hfdst 1 De veroveringen van Columbus en Cortes

Tijdvak van ontdekkers en hervormers (1500-1600)

Periode: nieuwe- of vroegmoderne tijd (1500-1800)

Hoofdvraag: Welke gevolgen had de ontdekking en verovering van Amerika?

Waarom was de ontdekking van Amerika in 1492 door de Europeanen niet toevallig?

• Europeanen reizen al in middeleeuwen door Azië en Afrika– Gevolg: aardrijkskundige kennis van de wereld / cartografie neemt toe

• Na 1300 groeiende handel en steden in Europa– Gevolg: behoefte aan ‘exotische’ producten (bv. specerijen) neemt toe

• Verbeterde techniek: scheepsbouw, navigatie (o.a. kompas), bewapening– Gevolg 1: zeehandel over lange afstand mogelijk– Gevolg 2: Europeanen militair opgewassen tegen niet-Europese volkeren

Marco Polo 1254-1324

1§1 Columbus verovert Española

DeelvraagWelke gevolgen had de verovering van Columbus

voor de ‘indiaanse’ bevolking?

De Taïnos-indianen voor de komst van Columbus

-Laagontwikkelde techniek en cultuur

-Natuurgodsdienst (geloven in ‘begeesterde’ natuur die met magie te beïnvloeden is)

- Landbouwsamenleving op gezamenlijke akkers

- Leven in stamverband met grote macht stamhoofd (cacique)

Gevolgen komst Europeanen

• Gedwongen bekeringen door missionarissen tot christendom en vernietiging indianencultuur

• Kolonisatie (komst Spaanse immigranten) leidt tot uitbuiting en slavernij (werken in mijnen en op plantages)

• Vernietiging landbouw indianen, onder andere

door komst Europees vee (geiten, varkens)

• Massale sterfte door Europese ziekten (Indianen hebben geen weerstand tegen griep, mazelen en pokken):

•gevolg lange termijn: er leven geen oorspronkelijke bewoners meer op Hispaniola (en andere eilanden Caraïbische Zee)

Historisch begrip:

standplaatsgebondenheid

• Een mening (van personen uit de geschiedenis,

maar ook je eigen mening) wordt bepaald door je ‘achtergrond’, bijvoorbeeld door:– Wat je geloof is;– Het land waarin je leeft / opgegroeid bent;– De tijd waarin je leeft;– De groep waarbij je hoort.

1§2 Cortés verovert Mexico

• Deelvraag: welke gevolgen had de Spaanse verovering van het Azteekse rijk?

Azteken voor de komst van Cortés

• Hoogontwikkelde beschaving: grote steden, techniek en kunst

• Azteekse keizer (Moctecuhzoma) overheerst met behulp van adel en een sterk leger groot deel van centraal Mexico

• Bloeiende economie met productieve landbouw, handel en ambachten

• Polytheïstische godsdienst: goden moeten tevreden gesteld worden met mensen offers om natuurlijke orde te bewaren

Komst Cortés en verovering Aztekenrijk

• 1519 Cortés valt met Spaans legertje en indiaanse bondgenoten Azteekse rijk binnen – Moctecuhzoma valt niet aan, maar wil Cortés ontmoeten. Want is

Cortés werkelijk de teruggekeerde Aztekengod Quetzalcoatl?

• Cortés neemt bij verrassing Moctecuhzoma gevangen• Gevolg: oorlog• Spanjaarden winnen dankzij:

– Betere bewapening en paarden– Hulp indiaanse bondgenoten– Azteken verzwakt door Europese ziekten

Gevolgen verovering Azteekse rijk• Mexico omgevormd tot Spaanse kolonie ‘Nieuw-Spanje’

– Komst Europese kolonisten (ontstaan mengbevolking)

• Afschaffing mensenoffers en ombouw tempels in christelijke kerken

• Spaanse grootgrondbezitters en ambtenaren almachtig indianen tot slaaf gemaakt (encomienda-systeem)

• Economie kolonie volledig gericht op winstgevende export van producten naar Europa – mijnbouw: goud en zilver– Landbouw: suikerriet, cacao

• Grote afname indianenbevolking: – in 1500 25 miljoen, 1600 1 miljoen indianen. – Oorzaken oorlog, dwangarbeid en Europese ziekten

1§3 Gevolgen voor EuropaDeelvraag: • Welke gevolgen hadden de veroveringen voor Europa?

1. De wereld wordt ‘groter’

2.Verschuiving handel EuropaDoor de groeiende wereldhandel zijn vooral de West-Europese (Atlantische) havensteden belangrijk: Lissabon, Sevilla, Antwerpen, Londen, Bordeaux (later Amsterdam) in plaats van de Middellandse Zeesteden (Venetië, Genua)

3. Nieuwe producten

• Nieuwe producten uit Amerika in ‘Oude Wereld’:– Aardappel, maïs, tabak, tomaten, cacao etc.

• Nieuwe producten uit ‘Oude Wereld’ in Amerika:– Rijst, ‘vee’, suikerriet etc.

Gevolg: Voeding en eetgewoonten bevolking verandert:

Ingrijpend gevolg op lange termijn: dankzij hoge voedingswaarden aardappels grote groei Europese bevolking

1520-1650

4. Spanje wereldmacht

• Spanje vestigt kolonies in Amerika en Azië (Filippijnen)

• Spanje wordt zeer rijk door grote toestroom goud en (vooral) zilver uit Amerika

• Spaanse koningen gebruiken rijkdom vooral voor een groot leger (o.a. tegen Turken en protestanten)

• Gevolg: andere Europese landen (Frankrijk, Engeland, Nederland) voelen zich bedreigd door groeiende Spaanse macht. Spanje slaagt er daarom niet in zijn macht te behouden

Anti-Spaanse propaganda in Nederland

5. Europese macht groeit

• Vanaf 1500 groeit de economische en militaire macht van de Europese volkeren ten opzichte van de niet-Europese volkeren. Voor een belangrijk deel is dat te danken aan de ontdekking, overheersing en uitbuiting van ‘de Nieuwe Wereld’

6. Europa gaat neerkijken op de ‘buitenwereld’

• Omdat velen de pas ontdekte indianen (en andere volkeren buiten Europa) als minderwaardige, wrede en goddeloze barbaren beschouwen, gaan Europeanen hun eigen, christelijke beschaving als superieur beschouwen.

Verdedigers van de indianen

• Sommige Europeanen komen op voor de overwonnen en onderdrukte indianen, zoals Bartolomé de Las Casas. Hij vindt de Spanjaarden wreed en hebzuchtig en daardoor zeker geen voorbeeld van ‘beschaving’.