Het tienerbrein in de praktijk€¦ · 1. Verander attitude: kijk positiever naar kind/ adolescent:...

16-05-2019

JelleJolles,keynoteOnderwijscongres,Eindhoven16mei2019

Het tienerbrein in de praktijk Over kennisoverdracht, ‘leren’ en

ontplooiing

JelleJollesCentrumBrein&Leren

VrijeUniversiteitAmsterdam


Verantwoording JelleJolles,keynoteOnderwijscongres,Eindhoven16mei2019

Achtergrond.Dezehand-outisgemaaktvoordedeelnemersaanhetOnderwijscongres,Eindhoven,op16mei2019.

Copyright.Dehand-outisgemaaktvoorpersoonlijkgebruik.Verwijzingnaardetekstenismogelijkmitsverwijzingnaar:a)presentatieJelleJolles16-05-2019,enb)boekHettienerbrein

Boek:VeelpuntenstaantoegelichtinmijnboekHettienerbrein.Overdeadolescenttussenbiologieenomgeving.AmsterdamUniversityPress,2017.ISBN9789472987470(€15,99)

Websites:www.jellejolles.nlenwww.neuropsy-academie.nlContact:[email protected],[email protected]@JelleJolles.OpTwitterenFacebookplaatsiknieuweinformatieoverkind,tiener,onderwijs,opvoeding,ontplooiing,neuropsychologieenhetbrein.Facebook:BreinPlein

16-05-2019


Noot

•  Dezehand-outisgeenvervangervoordepresentatie.

•  Dehand-outbevatdetekstenuitdepowerpointpresentatiezondervisuals.Dezezijnomcopyrightredenenverwijderd.

Samenvatting JelleJolles,keynoteOnderwijscongres,Eindhoven16mei2019

Indeperiodevandeovergangvanmiddelbaarnaarhogeronderwijsisdeleerling/studentnogsteeds‘werkinuitvoering’.Zijnhersenfuncties,deaandachtenconcentratie,denkenenprobleemoplossenontwikkelenzichnog,evenalskenniseninteressen,zelfinzichtenzelfregulatieenanderezogenoemde‘executievefuncties’.Ditisvooronderwijsinstellingenvanbelang,wanthoeovertuigje14-18jarigenenhunoudersomzichstraksbijjouwinstellingaantemeldenenwatbiedjezeaan?Indezekeynotewordenvanuitinzichtenin‘delerendeadolescent'handvattenaangereiktaandeonderwijsorganisatieenonderwijspraktijk;daaringaathetnaastkennisoverdrachtompersoonlijkegroei.

16-05-2019


Take Home 1

Deneuropsychologischeontwikkeling

1.  Veranderattitude:kijkpositievernaarkind/adolescent: Hij/zijisnog‘werkinuitvoering’

2.  Werkaanbredeleer-enleef-enontwikkelomgeving:Spelen,ervaren,oefenen,nieuwsgierigheid

3.  Werkaanpersoonlijkegroei


Take Home 2

Neuropsychologischefuncties1.  Hersennetwerkenrijpentotvernahet20ejaar

2.  Hethongerigebreineist:Prikkels,emoties,beelden,nieuws,uitdagingen,gebeurtenissen

3.  Werkaanvaardigheden.Cognitiefensociaal-emotioneelWaarnemen,zelfinzicht,nieuwsgierigheid,interessen

4.  Bouwdeneuropsychologischefunctiesop:1.Vaardigheden,2.‘Ik’,3.‘Deander’,4.Consequentiesen5.Scripts,normen,scenario’s

5.  Werkaandenkenenredeneren


Take Home 3

Handvattenvoorinterventie

1.  Werkaaneenattitudeverandering.2.  School,schepvoorwaardenvoorbredeontplooiing

3.  Werkaanleraarenopvoeder

Zijhebbenderegieenkunnenmeerdererollenspelen.Daarvooris‘continuouseducation’nodig

3. Onderwijsinnovatie:shiftnaar‘delerendeleerling’Leerhemenhaar‘dewereld’kennen!


1. Het ‘probleem’


16-05-2019


Een docent/projectleider uit het HBO verzucht

•  “Welopenertegenaandatweonvoldoendeinstaatblijkenonzestudententotzelfstandigopererendejongeprofessionalsopteleiden,diehetleukvindenomzichteontwikkelen”.

•  “Hetzijnmetnamedestudiepuntendieverdiendkunnenwordendiealsmotiefvoorinspanningwordengezien”.

•  “Wegevenonsonderwijszodanigvormdatstudentengedwongenwordenzelfstructuuraantebrengeninhunleervragenen-inzet.Maarwemerkendatdestudentendaarabsoluutnietopzittentewachten”.

•  Zijwordenlieveraanhethandjegenomenenhorengraagprecieswatervanzewordtverwacht,endannogalleeninrelatietotdetoets.”


8 vaardigheden die IEDERE bijna-volwassene zou moeten hebben (?) op

zijn/haar 20e jaar

1.  Kunnenoverleggenmetiemanddiehij/zijnietkent2.  Deroutekunnenvindeninvreemdeomgeving3.  Takenenopdrachtenzonderhulpuitvoeren4.  Zichkunnenreddeninhuishoudenenzelfverzorging5.  Kunnenomgaanmetproblementussenmensen6.  Kunnenomgaanmettegenslagen7.  Kunnenomgaanmetgeld8.  Opverantwoordemaniermetrisico’skunnenomgaan


Mooiedoelen,maarvoordemeesteadolescentennogniethaalbaar

Het probleem: de leerling/student

•  …isslim,maargedraagtzichsomsongelooflijkdom•  …islui,maarooksomsbijzondergemotiveerd•  …neemtgeenregie•  …weetnietwaarschool/studievooris•  …isalleengeïnteresseerdinleeftijdsgenoten


Waarom tieners risico’s nemen:

JelleJolles,keynotecongresBreinbrekersinzorgonderwijs,BSL,Nieuwegein24april2019

• Omdathunbreinervaringenwilopdoen.Endatisgoedvoorhunontplooiing.• Hetisgéénstoornisindehersenontwikkeling.

16-05-2019


De student is nog ‘werk in uitvoering’

•  Weinigervaringengehad•  Heeftnogweinigkennis•  Dehersenenrijpennogdoortotca.25jaar

Deadolescent‘oefent’deneuropsychologischevaardigheden


Waar gaat het de tiener om?

•  Ervaringen•  Nieuwedingen•  Nieuwebelevingen•  Nieuwgedrag•  Nieuwerelaties•  Oefenen•  Uitproberen

•  ‘Watisdat?’•  ‘Watbedoeltzij?’•  ‘Hoedoethijdat?’•  ‘Waaromisdatzo?’•  ‘Hoewerktdat?’•  ‘Hoevindtzij/hijmij?’•  ‘Hoepakikdataan?’



Aanbeveling 1. Attitude-verandering


16-05-2019


De student (16-22) is een rups, … nog in ontplooiing tot een vlinder


2. Hersenontwikkeling


De omgeving vult ‘de kluisjes in het brein’ met kennis & ervaringen


Hersennetwerken rijpen tot na 25 jaar


16-05-2019


Netwerken veranderen door kennis en ervaring


Dus: het hongerige brein eist:

prikkels, emoties, beelden, nieuws, uitdagingen, belevingen, gebeurtenissen


Aanbeveling 2. De docent heeft en houdt de regie

�maakdestudentregie-assistent(‘inopleiding’)


Actief steunen, sturen en inspireren

20

InspirerenMotiveren

Uitdagen

Mogelijkhedensuggereren

BegeleidenRouteswijzen

Coachen Sturen

SteunenAdviseren


16-05-2019


3. Zelfregulatie en studie-aanpak


De mentale organisatie ontwikkelt nog


Leren, leertaak- en studieplanning

•  Erisplanningbínnenentússenleertaken•  ‘Studieplanning’isveelbrederdan‘leertaakplanning’•  …ookandersdan‘planningvandemiddag’•  …enandersdan‘planningvanjeleven’•  Zelfinzichtisessentieel;debasisvoorzelfregulatie•  Kernpunt:lerenweerstandtebiedenaanprikkelsvan

buiten•  …enaangroepsdruk•  Enallesheefttemakenmet‘persoonlijkegroei’


Zelfs de 18-23 jarige is nog ‘werk in uitvoering’

Kiezen

BeslissenOordelenPrioriterenVooruitzien

LeertaakplanningOptiesoverwegen

Evalueren‘goedgedaan?’Controlerenvandeimpulsiviteit

ZelfinzichtenzelfregulatieJelleJolles,keynoteOnderwijscongres,Eindhoven16mei2019

16-05-2019


Executieve functies: wat en waarom? Executievefunctiesenvaardighedeninzelf-regulatiezijndementaleprocessendieonsinstaatstellenomteplannen,of

aandachtigbezigtezijn,ominstructies(endebedoelingdaarvan)teonthouden,enomtakenefficiëntenindegoedevolgordeuitte

voeren.

Netalseenvluchtcontrolesysteemopeendrukvliegvelddekomendeenvertrekkendevliegtuigenopmeerderestartbanengoedkan

managenzoheefthetbreindezevaardigheidnodigomweerstandtebiedentegenafleiding,omteprioriteren,omdoelentestellen(endie

tebereiken)enomimpulsentecontroleren.

EFzijnessentieelomzicheenplektevindeninonzecomplexesamenleving.Cruciaalvoorkind,ouders,schoolensamenleving

EFzijnessentieelvoorleren.


Vijf executieve functies: handvat voor leerling-ontwikkeling

1. Vaardigheden2. ‘Ik’3. ‘Deander’4. Consequenties5. Regels,scripts


Executieve functies 1. Vaardigheden

•  Planning:‘Watishetplan?Watishetdoel?‘Watisdeaanpak?’

•  Prioriterenvancomplexerehandelingen:

‘Isdetaakindelenoptedelen?’‘Watmoeteerst,watlater?’

•  Evaluatie:‘Hoehebikhetgedaan?’‘Waarinkanikmijnaanpakverbeteren?’‘Watvindenanderenervan?’


Executieve functies 2. Ik

•  Zelfinzicht:‘Waarbenikalgoedin?’‘Waarinkanikmezelfverbeteren?’

•  Zelfregulatie:‘Watkandebesteaanpakzijn?’‘Watisdebestemanieromdatandersaantepakken?’‘Hoegaikommetafleiders?’


16-05-2019


Gedrag wordt vooral sociaal bepaald

‘Watzouhijwelnietdenken…’

Sociaalleren!EmotioneleconsequentiesLerenprioriteitenstellen

JelleJolles,keynotecongresBreinbrekersinzorgonderwijs,BSL,Nieuwegein24april2019

Executieve functies 3. De ander

•  Sociaalwaarnemen:‘HoepaktDaanheteigenlijkaanmetEva?’.‘Watgebeurterdaar?’

•  Perspectief-name:‘Watdenktdeanderervan?Watiszijnbedoeling?’‘Waaromzegtdeleraardat?’‘Wathebbenmijnklasgenotenhieraan?’

•  Empathie:‘HoeishetmetJesse,hoevoelthijzich?’‘Wilhijalleenaandacht,ofheefthijergeenzinmeerin?’‘Watzouikdoenalsikhemwas?’


Executieve functies 4. Later

•  Kiezenenbeslissen:‘WatzouergebeurenalsikprofielXkies?’‘WatvoorinvloedheeftmijnkeuzevoormijnvriendenAyoubenTom?’‘Watgaatmijnvaderdoenalsikzegdatikdezekeuzemaak?’

•  Overzienvanconsequenties:‘Watkanergebeurenalsikmindergatrainenenmeergastuderen?’‘Alsikmezoopstelwordikdanuitdeklasgezet?’


Executieve functies 5. Regels, scripts, normen

•  Regels:‘Welkeregelszijneropdezeschool?’‘Doenzemoeilijkalsjespijbelt?’

•  Scripts:‘Watvoorsysteemhebbenzevoorherkansingen?’‘Hoewerktdat?’

•  Normen,waarden:‘Zelatenjehiernietzomaarlos!’‘Ikhebgoedeafsprakenmetdedocentgemaakt!’


16-05-2019


Aanbeveling 3. Kennis, executieve functies,

nieuwsgierigheid

•  Actieftrainenvanexecutievevaardigheden,brederdanschool

•  Blijftessentieel.Zorgvoorbreedaanbod•  Stimuleerenonderhoudnieuwsgierigheid•  Doornroosjeeffect:‘Kusdieslapendefunctieswakker’

Dedocentisinspiratorenmotorvandetalentontwikkeling


Ontwikkel vaardigheden die CITO niet toetst

•  Creativiteit•  Kritischdenken•  Veerkracht•  Inlevingsvermogen•  Motivatie•  Behoedzaamheid•  Zelfstandigheid•  Verantwoordelijkheid•  Doorzettingsvermogen•  Nieuwsgierigheid•  Humor•  Discipline

•  Daadkracht•  Leiderschap•  Mededogen•  Moed•  Verbazing•  Bescheidenheid•  Geduld•  Verdraagzaamheid•  Samenwerking•  Flexibiliteit•  Accuratesse•  Betrouwbaarheid

34JelleJolles,keynoteOnderwijscongres,Eindhoven16mei2019

4. Aanpak: de leraar

Steunen Sturen Inspireren


Train taal en het ver-woorden en het dénken


16-05-2019


Naar een bredere rol van de docent

•  …ondersteunenvandezelfevaluatie•  …coachenensturen•  …latenoefenenmetrisico’s•  …weeseenverhalenverteller•  …leerver-beelden•  …wijsroutes


En let op leerling/student karakteristieken

•  Welbevinden•  Motivatie•  Stress•  Slaap•  Voeding•  Jongensenmeisjes

•  Schraleofrijkeomgeving•  Etnische/socialegroep•  Leer-vertraging•  Gedragsproblemen•  Impulsiviteit•  Verslavingen


Aanbeveling 4. Stimuleer persoonlijke groei

•  Vaardighedenoefenen•  Routinesaanleren•  Socialecognities•  Zorgenvoorstabiele

relaties•  Lerendenken

•  Creatieveoplossingenvinden

•  Omgaanmetstress•  Fysieke+cognitieveskills•  Emotionele+socialeskills•  Zelfstandigworden


5. Aanpak: school


16-05-2019


Aanbeveling 5. Onderwijsinnovatie 2020 +

•  Bruggenbouwentussenvakken,school&ouders•  Bijdragenaancontinuouseducation‘lerendeleerling’•  Werkenaan‘DeTotaleTiener’

(cognitief,sociaal,emotioneelenfysiek)•  Inzettenopbrede‘vaardigheden+ervaringen’•  Verbredenvanaanpakenmethoden

(zetinopdenken,oplezen,nieuwsgierigheid,ondernemendzijn)•  Inzettenop‘persoonlijkegroei’


School: werk aan attitudeverandering

•  Deleerling:lerenisfun,lereniswaardevol•  Deleerling:leerhetbreinkennen(psycho-educatie)•  Leraar:neemderegie•  Leraar:neemeenflexiblemindset•  Leraar:train,steun,stuureninspireer•  Leraar,school:pro-actiefwerkenmetouders•  School:activeerdepedagogischefunctievaneducatie


Leer ver-woorden en denken

•  Wátdoeje?•  Waarómdoejehet?•  Hoewerkthet?•  Heeftheteennaam?•  Watbereikjeermee?•  Watzougebeurenals?•  HoedenktLindadaarover?•  Watiseigenlijkhetdoelvandezestof?


Aanbeveling 6. Ontwikkel denken en redeneren:

DenkPlaten

(NB,15voorbeeldenvanDenkPlatenzijngegevengedurendedepresentatie.Omcopyrightredenenzijndezeniet

opgenomenindezehand-out)


16-05-2019


Denkstimulerende vragen

•  Watziejeopdefoto?•  Watbetekenthet?•  Waarspeeltditzichaf?•  Watiser5minuteneerdergebeurd?•  Watgebeurtover5minuten?•  Hoenoemjedat?•  Watvindjeervan?


6. Tot slot


Waarom is het in onze samenleving acceptabel om onze adolescenten te

veroordelen, te demoniseren, te beledigen, en ze steeds te wijzen op het feit dat ze lastig zijn en een andere route lopen?


De student (16-22) is een rups, … nog in ontplooiing tot een vlinder


Twitter: @jellejollesWeb: www.jellejolles.nlBoek: HetTienerbreinStudiemiddagen,cursussen:www.neuropsy-academie.nl

Dank

Het tienerbrein in de praktijk€¦ · 1. Verander attitude: kijk positiever naar kind/ adolescent:...

Documents

Transcript of Het tienerbrein in de praktijk€¦ · 1. Verander attitude: kijk positiever naar kind/ adolescent:...