het nieuwe leren in een klassiek jasje: ‘streng en gedisciplineerd, maar niet overdreven’door paul groothengel

fotografie mark van der zouw / de beeldredactie

slow management vakmanschap zomer 2007

44

_IVA_110607.indd 1 11-06-2007 20:36:04

Over de staat van ons onderwijs wordt de laatste jaren stevig

gedebatteerd. Scholen voerden allerlei hervormingen door, onder

noemers als ‘het nieuwe leren’ en ‘competentiegericht leren’.

Bij de particuliere opleiding IVA (Instituut voor Autobranche &

Management), moeten ze daar niets van hebben. Docenten,

inclusief de directie, staan er gewoon voor de klas en studenten

hebben meer dan dertig lesuren per week. Ouderwets? Dit bevalt

uitermate goed, roepen IVA-docenten en -studenten, allemaal

jasje-dasje, in koor. Een reportage vanuit Driebergen. ‘Geen

keuzevrijheid bij de vakken en een zware studiebelasting, maar

onze studenten vinden het hier een paradijs.’

Van happy few tot notabelen, tijdens de roaring twenties van de vorige eeuw wilde iedereen gezien worden in een heuse auto-mobiel. Niet alleen in Amerika, waar al in 1908 de eerste T-Fords van de lopende band rolden, maar ook in Europa. De verkoop van auto’s raakte in een stroomversnelling. In Nederland deed auto-importeur Geerlig Riemer in die jaren goede zaken. Het enige minpunt: het ontbrak in deze nieuwe, snelgroeiende markt aan mensen met een commerciële neus voor de verkoop van auto’s,

gecombineerd met kennis van autotechniek. Riemer besloot daar wat aan te doen en opende in 1930 de deuren van het Instituut voor den Autohandel in het lom-merrijke Driebergen, waar hij ook woonde. Onder de advertentieslogan ‘Voor uw zoon een toekomst met toekomst’ kreeg het opleidingsinstituut snel de nodige naamsbekendheid, het aantal studenten nam in rap tempo toe. In 1990 werd de naam van de IVA aangepast tot Instituut voor Autobranche & Management, wat de toegenomen aandacht van de opleiders voor managementvakken illustreert.

Ruim 75 jaar later is die slogan, licht aangepast, nog steeds van kracht: ‘De IVA, een uitstekende start voor een toekomst met toekomst.’ Met dat laatste zit het

wel goed, werkgevers staan ieder jaar weer in de rij voor afgestudeerden van de opleiding in Driebergen. M

45

_IVA_110607.indd 2 11-06-2007 20:36:04

Jasje-dasjeDe IVA was en is een bijzondere school. Niet alleen omdat het qua onderwijsaanbod uniek is, want nergens ter wereld bestaat een manage-mentopleiding met als focuspunt autotechniek. Maar ook omdat het bewezen onderwijsvormen in stand wil houden, en bewust niet mee wil in ontwikkelingen als “het nieuwe leren” en “com-petentiegericht onderwijs”. Bij de IVA staan de docenten nog gewoon van negen tot vier voor de klas, en vinden studenten het doodnormaal dat ze 33 lessen per week draaien. Met vanaf het eerste jaar een “sterk aanbevolen zaterdagbaan” in de autobranche, om werkervaring op te doen.

Wat de IVA ook bijzonder maakt, en daar zal Jan Peter Balkenende blij om zijn, is de

sterke nadruk op normen en waarden. Fotograaf en verslaggever, op bezoek op een gewone vrij-dagmorgen, zien tot hun verbazing dat zij als enige geen stropdas dragen: alle studenten lopen rond in pak, zonder uitzondering mét strop- das. De weinige meisjes zien er eveneens onbe-rispelijk uit. Als onderwijsdirecteur Erick Vermei voorgaat tijdens een rondgang door de school, vindt een groep studenten het heel normaal dat hij één van hen aanspreekt op een niet hele-maal gelukte scheerbeurt. Nieuwe studenten stemmen toe in naleving van de regels van het Instituut, door bij binnenkomst een gentleman’s agreement te tekenen waarmee ze beloven zich te houden aan de geldende regels zoals: zakelijk verantwoord gedrag, haar boven de oren, vouw in de broek, geen gympies of spijkerbroeken.

De aanpak werkt, ook in 2007. Uit het jaarlijks onderzoek van de Keuzegids Hoger Onder-

wijs onder studenten van 500 verschillende hbo- opleidingen, kwam de IVA vorig jaar naar voren

slow management vakmanschap zomer 2007

_IVA_110607.indd 3 11-06-2007 20:36:06

als de school met de hoogste waardering van haar studenten. Die grif 7200 euro per jaar op tafel leggen om aan dit instituut te kunnen studeren. Duur? Vermei: ‘Ach, het is veel geld, maar duur is het niet. Bij de meeste particuliere opleidingen betaal je veel meer. Overigens kunnen onze studenten hier in Driebergen speciale studentenleningen afsluiten bij twee lokale banken, tegen een hele vriende-lijke rente.’

Niks nieuws De IVA biedt opleidingen op zowel hbo- als mbo-niveau. Het gros van de studenten is “auto-freak”, maar daarnaast ook geïnteresseerd in een managementopleiding. Geld van de overheid krijgt de IVA niet, het hbo is wel rijks-geaccre-diteerd, de opleidingen op mbo en mbo+ niveau (B en BC, in IVA-termen) niet. Op die rijkserken-ning van het mbo, en daarmee het subsidiegeld, zit de IVA overigens niet te wachten, zegt Vermei. ‘Omdat er aan het mbo tegenwoordig een heel negatief imago kleeft. Dat is niet verwonderlijk. Vormen van het nieuwe leren of competentie- gericht leren eisen nu hun tol: zowel mbo- als hbo-studenten roepen om meer lessen, er is grote onvrede bij ouders, docenten zijn uiter-mate ontevreden omdat ze willen lesgeven en niet alleen maar als coach willen fungeren. Per saldo is het kennisniveau nu te laag. Mensen uit het beroepenveld zijn niet tevreden, omdat ze pas-afgestudeerden eerst nog van alles en nog wat moeten bijbrengen.’ Vermei is dan ook blij dat zijn Instituut straks, waarschijnlijk in 2010, niet mee hoeft te doen als alle rijkserkende mbo-scholen verplicht worden om competentie- gericht onderwijs aan te gaan bieden.

Zijn ze bij de IVA mordicus tegen alle verschij-ningsvormen van dat nieuwe leren? ‘Ik vraag

me ernstig af wat er eigenlijk zo nieuw aan is. Wij zijn allang bezig met projectgestuurde stages, met vraaggestuurd onderwijs, met differen-tiëren binnen projecten, met groepsopdrachten. Allemaal speerpunten van het nieuwe leren. Dus

nee, daar ben ik op zich niet tegen. Terwijl wij dan volgens de bui-tenwereld traditioneel of “klassiek” onderwijs zouden aanbieden’, zegt Vermei. Ondertussen is docent Marten Hoffmann (bedrijfseconomie, financieel management) aangeschoven. Hij vindt het idee van het nieuwe leren ‘op zich best aardig’, maar wijst op het gebrek aan

bewijs: ‘Het is niet aangetoond dat het beter is. Het lijkt wel of scholen het nieuwe leren invoeren om te besparen op de arbeids-kosten. Als studenten beter zouden gaan leren, beter zouden worden voorbereid op hun latere rol in de maatschappij, moet je het doen. Maar waar is het bewijs?’

Hebben Hoffmann en zijn collega’s onderling veel discussie over hun eigen werkwijze versus de voor- en nadelen van

het nieuwe leren? Hoffmann: ‘Natuurlijk hebben we het daar-over. Maar dan zie je telkens dat we hier in praktijk toch een mooie mengvorm aanbieden. Ja, wij staan hier als docent nog voor de klas, maar we staan echt niet alleen maar voor het bord te praten, met het krijtje in de hand. We geven veel uitleg per indi-vidu, werken sterk praktijkgeoriënteerd, laten de studenten in hun tweede jaar al in kleine groepen een compleet ondernemingsplan maken. Dat laatste doen we al twintig jaar! Die gepropageerde koppeling met de praktijk is voor ons niks nieuws.’

ParadijsVoorstanders van het nieuwe leren stellen dat studenten in klas-sieke onderwijsvormen niet of nauwelijks gestimuleerd worden, en passief onderuithangen in de schoolbanken. Heeft de “klas-sieke” IVA daar ook mee te maken? Vermei: ‘Nee. Ze betalen er voor om hier te mogen studeren. In het eerste jaar hebben we de nodige afvallers, maar de groep die dan overblijft, is heel M

‘Ja, wij staan hier als docent

nog voor de klas. Maar we staan

echt niet alleen maar voor het

bord te praten, met het krijtje

in de hand’47

_IVA_110607.indd 4 11-06-2007 20:36:06

gemotiveerd. Die vinden het hier een paradijs. Terwijl ze geen keuzevrijheid in het vakkenpakket hebben en te maken hebben met een zware studiebelasting. Toch haalt 66% binnen de reguliere vier jaar het hbo-diploma; landelijk haalt 49% een vergelijkbaar hbo-diploma in vijf jaar. De docenten? De meesten werken hier al ontzettend lang, en dat lijkt me een goede graadmeter. Veel docenten hebben zelf kinderen en maken mee hoe het er in het reguliere onderwijs aan toegaat: uitgevallen uren, afwezige docenten, kinderen die om de haverklap thuis op de bank zitten.’

De IVA was vorig jaar de eerste school die lid werd van Beter Onderwijs Nederland (BON), een vereniging die begin vorig jaar werd opgericht, en zich

sterk maakt voor ‘gedegen vakinhoudelijke en algemene vorming’. BON is een verklaard tegenstander van het nieuwe leren, en met name de wijze waarop dat in veel scholen is ingevoerd. Hoffmann: ‘Wij onderschrijven wat BON stelt over de beste manier van opleiden: directe instructie en oefening, naast informatie verzamelen en verwerken, vooral veel doen. Wij richten ons in ons onderwijsaanbod op vakmanschap. Onderwijs heeft als hoofdtaak om jonge mensen in te leiden in de

Directeur bouwt eigen auto Zelf heeft onderwijsdirecteur Erick Vermei nooit aan de IVA kunnen studeren. Hij wilde dolgraag, maar de opleiding was voor hem te duur. Vermei ging naar de pedagogische academie, bracht zijn diensttijd door als marinier, en studeerde daarna aan de sportacademie. Twintig jaar geleden, Vermei was 28, ging hij alsnog naar de IVA, maar als docent. Sinds 1995 zit hij in de directie, vorig jaar werd hij benoemd tot directeur onderwijs en binnenkort volgt hij de algemeen directeur op. Ondertussen geeft Vermei, net als de andere directieleden, nog iedere dag les, in bedrijfseconomie, presentatietechniek en zelfmanagement. Maar Vermei had een belangrijk manco in zijn cv: hij miste technische kennis. Toch gek als je directeur bent van de IVA, dacht hij. Dus bouwde hij zelf een auto. Hij nam hiervoor het bouwpakket van de Burton 616. Een roadster, gebouwd op het chassis van een 2CV6, met de motor van de Citroën Visa en de versnellingsbak van de Dyane 6. Vermei: ‘Het was een enorme puzzel. Ik heb alles zelf aangelegd, tot en met de complete bedrading. De Burton is nu APK-gekeurd, mijn vrouw en ik rijden er regel-matig in. Een jongensdroom, je eigen auto bouwen, kwam hiermee uit.’

48

slow management vakmanschap zomer 2007

_IVA_110607.indd 5 11-06-2007 20:36:10

volwassen wereld, dan moeten wij bepalen wat zij moeten leren. Niet zijzelf, want dat kunnen ze nog niet. Het maken van een ondernemingsplan moet je echt voordoen, anders komen studenten er niet uit. Volgens het nieuwe leren moet je dan groeps-gewijs eerst bepalen welke kennis je nodig hebt om met elkaar zo’n plan te kunnen maken. Maar verder dan wat googlen komen ze vaak niet.’ De IVA-visie op onderwijs? ‘Onderwijs is bestemd voor de vorming, niet voor de opvoeding van studenten. Dat laatste wordt ook steeds meer op het bordje van het onderwijs geschoven, maar ten onrechte. Ook wij hebben te maken met zeer mondige studenten, maar die gaan we niet opnieuw opvoeden. Mondigheid is van deze tijd en kan ook heel handig zijn in de beroepspraktijk. Tuurlijk, soms slaan ze door, als ze bijvoorbeeld niet willen boek-houden “omdat ze daar straks toch personeel voor hebben”, maar dan helpen wij ze snel uit de droom.’

Les naast een ScaniaDan lopen we door de school, en gaan van klas tot klas. In de Ferdinand Porsche-zaal krijgt een mbo-klas het vak Consumenten-verkoop. Er staat een knalrode middenklasser in het lokaal, een student doet zich voor als verkoper, de docent is de (lastige) klant. De laatste vertelt net over zijn tweede vrouw, en de auto die idea-liter bij haar zou passen. De student krijgt het steeds warmer, maar weet zich aardig uit de situatie te redden. Daarnaast vindt een tentamen Elektro plaats. Een groep eerstejaars komt gespannen een lokaal binnen, waar circa dertig schakelborden klaarstaan. Ze moeten in no-time en foutloos alle elektrische bedrading van een auto aansluiten. M

49

_IVA_110607.indd 6 11-06-2007 20:36:13

‘Hier kennen we elkaar. Dat zorgt voor een ontspannen sfeer.

En die pakken? Ach, dat hoort er gewoon bij’

slow management vakmanschap zomer 2007

_IVA_110607.indd 7 11-06-2007 20:36:14

‘Het autosausje eroverheen

maakt de leerstof praktischer

en begrijpelijker’

Vermei wijst op een zwaailicht en fluistert: ‘Ze hebben dit al geoefend. Als iemand een fout maakt, knalt een zekering eruit, en gaat dit zwaailicht af. Dat houdt ze scherp.’

We gaan door naar een klas waar een rap pratende student een presentatie houdt over hoofd-beschermers voor hockeyers. Zijn klasgenoten luisteren geconcentreerd en stellen serieuze

vragen: ‘Hoeveel kan dat materiaal hebben dan?’ Een docent presentatietechniek zit ondertussen driftig te schrijven. In een hal verderop treffen we een reusachtige Scania-vrachtwagen aan. Hier wordt het vak Industriële verkoop en Leasing gegeven. Een docent legt uit wat de maandelijkse kosten van de Scania zijn.

Ruimte voor kritiekDan komen we in de klas van marketingdocent Joost Brandsen, die een derdejaars hbo-klas een case laat voorbereiden. Ze moeten een marketingplan maken en presenteren gericht op de introductie van een “budgetmerk” van Toyota, waarmee deze Japanse autofabrikant reageert op de lancering van de Dacia Logan, de succesvolle prijsbreker van Renault. We spreken tussendoor twee studenten, Ronald Dees en Roel Bennink. Wat vinden zij van het IVA? Bennink: ‘Ik dacht in het begin dat het een vrij strenge, gedisciplineerde school is. Dat is het ook, als ik het vergelijk met de vier jaar mbo die ik hiervoor gedaan heb. Het gaat er wel correct aan toe, maar niet overdreven. Je moet dat gewoon accepteren. Tegelijk is de sfeer toch ook luchtig, er is een goed contact met de leraren. We hebben 35 uur les in de week. Dat is best pittig, maar de dagen vliegen om.’ Bij andere opleidingen gaat het er vaak heel wat anoniemer aan toe, zegt Dees: ‘Dan zit je in zo’n collegezaal, en ken je je buren niet. Dat lijkt mij toch een kille bedoening. Hier kennen we elkaar, dat zorgt voor een ontspannen sfeer. En die pakken? Ach, dat hoort er gewoon bij.’

Ze voldoen niet aan het stereotiepe beeld van de fanatieke autosleutelaar: ‘Vergeet niet, wij worden opgeleid tot mensen die autotechniek kunnen begrijpen en dat kunnen vertalen naar klanten,

maar niet tot bijvoorbeeld monteur of elektrotechnicus. De IVA is geen monteurschool maar een managementopleiding. Het autosausje eroverheen maakt de leerstof praktischer en begrijpelijker’,

aldus Dees. Ook op de IVA beoordelen leerlingen periodiek hun leraren, op punten als didactiek, huiswerk-voorbereiding en toetsingsmethoden. Merkt het duo dat daar iets mee wordt gedaan? Bennink: ‘Zeker, we horen informeel dat docenten met onze beoordelingsrapporten worden geconfron-teerd en dat ze daar ook wel wat mee doen.’ Dees voegt daaraan toe: ‘Er zijn docenten geweest,

waarbij we opeens verbetering zagen. Zij pasten hun lesmethodes aan, maar je weet dan nooit precies of dat een rechtstreeks gevolg is van onze kritiek. Maar voor dat laatste staan ze dus wel open.’ Ook in de klas is er ruimte voor kritiek op lesmethoden. Dees: ‘Als je met goede argumenten komt, staan sommige docenten wel open voor kritiek. Maar je merkt dat ze hier ook snel teruggrijpen op hun reputatie, dat ze “na 75 jaar echt wel weten hoe het moet”. Tja, daar zit wat in.’ r

51

_IVA_110607.indd 8 11-06-2007 20:36:14