DE STADSWINKEL vzw

Met de steun van de DienstMonumenten en Landschappenvan het Brussels Hoofdstedelijk

Gewest

Het kelderraam

i

Het kelderraam of venster van de kelderkeuken, getuige vanvervlogen tijden toen kelders nog keukens waren, is een zeertypisch gevelelement van het herenhuis van het einde van de 19e

en het begin van de 20e eeuw. Een traliewerk in siersmeedwerk beschermt het venster en versterkt nog het effect van de gevelvoeting in steen. Het venster en het traliewerk van de kelderkeuken, volwaardigearchitecturale elementen, worden al te vaak opgeofferd aan louter praktische overwegingen.

INFO

PATR

IMO

NIU

M

Een informatie van de

STADSWINKEL

Een beetje geschiedenis…

De kelderkeuken heeft te maken meteen verticale organisatie van de bur-gerwoning in de 19e eeuw, waar hetgelijkvloers traditioneel werd voor-behouden aan de ontvangstkamersterwijl de dienkamers – keuken,washok – zich bevonden in hetgedeeltelijk onder de grond gelegensouterrain.

Deze inrichting bracht een verwijde-ring van de kelderkeuken en van deeetkamer op de gelijkvloerse verdie-ping met zich mee. In sommige geval-len vergemakkelijkte een keukenlift-systeem de dienst.

De vensters die licht geven aan dekelderkeukens lopen gewoonlijkvoort onder het trottoirniveau in eenruimte in de gevelmuur. Op diemanier kan het licht schuin binnen-vallen en vervolgens weerkaatstworden op wit geschilderde murenof faïencetegels.

Het vensterrraambegint op

het trottoirniveau

➔ ➔

Het vensterraam komt onder

het trottoirniveau

Op het einde van de 19e eeuw wordt hetsouterrain, door het steeds hogeroptrekken van de gelijkvloerse ver-diepingen, dat men vanaf dan verkrijgtdoor middel van een trapdeel met eentiental treden vanaf de inkomhal, terughoger. Dikwijls bevindt het venster vande kelderkeuken zich niet meer onderhet trottoirniveau. Het traliewerk is danvoorzien van een slot en vertoont één oftwee draaivleugels.

In de periode tussen de twee oorlogenkent het huispersoneel een crisis enwordt de woning gerationaliseerd. Dekeukens verhuizen daarom naar eenverdieping hoger en de souterrainsworden opnieuw gewone opberg-kelders.

De twee systemen van keldervensters: doorsnedetekeningen

Vensters afgeslo-ten door glazenstenen

Een gevelelement bedreigd door het verlies van zijn functie…

De oude kelderkeukens zijn meestal niet bewoon-baar door een gebrek aan voldoende natuurlijkeverlichting. De gevel wordt dan bedreigd met onge-paste veranderingen…

Het hoge venster van de kelderkeuken en het daar-bijhorende traliewerk worden soms weggelatenom plaats te maken voor een garage waarvan dedeur vaak de onderkant van de gevel ontsiert.

Voor de vensters die onder het trottoirniveau door-lopen, en om de opeenhoping van oud papier envuil te vermijden die het kelderraam omvormen toteen “vergeetput”, laten sommige

eigenaars de venstertralie en het raam weg ensluiten de opening door middel van glazen

stenen die de gevel ontsieren. Deze “oplossing” isook technisch nefast, want de verlichting van hetsouterrain gaat goeddeels verloren en verhinderteen goede verluchting.

We herinneren eraan dat voor elke tussenkomstdie het uitzicht van de gevel wijzigt een aanvraagvan stedenbouwkundige vergunning moet inge-diend worden.

Ernest Blérot, Vilain XIV, nr. 1,eigen huis van de architect,vernield.

Traliewerk insmeedijzer

Het traliewerk bestaatmeestal uit staven meteen cirkelvormige of vier-kante doorsnede, ineenge-draaid en versierd metingezette ornamentelemotieven. In tegenstellingtot de balkons die dikwijlsuit gietijzeren panelenbestaan, wordt het tralie-werk van de kelderkeukenaltijd in ijzer vervaardigd,in overeenstemming metzijn beveiligende rol tegeninbraken. De opleving vande ambachtelijke sier-smeedkunst aan het eindevan de 19e eeuw verklaartde grote verscheidenheidvan motieven die het tra-liewerk van de kelderkeu-ken versieren.

Weg met de “vergeetput”zonder het geveluitzicht te wijzigen

Verschillende ingenieuze systemen, die gemak-kelijk te installeren zijn en weinig kosten, zorgenervoor dat het binnendringen van vuil sterk ver-minderd wordt door het traliewerk insiersmeedwerk te behouden.

Het eenvoudigste, dat reedsin de 19e eeuw werd toepast,is achter het traliewerk eenfijnmazig en donkerkleurigrasterwerk aan te brengen datnaar onder afloopt om aldus deopening tussen trottoir en sta-ven te dichten.

Ook kan dik glasschuin worden aange-bracht door op de trot-toirrand te steunen.

Door het bestaandevensterraam te vervan-gen door een kleinerraam dat steunt opeen dorpel op trottoir-niveau, kan definitiefeen einde gemaaktworden aan de “ver-

geetput”, met behoud van het smeedijze-ren traliewerk, een goede verluchting eneen correcte verlichting van de kelders.Deze oplossing kan worden toegepast alshet traliewerk niet lager komt dan hettrottoirniveau.

Onderhoud, reconstructie?

Het onderhoud van smeedijze-ren traliewerk stelt geen bij-zondere problemen: afbeitsenen opnieuw verven zijn eendoeltreffende beschermingtegen roest. Zoals de andereelementen in siersmeedwerkvan de gevel, wordt de venster-tralie van de kelder van de 19e

eeuw in het zwart geschilderd.Een andere kleurenkeuze vindtmen bij sommige Jugendstil-huizen. De enige manier om deoorspronkelijke kleur terug tevinden is een onderzoek vande oude verflagen.

Als het traliewerk van uw kel-derraam ongelukkiglijk werdweggenomen in het verleden,is nog niet alles verloren: eensiersmid die vertrouwd is mettraditionele technieken kaninspiratie opdoen bij oudemodellen en een reconstructievoorstellen die uw gevel op-nieuw de charmes geeft diebepalend zijn voor de persoon-lijkheid van uw woning.

Nuttige lectuur: Collection l'Art dans la Rue• Bois et métal dans les façades à Bruxelles,

Fondation Roi Baudouin et Région de Bruxelles-Capitale, 1997.

• Carnet d'entretien, Le métal, Fondation RoiBaudouin et Région de Bruxelles-Capitale, 1997.

Foto

Mir

eille

Fon

tain

e

Op wie kunt u beroep

doen voor uw werken?

Het Register van de beroepen

van het patrimonium kan u helpen

bij uw research naar ambachten.

Contacteer ons of

consulteer onze website

www.patrimonium-beroepen.be

Vera

ntw

oord

elijk

e ui

tgev

er: E

ddy

Deru

we,

Ans

pach

laan

59,

100

0 Br

usse

l |

© d

e St

adsw

inke

l vzw

- 19

92- 2

004

Graf

isch

e vo

rmge

ving

: Céc

ile C

ouss

emen

t

Ons regionaal infocentrum over wonen is gelegen in de Sint-Gorikshallen in hartje Brussel (metro Beurs). Een team van specialisten informeert u en geeft u gratis advies ter plaatse, telefonisch en per e-mail.

Neem contact op met onze verschillende diensten:Info Patrimonium, Info Energie en Info Renovatie

van dinsdag tot vrijdag van 10u tot 18u en op zaterdag van 14u tot 17u

Voor wie meer wil weten…" Info PatrimoniumEen dienst van de Stadswinkel vzw

Sint-GorikshallenLoket StadswinkelSint-Goriksplein 11000 BrusselTel.: 02/512.86.19Fax: 02/219.35.91info@curbain.bewww.curbain.be

Redactie: Jérôme Bertrand | Vertaling: K. Brysens

DE STADSWINKEL vzw