Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Hoe de technologie het leven van mensen met een visuele beperking kan kleuren

Jeroen BaldewijnsBlindenzorg Licht en Liefde vzw

Prof. Jan EngelenK.U.Leuven

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Inhoud van deze presentatie

Welke hulpmiddelen zijn beschikbaar? Hoe kleuren deze hulpmiddelen het dagelijkse leven van personen met een visuele beperking? door Jeroen Baldewijns

Hoe kleurrijk verwachten we de nabije en verre toekomst op het vlak van deze ‘ondersteunende technologie’? door Prof. Jan Engelen

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Weinig of geen zicht hebben,wat betekent dat in de praktijk?

Wat is blindheid? Nuances in blindheid ‘Helemaal niets zien’

of ‘Licht en donker zien’ ‘Blind geboren zijn’

of ‘Blind geworden zijn’ Wat is slechtziendheid?

Veel soorten oogaandoeningen vele vormen van slechtziendheid

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 1

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 2

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 3

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 4

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 5

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 6

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 7

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 8

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Demo 9

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Aan de rand van een groot bos woonde een arme houthakker met zijn vrouw en twee kinderen. Het jongetje heette Hans en het meisje Grietje. Ze hadden maar heel weinig te eten en op een dag, toen alles in het land heel duur was geworden, kon de houthakker ook niet meer voor het dagelijkse brood zorgen. Toen hij ’s avonds in bed lag te piekeren en te woelen van de zorgen, zuchtte hij eens diep en zei tegen zijn vrouw: ‘Wat moet er van ons terechtkomen? Hoe kunnen we onze kinderen te eten geven als we zelf niks meer hebben?’

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Weinig of geen zicht hebben,wat betekent dat in de praktijk?

zich informeren, lezen, schrijven, tv ‘kijken’, Winkelen of bankieren, zich oriënteren en verplaatsen, …

Er treden diverse functionele beperkingen op bij:

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Enorm hulpmiddelenaanbod…het verhaal van het bos en de bomen

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Leeshulpmiddelen

Daisy-speler

VoorleestoestelBeeldschermloep

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Schrijfhulpmiddelen

Brailleprinter

NotitietoestelBeeldschermloep

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Hulpmiddelen dagelijks leven

Witte stok Kleurendetector Aangepast uurwerk, wekker Sprekende thermometer,

weegschaal,… Merktekens, merkpasta Aangepaste gezelschapsspelen …

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Computeraanpassingen

Monitorarm Toetsenbord-aanpassing

Groot breedbeeldcomputerscherm

Vergrotingsprogramma

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Computeraanpassingen

Schermuitlees-programma

Brailleleesregel

Spraaksynthesizer

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Altijd denken aan toegankelijkheid!!!“Aangenaam, mijn naam is Ellen. Misschien ben ik wel de werknemer met de langste staat van dienst bij het ter ziele gegane Lernout en Hauspie. Dagelijks lees ik de informatie op computerschermen voor aan duizenden blinden en slechtzienden in Vlaanderen. Kunstmatige stemmen bestaan in vele soorten en maten. Mag ik je voorstellen aan mijn collega Sofie?”“Bedankt Ellen. Sommige mensen houden meer van mijn zwoele stem; andere verkiezen het wat koelere stemgeluid van Ellen. Maar verder zijn Ellen en ik de beste vriendinnen. Geoefende gebruikers vinden mijn standaard leestempo te langzaam. Geen probleem, het kan ook een stukje sneller. Het kan zelfs heel erg snel. Zo snel dat je er vast niets meer van begrijpt. Maar geloof me, ervaren computeraars hoeven hier geen enkele moeite voor te doen. Terug over naar jou Jeroen.”

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Wat doet een niet- of slechtziende met zijn computer?

Al wat u en ik ook doen: info zoeken op het internet, brieven of verslagen typen, mails schrijven en lezen, een adressenbestand beheren, een achtergrondmuziekje beluisteren,…

En nog veel meer !?!? ...

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Wat doet een niet- of slechtziende met zijn computer?

Activiteiten waarbij veel zienden hun computer vaak niet gebruiken

Gedrukte teksten lezenFinancies

beherenWinkelen

Notitiesnemen

Schrijven

De krantlezen

Naslagwerken consulteren

Communiceren zonder barrières

Loketdiensten gebruiken

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toepassing 1: gedrukte tekst lezen

Aangepaste publicaties

Lezen via scanner

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toepassing 2: notities nemen

Met de laptopMet een notitietoestel

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toepassing 3: On-line mogelijkheden

Internet-winkelenInternet-bankieren

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies

dat het volledige marktaanbod omvat, dat vergezeld wordt van demo’s, dat vergelijkend van aard is, dat steunt op een ruime expertise, en… dat OBJECTIEF is!!!

Niet- en slechtziende mensen hebben, inzake hoogtechnologische hulpmiddelen, nood aan advies:

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies

Voor leeshulpmiddelen voor slechtzienden (optische hulpmiddelen, beeldschermloepen, leesverlichting,…): Low Vision centra: Gent, Leuven,

Antwperpen, Brussel KMBS

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Terug naar het bos en de bomen…Het hulpmiddelenadvies

Voor alle andere hoogtechnologische hulpmiddelen: Blind D Mobiel van Blindenzorg Licht en Liefde

www.blindenzorglichtenliefde.be/bdm/index.html

Stand 22.04

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Wat brengt de toekomst (misschien)?

Meer en meer spraaktoepassingen Grootschaliger productie Draadloze verbindingen

alomtegenwoordig AAL: ambient assisted living Wettelijke verplichtingen;

standaardisatie Medische spitstechnologie

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: spraaktoepassingen

Automatische generatie van Daisy boeken die zowel geluid, tekst als multimedia info bevatten

Er kan een probleem ontstaan voor het Braillegebruik omdat dit veel duurder is om aan te maken; in Nederland is hiervoor een speciale actiegroep opgericht

Verdwijnen van Braille doet de kennis van de spelling achteruitgaan omdat men meer fonetisch begint te denken

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: grootschaliger productie

Audiotoepassingen ook voor andere doelgroepen interessant: bejaarden, mensen met dyslexie, automobilisten in de file

Probleem: er bestaat geen “algemene” standaard voor gestructureerde boeken en Daisy wordt buiten de sector leesgehandicapten (nog) niet aanvaard

Evoluties in Nederland: één mega-productiecentrum:

Dedicon (met ernstige subsidiëring) één aanspreekpunt voor uitlening

van materiaal: “Loket aangepast Lezen”

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: Draadloze verbindingen alomtegenwoordig

Permanente internetverbindingen zijn mogelijk (en worden snel betaalbaar)

Draadloos (WiFi / Clearwire) ADSL/Telenet

Nieuwe distributiemethoden voor elektronische/Daisy boeken en kranten: downloads, e-mails, Podcasts etc.

Speciale apparatuur die aan het internet verbonden wordt zonder PC

Webbox (o.m. voor Daisy boeken) Sinds 1 maart onderzoeksproject bij Dedicon

Daisyspelers met WiFi mogelijkheden

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Webbox

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: AAL: ambient assisted living

Computers worden kleiner en alomtegenwoordig; massa’s kleine computers (“dust”) staan via netwerken met elkaar in verbinding

Voorbeelden: RFID’s: voor producten, dieren en mensen… Gebruik van de GSM voor allerlei verrichtingen:

betalingen, reservaties, toegangscontrole AAL: computeromgevingen waardoor bv.

bejaarden langer autonoom kunnen blijven wonen Globaal: positief Maar: bijna niet aanpasbaar; design moet vanaf de

eerste keer goed zijn!

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Implanteerbare RFID tag

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: Wettelijke verplichtingen en standaardisatie

Verenigde Staten en verschillende Europese landen hebben al stricte wetten over “e-toegankelijkheid”

Wetten moeten naar standaarden kunnen verwijzen Formele, informele, open standaardisatie vb. ISO rond computergebruik, WAI rond internettoegankelijkheid

WAI problemen: eindeloos wachten op WCAG 2.0, geen controle op het gebruik van A, AA, AAA niveaus, interpretatie verschilt, hoe zit het met certificering van webpagina’s of personen of firma’s ???

WAI is geen formele standaard, vandaar zeer veel varianten in de national wetgevingen

Europese standaardisatieinstellingen: ETSI, CEN & CENELEC

Geen wetten op Europees niveau, maar overheden kunnen “Design for All” opleggen via hun lastenboeken: firma’s moeten volgen om hun producten aan te overheid te kunnen verkopen

Zeer effectief in de Verenigde Staten sinds 1990 Dit spoor wordt nu ook in Europa gevolgd:

Mandaat 376

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Toekomst: Medische spitstechnologie

Er wordt nog steeds gezocht naar technieken om het zicht (gedeeltelijk) terug te geven

Via het netvlies Er zijn erg veel beeldpunten nodig om een substantiële

verbetering te garanderen Voornaamste medisch probleem: de zenuwen tussen oog en

hersenen voeren ook beeldbewerkingen uit

Andere ontwikkelingen: Vele experimenten met rug-electroden, hand-electroden,

akoestische omzettingen enz. Op dit ogenblik: “Tong-zicht”: met speciale sensor die onder de

tong gelegd wordt. Opgelet: dit soort systemen wordt door de gebruikers

zelden aanvaard

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Tong-zicht (ongeveer 100 electrodes)

Gent – 20 april 2007Beperkt in visus, maar met visie

Dank U

Jeroen BaldewijnsJan Engelen