6-11-2014

1

Het Jonge Kind in de Spotlight! Alle pijlen gericht op spel!

DAG VAN HET REMEDIËREND ONDERWIJS

Astrid van Hertum

Hogeschool Utrecht

20 november 2014

Spelen is voor het jonge kind

een levensbehoefte en een

intense ervaring. Het is zijn

manier om zich te verbinden

met de omringende wereld en

deze te leren kennen.

Mijn spelen is leren,

Mijn leren is spelen.

6-11-2014

2

Spelen en leren: spelen = leren

Jonge kinderen leren door te spelen:

Betekenisvol

Drukken zich uit in het spel

Zelfsturing

Oplossend vermogen

Taal/ taalbegrip / taaldenken

Motorisch handelen = leren begrijpen

Zelfsturing groeit

Zichtbaar in uitingen zoals:

initiatieven nemen

zich aan de taak houden

selectieve aandacht geven

zich aan (zelfgemaakte) regels

houden

zelf controleren

Kinderen ontwikkelen zich het beste als:

Ze veel concrete ervaringen kunnen opdoen

Ze betrokken bezig kunnen zijn

Als de zelf de activiteit als betekenisvol ervaren

Als het spel ruime plaats krijgt in het activiteitenaanbod

Als ontwikkelingsgebieden in samenhang aan bod komen

6-11-2014

3

Rol van de leraar

Observeren

Betekenisvolle context creëren

ten behoeve van het informele

leren

Spelbegeleiding

Opbrengstgericht werken en

spel

Spelbegeleiding

Betrokkenheid tonen op het spel:

o Als speladviseur: spelsuggesties, meedenken bij spelproblemen

o Als spelleider: de spelinhoud wordt door de volwassene bepaalt, ook

de rolverdeling, materialen en middelen.

o Als meespeler: vanuit een rol invloed uitoefenen op het spel, je bent

NIET de leerkracht maar je speelt je rol

Spelbegeleidingstechnieken

Verwoorden (Sustained shared thinking/conversation)

Scaffolding

Stimuleren / activeren

Bevestigen en belonen

Structureren

6-11-2014

4

Verwoorden (sustained shared

thinking/conversation)

Het onder woorden brengen van het spel of handelen van het kind, waardoor

er een verband ontstaat tussen de losse (spel)handelingen: het spel/ de actie

wordt minder vluchtig en krijgt betekenis

Let op intonatie, toon, tempo woordgebruik

Het spel/activiteit met geluiden erbij begeleiden

(niet dominant laten worden)

Onder woorden brengen van gedachten en gevoelens

Verwoorden van de lichamelijke beleving, b.v. het voelt zacht, glibberig etc

Benoem wat je zelf doet “ik rol de bal naar je toe”

Anticiperen, vooruitlopen op de komende gebeurtenis:

“dat zal straks een groot feest worden”

24

Sustained shared thinking

” an episode in which two or more

individuals ‘work together’ in an

intellectual way to solve a problem,

clarify a concept, evaluate activities,

extend a narrative etc. Both parties must

contribute to the thinking and it must

develop and extend”

Siraj-Blatchford et al (2002)

Scaffolding

6-11-2014

5

Stimuleren /activeren

Spelimpulsen geven door:

Startactiviteit

Materiaal klaar te leggen

Themahoek samen met kinderen inrichten

Voorbeeld of plattegrond maken

Verhaal of gedicht voorlezen

Beeldmateriaal of foto aanreiken

Materialen combineren

Voorbeeldspel

Poppenspel of drama in de kring

Bevestigen /belonen

goedkeurende feedback aan een kind geven, zonder een

oordeel

positief reageren op het spel/activiteit van het kind

Spel/activiteit nabespreken en reflecteren op eigen

(spel)handelingen, met de nadruk op wat er goed ging

22

Structuur aanbrengen

structuur aanbrengen in het spel/activiteit

materiaal opruimen zodat het niet meer afleidt

weinig materiaal geven

werken met en spelscript/ verhaal/ gedicht

regels

23

6-11-2014

6

Maar wat

als een kind

niet of moeilijk

tot spel komt???

De

Professional

doet ertoe!!!!

Aandacht voor de begeleidingsstijl

2 theoretische kaders:

• Een mediërende leerkrachtstijl: MISC

• HandelingsGerichtWerken: HGW

Bron: Fournier (2012)

6-11-2014

7

MISC

Professor Pnina Klein scherpt het plaatje dat

Piaget schets aan met de volgende schakel:

M M

Stimuli Object Reactie

M = Mediator

Bron: Fournier (2012)

MISC

M Mediational

I Intervention

S Sensitizing

C Caregivers

MISC is een hulpmiddel dat de kwaliteit van de interacties tussen

mediator en de kinderen wezenlijk verbetert, waardoor de

kinderen cognitief en emotioneel betere kansen krijgen!

Bron: Fournier (2012)

Belang van mediaties

Snel veranderende wereld

Levenslang leren

Flexibility of mind > actieve leerder!

Door mediatie prikkelen, aandacht vangen,

maar deze ook vasthouden en verbinden met

andere ervaringen!!!

6-11-2014

8

De 5 mediaties in een notendop

1. Het kind zegt: ‘Kijk! Een toren!’ De opvoeder reageert: ‘Oh wat

een hoge toren, hij steekt al boven de stoel uit!’

2. ‘Ik zie rood, geel en blauwe blokken’, ‘voor wie maak je die

mooie toren/kun je de toren nog hoger bouwen?’ ‘Zijn er

genoeg blokken?’ ‘Weet je waar je nog meer blokken kunt

vinden?’

3. ‘Weet je nog…de toren die je gisteren had gebouwd…deze is

nog hoger!’ ‘Heb je thuis ook blokken om mee te bouwen?’

4. ‘Wat knap….je toren is heel hoog!’ Of ‘Je hebt je toren heel

stevig gebouwd, knap hoor!’ ‘Je hebt heel goed samengewerkt

daarom is het gelukt om zo’n mooie/hoge toren te bouwen!’

5. ‘Vertel eens hoe het is gelukt om zo’n hoge toren te bouwen?’

‘Oh ja, eerst viel hij om? Wat heb je daarna anders gedaan?’

De 5 mediaties in een notendop

1. Mediatie van intentionaliteit

ingaan op het initiatief van het kind waarbij je als mediator

een doel voor ogen hebt!

2. Mediatie van zingeving

betekenis verlenen aan de intentionaliteit

3. Mediatie van uitbreiding

transfer, het kind leren inzien dat wat het hier-en-nu leert,

ook mogelijkheden biedt voor het oplossen van problemen

of opdrachten in de toekomst

4. Mediatie van bekwaamheidsgevoelens

bevorderen van een positief zelfbeeld; het lukt me!

5. Mediatie van gedragsregulering

ik weet dat je deze opdracht aankunt. Ik wil je helpen bij het

plannen en de uitwerking in het oog houden; werken aan een

goede werkhouding

HGW ‘een raderwerk’

Bron: Pameijer en van Beukering (2007)

6-11-2014

9

1. Onderwijsbehoeften &

ondersteuningsbehoeften staan centraal

2. De leerkracht doet ertoe!!

3. De werkwijze is systematisch

en transparant

6-11-2014

10

4. Doelgericht & Haalbaar

5. Wisselwerking of transactioneel kader

6. Constructief samenwerken

6-11-2014

11

7. Positieve kenmerken

Krachten en kansen van de leerling,

de leerkracht, de groep en de ouders

Wat kan de leerling goed?

Waar ligt zijn belangstelling?

Welke aanpak van de leerkracht werkt

goed?

Welke mogelijkheden in de groep?

Sterke kanten/mogelijkheden ouders?

Hoe kan een goede samenwerking met de

ouders een bijdrage leveren?

Aandacht voor het positieve!

MISC

& HGW

=

Spel voor alle kinderen mogelijk!!!

6-11-2014

12

Waarschijnlijk niks nieuws….

maar het is vaak een kwestie van DOEN!!!!

Spel begeleiden!

Ontwikkelen van een

spelvriendelijke omgeving

Spel begeleiden betekent

‘spel mogelijk maken,

spel stimuleren’

(Fournier, 2012)

6-11-2014

13

Goede preventieve basiszorg

Op schoolniveau: heldere visie op spel!

Op klas-en leerkrachtniveau:

Communicatie met kinderen

Het in kaart brengen van de beginsituatie mbt spel

Het geven van spelimpulsen

Het terugblikken op spelactiviteiten ( MISC; uitbreiding,

bekwaamheidsgevoelens)

Het stimuleren van kiezen

Het verzamelen van kindgegevens en benoemen van

de onderwijsbehoeften om kinderen met extra

onderwijsbehoeften te kunnen signaleren.

Observeren van spel

Spel observeren

Bij het observeren van de spelkwaliteit kun je letten op de volgende onderdelen:

1. Spelrepertoire:

Speelt het kind steeds hetzelfde soort spel, kiest het kind een eenzijdige spelsoort of

wisselt het juist veel af.

2. Spelinhoud:

Kijk naar de inhoud van het spel. Heeft het spel veel of weinig variatie en detail

3. Zelf bedenken:

Komt het kind zelf met ideeën of doet het vrijwel altijd anderen na.

4. Speelruimte:

Welk deel van de speelruimte gebruikt het kind. Wordt er een heel klein stukje

gebruikt of juist meer dan de eigenlijke speelruimte.

6-11-2014

14

5. Hoeveelheid materiaal:

Gebruikt het kind veel of weinig materiaal.

6. Materiaal gebruik:

Is het kind voornamelijk manipulerend bezig of worden de materialen voor een

bepaald iets gebruikt.

7. Spelgerichtheid:

Heeft het kind de aandacht bij het spelen of doet het iets wat niets met spelen te

maken heeft; is niet spelgericht bezig.

8. Speelduur:

Kijk hoe lang de totale speelduur is. Jonge kinderen kunnen 15-25 minuten spelen, oudere kinderen 25-35 minuten.

9. Sociaal-emotioneel spel / tweezijdigheid:

Bij zakelijk spel zijn er geen uitingen van gevoelens aanwezig. Bij emotioneel spel

hebben de gevoelens de overhand. Beide elementen zouden elkaar moeten afwisselen.

10. Sociaal-emotioneel spel / samenspelen:

Zoekt het kind zelf contact, heeft het vaste vriendjes bij het spel of speelt het kind

meestal alleen.

11. Sociaal-emotioneel spel / conflicten:

Kijk in hoeverre het kind tijdens het spelen conflicten veroorzaakt.

12. Taalgebruik:

Kijk en luister in hoeverre het kind taal gebruikt tijdens het spelen en hoe het kind

reageert op anderen met behulp van taal.

Handelingsgericht werken aan spel

Wat heeft

dit kind van

deze ouders in

deze groep bij

deze leerkracht op

deze school

nodig?

6-11-2014

15

Handelingsgericht werken aan spel

1. Onderzoeken van de onderwijsbehoeften

Observeren en achtergrondgegevens verzamelen

2. Bepalen van doelen

analyseren van de verzamelde gegevens

3. Bepalen wat dit kind nodig heeft om dit doel te

bereiken

begeleidingsplan opstellen en uitvoeren

4. Evalueren, bijsturen, herhalen

Naar de praktijk!

• Laten spelen (faciliteren)

• Helpen spelen (spiegelen)

• Leren spelen (modeling)

Bron: Margot Wouterse

Spelbegeleiding (Speelplezier)

6-11-2014

16

• Kind wordt nieuwsgierig en gaat iets

nieuws uitproberen

• Kind krijgt nieuwe

handelingsmogelijkheden aangereikt

• Kind heeft plezier in spel

• Kind komt tot meer en ander spel

Doel spiegelen

• ‘Meespelen’

• http://www.leraar24.nl/video/2567

Spiegelen

• Spelscript / spelontwerp

• Rollenspelkaartjes

• Verhaallijn in wandkaarten

• Demonstratiespel

• Verteltafel

http://www.leraar24.nl/video/2566/spelstimul

ering-demonstratiespel

Spel ondersteunen

6-11-2014

17

Spelscript

http://www.slideshare.net/kardonsch/werken-met-een-spelscript

6-11-2014

18

Rollenspel kaartjes

Thema: Het restaurant

1. De bakker

2. De ober

3. De klant

4. …

Verhaallijn

6-11-2014

19

Terugblikken!

Wat neem je mee in je

koffertje na deze

bijeenkomst?

Wat gooi je uit je

koffertje?

Wat zou ik uit mijn koffertje

moeten gooien?

Wat komt daarvoor in de

plaats?