Het verenigingsblad van de KNNVDe Dommel door Eindhoven is de afgelopen jaren “schoongemaakt” en...
Transcript of Het verenigingsblad van de KNNVDe Dommel door Eindhoven is de afgelopen jaren “schoongemaakt” en...
Venkraai
Het verenigingsblad van de KNNV - afdeling Eindhoven
(Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Vereniging voor Veldbiologie)
De verschijningsdata zijn: 20 februari, 20 mei, 1 september en 20 december.
Kopij kan tot uiterlijk 1 maand voor verschijning ingeleverd worden bij de eindredacteur.
Eindredactie
Henny van Rijck
Redactieleden
Jan Schellekens
Jelle Schuurmans
Gerard Vos
De KNNV is een landelijke vereniging, opgericht in 1901. Het doel is natuurstudie en -bescherming
door middel van inventarisaties en activiteiten als excursies, lezingen en cursussen.
De afdeling Eindhoven - opgericht in 1945 - is op al deze terreinen actief, o.a. in een aantal
werkgroepen (zie hieronder). Het aantal leden bedraagt ongeveer 250.
Het lidmaatschapsgeld voor 2014 is € 30,50 voor een gewoon lid en € 12,75 voor een huisgenootlid per jaar. Bij toetreden na 31 juli geldt de helft van deze bedragen. Over te maken op de rekening van KNNV Afd. Ehv
Gewone leden ontvangen naast het verenigingsblad het landelijke KNNV-tijdschrift ‘Natura’ 5x per jaar.
Een informatiepakket voor toekomstige leden ligt bij de ledenadministratie gereed. Aanmelden en
opzeggen kan bij de ledenadministrateur (zie hieronder).
Website: www5.knnv.nl/eindhoven
Kopij
De volgende Venkraai komt uit op 20 februari 2014. Kopij hiervoor aanleveren vóór 20 januari 2014. Per email: [email protected], of per post aan: Redactie Venkraai, Vaartbroek 17, 5632 XA Eindhoven. De redactie behoudt zich het recht voor, teksten aan te passen of in te korten.
Adressen
Bestuur
Voorzitter
Annemieke van Vucht-Houniet
Secretaris
Jan Lanters
Penningmeester
Gerard Vos
Bestuurslid
Margriet Bekking-van Dort
Bestuurslid
Han Monteiro
Ledenadministratie
Henk van der Gaag
Lezingen
Neske Dupuis
Cursussen
Harry Nouwen
Annemieke van Vucht-Houniet
Publiciteit
Margriet Bekking-van Dort
Werkgroepen
Vogelwerkgroep
Johan Goossen
Vogelgroep
Willy Meijer
Floristische werkgroep
Wim v.d. Ven
Insectenwerkgroep
P.T.H. Tutelaers
Mossenwerkgroep
Marleen Smulders
Paddenstoelenwerkgroep
Nel Bulthuis
Micro-hydrobiologische werkgroep
Joost van de Sande
Plantenwerkgroep
Petra van Leeuwen
Commissies
Excursiecommissie
Trudy Vos
Natuurbeschermingscommissie
Jacqueline van Heek
Vertegenwoordiger in de Regionale Werkgroep Heempark
Wim Niemantsverdriet
Stichting Stadsnatuur Eindhoven
Voorzitter: Paul Timmermans
Natuurhistorisch archief
Dit bevat alle Wetenschappelijke Mededelingen, uitgaven
van de Stichting Uitgeverij KNNV, inventarisatierapporten,
Venkraaien, Dubbelloven, excursieverslagen en andere
literatuur. leder lid van de afdeling kan gebruik maken van
dit archief. Inlichtingen bij Jelle Schuurmans
Website
www5.knnv.nl/EINDHOVEN
Beheer: Jelle Schuurmans
1
Winter 2013/2014
Inhoud
Vooraankondiging: Algemene Ledenvergadering op 13 maart 2014 2
Wijzigingen ledenbestand 3
Excursies zo 5 jan Nieuwjaarswandeling 3
zo 19 jan Traditionele vogelexcursie naar Zeeland 4
zo 26 jan Plateaux 4
za 15 feb Landgoed de Baest 4
Excursies Vogelwerkgroep
za 28 dec Zeelandtocht 4
Lezingen do 6 feb Herpetologie (studie van amfibieën en reptielen) 5
do 6 mrt De natuur in Canada – Overeenkomsten met Europa 5
Cursussen Roofvogels en Uilen 6
Vooraankondiging cursus Planten Determineren 6
Activiteiten Hydrobiologische Werkgroep 6
Boekbespreking „Een bundel Ogentroost‟ 7
De Winterkustvogels achterna………..naar het noorden 8
Natuurmomenten van Jan Bos 9
Blik op de weg 10
Kraanvogels kijken bij Diepholz 12
Ode aan de duurzaamheid (en Piet) 13
Scherpenisse - Tholen, 6 oktober 2013 14
Tekeningen Annemarie Schrover-van Bokhoven
Voorblad Nachtvlinder: Roodbont heideuiltje (Anarta mytilli) - Foto: Trudy Vos
2
Vooraankondiging: Algemene Ledenvergadering
op 13 maart 2014
Agenda
1. Ontvangst met koffie
2. Opening.
3. Mededelingen, plannen en beleid van de afdeling.
4. Notulen van de Algemene ledenvergadering van 21 maart 2013.
5. Jaarverslagen.
6. Financiën.
7. Verkiezing afgevaardigde en reserve naar de Vertegenwoordigende Vergadering
8. Samenstelling bestuur
9. Vaststellen datum van Algemene Ledenvergadering in 2015.
10. Rondvraag.
11. Sluiting van de vergadering.
Pauze, waarna:
Lezing over De Mortelen, door Ari Martinali
Het gebied De Mortelen is een oud agrarisch
landschap, dat al is ontstaan in loop van de
twaalfde eeuw. Omdat het gebied zeer nat is,
zijn alleen de hoger gelegen gronden ontgon-
nen. Zo ontstond er een schilderachtige
afwisseling, tussen kleine akkers, weilanden
en broekbosjes. Na 1900 is er bijna niets ver-
anderd in dit gebied.
De Mortelen vormt nu samen met de Kampina,
de Geelders en de Scheeken een nieuw gebied,
het Groene Woud, dat beheerd wordt door het
Brabants Landschap.
Het gebied is zeer uniek en heeft een gevari-
eerde flora en fauna. Ari heeft hiervan in de
afgelopen 14 jaar veel foto‟s gemaakt, van
ijsvogel tot wespendief, van geelvlek heideli-
bel tot tienuurvlinder, van vos tot ree en van
bosanemoon tot Gelderse roos.
Na de lezing sluiten we af met een hapje en
een drankje.
3
Henk
van der Gaag
Wijzigingen Ledenbestand van 27-07 t/m 21-11 2013
Nieuw Mw. C.P. Pijlman Mw. L.M.A. Schotsmans
Geen lid meer per 01-01-2014 Dhr. T. Verwegen
Stuur wijzigingen naar onze ledenadministrateur: [email protected]
Excursies
Voor alle excursies geldt:
Laat het de excursieleider weten als je mee wilt gaan. Een kleine wijziging is altijd
mogelijk en vervoer kan aangepast worden aan de deelnemers.
Zorg voor proviand – eten en drinken.
Neem regenkleding mee, evt. laarzen.
En natuurlijk…. een veldkijker, een loepje, je favoriete boek om iets in op te zoeken.
Bij colonne rijden let de chauffeur altijd op degenen die volgen, dit om elkaar niet
uit het oog te verliezen.
De chauffeur kan de route ontvangen van, of vragen aan de excursieleider.
Iedereen is ook van harte welkom. Het mag duidelijk zijn dat het KNNV-principe is:
We leren van en ontdekken met elkaar, ieder brengt het hare of zijne in.
Zondag
5 januari
Nieuwjaarswandeling Het thema van de landelijke KNNV is in
2014 “Natuur dichtbij”. Daarom nodigt het
bestuur alle leden van harte uit voor een
wandeling rond De Dommel in het zuidelijke
deel van Eindhoven, richting De Hogt.
De organisatie is in handen van
Han Monteiro en Plonie van Campen.
Start: 10:00 uur, parkeerterrein Zwembad
De Tongelreep
Duur: Ongeveer 2 uur.
Na afloop nuttigen we een heerlijke kop
soep in het Paviljoen Genneper Parken.
De Dommel door Eindhoven is de afgelopen
jaren “schoongemaakt” en hier en daar zijn
meanders hersteld. We willen jullie een
beeld geven van wat er allemaal is gebeurd
en waarom. Afgelopen jaar, in november,
zijn de werkzaamheden zo goed als vol-
tooid. We hopen dat jullie een vernieuwde
indruk zullen krijgen van dit deel van deze
mooie laaglandbeek die ten noorden van het
MEC samenstroomt met de Tongelreep.
Vergeet niet je wandelschoenen tegen vocht
te behandelen, want het kan nat zijn, en
neem zoals gebruikelijk koffie of thee en
eventueel een driepootstoel mee.
Opgave vooraf is niet verplicht. Bij gladheid
of twijfel of de wandeling wel doorgaat is
het verstandig om 's ochtend vanaf half 9
contact op te nemen met Han.
4
zondag
19 januari
Traditionele vogelexcursie naar Zeeland Thema: Winterkustvogels
Leiding: Leden van de Vogelwerkgroep
Duur Hele dagexcursie
Start: 8:00 uur, vanaf de parkeerplaats
bij winkelcentrum Eckart (Albert Heijn), tus-
sen Firmamentlaan en Orionstraat, Woensel.
Aanmelden en inlichtingen:
Martien Helmig,
Doel van de excursie is het zien van water-
vogels, ofwel winterkust-vogels.
De Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden zijn
bij uitstek de plekken om ze waar te nemen.
De precieze route wordt aan de hand van
waterstand, weer en meldingen van waarne-
mingen vastgesteld.
Er zullen zeker weer kol- en brandganzen te
zien zijn, maar ook rotganzen, zaagbekken,
brilduikers en steltlopers.
Kleed je warm aan, neem voldoende provi-
and en (warme) dranken mee. Einde van de
excursie ca. 16:00 uur (ter plaatse).
zondag
26 januari
Excursie naar de Plateaux
Thema: Al wat we tegenkomen
Contact: Carla van Moorsel
Duur: Halve dag
Start: 9:00 uur, Gerardusplein,
Eindhoven.
Grenzen vervagen in De Plateaux-Hageven,
een Nederlands-Belgisch natuurgebied,
liggend tussen Valkenswaard en Lommel.
Wandel door bos en over hei, langs vennen
en vloeiweiden: een watersysteem van begin
19e eeuw! Het is het hele jaar door een
mooie bestemming voor een wandeling of
excursie.
zaterdag
15 februari
Excursie op Landgoed De Baest Thema: Vogels
Contact: Riki Sleegers
Duur: Tot 14:00 uur
Start: 9:00 uur Trudoplein, Eindhoven
en 9:30 uur Heilige Eik, Oirschot
Een fraaie landschapswandeling in dit tussen
Spoordonk en Middelbeers gelegen landgoed,
dat al bestaat sinds de middeleeuwen.
De Grote Beerze en de Kleine Beerze meanderen
door het gebied, waar ze ook samenvloeien tot
de Beerze. De aanwezigheid van de riviertjes
geeft het gebied een grote afwisseling, met
vochtige en droge gedeelten. Er zijn naald- en
loofbosplantages, beukenlanen, oude eiken, en
akker- en weidegronden.
zaterdag
28 december
Excursies Vogelwerkgroep
Zeelandtocht
Vertrek: Orionstraat (AH) 08:00 uur
Informatie: Martien Helmig
Voor verdere excursies van de Vogelwerkgroep, zie:
www5.knnv.nl/knnv-afdeling-eindhoven/excursies-vogelwerkgroep-0
5
Lezingen
Herpetologie: Studie van amfibieën en reptielen
Donderdag
6 februari
MEC , Eindhoven 20:00 uur
Deze lezing wordt verzorgd door Domin
Dalessi. Hij is bioloog (zoölogie met als bij-
vak ecologie) en heeft in Utrecht en de VS
gestudeerd. Tijdens en na de studie eerst
onderzoek gedaan, later aan de slag gegaan
als hoofdconservator in Asten in Natuur-
historisch Museum de Peel.
Vervolgens fulltime in het onderwijs.
Eerst aan een HBO-instelling in Den Haag,
later aan de middelbare school, nu PCN.
Domin Dalessi is tevens regiocoördinator
reptielen in Oostelijk Noord-Brabant voor de
stichting Ravon en onder meer als voorzitter
van de Poelenwerkgroep Eindhoven actief.
De lezing begint met een algemene intro-
ductie van reptielen en amfibieën. Daarna
taxonomie (systematiek) en evolutie.
Vervolgens wordt er ingegaan op specifieke
kenmerken van de beide groepen, fysiologie,
voortplantingsgedrag en ecologie. Hierna
komen de Nederlandse soorten aan bod
met beeld en (waar relevant) geluid.
Onderwerpen als de poelenwerkgroep
Eindhoven, monitoring, bedreigingen van
de in Nederland voorkomende herpetofauna,
exoten, het door Domin recent opgestarte
onderzoek aan de Gladde slang en monitoring
en inventarisatie worden onder de aandacht
gebracht (afhankelijk van de beschikbare tijd
en voorkeur van het publiek), en natuurlijk
ook de stichting RAVON en haar werkzaam-
heden.
Domin gebruikt als natuurfotograaf (met
specialisme herpetofauna) zijn eigen beelden.
Een aantal zijn opgenomen op zijn website en
grotendeels ondergebracht bij fotostock-
bureau KINA: http://www.kina.nl
De natuur in Canada - overeenkomsten met Europa
Donderdag
6 maart
MEC Eindhoven, 20:00 uur.
Deze lezing wordt verzorgd door Martien
Helmig. Martien en zijn echtgenote bezoch-
ten vijf achtereenvolgende jaren familie in
Montreal en maakten aansluitend reizen in
het oosten van Canada.
De belangrijkste gebieden die ze hebben be-
zocht liggen allen in de omgeving van de
St Laurensrivier, die door z'n enorme breedte
hier eerder een zee kan worden genoemd.
Gaspé, de Mingan-archipel en Nova Scotia
zijn enkele van deze gebieden.
6
Het zijn boreale gebieden, hoewel de ligging
niet noordelijker is dan Nederland. Wat hen
is opgevallen in deze – Atlantische - streken
is dat de natuur soms sterke gelijkenis heeft
met die van Europa.
In de lezing zal Martien vooral vogels laten
zien en daarbij ook landschappen, vlinders
en libellen en enkele planten. Sommige soor-
ten zijn precies dezelfde als hier, andere zijn
herkenbaar, maar hij laat ook opmerkelijke
verschillen zien.
Cursussen
Roofvogels en Uilen
Pieter Wouters geeft een
cursus over Roofvogels en
Uilen.
Op de eerste avond ko-
men de roofvogels aan de
beurt. Alle in Nederland
voorkomende roofvogels
komen aan bod. Maar de
nadruk ligt op die soorten
die ook daadwerkelijk in
de Kempen broeden zoals
Buizerd, Wespendief,
Torenvalk, Boomvalk,
Bruine Kiekendief en de
Slechtvalk die zelfs in hartje Eindhoven
broedt.
De tweede avond is gewijd aan de uilen. Alle
in Nederland voorkomende soorten komen
aan bod, maar de nadruk zal weer liggen op
onze Kempische soorten Steenuil, Kerkuil,
Ransuil en Bosuil.
Data:
Maandag 10 februari, 20 – 22 uur
Maandag 17 februari, 20 – 22 uur
Locatie: MEC, Genneperweg 145 Eindhoven.
Aansluitend aan de cursus is er de kans om
een keer mee te gaan met Pieter om jonge
bosuilen te ringen, wegen en opmeten. Deze
avond zal zeer waarschijnlijk in april plaats
vinden.
De prijs van de cursus is 25 euro voor
3 dagdelen, inclusief koffie/thee op de
lesavonden voor leden. Voor niet-leden
is de prijs 32,50 euro.
Inschrijven kan met per e-mail.
Overmaking bedrag naar rekening
KNNV. Afd. Eindhoven.
Planten Determineren (vooraankondiging)
Nico Ettema geeft in maart en april een
cursus Planten determineren.
Deze kan gevolgd worden zowel door men-
sen die nog helemaal beginner zijn op dit
gebied als door mensen die al met een flora
gewerkt of kennis gemaakt hebben.
Het is een praktische cursus waarbij je werkt
aan de hand van planten, en leert met een
flora om te gaan.
De cursusdata zijn do 27 maart,
do 10 april en do 24 april.
Activiteiten Hydrobiologische Werkgroep
Wie eens een activiteit wil meemaken met de Hydrobiologische werkgroep
is van harte welkom in het MEC, om 20:00 uur op de volgende woensdagen:
15 jan Hydro – eigen watermonsters
5 feb Botanie – dennennaalden – Harrie
19 feb Hydro – eigen watermonsters
7
Boekbespreking "Een bundel Ogentroost"
Joep Spronk Vanaf 2003 schrijft John Bruinsma elk kwar-
taal een aflevering in zijn rubriek “Ogen-
troost” in het Zandblauwtje, het orgaan van
het IVN Son en Breugel. Samen met een voor-
loper uit 2002 zijn deze ter gelegenheid van
het 50-jarig bestaan van die vereniging uit-
gegeven onder de titel „Een bundel Ogen-
troost‟.
In de 43 stukjes behandelt de schrijver bijna
altijd onderwerpen uit de plantenwereld,
variërend van verschillen tussen nauw ver-
wante soorten tot begroeiingen. De onder-
werpen hebben allemaal een directe verbin-
ding met Son en Breugel. Die relatie wordt
ook immer gemeld en dat maakt de stukjes
heel direct. Voor de lokale gebruiker is – heel
praktisch – een index opgenomen van de in
de teksten genoemde locaties. De verkennin-
gen zijn van de schrijver alleen, of samen
met Willie of de leden van de plantenstudie-
groep van de IVN-afdeling.
We kennen John natuurlijk ook uit de door
hem begonnen en vaak gevulde rubriek
„Gras is om in te liggen‟ in de Venkraai/
Dubbelloof, dus we weten dat hij een gedul-
dig didacticus is en dat blijkt ook uit de
verzamelde Ogentroost. De teksten zijn dui-
delijk en vlot geschreven. Ik had bij het le-
zen herinneringen aan het – al lang geleden
gelezen – werk van Eli Heimans en co. De
Ogentroost-onderwerpen zijn niet te zwaar
en waar nodig worden de noodzakelijke
termen gebruikt, die altijd nader verklaard
worden. Onderwerpen die behandeld worden
zijn bijvoorbeeld: de teloorgang van het
Heitje van Oversteegen, het kerkhof van Son,
de Okkernoot en de Brede wespenorchis bij
de slagerij van Royackers.
Opvallend, maar begrijpelijk, is het bijna
ontbreken van de specialiteit van de schrij-
ver: de biologie van de wateren. Verwacht
dus geen verhandelingen over Fonteinkrui-
den, Kranswieren of Krozen. Het boekje is
geen wetenschappelijk werk en er wordt dan
ook geen literatuuroverzicht gegeven.
Indien aanwezig wordt als toegift op het
originele artikel een update gegeven onder
de titel „Nabloei‟. Omdat in de Nabloei van
het artikel over de Okkernoot geen nadere
informatie wordt gemeld over de omgang van
Kauwen met de noten wil ik die hier melden: De
laatste jaren – en ook de afgelopen week – wa-
ren in mijn woonwijk (Eindhoven-Stratum-
Nieuwe Erven) de Kauwen in de weer met de
noten. Ze worden van enige hoogte losgelaten
en daarna in de bomen verder opengemaakt en
leeggegeten. Ik herinner mij een beschrijving
van Kauwen uit Londen, die de noten door au-
to‟s stuk lieten rijden om ze daarna weer te
verzamelen. Het bijzondere daaraan was dat ze
samen met de mensen bij groen licht hun buit
kwamen ophalen. Overigens zie ik ten zuiden
van Eindhoven inmiddels al erg hoge jonge
Okkernoten (tot wel 8 meter).
Gelukkig kan ik de schrijver betrappen op een
enkel foutje. Zo wordt een Indische aardbei ten
tonele gevoerd. Dat is weliswaar een begrijpe-
lijke aanduiding van Potentilla Indica, maar
mijn editie van de Heukels‟ flora noemt de
soort Schijnaardbei. In een paar gevallen komen
er krantenafbrekingen voor die de schrijver niet
aan te rekenen zijn, maar die toch te vermijden
zouden moeten zijn: bijvoorbeeld Linna-eus,
sina-appel in het stukje over Groot en Japans
hoefblad.
De afbeeldingen zijn meestal erg goed. Enkele
malen is een tekening gebruikt die elektronisch
opgeblazen lijkt en daardoor enigszins stoort.
“Een bundel Ogentroost” is een aangenaam
boek met in ieder geval één serieuze fout van
de schrijver. Zijn inleiding besluit hij met:
“Lees dit boek niet. Ga lekker naar buiten”.
Dat moet iets zijn als: ”Ga in ieder geval naar
buiten en als het weer daarvoor niet meezit:
lees dan ook eens dit boekje”.
"Een bundel Ogentroost" is een uitgave van
IVN Son en Breugel en is verkrijgbaar bij
Fred Simons, Son.
De bundel kost € 10.
8
De winterkustvogels achterna……naar het noorden
Margriet Bekking
Met mijn voorliefde voor mossen is mijn
blikveld in de natuur doorgaans laag bij de
grond gericht. Manlief echter kijkt liever
omhoog. Om onze beperkte vogelkennis uit
te breiden, schreven wij ons afgelopen win-
terseizoen in voor de cursus „Winterkustvo-
gels” die Martien en Jan gaven. De cursus
paste goed in onze plannen om in het voor-
jaar naar Scandinavië te reizen, (dat doen de
kustvogels die we hier in de winter zien,
ook).
Na deelname aan het mossenvoorjaarskamp
van de Bryologische en Lichenologische
Werkgroep, dat eind april in de omgeving
van Oldenburg in Noord-Duitsland werd
gehouden, reden we met onze camper al op
1 mei verder noordwaarts. Dat bleek wel erg
vroeg in het seizoen te zijn, want ten noor-
den van Hamburg zat er nog geen blaadje
aan de bomen! Een dag later al stonden we
aan de westkust van Zweden bij Varberg aan
de rand van het vogelreservaat Getterön,
waar het gekrijs van de kokmeeuwen zelfs
tot in de camper te horen was... Bepakt en
bezakt met verrekijker en vogelboek trokken
we de rietlanden van het vogelreservaat in.
Er zijn twee vogelkijkhutten en er is een
bezoekerscentrum. Vanuit de kijkhutten kon
je goed de eilandjes zien waarop de kok-
meeuwen aan het broeden waren. Met behulp
van ons vogelboek noteerden we 26 soorten
vogels, voor ons al heel wat. Veel ganzen en
eenden, zoals bergeend, krak-, kuif-, slob-
eend, smient en de wilde eend.
Wat meeuwen betreft: Het is nog best moei-
lijk te zien of zo‟n meeuw dof-roze (zilver-
meeuw) of geelgroene (stormmeeuw) poten
heeft, terwijl die in het water staat….. Het is
een goede les om met het boek erbij naar
vogels te kijken, en het is nog leuk ook. In de
folder lazen we dat men hier tot nu toe meer
dan 320 verschillende vogelsoorten heeft
geteld…… Aan de rand van het gebied ligt
het bezoekerscentrum Naturum, waar je
door telescoopkijkers het zoutgrasland kan
bekijken. Hier waren grote groepen brand-
ganzen aan het foerageren. Al met al een
mooie eerste kennismaking met de vogels
van dit wetlandgebied.
In die eerste week van mei trokken we lang-
zaam verder langs de Zweedse westkust.
De natuur begint er nu pas te ontwaken en
de bosbodem is hier bedekt met een wit
tapijt van bosanemoontjes. Deze witte
bloempjes bleven we wekenlang in de bossen
zien, want wij reisden, zo‟n beetje met het
voorjaar mee, verder noordwaarts. Aan voor-
jaarsbloeiers was het wel genieten van de
vele leverbloempjes met hun tere paarsblau-
we kleur. Ook het geel van de geelsterren
zorgde voor een vrolijk accent in de nog kale
loofbossen.
Medio mei verlaten we Zuid-Zweden en
rijden tussen de grote meren Vänern en
Vättern door een paar honderd kilometer
noordwaarts naar de rivier de Klarälven bij
het gehuchtje Stöllet. We zijn een van de
eerste, en gedurende ons verblijf, de enige
gasten op de camping; het seizoen begint
hier pas eind juni! Het is nog rustig in de
bossen, zó rustig zelfs dat we een nietsver-
moedende eland op ons pad tegenkwamen.
Het dier was net zo verbaasd als wij en keek
ons recht aan zo van: „wat doen die nu hier?‟
alvorens hij verder tussen de bomen ver-
dween…..
9
Handig dat we steeds verrekijker en vogel-
boek paraat hebben, want in de top van een
spar ontdekten we een mooi gekleurde vogel,
en dat bleek de grauwe klauwier te zijn. Ook
een niet-alledaagse waarneming! Wel alle
daags waren kramsvogel, bonte kraai en
witte kwikstaart.
Bij de rivier wa-
ren veel vraat-
sporen van be-
vers. Ook zagen
we de brilduiker,
een kleine mak-
kelijk herkenbare
wit-zwart ge-
kleurde eend met
een grote witte
vlek bij de sna-
vel. Deze soort
zouden we nog
vaak in de Zweedse binnenwateren „spotten‟.
Voorts kwam een prachtig getekende forse
eend (die we nog nooit eerder hadden ge-
zien) heel statig langs gezwommen. Het vo-
gelboek gaf snel uitsluitsel, het bleek een
parelduiker in fraai grijswit gestreept en
zwart verenkleed.
Inmiddels is het voorjaar ook hier begonnen
en wel met heerlijke temperaturen van circa
20ºC. De bomen schieten nu langzaam in het
groen, vooral de berken krijgen een prachtig
lichtgroen waas. We reizen met het ontluiken
van de berken mee noordwaarts door Mid-
den-Zweden naar een camping in Borgsjö
(circa 80 km oostelijk van Sundsvall aan de
Botnische Golf), waar we onze camper tot op
een paar meter van het water neerzetten.
Hier hadden we een fantastisch uitzicht op
koppeltjes brilduiker en grote zaagbek in
hun mooiste verenkleed. Onze verrekijker
maakte overuren vanaf het ontbijt tot aan
zonsondergang, die hier (16 mei) pas rond
22 uur ‟s avonds is. Het wordt steeds warmer
en het jonge blad aan de bomen kan dit
nauwelijks bijhouden: 25ºC op 17 mei.
Dat hadden we van tevoren niet gedacht,
dergelijke zomerse temperaturen en zoveel
zon! We gaan op zoek naar een ijssalon…
En dat terwijl men in Nederland bij de kachel
zit te kniezen bij 13ºC met veel nattigheid
buiten. We reizen op 20 mei verder naar
Noorwegen waar we langs de kust weer an-
dere vogels zullen treffen.
Natuurmomenten van Jan Bos
Natuurfotograaf en IVN-gids Jan Bos ver-
zamelde in de afgelopen 35 jaar meer dan
23.000 dia‟s en digitale foto‟s. Hij be-
waarde alleen de beste foto‟s, die hij
vooral maakte in Nederland en zijn ge-
liefde vakantieland Frankrijk.
Voor "NATUURMOMENTEN" heeft hij een
selectie gemaakt van zijn mooiste beel-
den. Samen met zijn eigen verhalen vormt
het een uniek boekwerk, dat natuurlief-
hebbers als het ware meeneemt op één
van de vele excursies die Jan Bos in de af-
gelopen decennia heeft gegeven.
De prachtige fotografie en de speelse vorm-
geving maken dit boek leuk om te hebben én
om weg te geven. In deze uitgave vindt de
lezer ook nog een aardig cadeautje, waarmee
een klein stukje natuur binnen handbereik
komt.
Bestellen:
"NATUURMOMENTEN" van Jan Bos kost
€ 22,50. Het boekje is te bestellen via
www.syllabub.nl/natuurmomenten.html.
Wilt u eerst het boek inkijken? U krijgt
alvast een voorproefje in het online
inkijkexemplaar.
Voor wie in of in de nabijheid van
Eindhoven woont: afhalen bij de auteur
kan ook.
Neem dan te voren even contact op.
10
Blik op de Weg
Achilles Cools Ik heb nog nooit uit een blikje gedronken!
Een prestatie die ik mijn hele leven wil vol-
houden tot ik de enige ben. Ik kan het mis-
schien vermelden in mijn curriculum.
Een blikje kraken verging mij nooit, omdat
ik geen frisdrank moet.
Maar ik heb wel al duizenden blikjes opge-
raapt! Ik wandel niet altijd hand in
hand met Brénine. Soms maken wij onze
dagelijkse wandeling door het landschap
met een vuilzak tussen ons in. Waar wij een
rondje lopen door de Liereman houden wij
de blik gericht op de weg en de berm.
Wij prikken het blik weg, en ook flesjes, siga-
rettenpakjes, plastic, glas, petflessen, papie-
ren zakdoekjes, snoepverpakking, zilverpa-
pier tot en met incontinentieluiers. Wij ko-
men thuis met een volle zak en een goed
gevoel. Van ergernis wordt het
reservaat niet schoner.
Zwerfvuil komt natuurlijk niet uit de hemel
gevallen. Het zijn de hardlopers en moun-
tainbikes die niet zonder drinken kunnen.
Leeggoed is ballast. Sporters die het afval
van zich afwerpen terwijl ze door dit mooie
landschap hollen. Ook wandelaars zie je wel
eens met de blik op oneindig verder strom-
pelen met een blikje in de hand. Het weer is
zonnig en lokt iedereen naar de hei. Wat
verder ligt weer een hele troep. Afval is een
verworven recht van de levensgenieter. Vol-
gens onderzoek zijn het vooral jongeren tot
vierentwintig jaar. Maar ook ouderen van
boven de vijftig.
Paardenliefhebbers geven ruiterlijk toe dat
ze wel eens een klokhuis of bananenschil
overboord gooien. Een klokhuis is een lek-
kernij voor knaagdieren en vogels. Daar
wordt nog van gesmuld. Van bananenschil-
len blijft na drie jaar niets over. Toiletpapier
stop ik onder met gras of onder dennen-
naalden. Na een half jaar is het vergaan. Een
sigarettenpeuk na vijf jaar. Maar een metalen
blikje is na vijftig jaar pas helemaal afgebro-
ken. Aluminium blikjes na tachtig jaar. Een
polystyreen frietbakje na negentig jaar. Een
glazen fles na een miljoen jaar.
Het is slepend vuil dat niet zwerft, het blijft
rotzooi. Sigarettenpeuken zijn giftig, zijn
van plastic dat langzaam verweert tot mi-
nuscule snippertjes die in de magen van
vogels en andere dieren terechtkomen. Ik
heb tevens al enkele keren een muis en ook
een mees ontdekt die de dood vonden met
hun kopje geklemd in een drinkblik. Of ze
verdrinken in het regenwater van de alumi-
nium valputjes. Menige zeldzame rugstreep-
pad, kever of insect overkomt dit. Ik zag ooit
een kokmeeuw lopen op een stortplaats met
een blikje op de kop. En bij mijn vriend
vloog een reiger over het huis met een blik
aan zijn teen.
Ook ik ben niet vrij te pleiten, ook al doe ik
alles in een zak. Jaarlijks vele plastic yog-
hurtpotjes, brikken, konfituurpotjes en nog
zoveel plastic verpakking zijn ook mijn deel.
Hoeveel kilo‟s zouden dat niet zijn? Je kunt
haast niets kopen zonder plastic. Inconse-
quent zijn we allemaal en ieder heeft zijn
vuilnisbak.
11
Ik ben ook geen boomknuffelaar of utopist.
Maar ik verruim mijn blik. Ik maak de weg
vrij. Ik prik het blik en plastic gewoon mee!
Niet als wereldverbeteraar, maar als olijke
opruimer. Ook rond mijn kauwenhuis heb
ik in de nestelperiode mijn werk. Wat die
kauwen wel niet allemaal meebrengen!
Kleurige papiersnippers, zilverpapier, plastic,
repen linnen, sigarettenpeuken, breiwol.
Zelfs één keer een echt bankbiljet. Dat was
het kostbaarste wat ze uit het nest wierpen.
Een andere keer hing er ook een gebruikt
condoom uit hun broedhol. Het was bij een
ijverig koppeltje kauwen dat vroeg begonnen
was. Het heeft hun geen windeieren opgele-
verd.
Allemaal vuil dat zwerft rond ons kauwen-
huis. Thuisvuil! De kauwen halen aan en ik
hou het proper. Net zoals ijverige huismoe-
ders hun erf net houden. Er zijn genoeg men-
sen die vegen voor hun deur, maar je kan
ook opruimen wat op je weg komt.
Rob Bijlsma is ook een milieujutter. Hij
houdt in het Drents-Friese Wald een blikjes-
index bij. Deze roofvogelspecialist fietst
bijna dagelijks dezelfde route en noteert
al het zwerfvuil dat hij tegenkomt, en ruimt
het ook op. Zijn cijfers stijgen ieder jaar.
De pieken zijn de zomers, de winters het dal.
Het weekeind laat het meest zijn sporen
achter.
Ik heb twintig jaar geleden een hotspot van
storters gekend. Grofvuil. Elke week moest
ik een hele rotzooi opruimen. Want vuil
trekt vuil aan. Toen ik alles weg had, was
het uiteindelijk gedaan. Tot er op een dag
weer een grote witte plasticzak lag. Terwijl
ik die in mijn bagageruimte wilde gooien,
voelde ik gespartel. De zak was dichtge-
bonden. Nadat ik hem opende, keken vijf
magere katjes mij met betraande oogjes aan.
Ik heb ze niet in de vuilbak gedaan!
Natuurlijk, ik weet wel dat de grootste hoe-
veelheid zwerfafval rond drijft in de wereld-
zeeën. Daar rekent men op honderd miljard
kilo. De zee is een plasticsoep. Ze vermaalt
de kunststofarchipel tot Nano deeltjes. Plas-
tic is sterk, het is licht, giftig, onverwoest-
baar, en het is overal. Plastic is ons zelfge-
maakt Trojaanse Paard.
Wereldwijd stevenen we naar een onherstel-
bare plasticramp. In de toekomst krijgen we
nog plasticstranden. In sommige natuur
gebieden houdt men jaarlijks een landelijke
opschoondag. Een actie van schoonmakers
die een propere wereld beginnen met half-
vasten. Want de berm verdient een bloempje
als het lente wordt. Dan trekken een tiental
mensen met de handen uit de mouwen de
omgeving af en is alles opgeruimd, voor
enkele dagen. Een week later ligt er weer een
hele troep. Langs fietspaden zijn soms ook
blikvangers geplaatst.
Veel manieren om deze negatieve welvaart-
stekenen tegen te gaan zijn er bijna niet.
Voorlichting op scholen zou veel doen. Af-
valinzameling en verwerking helpen tot nu
toe niet voldoende. Het is een economisch
delict. Bedrijven die de producten op de
markt brengen zijn mede verantwoordelijk.
We moeten een verpakkingsbelasting invoe-
ren, maar er is geen politieke wil. Statiegeld
op zwerfvuil zou kunnen helpen. Het inza-
mel en beloningssysteem. Dan kan de vinder
het naar de winkel brengen. De vervuiler
betaalt de schoonmaker. Ofwel een lotto-
nummer op elk blikje! De lege blikjes kunnen
er bij winnen. En de natuur ook. Een weekje
rapen kan met wat geluk misschien een for-
tuin opleveren.
Maar de verrommeling van het landschap
gaat voorlopig gewoon door. De wegwerp-
waanzin is niet te stoppen. Moeten we de
vervuilers een geweten schoppen, een be-
wustzijn aanpraten. De schaamte voorbij.
En wat doe ik met al dat afval dat ik op mijn
wandelingen bij elkaar graai? Misschien moet
ik er een boom mee versieren op het dorps-
plein. Als aanklacht! Een guerrillakunst van
een afvalkunstenaar. „De Merci Tree‟. Niet
anoniem, ik zet er mijn naam wel bij, net als
bij die grote bronzen die ik mocht plaatsen
in de stad. De plasticwaanzin zal schitteren
in het tegenlicht, de blikjes blikkeren in de
wind als een zwanenzang. Rotzooikunst!
Dat kan in deze tijd.
12
Kraanvogels kijken bij Diepholz
Gerard Vos De laatste week van oktober hebben Trudy,
Ria, Wim en ik doorgebracht in de omgeving
van Diepholz in Duitsland, om naar Kraan-
vogels te kijken. Het bezochte gebied ligt
ongeveer 100 km ten
oosten van de grens
met Drenthe, waarmee
het voor ons dichterbij
is dan bijvoorbeeld het
Lauwersmeer.
De Kraanvogels waren
er weer volop. In het
midden van die okto-
berweek werden
er bij Diepholz niet
minder dan 74000
geteld. De vogels ma-
ken hier een tussen-
stop op hun trek van de broedgebieden in
Scandinavië naar Zuid-Europa en Noord-
Afrika. Ze foerageren op
de akkers waar mais- en graankorrels en
aardappels zijn blijven liggen. 's Avonds
vliegen ze naar een van de grote plaatselijke
veen- en moerasgebieden waar ze veilig kun-
nen slapen.
De Kraanvogels arriveren in de loop van
oktober, en begin december zijn de meesten
weer vertrokken. Ze hebben het gebied bij
Diepholz niet lang geleden "ontdekt". Aantal-
len van tienduizenden zijn hier pas geteld in
de laatste tien jaar. In die periode is ook het
aantal Kraanvogels op de gehele West-
Europese trekroute verdubbeld, tot 300.000.
De Kraanvogel is met zijn hoogte van
1,2 meter en spanwijdte van 2 meter groter
dan een ooievaar. Volwassen dieren hebben
een "petje" in de vorm van een rood gekleur-
de kale plek op de kop, terwijl de jongen een
bruine kop hebben. De verenpluim aan het
achterlijf is niet de staart maar bestaat uit de
veren van de vleugelpunten. Naast plantaar-
dig materiaal eten Kraanvogels insecten,
kikkers en kleine zoogdieren. Elders in de
wereld komen nog 14 andere soorten Kraan-
vogels voor.
De dieren zijn wel schuw. Het best kun je ze
bekijken vanuit de auto. Als je echter stopt
binnen een afstand van een paar honderd
meter houden ze je nauwlettend in de gaten,
en vliegen ze weg als je duidelijk dichterbij
komt. Zodra een Kraanvogel bukt weet je dat
hij op het punt staat op te vliegen. Men zegt
dat de schuwheid veroorzaakt wordt door
het feit dat de vogels in zuidelijker landen
worden verjaagd, of zelfs bejaagd... Maar de
vogels zijn ook intelligent: Bij drukke wegen
die niet geschikt waren om te stoppen zagen
we Kraanvogels die op korte afstand van de
weg rustig liepen te foerageren.
Het zijn prachtige vogels om te zien, zowel
op de grond als in de lucht. Elegant en waar-
dig stappen ze door het veld. Toch zegt men
dat ze zo nodig een bliksemsnelle uitval
kunnen doen, bijvoorbeeld wanneer een vos
of wild zwijn hun broedsel bedreigt. De
vlucht is majestueus, met trage vleugelslag
en uitgestrekte hals en poten. Regelmatig is
hun kenmerkende trompetterende geluid
“kru-kru” te horen. Bij de trek vormen ze
lijnvormige en V-vormige ketens. Kraanvo-
gels kunnen tot 2000 km non-stop vliegen.
Zij gelden als symbool van voorzichtigheid
en waakzaamheid, terwijl ze in de dichterlij-
ke wereld staan voor „het verhevene‟. De
vliegmaatschappijen Lufthansa en JAL heb-
ben een gestileerde Kraanvogel als logo.
Drie jaar geleden waren we ook hier bij
Diepholz, en deze keer vielen ons twee ver-
anderingen op: Er was een groot aantal
windmolens geplaatst, en nogal wat platte-
landswegen waar je vroeger de Kraanvogels
13
goed kon waarnemen zijn nu gesloten voor
verkeer. Deze afsluiting, die niet geldt voor
aanwonenden en boeren, heeft mogelijk de
rust van de vogels als doel. Maar het zou ook
kunnen zijn dat de boeren hinder hadden
gemeld van vogelaars die met hun auto in de
berm staan. Voor de boeren is verder van
belang, dat de Kraanvogels enige schade
kunnen veroorzaken door opeten van inge-
zaaid wintergraan.
Bij Diepholz ligt ook een groot meer, de
Dümmer. Het is een Natura 2000 gebied,
waarvan wel de oostelijke kant wordt
gebruikt door watersporters. Het heeft de
reputatie dat er in het voorjaar bijzonder
veel vogelsoorten voorkomen. Er zouden al
276 soorten zijn waargenomen. Hier broeden
Visarend, Zeearend, en honderden Zwarte
sterns. We konden mooi zien hoe een kop-
peltje Zeearenden een prooi verorberde.
We verbleven in het plaatsje Rehden, op een
vakantieboerderij. In weken met voldoende
gasten - en dat was nu ook het geval - wordt
er een "Hof-fest" gehouden. We werden ge-
trakteerd op zelfgemaakt biologisch brood
met gebakken eieren, salades en bier, en er
werden grappige films vertoond.
Een bezoek aan dit gebied in het Kraanvogel-
seizoen is beslist een aanrader!
Ode aan de duurzaamheid (en aan Piet)
„Meneer, uw schoenen zijn eigenlijk niet meer te repareren.
Het heeft maar weinig zin
dat ik daar nog aan begin.
Als ik U was zou ik nieuwe prefereren‟.
Gelukkig is er Piet, een aardige vent,
gewezen schoenmaker in Lierop.
Hij lapt mijn schoenen toch nog op
en dat voor zegge en schrijve drie euro en vijftig cent.
Ik draag deze schoenen nou al weer jaren en ... hoe.
Liep er onlangs nog mee van Asten naar Heeze,
terwijl ik daar geeneens hoefde te wezen.
In deze schoenen word ik namelijk zelden moe.
Vandaag echter, op deze trieste, droeve dag
haal ik mijn schoenen slechts traag tevoorschijn,
poets ze tot ze extra glimmend zijn,
want vandaag zeggen we Piet voorgoed gedag.
Vandaag, ik kan het niet genoeg herhalen,
wil ik als eerbetoon aan Piet mijn hoge schoenen dragen,
hoewel het nogal warm en nou al dagen
eerder weer is voor blote voeten in sandalen.
Gerard Compiet
14
Scherpenisse - Tholen, 6 oktober 2013
Martien Veraart
Mist, grijs, een druppel regen
in den beginne viel het een beetje tegen;
later blauwde de lucht
't werd zelfs warm, een windje met een lichte zucht
Op de geluidswallen zaten spreeuwen
hun nachtelijke dromen weg te geeuwen;
vleugels werden luis- en stofvrij gemaakt
formatievliegen hoort volmaakt
De dames Brandrood, Limousin en Witrik
krijgen van de mens een sik;
ze natneusden ons met haar allen toe:
"dit Scherpenisse is voor jullie taboe"
Lang niet alle akkers lagen winterklaar
aardappel, mais en suikerbiet waren nog daar;
riskant wat de boeren doen .........of.......
spelen ze met de grote poen!
Een vlokje dansende vogeltjes
voor velen behorend tot de onmogelijkjes;
ze streken neer in een boom,
alleen wat geel in de zoom;
het bleken gruttertjes
nog jonge puttertjes
Grote groepen ganzen......Nederlands paradijs
grauw en zwart, ganzenwijs;
nieuwsgierig, uitgestrekt de hals
want de mens is wel eens vals
Langs de Oosterschelde
geen vogel die ons wat vertelde;
eenzaam, een stervende zilvermeeuw
wijduitgespreide vleugels .....een Zeeuw;
over, het Luctor et Emergo
dat is het leven, het zij zo
Kieviten en goudpluvieren
houden elkaar in de kieren;
bij onraad vliegen jong en oud
tot een cloud;
al wolkend tuimelen ze door de lucht
jammer van de korte vlucht
maar ....wonderbaarlijk de tucht
De dieporanje luzernevlinder,
vanuit de Middellandse Zee
al fladderende met de warme zomers mee;
liefhebber van kattestaart, luzerne en klaver
een ware nectarlaver;
gezien de tijd van het jaar
een tweedegeneratie exemplaar.
15
Foto: Louis Schrover
Het bestuur van de KNNV wenst haar leden
Fijne Kerstdagen en een Gelukkig Nieuwjaar
Venkra
ai
KN
NV
Afd
elin
g E
indh
oven
A
nsba
ldusla
an 1
0 B
, 55
81 C
W W
aalre