mans aangesteld als zakelijk directeur en Hendrik Tratsaert als

artistiek directeur. Tijdens de zomer van 2017 bleek dat het financieel tekort veel

groter was dan gedacht. In de periode december 2017-januari 2018 werd door de

raad van bestuur zeer vaak vergaderd en werd beslist om een aantal mensen te

ontslaan. Ook de directiestructuur werd toen herzien. Na de zomer van 2018 werd

een nieuwe directeur aangenomen, Rolf Quaghebeur.

Als regionaal kunstencentrum is KAAP uniek in Vlaanderen. De werking in

twee steden, Brugge en Oostende, biedt zowel kansen als uitdagingen. In het

nieuwe beleidsplan van KAAP, dat nog volop in wording is, staat het volgende:

We benaderen met andere woorden niet alleen de kunstenaar vanuit zijn of

haar uniciteit, maar ook de stedelijke contexten waarin we actief zijn en

waarmee we ons expliciet willen verbinden. De werking in Oostende is met

andere woorden specifiek op maat van Oostende gemaakt, die in Brugge is

tailor-made voor Brugge. Wil dat “op maat van de stad” zeggen dat men vooral

rekening houdt met de beschikbare structuur in de stad? Of heeft dit te maken

met de eigen historiek van Vrijstaat O en De Werf?

De werking in twee steden is inderdaad een experiment en een uitdaging, het is de

eerste keer dat zoiets gebeurd in Vlaanderen. Beide plaatsen hebben elk hun eigen

historiek en publiek. In Oostende werd en wordt vooral ingezet op “woord” en “klank”,

bijvoorbeeld debat en jazz. In Brugge wordt vaker dans geprogrammeerd. Er is geen

traditie rond woord en literatuur in Brugge, maar eigenlijk is daar ook wel ruimte voor.

Voor veel mensen heef Vrijstaat O een eerder experimentele bijklank, terwijl in

Brugge vooral de oudere generatie jazzliefhebbers het vaste publiek vormen.

133

Het inspelen op de eigenheid van de twee steden heeft dus zowel met de historiek

als met het publiek te maken. Toch spelen ook de beschikbare ruimtes een rol bij de

programmatiekeuze. In Brugge zijn er twee ruimtes ter beschikking, De Werf en de

Groenplaats. Het probleem met De Werf is dat deze in een uithoek van de stad ligt,

waar niet vaak mensen passeren, dat de buitenkant van het gebouw geen uitstraling

heeft en dat er maximum 100 zitplaatsen zijn in de zaal. In de toekomst zullen alle

kantoren naar de Groenplaats verhuizen en ook zijn daar twee zalen voor artiesten

om te repeteren. In Oostende wordt de mezzanine in Vrijstaat O momenteel als

kantoorruimte gebruikt, maar ook deze zal verhuizen naar de Groenplaats.

De bedoeling is om naast de plekken die eigendom zijn van KAAP ook nomadisch te

werken in de stad en op verplaatsing evenementen en voorstellingen te laten

doorgaan. KAAP wil via de stad verbinding zoeken met haar publiek en vertrekt bij

het programmatieproces vanuit wat op dat moment leeft in Brugge en Oostende. Ook

dit is een aspect waarmee rekening wordt gehouden bij de invulling van het idee van

“op maat van de stad”.

Hoe zou je de huidige stand van zaken bij KAAP omschrijven?

KAAP bouwt na haar “valse start” in 2017 terug verder en verder op. Er worden

nieuwe mensen aangenomen, een nieuwe directeur, een zakelijke verantwoordelijke

en een nieuwe publiekswerker. De toeschouwersaantallen stijgen en de financiële

situatie is opnieuw stabiel. De bedoeling is om in de toekomst, nu de

organisatorische moeilijkheden opgelost geraken, meer en meer in te zetten op het

artistieke aspect.