Leren en begeleiden met een (e-)portfolio

Studiedag WEB 2.0. KHLim/BASO12 februari 2008

valere.awouters@khlim.be/ jan.schrooten@khlim.be

Wie zijn gedachten niet in de verte stuurt, zal zorgen vinden in de nabijheid.

(Confucius)

Inhoud• Inleiding

– Soorten portfolios– Begrip ‘portfolio’ (in het onderwijs)

• Portfolio versus logboek• Het Persoonlijk OntwikkelingsPlan (POP), de kern

van het portfolio• Leren, begeleiden en portfolio• Voorbeelden• Elektronisch, digitaal of …?• Beperkingen• Besluit

Soorten portfolio’sHoofdzakelijk 3 soorten, afhankelijk van het

doel:– Ontwikkelingsportfolio

Sturen van en reflecteren op leerprocessen

– Beoordelingsportfolio Beoordelen en bewijzen van leerresultaten(Aangewezen voor beoordeling van stages)

– Presentatieportfolio Jezelf presenteren, solliciteren, …(Zeker voor 7de specialisatiejaren, BSO, maar ook bv. TSO Informaticabeheer)

Of een combinatie hiervan: bv. de vrije ruimte in het ASO

Wat is een portfolio? – 1Driessen – Van Tartwijk – Van der

Vleuten

1. Onder een portfolio wordt verstaan een selectie van illustratief materiaal dat een beeld geeft van de wijze waarop studenten of leerlingen taken hebben uitgevoerd.

2. Behalve materiaal bevat een portfolio ook nog teksten van de samensteller die het verzamelde materiaal in perspectief plaatsen.

3. Een portfolio bevat naast materiaal en bijschriften ook beschouwingen (zelfreflectie, zelfanalyse of sterkte-zwakte analyse genoemd), waarin de samensteller een analyse maakt van de eigen competenties.

• Een portfolio is een verzamelmap waarin formele en minder formele documenten zijn opgenomen.

• Met behulp van deze documenten kun je inzicht krijgen in het totale traject van leren, ontwikkelen en ervaring opdoen met betrekking tot studeren en werken.

• In een portfolio worden o.a. opgenomen: CV, EVC, POP, hobby’s, persoonlijke talenten, persoonlijke prestaties, logboek, …

Wat is een portfolio? – 2Arets - Heijnen - Ortmans

Portfolio versus logboek• Een logboek is een inventaris, een reflectie

op losse ervaringen/handelingen…• Een logboek kan onderdeel zijn van een

portfolio.• Een portfolio is méér dan een logboek,

kadert alles in een bepaalde geschetste ontwikkelingslijn.

• Bij ontwikkelingsportfolio’s zijn de elementen (=logboek) slechts de basis om tot ontwikkeling te komen.

Persoonlijk OntwikkelingsPlan (POP)

• Een pop is eigenlijk DE KERN van het portfolio.

• Een persoonlijk ontwikkelingsplan is een (elektronisch) document waarmee het mogelijk is je eigen ontwikkeling door middel van analyse en een plan van aanpak te sturen, bij te stellen en vast te leggen.

• Het belangrijkste element in dit groei- en ontwikkelingsproces is de continue eigen reflectie waardoor het POP voortdurend actueel moet blijven.

Zo kan je door middel van een POP :

• zelfkennis en zelfinzicht verwerven in je sterke en zwakke punten

• inzicht krijgen in hoe je omgeving over je denkt (i.c. leerkrachten, medeleerlingen, ouders, e.a.)

• je eigen leerproces vastleggen• leren van je eigen fouten en hoe deze in de toekomst te vermijden• kansen zien en benutten met betrekking tot jouw professioneel

functioneren• binnen- en buitenschoolse leerervaringen verbinden• de eigen keuzes over studie en loopbaan analyseren en zonodig

bijstellen• de eigen ontwikkeling van leren en werken planmatig sturen en in

een langetermijnperspectief plaatsen.

Schematische weergave

Reflectiecyclus Korthagen

Opstellen van plan van aanpak

Leerdoelen formuleren rond concrete,observeerbare activiteiten:

– Doel: wat wil ik bereiken?– Inhoud: waarover gaat het?– Leerweg: Hoe ga ik er aan werken?– Tijdpad: Wanneer ga ik resultaat kunnen

bereiken?– Evaluatie: Wanneer is mijn resultaat

bevredigend?

Haalbare doelen in plan van aanpak

SMARTI-model:– Specifiek– Meetbaar– Activerend– Realistisch– In tijd gezet– (Inspirerend)

Haalbare doelen in plan van aanpak

• ‘Ik ga harder studeren op het vak webdesign’ is niet bruikbaar in een plan van aanpak

• Ik ga de cursus doornemen tegen volgende week en eventuele vragen posten op het gepaste monitoraatforum. Als mijn examenuitslag tegenvalt ga ik op zoek gaan naar iemand die me bijlessen kan geven. Hiervoor zal ik dan eerst Dhr. Parthoens aanspreken.

Enkele voorbeelden

• Student ondervindt vakinhoudelijke problemen

• Student is niet meer gelukkig met studiekeuze

• Student heeft een verkeerde studiemethode

Meerwaarde van leren met portfolio

• Traditioneel kennisoverdrachtsmodel• Competentiegericht opleiden• …

Samengevat: de waarde van het portfolio stijgt

naarmate de actieve betrokkenheid (op metacognitief) niveau verhoogt!

Didactisch model van Van Gelder

Competentiegericht opleiden

VoorbeeldenBedoeling leerervaring later omzetten in

de praktijk! • POP: zie eerder• Smartschool-voorbeelden

– Documenten– Logboek– Beoordeling

• Toledo-voorbeelden– Uitnodigende, vrije welkomstpagina– Organisatie Leergroep– Projectmatig - Erasmus

Voorbeeld: documenten

Voorbeeld: logboek

Voorbeeld: beoordelingen

Voorbeeld: Projectmatig Pf

Vrije welkomstpagina van digitale portfolio in Toledo

Digitale Portfolio in ToledoOrganisatie Leergroep

Evaluatie Leergroep a.h.v. Portfolio

• Uitgangspunt voor formatieve, tussentijdse feedbackgesprekken

• Summatief evaluatiemoment in mei:“Bewijs aan de hand van je portfolio dat je dit academiejaar in beweging bent gekomen”

Evaluatie Leergroep a.h.v. Portfolio

Professionalisering =

Actie

Reflectie

Duiding en bewustmaking

Verbetering, groei

Papieren versus Digitaal pf• Voordelen digitaal portfolio

– Gebruiksgemak– Flexibiliteit– Multimedia presentaties– Multimediale vaardigheden– Communicatie– Geringere milieubelasting

• Nadelen digitaal portfolio– Materiële factoren– Persoonsgebonden factoren

Beperkingen op het niveau van de:

• Leerling– Reflecteren, zichzelf in kaart brengen is ‘moeilijk’!– Het leren met een portfolio is een (leer-)activiteit

op zich (die ook moet geleerd worden)!• Leerkracht

– Weerstanden (bijscholing, evaluatie, nieuwe werkvormen, minder controle,…)

• Organisatie of school– infrastructuur

Beperking op het niveau van de leerkracht:

• Koken kost geld, maar vergt ook tijd! (Is er die wel?)

• Aanvaarding van leren met portfolio (dr. S. Downes)

Can we, when we explore their world, resist the urge to make them just like us?

Beperking op het niveau van de organisatie

Prof. Dr. B. CollisQuality: from which perspective?

Besluit:• Een portfolio is méér dan een verzamelmap/logboek.• POP zijn de kern van portfolio’s.• Inzicht in het eigen functioneren is een beoogde

meerwaarde.• De waarde van het portfolio neemt toe naargelang de

inspraak in het gehele leerproces toeneemt voor de lerende.

• Er is niet 1 model/aanpakstrategie dat de waarheid in pacht heeft. Leren staat open voor diversiteit!

• De taakbelasting voor leerlingen en leerkrachten moet blijvend bewaakt worden!

Dank u voor uw aandacht!