Het verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en

oplossingen

René-Marie Lafontaine & Mathilde OgerConservation Biology Unit

Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

Stedelijke biodiversiteit — Natuur in Brussel23/04/2018

Vertaling: Aurel Vande Walle & Jeremy Meylemans

Wat is biodiversiteit ?

Wat is biodiversiteit ?

Soorten diversiteit

Wat is biodiversiteit ?

Soorten diversiteit Genetische diversiteit

Wat is biodiversiteit ?

Soorten diversiteit Genetische diversiteit Ecologische diversiteit

Wat is biodiversiteit ?

Soorten diversiteit Genetische diversiteit Homo sapiensEcologische diversiteit

Biodiversiteit in stad

Homo sapiens (1,09 t/ha in BHG)

Commensale soorten

Parasieten

Ingevoerde soorten

Waals bos: 196 t/haRegenwormen: 1 tot 4 t/ha

→ Hoe dichten bij het stadscentrum, hoe meer de soortenrijkdom (≠mens) daalt ↓

Biomassa in bos Biomassa in stad

Biodiversiteit in stadStedelijke gebieden:

• Zeer heterogene ecosystemen, beïnvloed door de mens

• Snelle evolutie• Complexe mozaïek van semi-natuurlijke

restmilieus, stadslandschappen, industriegronden en landbouwgronden in periferie

• Speciale condities w. b.• temperatuur• lichtsterkte• wind• vochtigheid• grond drainage

©Bruxelles Environnement 2015

Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad

1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten

1. Verlies en versnippering van het leefmilieu

• Leidend tot het verlies van essentiële middelen→ Toeneming van de selectie druk

• Leidend tot een daling van de plantaardige en dierpopulaties

• Leidend tot een verlies van soorten diversiteit

Brussel, 1775Kaart de Ferraris

Brussel, 1850Kaart de Deconinckx, 1982

Gebouwen

Bos

Culturen, weiden, braak

Parken, openbare groene ruimtes

Bruxelles, 1970Carte de Deconinckx, 1982

Gebouwen

Bos

Culturen, weiden, braakParken, openbare groene ruimtes

Bruxelles, 2018

Bos

Culturen, weiden, braakParken, openbare groene ruimtes

WaterWegen

Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad

1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten

2. Lucht- en watervervuiling

© Photo News. © RTL Info.

Ter Kamerenbos, 2016Brussel, 2016

2. Lucht- en watervervuiling

Eutrofiëring van wateropp leidt meestal tot dystrofisatie

© AquaGreen.

Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad

1. Verlies en versnippering van het leefmilieu 2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten

3. Geluids- en lichtpollutie

© Kjell Lindgren

→ Gedragsaanpassing bij fauna→ Stijging van predatie

Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad

1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten

4. Introductie van exotische invasieve soorten

Asiatisch lieveheersbeestje

Japanse duizendknoop Kaukasische berenklauw

Monniksparkiet

Roodwangschildpad

Gevolgen

Regionale extinctie van soorten

Gedragswijziging

Kolonisatie van invasieve exotische soorten

Verlies van ecosysteem diensten

Omschakeling naar meer algemene commensale soorten

Maar is het verlies aan biodiversiteit in stad onherstelbaar ?

Enkele mogelijke oplossingen voor de biodiversiteit in stad

1. Onderhouden van beschermde zones: 13,3% BHG in beschermde zone -Natura2000

2. Zuiveren van lucht3. Watermilieus proper maken, aantal vissen verminderen, natuurlijke banken

bewaren, rietkragen herstellen4. Minder vadelige verlichting: oranje LED naar beneden met

bewegingsdetector5. Positief beheer: beheer van grote braakliggende stukken → groene dak6. Voorkeur voor het aanplanten van inheemse plantensoorten7. Creééren van groene linten om versnippering tegen te gaan, ondergrondse

verbindinswegen8. Verhinden van introductie van nieuwe supplementaire exotische soorten

- Voorbeelden -Evolutie van de Avifauna in Brussel-Hoofdstedelijk Gewest

Avifauna in Brussel

• ± 300 soorten vogels in BHG (450 in België)• ± 135 soorten broedvogels in BHG

oisillon.net

Avifauna in Brussel

33

101

Avifauna in BrusselVerdwenen soorten

25%

Huidige soorten 75%

Avifauna in Brussel

33

101

Avifauna in BrusselVerdwenen soorten

25%

Avifauna in Brussel

33

101

Avifauna in BrusselVerdwenen soorten

25%

Huidige soorten 75%

Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:

Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende

soorten27%

Stabiele soorten73%

Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:

11 exotische soorten

Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende

soorten27%

Stabiele soorten73%

Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:

Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende

soorten27%

Stabiele soorten73%

11 exotische soorten

Avifauna in BrusselEvolutie van het aantal soorten broedvogels in BHG

Aant

al so

orte

n br

oedv

ogel

s in

BHG

Inlandse soorten

Ingevoerde soorten

L'avifaune bruxelloise

Regionale verdwijning is niet uitsluitend te wijten aan urbanisatie

→ Veel soorten zijn eveneens verdwenen van het Belgische grondgebied

→ Intensieve landbouw en dan vooral buiten de stad heeft een ernstige negatieve impact gehad

Met dank voor jullie aandacht

Situatie van de Libellen in BHG

Historisch:• Eind XIX° eeuw: 50-55 soorten (waarvan veel momenteel bedreigd)

• 2000: 27 soorten hoofdzakelijk ubiquist

• Tegenwoordig, dankzij in spanningen in beheer en door klimaatsevolutie: opnieuw 45 libellensoorten en waterjuffers min of meer regelmatig waargenomen

Situatie van de Libellen in BHG

Oorzaken van kortstandige verdwijning:

• Vermindering of zelfs verdwijning van grote wetlands en moerassen

• Meer en meer algemene belangrijke verontreiniging op waterlopen

• Overvloed aan azende vissen (e.g. karpen) in onze vijvers