Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het...

30
-

Transcript of Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het...

Page 1: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

-

2010 Omslag 28-04-2011, 19:261

Page 2: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:261

Page 3: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Zo portretteerde een onbekende cartoonist A. Anema, ca. . Knipsel in archief A. Anema (coll. nr.: ), Historisch

Documentatiecentrum.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:262

Page 4: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

-

Overzicht van activiteiten over het jaar

Amsterdam

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:263

Page 5: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Beweging

Aan het Historisch Documentatiecentrum Nederlands Protestan-tisme (-heden) () van de Universiteitsbibliotheek ( ) loopt vanaf het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Beweging (-project). Het project werd mede mogelijk gemaakt door een belangrijke startsubsidie van de Stichting Alfa Omega. De doelstelling van het project is het verrichten, coördineren, sti-muleren en actualiseren van onderzoek naar de protestants-christe-lijke sociale beweging.

Post- en bezoekadresHoofdgebouw kamer b-De Boelelaan hv Amsterdam

ContactpersoonDrs. W.P. Beekers(t) - (e) [email protected]

ProjectgroepDrs. W.P. Beekers, coördinatorDr. P.E. Werkman Dr. R.E. van der Woude

OnderzoekersDr. P. BakDrs. W.J. BerkelaarDrs. P.W. van TrigtDrs. R.T. van MulligenDrs. W.F. Scholten

StuurgroepProf.dr. J.J. van DijkProf.dr. G. Harinck, voorzitterDr. P. HeyrmanProf.dr. D.. KuiperProf.dr. G.J. Schutte

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:264

Page 6: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Inleiding

Organisatie

Onderzoek

Overige wetenschappelijke activiteiten

Publieksactiviteiten

Publicaties

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:265

Page 7: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:266

Page 8: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan. Anders dan in het voorgaande jaar werd dit niet zozeer zichtbaar in de presentatie van nieuwe boekpublicaties. Wel zijn nieuwe onderzoeksprojecten opgestart en lopen er verschillende deelprojecten die op korte termijn moeten leiden tot nieuwe onderzoeksresultaten. Die onderzoeken richtten zich op verschillende facetten van de geschiedenis van de christe-lijk-sociale beweging: onder andere de zorg, onderwijs, volkshuis-vesting, politiek, vakbondswerk en mediacommunicatie. Daarnaast hee het -project meegewerkt aan de organisatie van een aantal publieksbijeenkomsten. Daarin werden belangrijke thema’s uit de geschiedenis van de christelijk-sociale beweging be-sproken: de positie van christelijk-sociale initiatieven in de context van een seculiere verzorgingsstaat; de positie van de kerk in de sa-menleving; en de christelijk-sociale beweging in de jaren zestig. In dit jaarverslag wordt van dit alles uitgebreid verslag gedaan. Tevens zijn daarin twee korte interviews opgenomen: met Stijn Bollinger, die studie doet naar de geschiedenis van het Leger des Heils en Lammert de Hoop, die mede-auteur is van een biograe van A.S. Talma. De bundeling en versterking van de verschillende deelprojecten in het -project is niet mogelijk zonder de ondersteuning van verschillende instellingen. Onderzoekers werden vrijgesteld door de Vrije Universiteit Amsterdam en de Christelijke Hogeschool Windesheim. Van groot belang is de langlopende subsidie van de Stichting Alfa Omega.

We staan aan het begin van dit jaarverslag stil bij het overlijden van een van de bestuursleden van de Stichting Alfa Omega, Wil van de Fliert. Van de Fliert was in het dagelijks leven secretaris van het Pro-

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:267

Page 9: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

ductschap Vis. Hij belandde bij deze publiekrechtelijke bedrijfsor-ganisatie na een veelkleurige carrière, veelal in bestuursfuncties, bij verschillende instellingen op het maatschappelijk middenveld (on-der andere bij en de Christelijke Boeren- en Tuinders-bond). Die loopbaan begon overigens in bij het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme, waar-aan hij tot verbonden was en indruk maakte door de snelheid waarmee hij zich nieuwe materie eigen maakte. Voor de website van het schreef zijn oud-collega en vriend Hans Seijlhouwer een In memoriam. Met het overlijden van Wil van de Fliert nemen wij niet alleen afscheid van een gewaardeerde maatschappelijke relatie, maar ook van een gerespecteerd oud-collega.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:268

Page 10: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Peter Bak en Wim Berkelaar werden toegevoegd aan de organisa-tie; zij zijn in januari begonnen met hun onderzoek naar de geschiedenis van de . Verder hebben in het projectteam, noch de stuurgroep, personele veranderingen plaatsgevonden.

Medewerkers in

Dr. P. Bak Drs. W.P. Beekers, coördinator Drs. W.J. Berkelaar Drs. R.T. van Mulligen Drs. W.F. Scholten, geassocieerd Drs. P.W. van Trigt Dr. P.E. Werkman, senior Dr. R.E. van der Woude, senior

Stuurgroep

Prof.dr. J.J. van Dijk Prof.dr. G. Harinck, voorzitter Dr. P. Heyrman Prof.dr. D.. Kuiper Prof.dr. G.J. Schutte

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:269

Page 11: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Subsidie

Het -project dankt zijn bestaan aan een belangrijke jaarlijkse subsidie van de Stichting Alfa Omega, sinds . Door persoon-lijke omstandigheden in het stichtingsbestuur kwam het in niet tot een bespreking van de voortgang van het project. De tweede sponsor die het project van meet af aan structureel ondersteunt is de Christelijke Hogeschool Windesheim. Het Col-lege van Bestuur van Windesheim detacheert Paul Werkman voor een deel van zijn formatie bij het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme in verband met zijn bijdrage aan het project. Verschillende andere instellingen ondersteunden het onderzoek en de publicaties van het -project, in alfabetische volgorde:

Aedes vereniging van woningcorporaties Christelijke Hogeschool Ede Driestar educatief Evangelische Hogeschool te Amersfoort Evangelische Omroep Nederlands Dagblad Patrimonium Zaandam Reformatorisch Dagblad Stichting Bartimëus Sonneheerdt

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2610

Page 12: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Wie in de politiek is, gaat weg

In verscheen de bundel Wie in de politiek gaat, is weg? Protes-tantse politici en de christelijk-sociale beweging, onder redactie van Paul Werkman en Rolf van der Woude. Na een goede receptie in de landelijke pers in dat jaar, volgden in recensies in wetenschap-pelijke bladen en media. De bundel gee volgens de recensenten een ‘goed beeld van de werking van politici uit een zuil en de wijze waarop zij, vanuit hun verleden in het maatschappelijke midden de politieke uitkomst konden beïnvloeden’ (Touwen) en werd gewaardeerd als ‘een zeer waardevolle bijdrage tot de Nederlandse geschiedschrijving’ (Bosscher). Een overzicht van de recensies:

Historischhuis.nl (Ph. Bosscher)Jaarboek oor Parlementaire Geschiedenis (P. van der Hei-

den)Openbaar Bestuur ( J. Touwen)Tijdschri oor Geschiedenis (A. van Heerikhuizen)Tijdschri oor Sociale en Economische Geschiedenis (A. Borne-

broek)

Lopend onderzoek

Het -project richt zich in het onderzoek op de brede vraag naar de rol van maatschappelijke organisaties in de samenleving. In liepen vier afzonderlijke projecten naar deze vraag. Peter Bak en Wim Berkelaar doen studie naar de en de manier waarop de omroep in zijn geschiedenis uiting gaf aan zijn identiteit. Wouter Beekers doet onderzoek naar het denken over de maatschappelijke

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2611

Page 13: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

positie van woningcorporaties, vanaf de negentiende eeuw tot op de dag van vandaag. Remco van Mulligen maakt studie van de or-thodox-protestantse reactie op de progressieve jaren zestig, zoals de Evangelische Omroep en de Reformatorische Politieke Federatie. Paul van Trigt werkt aan een promotieonderzoek naar de protes-tants-christelijke blindenzorg, zoals deze bijvoorbeeld gestalte kreeg in de instelling Sonneheerdt. Wilfred Scholten, tenslotte, werkt aan een biograe van -voorman en -politicus Ba-rend Biesheuvel.

Patrimonium Zaandam

In oktober publiceerde Wouter Beekers en Rolf van der Woude een geschiedenis van de Amsterdamse Patrimoniumafde-ling. In november van dat jaar hield Van der Woude een lezing over die geschiedenis voor de nog functionerende afdeling van Patrimo-nium te Zaandam. Gesprekken aldaar resulteerden in een subsidie voor vervolgonderzoek naar Patrimonium. Eind ving Van der Woude aan met een studie naar de geschiedenis van Patrimonium Zaandam in zijn lokale context.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2612

Page 14: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

A.S. Talma, sociale zekerheid en de overlegeconomie

Interview met Lammert de Hoop

Samen met historicus Arno Bornebroek werkte Lammert de Hoop, ook historicus en onaankelijk communicatieadviseur, aan een biograe van sociale predikant, vakbondsman en anti-revolutionair politicus A.S. Talma. Het onderzoeksproject is uitgevoerd van tot met subsidie van de A.S. Talma Stichting en Stichting Instituut Gak. Het resulteerde in een symposium, een tv-documentaire en het boek De rode domi-nee, waarvan een eerste exemplaar in ontvangst werd genomen door -minister Piet Hein Donner en -voorzitter Jaap Smit.

Wat bracht je ertoe onderzoek te doen naar A.S. Talma? De Hoop: “In de geschiedschrijving domineert een wat tra-gisch en oppervlakkig beeld van Talma: een strijdbare christe-lijke arbeidersvoorman, helaas mislukt als minister en daarna opgebrand. Tot voor kort was de man mij geheel onbekend. Juist in recente onderzoekstudies naar de geschiedenis van sociale wetgeving kwam ik Talma als sociaal politicus tegen. Naast zijn werk als sociale dominee en vakbondsvoorman staat zijn positie als christelijk-sociaal politicus in onze biograe centraal. We wilden niet alleen een levensloop beschrijven, maar ook een case study van het moeizaam zoeken aan het be-gin van de twintigste eeuw naar inrichting van nationale sociale politiek en een sociaal zekerheidsstelsel.”

Wat is de betekenis van Talma oor vandaag de dag?“Soms is die betekenis heel direct: bijvoorbeeld in de opkomst van een christelijke vakbeweging, in de politieke aanvaarding van de sociale verzekeringsplicht en de eerste gegarandeerde oudedagsvoorziening. Ieder loonstrookje met sociale premie-afdracht verwijst naar Talma-politiek, die later is uitgebouwd door Drees. Uit dergelijke voorbeelden spreekt ook een bre-dere betekenis. Talma benaderde sociaal recht niet als een zaak van achterstandsgroepen, maar als een gezamenlijk belang

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2613

Page 15: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

van de staat, werkgevers en de werknemer. Die drie partijen moesten samen verantwoordelijkheid nemen voor collectieve voorzieningen. Hier ligt de bakermat van de overlegeconomie, een tussenweg tussen het socialisme en laisser faire-denken. Die hee ook betekenis voor vandaag en biedt een interessant uitgangspunt bij nieuwe discussies, bijvoorbeeld over exibili-sering van de arbeidsmarkt, duurzame economie en de sociale gevolgen van vergrijzing.”

Je vertelde dat je tot oor kort geen Talma-kenner was, hoe verza-melde je expertise om je heen?“Ik heb me ingelezen in de literatuur, de sociale wetgevingshis-torie en het archief van Talma. Zeer waardevol was verder de kennis die co-auteur Arno Bornebroek, kenner van de christe-lijk-sociale beweging en Talma’s vakbondswerk, inbracht. Het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Pro-testantisme stelde het archief van Talma beschikbaar en scande zijn briefwisseling met Abraham Kuyper. Rolf van der Woude becommentarieerde een eerste versie van het manuscript.”

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2614

Page 16: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Lammert de Hoop en Arno Bornebroek, De Rode Dominee A.S. Talma, Amsterdam .

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2615

Page 17: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Bevlogen theologen

In verscheen onder redactie van Paul Werkman en Rolf van der Woude een bundel over christelijk-sociale ondernemers onder de titel Geloof in eigen zaak, in een bundel over politici uit het protestantse middenveld: Wie in de politiek gaat, is weg? In begonnen Werkman en Van der Woude met het werk aan een derde bundel in de reeks. Ditmaal staan sociaal-geëngageerde predikanten centraal. Op september organiseerden de redactieleden een stu-diemiddag voor de auteurs. Doel was de eenheid van de bundel te bevorderen. Na een inleiding van prof.dr. H. Noordegraaf en dr. G. van Klinken gingen de auteurs met elkaar in gesprek over de predi-kanten in kwestie.

Begeleiding, commissies en advies

Rolf van der Woude en Paul Werkman waren betrokken bij begelei-ding van verschillende onderzoekers. Van der Woude adviseert dr. G. van Krieken die werkt aan een biograe over het leven van A.S. Talma. Van der Woude en Werkman waren beide lid van de begelei-dingscommissie van dr. Jan Zwemer in zijn onderzoek naar boeren, landarbeiders en organisatie op de Zeeuwse eilanden -, dat in werd afgerond. Twee door Van der Woude begeleidde onderzoeksprojecten werden in afgesloten met een publicatie: S.J. Hoekstra, Blijvende sporen: effecten van groepsemigratie in het land van aankomst (Leeuwarden ) en T.J de Jong, S. Schoen-maker en Q. van der Vegt, Voor vriend en vijand paraat. De geschie-denis van de vliegbasis Leeuwarden (Franenker ).

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2616

Page 18: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Daarnaast waren verschillende projectmedewerkers betrokken bij redactie- en advieswerkzaamheden. Van der Woude en Werkman zijn lid van de redactie van de serie Christelijk-Sociaal Denken. Deze serie poogt, op initiatief van prof.dr. Jan Jacob van Dijk, het christe-lijk sociaal denken voor deze tijd te doordenken en te actualiseren. In verscheen de derde aevering (‘Zo doen wij dat’) over publieke moraal in Nederland. Werkman is lid van de Historische Commissie van de Vrije Universiteit en adviseur van de Stichting , de vroegere Vakbondshistorische Vereniging. Beekers nam zitting in de adviesraad van Veritas Forum Amsterdam, een studen-teninitiatief voor discussies over levensbeschouwelijke thema’s in academische omgeving.

Netwerk Religie en Civil Society

In is mede op initiatief van Wouter Beekers het onderzoekers-netwerk Religie en Civil Society opgericht. Dit interdisciplinaire en interuniversitaire netwerk richt zich op de religieus-geïnspireerde samenlevingsvisies en hun maatschappelijke gevolgen. De orga-nisatie is in handen van prof.dr. Govert Buijs, prof.dr. Anton van Harskamp en Wouter Beekers. Bij het netwerk sloten zich meer dan honderd onderzoekers van verschillende hogescholen en uni-versiteiten in Nederland en België aan.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2617

Page 19: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Het samenspel tussen overheid en particulier initiatief

Interview met Stijn Bollinger

Stijn Bollinger is verbonden aan de Hogeschool Utrecht, als docent sociaal-juridische dienstverlening bij het Instituut voor Recht en onderzoeker van het Kenniscentrum Sociale Innovatie. Als onderzoeker bezint hij zich op de vraag wat de veranderingen in de Nederlands verzorgingsstaat hebben betekend voor het Leger des Heils. Hij wordt daarin begeleid door prof.dr. George Harinck, directeur van het Historisch Documentatiecentrum voor Nederlands Protestantisme, prof. dr. Govert Buijs, hoogleraar politieke losoe aan de Vrije Universiteit en prof.dr. Hans van Ewijk, hoogleraar grond-slagen van het maatschappelijk werk aan de Universiteit voor Humanistiek.

Wat bracht je ertoe je te gaan verdiepen in de geschiedenis van het Leger des Heils?Bollinger: “Wat me interesseert aan het Leger des Heils is zijn unieke karakter. De organisatie is enerzijds bekend om de ietwat gedateerd aandoende uniformen, de Strijdkreet en de kerstpotten. Maar daarachter gaat een omvangrijke pro-fessionele zorgorganisatie schuil, met ongeveer vijfduizend professionals in dienst en jaarlijks een kwart miljard euro op de nanciële balans. Wat me boeide was de vraag hoe deze zorgor-ganisatie, die bij de grootste van Nederland hoort, ondanks alle geestelijke kaalslag die de verzorgingsstaat hee doorgemaakt toch als herkenbaar christelijk overeind is gebleven. Die achter-grond maakt het Leger des Heils tot een boeiende casus voor de manier waarop de overheid in de loop van de twintigste eeuw is omgegaan met dit soort levensbeschouwelijk particu-lier initiatief.”

Hee je onderzoek ook een actuele dimensie?“Ik hoop dat mijn onderzoek uiteindelijk iets zal onthullen over de waarde van bepaalde mechanismen, logica, patronen, in het samenspel tussen overheid en particulier initiatief. In

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2618

Page 20: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

‘Een der eerste samenkomsten van het in Amsterdam. Geteekend door Joh. Braakensiek voor De

Amsterdammer, zondagsnummer mei ’.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2619

Page 21: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

het huidige tijdsgewricht probeert de overheid door middel van de opnieuw ruimte voor het particulier initiatief te creëren, die ze gedurende de jaren tachtig en negentig had inge-perkt. Ik hoop dat mijn onderzoek bruikbare inzichten gee, die kunnen helpen bij het maken van bestuurlijke keuzen. Ik merk alvast dat het me helpt in mijn onderwijs in een opleiding die praktijk- en oplossingsgericht is.”

Je participeert in een promoendigroep rondom het HDC, wat is de waarde daarvan?“Promotieonderzoek kan nogal een solitaire aangelegenheid zijn. Ik denk dat alle deelnemers veel hebben aan de positief-kritische houding waarmee we elkaars onderzoeksproces en -producten bevragen. Ik merk dat ik veel voeding ontvang vanuit deze groep, en ik hoop ook daartoe mijn steentje bij te kunnen dragen.”

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2620

Page 22: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Kerk en samenleving

In januari organiseerde het Netwerk Religie en Civil Society een bijeenkomst gehouden onder de titel ‘Antagonistische mede-standers, over kerk en civil society’, naar aanleiding van een boek-publicatie van prof.dr. James Kennedy. In die bijeenkomst stond de vraag naar de positie van de kerk in de samenleving centraal. Naast Kennedy spraken dr. Evert van der Zweerde (politiek losoof, Rad-boud Universiteit Nijmegen), Staf Hellemans (religiesocioloog, Universiteit van Tilburg) en Peter van Rooden (historicus, Univer-siteit van Amsterdam).

Christelijke charitas in een seculiere verzorgingsstaat

De publieke presentie van het christendom is in Nederland niet vanzelfsprekend meer. De afgelopen jaren ontstond grote opwin-ding over de overheidssubsidiering aan christelijke instellingen. Organisaties als Youth for Christ, Scharlaken Koord en Leger des Heils kregen te maken met kritiek op hun christelijk welzijnswerk. Het aanvaarden van subsidie zou volgens de critici moeten resul-teren in een neutrale invulling van hun werk en het selecteren van medewerkers met een christelijke geloofsovertuiging paste niet in dat plaatje. In maart en april organiseerden het Historisch Documenta-tiecentrum voor het Nederlands Protestantisme en het Nederlands Dagblad in Amersfoort een lezingencyclus over dit onderwerp. -medewerker Wouter Beekers en politiek losoof prof.dr. Go-vert Buijs plaatsten het genoemde spanningsveld in historisch per-spectief. Arjan Vliegenthart, Eerste Kamerlid voor de Socialistische

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2621

Page 23: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Partij, en Edward de Kam, directeur van Youth for Christ, gingen in hun lezingen in op de waarde en speelruimte van christelijke cha-ritas. In juni volgde een bijeenkomst van het Netwerk Religie en Civil Society over ‘Publieke zorgverlening en religie: de legitimiteit van de levensbeschouwing’. Verschillende sprekers gingen in op de rol van religieuze initiatieven in de westerse ‘welfare states’. -on-derzoeker Paul van Trigt en aan het onderzoeksproject geassocieerd promovendus Stijn Bollinger spraken over hun studies. Daarna discussieerden de aanwezigen over het thema naar aanleiding van referaten van prof.dr. eo de Wit (losoof, Universiteit van Til-burg) en prof.dr. Harry Kunneman (socioloog, Universiteit voor Humanistiek).

Jaren zestig

In het heersende beeld over de jaren zestig stond een emancipa-tiebeweging tegenover de bestaande tradities en instituties, waren geloof, kerk en christelijk-sociaal middenveld in het defensief. Dit beeld kwam in twee bijeenkomsten aan de orde. In maart organiseerden vijf promovendi, waarvan drie uit het -projectteam, een discussiebijeenkomst over deze thema-tiek. In een zaal van het Bungehuis van de Universiteit van Amster-dam gingen onder andere Wouter Beekers, Remco van Mulligen en Paul van Trigt in op een aantal theoretische concepten die het denken over deze periode sterk kleuren. Historicus prof.dr. Piet de Rooy sloot de dag af met een reactie op de verhalen en een slotbe-schouwing. In juni organiseerde het -projectteam een tweede (publieks)bijeenkomst aan de Vrije Universiteit, waarin drie mar-kante protestanten uit de jaren zestig centraal stonden. Na een inleiding van prof.dr. Hans Renders (hoogleraar geschiedenis en theorie van de biograe, Rijksuniversiteit Groningen), behandelde Bram Mellink het “inclusief denken” van hervormd denker Feitse Boerwinkel, schetste Remco van Mulligen predikant J.H. Velema als ‘de paus der verontruste protestanten’ en positioneerde Wilfred Scholten -premier Barend Biesheuvel als ‘regelaar tussen radi-calen’. Historicus dr. Herman Langeveld gaf een reactie op de ver-schillende verhalen aan het einde van de drukbezochte middag. Op

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2622

Page 24: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Student in het in geopende Café Uilenstede in Amstelveen. Fotocollectie .

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2623

Page 25: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

de dag zelf werden de gebundelde lezingen gepresenteerd in de Ter Lezing-reeks van het .

Lezingen en workshops

Op verzoek van het Ariëns Comité hield Wouter Beekers een inlei-ding bij gelegenheid van de honderdvijigste geboortedag van de sociale bewogen geestelijke Alphons Ariëns. Hij ging daar in op de opkomst van het christelijk-sociaal denken en de bredere “strijd om de moderniteit” aan het einde van de negentiende eeuw. De dag, die mede werd georganiseerd door de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis, vond toepasselijk plaats in het Ariëns Konvikt te Utrecht. Stichting Present, een netwerkorganisatie die vrijwilligers in contact brengt met professionele zorgverleners, verzocht Wouter Beekers bij haar landelijke ontmoetingsdag in januari een workshop te verzorgen over woningcorporaties. Paul Werkman hield op een congres in Ancaster, Ontario in een lezing over de verhouding van de christelijke vakbeweging uit Nederland, Canada en de Verenigde Staten. In verscheen naar aanleiding van het onderzoek dat hij ervoor deed een artikel in de bundel Across borders. Dutch migration to North America and Au-stralia. Rolf van der Woude sprak voor het Gezelschap Senioren van de Vrije Universiteit naar aanleiding van zijn boek Geloof in de brou-werij: opkomst, bloei en ondergang van bierbrouwerij De Gekroonde Valk.

Protestant.nl

Verschillende medewerkers van het -project zijn actief betrok-ken bij de website www.protestant.nl. Deze website is een initiatief van de Vrije Universiteit, en Protestantse Kerk Nederland en wordt onder andere ondersteund door de Besturenraad voor Christelijk Onderwijs, de Christelijke Hogeschool Ede, de Protes-tants Christelijke Ouderen Bond. Protestant.nl wil een dynamisch forum zijn, gericht op een breed publiek, om actuele ontwikkelin-gen te belichten vanuit de protestants-christelijke traditie. De site

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2624

Page 26: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

trekt gemiddeld meer dan vierhonderd unieke bezoekers per dag. Wouter Beekers coördineerde de bijdrage van het Historisch Do-cumentatiecentrum aan dit initiatief. Peter Bak werkt aan een serie populaire portretten van markante protestanten voor de site. Rolf van der Woude en Paul Werkman schreven verschillende columns, die vanuit een historisch perspectief ingaan op actuele vragen.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2625

Page 27: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

W.P. Beekers, (red.)Christelijk-sociaal in de jaren zestig (Amsterdam )

W.P. Beekers‘Christelijk-sociaal denken en de strijd om de moderniteit’ in: Hub

Crijns (red.), Ariëns Lezing , bij gelegenheid van de ste ge-boortedag van Alphons Ariëns (z.p. ), -.

‘Hoe woningcorporaties ontworteld raakten’ in: Socialisme & de-mocratie () nr. /, -.

‘Kakofonie naar aanleiding van de pauselijke sociale leer’ (recensie van Marcel Becker (red.), Christelijk Sociaal Denken. Traditie, actualiteit, kritiek () in: Christen Democratische Verkennin-gen (lente ), -.

‘Subsidie bedreigt charitatieve gedachte’ in: Nederlands Dagblad ( maart )

P.E. Werkman‘“We cannot create a little Holland in America,” e difficult bonds

between the christian labor organizations of the Netherlands, the United States, and Canada in the rst half of the twentieth century’ in: J.E. Nyenhuis, S.M. Sinke, en R.P. Swieringa (red.), Across borders. Dutch migration to North America and Australia (Holland-Michigan ) -.

‘ in crisis: wie redt de christelijke vakbeweging?’ op: Protestant. nl ( jan. )

R.E. van der Woude‘Leven zonder God is niet nieuw’ op: Protestant.nl ( feb. )‘De wereld een pretpark’ op: Protestant.nl ( april )‘Karl Marx: een eigentijdse biograe’ (recensie) in: Nederlands

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2626

Page 28: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Dagblad ( mei ) ‘Drie grappen, drie zetels’ op: Protestant.nl ( juli )‘Sail op zondag’, op: Protestant.nl ( sept. )‘Het einde van het protestantse arbeidsethos’ op: Protestant.nl (

nov. )‘Actueel verleden: mr. Anne Anema’ in: Christen Democratische

Verkenningen () nr. , -.‘Eenheid in verscheidenheid: verzuiling en ontzuiling in de stad en

op het platteland: een verkenning’ in: G.A. Collenteur e.a. (red.), Stad en regio: opstellen aangeboden aan prof.dr. Pim Kooij bij zijn afscheid als hoogleraar economische en sociale geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (Assen ) -.

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2627

Page 29: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

Illustraties omslag

Voorzijde: foto van het gezin Talma ca. . Foto collectie Histo-risch Documentatiecentrum.

Achterzijde: A.S. Talma, uit: Nos contemporains: album illustré biographique, rédigé avec le concours de collaborateurs différents [avant-propos par André Dousset], Berlin-Charlottenbourg, [ca. ].

2010 Binnenwerk 28-04-2011, 19:2628

Page 30: Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands ......2010 Binnenwerk 6 28-04-2011, 19:26 Het onderzoeksproject Geschiedenis van de Christelijk-Sociale Be-weging hee in niet stilgestaan.

-

2010 Omslag 28-04-2011, 19:261