INTERN

Hoe is de rijkdom van de Belgen samengesteld en verdeeld?Resultaten van een enquête van de Nationale Bank

Seminarie voor leerkrachten 2017

Philip Du CajuDepartement Studiën

2

Overzicht

De Household Finance and Consumption Survey (HFCS)● Organisatie en relevantie● Vermogensbalans van de huishoudens

Vermogensbestanddelen: participatie en waarde in 2010 en 2014● Reële activa● Financiële activa● Schulden

Verdeling van het inkomen en het nettovermogen van de huishoudens● Verdeling van inkomen en vermogen● Samenstelling en gezamenlijke verdeling van inkomen en vermogen

Actuele relevantie voor centrale banken● Verdelingsaspecten van het monetair beleid● Risico’s voor het macroprudentieel beleid

Besluit

3

De Household Finance and Consumption Survey (HFCS)

De sector van de huishoudens is heterogeen: HFCS vult macro data aan met gedetailleerde informatie op gezinsniveau over (de verdeling van) het vermogen

De HFCS ondersteunt de beleidsanalyse van de Bank inzake:● monetair beleid (impact van rentewijzigingen op verschillende huishoudens)● macroprudentieel beleid (analyse van risico’s op de kredietmarkten)

De enquête is representatief op nationaal niveau, en wordt op een geharmoniseerde wijze georganiseerd in de landen van het eurogebied● Eerste golf: referentiejaar 2010, publicatie 2013● Tweede golf: referentiejaar 2014, publicatie 2016● Derde golf: referentiejaar 2017, publicatie voorzien in 2019

Deze presentatie: grote lijnen op basis van de eerste en de tweede golf

4

Vermogensbestanddelen in de HFCS(balans van de huishoudens)

Reële activa● eigen woonst en ander vastgoed● voertuigen: auto's, boten, vliegtuigen, motorfietsen, ... ● waardevolle voorwerpen: juwelen, kunst, antiek, ... ● Eigen bedrijven, zelfstandige zaken

Financiële activa● deposito's: zicht- en spaarrekeningen, termijndeposito's● beleggingen in gemeenschappelijke beleggingsfondsen● obligaties en kasbons● aandelen in (niet-) beursgenoteerde ondernemingen ● waarde van individuele aanvullende pensioenplannen en levensverzekeringen

(waarde van publieke en bedrijfs- of sectorpensioenplannen niet meegerekend)● andere financiële activa: door derden beheerde beleggingsrekeningen, opties, futures,

indexcertificaten, edelmetalen, ... en tegoeden bij derden (bijv. leningen aan familie of vrienden)

Schulden● hypothecaire schuld● niet-hypothecaire schuld kredietlijnen en tekorten op rekeningen uitstaande kredietkaartschuld andere leningen (autoleningen, consumentenkrediet, ...)

5

Reële activa(participatie en doorsnee waarde)

Reële activa

Eigen woonst

Ander vastgoed Voertuigen Waardevolle

voorwerpenZelfstandige

zaak

HFCS I (2010)

89,8 % 69,6 % 16,4 % 77,2 % 15,4 % 6,6 %

219,8 248,3 173,3 6,2 5,0 49,3

(14,1) (9,5) (29,4) (1,2) (2,7) (30,1)

HFCS II (2014)

88,5 % 70,3 % 18,5 % 76,2 % 12,6 % 8,5 %

250,7 249,7 176,8 6,9 5,9 55,5

(11,6) (1,4) (29,1) (1,0) (2,1) (48,2)

Participatiegraad in reële activa in procent van de huishoudens;conditionele mediaanwaarde in duizenden euro;foutenmarge (tweemaal de standaardfout) in duizenden euro tussen haakjes

Bron: NBB (HFCS).

Bezit van reële activa in het algemeen vrij stabiel tussen de twee golven

Toename van de belegging in ander vastgoed, bovenop de eigen woonst

6

Samenstelling van de reële activa van de huishoudens(procentueel aandeel in de totale waarde van de reële activa)

72,7

67,0

16,8

19,3

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

HFCS I (2010)

HFCS II (2014)

Waarde van de eigen woonst Waarde van ander vastgoed Waarde van de voertuigen

Waarde van de zelfstandige zaak Waarde van de overige reële activa

Bron: NBB (HFCS).

Ander vastgoed, bovenop de eigen woonst, wordt belangrijker in de portfolio van huishoudens

7

Financiële activa(participatie en doorsnee waarde)

Financiële activa

Zicht-rekeningen

Spaar-rekeningen

Beleggings-fondsen

Obligaties en

kasbonsAandelen

Aanvullende pensioenen en

levens-verzekeringen

HFCS I (2010)

98,0 % 97,3 % 76,5 % 17,6 % 7,5 % 14,7 % 43,3 %

26,5 1,3 11,8 20,3 30,4 5,0 19,8

(3,2) (0,2) (2,6) (5,6) (18,7) (3,7) (3,0)

HFCS II (2014)

97,9 % 97,1 % 76,6 % 21,0 % 7,8 % 11,0 % 44,4 %

28,5 1,8 16,0 28,2 12,1 9,5 16,7

(3,4) (0,3) (2,9) (9,2) (4,5) (4,6) (1,9)

Bron: NBB (HFCS).

Bezit van financiële activa in het algemeen vrij stabiel tussen de twee golven

Minder directe participatie op de beurs Meer deelname in gemeenschappelijke beleggingsfondsen

Participatiegraad in reële activa in procent van de gezinnen;conditionele mediaanwaarde in duizenden euro;foutenmarge (tweemaal de standaardfout) in duizenden euro tussen haakjes

8

Samenstelling van de financiële activa van de huishoudens(procentueel aandeel in de totale waarde van de financiële activa)

13,0

25,0

14,8

3,7

10,4

7,1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

HFCS I (2010)

HFCS II (2014)

Deposito's Beleggingsfondsen

Obligaties en kasbonnen Aandelen

Aanvullende pensioenen en levensverzekeringen Overige financiële activa

Bron: NBB (HFCS).

Via gemeenschappelijke beleggingsfondsen aangehouden aandelen en obligaties zijn belangrijker geworden dan rechtstreeks aangehouden activa

9

Schulden(participatie en doorsnee waarde)

KredietenHypothecair krediet Niet-hypothecair

kredietEigen woonst Ander vastgoed

HFCS I (2010)

44,8 % 28,5 % 3,2 % 24,2 %

39,0 66,7 56,9 5,2

(8,3) (10,3) (24,6) (1,3)

HFCS II (2014)

48,4 % 31,9 % 4,7 % 25,2 %

49,8 79,1 59,2 6,7

(9,0) (11,2) (12,7) (1,6)

Bron: NBB (HFCS).

Toename van de participatie en de uitstaande bedragen voor alle types van kredieten

Participatiegraad in reële activa in procent van de gezinnen;conditionele mediaanwaarde in duizenden euro;foutenmarge (tweemaal de standaardfout) in duizenden euro tussen haakjes

10

Samenstelling van de schulden van de huishoudens(procentueel aandeel in de totale waarde van de schulden)

80,0

76,7

9,5

14,3

10,4

8,9

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

HFCS I (2010)

HFCS II (2014)

Hypothecair krediet voor de eigen woonst Hypothecair krediet voor ander vastgoed

Niet-hypothecair krediet

Bron: NBB (HFCS).

Hypothecair krediet voor ander vastgoed, bovenop de eigen woonst, vertegenwoordigt een groter aandeel in de schuld van de huishoudens

11

Het inkomen is niet gelijk verdeeld onder de huishoudens(Verdeling van het bruto gezinsinkomen van de huishoudens)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

I II III IV V

HFCS I (2010) HFCS II (2014)

p90/p50=2.6

p90/p50=2.4

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

p10 p20 p30 p40 p50 p60 p70 p80 p90

Aandeel van de kwintielen in het totaal (%) Percentiel in verhouding tot de mediaan

Bron: NBB (HFCS).

Inkomensverdeling al bij al vrij stabiel in België;met mogelijks een licht daling aan de top.

12

Het vermogen is ongelijker verdeeld dan het inkomen(Verdeling van het nettovermogen van de huishoudens)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

I II III IV V

HFCS I (2010) HFCS II (2014)

p90/p50=3.4

p90/p50=3.2

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

p10 p20 p30 p40 p50 p60 p70 p80 p90

Aandeel van de kwintielen in het totaal (%) Percentiel in verhouding tot de mediaan

Bron: NBB (HFCS).1 Wanneer wordt ingezoomd op kleinere groepen van de bevolking, blijkt dat het aandeel van de 10 % rijkste huishoudens stabiel bleef op 43 à 44 %, dat van de 5 % meest vermogende op 30 à 31 %, en dat van de 1 % rijkste huishoudens op 12 % van het totale nettovermogen van de Belgische huishoudens.

Vermogensverdeling al bij al vrij stabiel in België. De top 20% rijkste huishoudens bezit 59 à 61% van het totale vermogen1

13

Gedetailleerde verdeling van het nettovermogen in België(percentielwaarden, inflatiecorrectie en foutenmarges in duizenden euro)

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

p5 p10 p15 p20 p25 p30 p35 p40 p45 p50 p55 p60 p65 p70 p75 p80 p85 p90 p95 p99

2010 2014c 2014 2010- 2010+ 2014- 2014+

Bron: NBB (HFCS).1 Het nettovermogen in 2014, gecorrigeerd voor de inflatie (HICP) tussen 2010 en 2014.

Grote foutenmarges voor extreme waarden in de gegevens (en de afwezigheid van de allerrijksten in het staal) nopen tot voorzichtigheid bij de analyses van kleine groepen, zoals het aandeel van de 1 % rijkste huishoudens in het globale vermogen

14

Samenstelling en verdeling van het nettovermogen(gemiddelde waarde van activa en passiva in duizenden euro, naar nettovermogenskwintiel)

Bron: NBB (HFCS).

-200

0

200

400

600

800

1000

1200

I II III IV V I II III IV V

HFCS I (2010) HFCS II (2014)

Andere financiële activa

Aanvullende pensioenen enlevensverzekeringenBeursgenoteerde aandelen

Obligaties en kasbons

Beleggingsfondsen

Deposito's

Andere reële activa

Zelfstandige zaak

Ander vastgoed

Eigen woonst

Niet-hypothecair krediet

Hypothecair krediet voor ander vastgoed

Hypothecair krediet voor eigen woonst

Vermogen van de middenklasse bestaat vooral uit de eigen woonst, bij de meer vermogenden ook uit ander vastgoed

Financiële activa, andere dan deposito’s, en eigen bedrijven (zelfstandige zaken) bijna uitsluitend in het hoogste vermogenskwintiel

Schulden

Financiële activa

Reële activa

15

Gezamenlijke verdeling van inkomen en vermogen(in procent van het totale aantal huishoudens in een inkomenskwintiel in 2014)

Bron: NBB (HFCS).

Inkomens- en vermogensverdeling zijn vrij gelijklopend: huishoudens met een hoog inkomen hebben doorgaans een groot vermogen, en omgekeerd

Toch zijn er ook huishoudens met een laag inkomen maar een groot vermogen (bijv. gepensioneerden) en huishoudens met een hoog inkomen maar een klein vermogen (bijv. jonge hoog opgeleide tweeverdieners)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I II III IV V

V

IV

III

II

I

Ver

mog

ensk

win

tiel

Inkomenskwintiel

16

Huishoudtypes in vermogens- en inkomenskwintielen(huishoudtypes in procent totaal aantal huishoudens in het kwintiel, in 2014)

Bron: NBB (HFCS).

Weinig ouderen met een hoog inkomen, maar meer met een groot vermogen

Alleenstaanden, met en zonder kinderen, vooral bij de lage inkomens-en vermogensgroepen

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

I II III IV V I II III IV V

Vermogenskwintiel Inkomenskwintiel

alleenstaande oudere

ouder koppel

alleenstaande volwassene zonder kinderen

alleenstaande volwassene met kind(eren)

volwassen koppel zonder kinderen

volwassen koppel met kind(eren)

17

Verdelingsaspecten van monetair beleid zijn complex:geen duidelijke breuklijn tussen “winnaars” en “verliezers” van de lage rente

Bron: NBB (HFCS).

Typologie van de Belgische huishoudens(in % van het totale aantal huishoudens in 2014)

‐10.000

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

2010 2014 2010 2014 2010 2014 2010 2014 2010 2014

I II III IV V

Nettovermogenskwintiel

SchuldaflossingenArbeidsinkomenKapitaalinkomenTransferinkomen

Gemiddeld inkomen naar nettovermogenskwintiel in België (euro)

Lagerentebeleid ondersteunt de groei, de werkgelegenheid (en dus het arbeidsinkomen) en vergemakkelijkt schuldaflossing

18

Macroprudentiële risico’s: verdeling van de hypothecaire schuld,naar debt-service-to-income1 en liquid-assets-to-debt-service2 ratio(in procent van de totale uitstaande hypothecaire schuld van de huishoudens in 2010 en 2014)

3,0

4,3

5,2

8,4

2,5

2,5

2,5

3,0

5,0

4,6

6,8

2,2

17,5

16,5

8,7

7,5

38,4

41,3

10,4

9,6

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

HFCS II(2014)

HFCS I(2010)

Debt-service-to-income ratio (DSTI)

Liquid-assets-to-debt-service ratio (LATDS)

6 maanden of meer Minder dan 6 maanden

Meer dan 50 %Tussen 40 en 50 %Tussen 30 en 40 %Tussen 20 en 30 %20 % of minder

Bron: NBB (HFCS).1 De stroom van maandelijkse afbetalingen voor de hypotheeklening gedeeld door de maandelijkse bruto inkomensstroom van het huishouden.2 De waarde van een huishoudens liquide financiële activa (deposito’s, obligaties en kasbonnen, genoteerde aandelen en fondsen) gedeeld door de

stroom van maandelijkse afbetalingen voor de hypotheeklening.

19

Werklozen1 ondervinden meer problemen om hun schuld af te lossen, maar sommige werkenden lopen ook risico

21%

46%

04%01%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Werkend Werkloos Inactief

Eigenaar met hypotheek met DStI>30% en LtV>80%

Eigenaar met hypotheek met DStI>30% en LtV<80%

Eigenaar met hypotheek met DStI<30%

Eigenaar zonder hypotheek

Huiseigenaarschap en DStl2Naar arbeidsmarktstatus

Bron: HFCS.1 Huishoudens worden onderverdeeld, volgens de arbeidsmarktstatus van de referentiepersoon, in werkend (loontrekkend of zelfstandig), werkloos en inactief (met pensioen of andere inactiviteit).2 De stroom van maandelijkse afbetalingen voor de hypotheeklening gedeeld door de maandelijkse bruto inkomensstroom van het huishouden.3 De waarde van een huishoudens liquide financiële activa (deposito’s, obligaties en kasbons, beursgenoteerde aandelen en fondsen) gedeeld door de uitstaande hypothecaire schuld.

20,8%

33,2%

14,4%

2,9%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Werkend Werkloos Inactief

Eigenaar met hypotheek met LAtD<10% en LtV>80%

Eigenaar met hypotheek met LAtD<10% en LtV<80%

Eigenaar met hypotheek met LAtD>10%

Eigenaar zonder hypotheek

Huiseigenaarschap en LAtD3

Naar arbeidsmarktstatus

20

Risicovolle hypotheekschuld is relatief geconcentreerdbij jonge huishoudens met een laag inkomen

Uitstaande hypothecaire schuld

-34 35-44 45-54 55-64 65+

I 1.7% 1.1% 0.9% 0.6% 0.3% 4.6%

II 1.3% 0.9% 1.5% 1.0% 0.5% 5.2%

III 6.6% 4.5% 3.7% 1.4% 0.3% 16.5%

IV 8.0% 10.8% 6.5% 1.4% 0.4% 27.1%

V 6.9% 22.8% 13.3% 3.7% 0.0% 46.7%

24.4% 40.0% 25.9% 8.1% 1.6% 100.0%

Uitstaande hypothecaire schuld met MDStI2 > 30% Uitstaande hypothecaire schuld met LAMtD3 < 10%-34 35-44 45-54 55-64 65+ -34 35-44 45-54 55-64 65+

I 6.8% 4.0% 3.5% 2.3% 0.6% 17.2% I 4.2% 1.5% 2.0% 1.8% 0.9% 10.4%

II 3.4% 2.9% 4.3% 2.9% 1.1% 14.6% II 2.8% 2.6% 3.8% 1.9% 0.3% 11.4%

III 13.1% 2.8% 5.2% 0.2% 0.1% 21.4% III 6.4% 6.1% 4.9% 2.1% 0.4% 19.8%

IV 7.0% 6.6% 7.1% 0.2% 0.1% 20.9% IV 6.4% 13.5% 9.0% 1.4% 0.0% 30.3%

V 0.0% 21.1% 4.7% 0.0% 0.0% 25.8% V 6.0% 15.3% 5.4% 1.3% 0.0% 28.1%

30.3% 37.4% 24.8% 5.5% 2.0% 100.0% 25.8% 39.0% 25.1% 8.5% 1.7% 100.0%

Concentratie (%) van hypotheekschuld naar inkomenskwintiel en leeftijdsgroep van huishoudens in België

Bron: HFCS.1 Huishoudens worden onderverdeeld volgens de leeftijd van de referentiepersoon).2 De stroom van maandelijkse afbetalingen voor de hypotheeklening gedeeld door de maandelijkse bruto inkomensstroom van het huishouden.3 De waarde van een huishoudens liquide financiële activa (deposito’s, obligaties en kasbons, beursgenoteerde aandelen en fondsen) gedeeld door de uitstaande hypothecaire schuld.

21

Vooral alleenstaande ouders zijn kwetsbaar(Hypotheeklast (DStI1) voor verschillende types van huishoudens, in procent van alle huishoudens per type)

5,6

0,9

10,0

4,2

0,9

0,7

63,1

40,4

30,6

19,6

3,6

0,9

31,2

58,7

59,4

76,2

95,5

98,5

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

koppel met kind(eren)

koppel zonder kinderen

alleenstaande met kind(eren)

alleenstaande zonder kinderen

ouder koppel 2

alleenstaande oudere 2

Hypotheek met DStI>0.3 Hypotheek met DStI<0.3 Geen hypotheek

21

Bron: NBB (HFCS).1 De stroom van maandelijkse afbetalingen voor de hypotheeklening gedeeld door de maandelijkse bruto inkomensstroom van het huishouden.2 Ten minste één persoon in het gezin is 65 jaar of ouder.

22

Besluit

Vermogensenquêtes, zoals die van de Nationale Bank (HFCS), vullen de globale statistieken aan met sociaaleconomisch waardevolle verdelingsinformatie, die relevant is voor het monetair en macroprudentieel beleid

De enquêtegegevens zijn representatief op nationaal niveau, maar zijn steeds omgeven door foutenmarges, zeker rond extreme waarden voor kleine bevolkingsgroepen

Het vermogen is ongelijker verdeeld dan het inkomen; de ongelijkheid is in het recente verleden in België vrij stabiel gebleven

De resultaten tonen een toename van de beleggingen in (en kredieten voor) ander vastgoed, bovenop de eigen woonst; minder directe participatie op de beurs en meer deelname in gemeenschappelijke beleggingsfondsen

De enquête illustreert dat de verdelingsaspecten van het monetaire beleid zeer complex zijn, en dat er geen duidelijke breuklijn is tussen “winnaars” en “verliezers” van de lage rente

De survey registreert een toename van de participatie en de uitstaande bedragen voor alle types van kredieten, en legt potentiële risicohaarden op de hypotheekmarkt bloot, vooral bij éénoudergezinnen en in mindere mate bij koppels met kinderen en alleenstaanden

INTERN

Bedankt!