Het goud vanSamentienplus

Meryem, een Samentienplus-leerling, beschrijft wat zij nodig heeft om haar toekomstperspectief te verbeteren:

‘Ik wil heel graag een school waarbij we elkaar goed helpen. Dat we voor elkaar opkomen. Dat er niet wordt gepest. Dat als er iets is, dat we elkaar kunnen steunen en een goed hart hebben! Onze gevoelens laten zien. Respect hebben voor elkaar. Donkere of witte huidskleur. Moslim of Jood, wat dan ook. Ik wil graag dat we elkaar respecteren, helpen en met elkaar goed omgaan! Dat is wat ik wil! Om dat te doen, is het nodig dat we meer met elkaar gaan praten zodat we elkaar goed kennen.’

—MERYEM

Inhoudsopgave03 VOORWOORD

04 INLEIDING Samentienplus: ‘the sky is the limit’

06 ‘GA NIET IN JE EENTJE ZITTEN KLOOIEN’ Michiel Strengers van De Voorsprong

08 ‘LATEN WE EEN SAMEN TIENPLUS-COLLEGE VORMEN’ Rebecka Buter van De Springbok

10 ‘ALS JE HET HIER KUNT, KUN JE HET OVERAL’ Judith Reijnen van de P.H. Schreuderschool

12 DE KRACHT VAN HET KIND Ferry Scholtens van de Zuidwalschool

14 ‘HET GAAT OM KENNIS DELEN’ Christine Leenders van de Jan Ligthart school

16 INFOGRAPHICS Enkele cijfers van vijf jaar Samentienplus

18 ‘WE HEBBEN LEREN SAMENWERKEN’ Marleen de Kleijn van Het Startpunt

20 SAMEN PRAKTIJK ONDERZOEK DOEN IN DE KLAS Renald Gunsch van de Van Ostadeschool

22 KIJK BIJ ELKAAR IN DE KLAS Alice van Maastricht, Pamela Leurs en Monique Meye van de Prinses Marijke school

24 KINDEREN MOETEN JE LEREN VERTROUWEN Anco van Moolenbroek en Linda de Grood van Het Galjoen

26 EEN ONMOGELIJKE PRESTATIE? Projectleider Karin Striekwold aan het woord SCHOLEN GOOIDEN DE DEUREN OPEN Hester Visser keek bijna twee jaar mee met Samentienplus

28 BLIJF ELKAAR VASTHOUDEN De waarnemingen van Wiely Hendricks en Jo Willenborg van het College van Bestuur

29 VERWORVENHEDEN Een beter toekomstperspectief voor de

leerlingen

30 DE TOEKOMSTDROOM Samentienplus: een punt of een komma?

32 PLATTEGROND

VoorwoordWAT IS SAMENTIENPLUS?Samentienplus (S10+) is een project van De Haagse Scholen (DHS), de stichting voor open-baar basis- en speciaal onderwijs in Den Haag. Daaronder vallen 52 Haagse scholen, 44 scholen voor basisonderwijs en 8 scholen voor speciaal en zeer speciaal onderwijs, verspreid over de hele stad.

Samentienplus is een beweging die in 2012 is begonnen met tien scholen in de Schilderswijk en Transvaal, die intensief zijn gaan samenwerken om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

HOE IS SAMENTIENPLUS ONTSTAAN?In de achterstandswijken Schilderswijk en Transvaal in het centrum van Den Haag, staan op een relatief kleine oppervlakte veel scholen voor primair onderwijs, waarvan negen scholen van De Haagse Scholen. Door stadsvernieuwing (minder woningen), de afname van grote gezin-nen, de groei van islamitische scholen en een vlucht van gezinnen naar hun land van herkomst en Vinex-locaties ontstond vanaf het jaar 2000 steeds meer leegstand in vrijwel al deze DHS-scholen in de binnenstad. Dat was financieel niet gunstig. Mede door de targetstelling van DHS op vijf resultaatgebieden (leerlingaantal, onderwijs-opbrengst aan de hand van de Cito-eindtoets, financiën op orde en ouder- en leerkrachttevre-denheid) werden deze scholen bovendien steeds meer elkaars concurrent.

Een ander wezenlijk probleem was in die periode de ondeugdelijke kwaliteit van het onderwijs op een aantal van deze binnenstadscholen, voortkomend uit het feit dat een deel van het personeel niet over voldoende competenties leek te beschikken.

Omdat sluiting van een deel van de scholen om allerlei redenen niet de meest voor de hand lig-gende oplossing was, is in 2011 uit naam van alle betrokken directies het volgende advies aan het College van Bestuur (CvB) van DHS uitgebracht: “Laten we gezamenlijk gaan werken aan verbete-ring van kwaliteit en stoppen met het beconcurre-ren van elkaar.” Dat advies is overgenomen door het CvB. In 2011 was Samentienplus een feit en is het veranderingstraject gestart. De eerste geza-menlijke actie van Samentienplus was het bepa-len van de visie. Aan de visie is lang gewerkt en in dat proces werd helder dat men een gezamenlijke droom had, namelijk toonaangevend worden in de wereld op het gebied van onderwijs aan leerlingen van (veelal) allochtone afkomst uit gezinnen met een lage sociaal-economische status.

In dit Samentienplus-magazine nemen we de lezer graag mee in de bespiegelingen, resulta-ten, analyses, conclusies en zorgen van vijf jaar Samentienplus, en werpen we een blik op de toekomst van deze bijzondere samenwerking.

De Samentienplus directieleden, de bovenschools directeur en de Samentienplus-projectleider tijdens de lunch op een studiedag met Dr. Marc Cleiren.

COLOFON

Uitgavedatum 21 juni 2018

Hoofdredactie Karin Striekwold, Joost van der Steen

Art direction Studio VDS, Studio Parbleu

Schrijvers Nynke Sietsma, Karin Striekwold

Fotografie Sebastiaan Nederhoed

Met dank aan Alle Samentienplus-medewerkers, het CvB, de RvT, de GMR en alle medewerkers van het bestuurs kantoor van De Haagse Scholen, de medewerkers van de dienst Onderwijs Den Haag, Dr. Marc Cleiren, het Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding, Fonds 1818, Stichting Boschuysen en alle anderen die in de afgelopen vijf jaar bij Samentienplus hebben gewerkt, of ons hebben gesteund en geholpen.

Website www.samen10plus.nl

Rechten Overname beeld & teksten alleen in overleg met Samentienplus-medewerkers

3

Voorwoord | Het goud van Samentienplus

Samentienplus: ‘the sky is the limit’De Samentienplus-scholen laten zien dat ze in staat zijn het toekomstperspectief van leerlingen te vergroten. Samenwerking is het sleutelwoord.

DE SAMENTIENPLUS-ORGANISATIE IN HET KORTIn 2011 werd een Samentienplus-projectleider aangesteld, voor enkele dagen per week. Van de (toen nog tien) betrok-ken scholen zijn vooral directieleden en verbeterteamleden intensief betrokken bij het proces. Zij zijn verantwoordelijk voor de implementatie van verworvenheden en inzichten op hun eigen school. Er is een Samentienplus-stuurgroep, die bestaat uit drie directie leden en de projectleider. Het College van Bestuur en de bovenschools directeur van deze scholen zijn nauw betrokken bij Samentienplus. De processen en ont-wikkelingen van Samentienplus worden gevolgd en besproken tijdens de maandelijkse stuurgroep- en directiebijeenkomsten en twee keer per jaar zijn er monitorgesprekken op de scholen. Daarnaast lopen veel Samentienplus-zaken ook, en juist, via informele contacten en lijntjes.

DE SAMENTIENPLUS-DROOMDe betrokken directieleden werkten in 2011 met de project-leider een jaar lang aan een missie en visie. Er lag op een gegeven moment een tijdlijn tot eind schooljaar 2017-2018 op een stuk papier van ruim vier meter lang. De scholen droom-den over de Schilderswijk en Transvaal als een soort Central Park in New York. Ze zagen vooral een veilige, mooie wijk met heel veel groen, bevolkt door vrolijke, spelende kinderen en betrokken ouders. Gezondheid was belangrijk. Er liepen bijvoorbeeld geen kinderen met overgewicht door ongezond voedsel meer rond.

MAAR TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID…Het enthousiasme over de droom was groot, maar de scholen beseften ook dat als ze al die ideeën wilden realiseren er uiteindelijk van veel plannen niets terecht zou komen. En daarom zijn zaken geschrapt en kwam er focus. De ambitie werd: op de De Haagse Scholen-scholen die deelnemen aan Samentienplus wordt excellent onderwijs gegeven, met goede resul taten om de leerlingen toekomst-perspectief te bieden.

HET TARGET OP HARDE CIJFERSDe kwaliteit van basisscholen verbeteren, is geen gemak-kelijke taak. Als je echt dingen wilt veranderen, helpt het om duidelijke doelen te formuleren en de lat daarbij hoog te leggen, zo besloten de directies. De percentuele uitstroom van de Samentienplus-scholen naar het voortgezet onderwijs was in 2012 beduidend lager dan de landelijke percentuele uitstroomverdeling. De scholen besloten, mede op verzoek

van het College van Bestuur, een target te formuleren op een hogere uitstroom naar het voortgezet onderwijs. Het target van de reguliere basisscholen werd: de Samentienplus-scholen hebben als doel om in 2018 een percentuele uitstroomverdeling te hebben die vergelijk-baar is met de landelijke percentuele uitstroomverdeling in 2012. Voor het target van het speciaal basisonderwijs, de P.H. Schreuderschool werd niet automatisch het landelijk ge-middelde van 2012 als uitstroomtarget 2018 genomen, omdat de gemiddelde intelligentie bij de P.H. Schreuderschool (72) in 2012 lager lag dan de landelijk gemiddelde intelligentie in 2012 (81). Op pagina 16 en 17 is dit in beeld gebracht.

BESTAAT SAMENTIENPLUS NOG STEEDS UIT TIEN SCHOLEN EN TWAALF LOCATIES? Sluiting van enkele locaties bleek gaande het traject onver-mijdelijk. Sinds de start van Samentienplus zijn twee locaties opgeheven: de Ferdinand Bolstraat (Het Startpunt) en de Van Damstraat (De Voorsprong). In de zomer van 2016 sloot OBS Het Spectrum definitief haar deuren en sindsdien bestaat Samentienplus uit negen scholen; acht bo-scholen en één sbo-school. Dankzij de Samentienplus-samenwerking zijn deze processen, los van de pijn voor betrokken leerlingen, ouders en teamleden, goed verlopen.

HOE IS HET GEGAAN MET DIE SAMENTIENPLUS-DROMEN EN -VERWACHTINGEN?Er is in deze jaren veel verbeterd op de Samentienplus-scholen: de leidinggevende capaciteiten van directieleden, de vaardigheden en kunde bij verbeterteamleden en leerkracht-vaardigheden bij een groot deel van de leerkrachten. Veel scholen hebben afscheid genomen van slechte leerkrachten.

TEGENVALLERS EN BEPROEVINGEN IN DE AFGELOPEN 5 JAARDe periode van 2012 tot 2017 kenmerkt zich door tegenval-lers en beproevingen voor de deelnemende Samentienplus-scholen. Want precies in de afgelopen vijf Samentienplus-jaren zijn op alle fronten bezuinigingen doorgevoerd. De wijziging van de gewichtengelden heeft met name de Samentienplus-scholen hard getroffen, vooral ten aanzien van de personele bezetting. Het is ook de periode waarin de invoering van passend onderwijs en de transitie jeugdzorg plaatsvonden. Ingewikkelde veranderingen die op veel scho-len een zware wissel hebben getrokken. Bovendien kwamen juist in deze jaren grote maatschappelijke problemen, onder

andere rondom radicalisering, onze scholen binnen. Dat Cito de normen tussentijds heeft verhoogd en nieuwe toetsen in-voerde, heeft niet bijgedragen aan het simpel kunnen volgen van de scholen en groepen in de Samentienplus-monitor. Desondanks is het ons (samen met Arjan Reniers van het Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding) gelukt een goede Samentienplus-monitor te ontwikkelen.

TROTS OP DE VERBREDING VAN HET ONDERWIJSAANBODDe scholen hebben in deze periode, naast het werken aan verbetering van de resultaten, ook intensief gewerkt aan ‘ver-breding’ van het onderwijs. Onder andere door het invoeren van verlengde leertijd op vrijwel alle scholen. Het kind meer eigenaar maken van het eigen leerproces staat op alle scholen centraal. Dat alles heeft veel van het personeel gevraagd. Maar de onderwijsmensen op de Samentienplus-scholen snappen dat deze verbreding, gekoppeld aan sturen op resul-taten, voor deze populatie leerlingen van essentieel belang is. Ondanks het feit dat zo’n transitie in de beginfase soms zijn neerslag heeft op de resultaten, zijn de scholen trots op de ontwikkelingen in de school. Zij zien ze als de invulling van de in het ambitiestatement van De Haagse Scholen gestelde doe-len, en als een verrijking. Het is goed voor de persoonsvorming en talentontwikkeling van de leerlingen. Het is een voorwaarde voor levenslang willen en kunnen (leren) leren. Een weg terug naar de eenzijdige sturing op taal- en rekenresultaten is geen optie.

SAMENWERKEN EN SAMEN LERENHet belangrijkste bij Samentienplus is uiteindelijk het samen optrekken gebleken. Samen werken, maar meer nog het samen leren. Er is veel gedeeld; formats en beleidsstukken maar ook kennis, inzichten, zorgen en successen. Iedereen heeft in de afgelopen Samentienplus-jaren zijn eigen leider-schapscapaciteiten aangeboord en vergroot.

DE SAMENTIENPLUS-RESULTATENDe Samentienplus-scholen maken inmiddels indrukwekken-de analyses en tijdens de monitorgesprekken (twee keer per jaar) worden die besproken. In de Cito M- en E-toetsen zit een stijgende lijn, maar de scholen durven dat nog niet altijd duurzaam te noemen. Bij een nieuwe leerkracht of veel zwan-gerschaps- en ziektevervanging namelijk, vallen de resultaten soms terug. Ook is nog niet helder of focussen op één of meerdere doelen beter is. De Cito-eindtoets wordt ieder jaar beter gemaakt en de uitstroom naar het voortgezet onderwijs is verbeterd. Zie daarvoor de grafieken op pagina 16 en 17.

Maar het belangrijkste is dat de Samentienplus-scholen hebben geleerd dat ze daadwerkelijk in staat zijn het toekomstperspectief van de leerlingen te vergroten en dat samenwerking daarbij een sleutelwoord is. We zijn nog maar net begonnen en zien nu al prachtige resultaten. Als deze ontwikkeling wordt doorgezet is ‘the sky the limit’.

4 5

Inleiding | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | Inleiding

‘Ga niet in je eentje zitten klooien’Michiel Strengers is ruim tien jaar lang directeur van De Voorsprong. Toen hij begon was het al een bruisende, goede school. Het huidige lerarentekort is een groot probleem merkt Strengers. Het brengt de ontwikkeling van de school in gevaar.

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JOUW SCHOOL GEBRACHT?‘Het is gelukt om te starten met een verbeterslag. We zijn bijvoorbeeld begonnen met feedback door observanten in de klas. Dan ga je als leerkracht scherper lessen voorbereiden. Maar de in de vroege jeugd geconstateerde achterstand die we op deze school veel zien, is moeilijker weg te werken dan gehoopt. Er is hier erg veel taalachterstand. Daarop inlopen is bijna niet meer mogelijk. Dat heeft ook met de formatie te maken. Ik heb elf mensen zien vertrekken de afgelopen tijd. Voor de extraatjes is geen ruimte want iedereen staat hier tot half vier voor de klas. Onze leerkrachten hebben dan nog een uur om voor te bereiden, te vergaderen of iets extra’s te doen. Dus om het echt uitgebreid over de feedback of de les-sen zelf te hebben, lukt meestal niet. Dat is wel teleurstel-lend. Zeker voor de kinderen die een minder positieve ont-wikkeling doormaken. Toch ben ik blij met Samentienplus. Want het geeft een boost om samen bezig te zijn om de kansen voor kinderen te verbeteren. Het is een stimulans om plannen te ontwikkelen. En je houdt elkaar scherp.’

WAAR ZIT JE GROOTSTE FRUSTRATIE?‘Die heb ik niet. Ik denk dat het goed is dat we keihard heb-ben geprobeerd om te bereiken wat we wilden bereiken. Er waren mensen binnen Samentienplus collega’s die zeiden: kom vooral bij me kijken. Er waren voortrekkers. En dat vind ik ongelooflijk idealistisch en knap.’

WAT HEEFT JOUW TEAM BEREIKT?‘Het aantal uren dat we in taal hebben gestopt is enorm. We hebben ongelooflijk veel gedaan. Taal is hoofdzaak. Mijn team is daar heel gemotiveerd en positief in geweest. Door Samentienplus ontmoetten we scholen die met hetzelfde worstelden. Dat was de kracht van Samentienplus. Het heeft veel opgeleverd in de zin van elkaar stimuleren, uitwisselen en bij elkaar gaan kijken. Dat werkte wel. Het zorgde ervoor dat mijn team ook met meer energie voor de klas kwam te staan. We kregen een gezamenlijk besef waar we naartoe wilden met onze school. En ik ben heel blij dat onze kinderen kennis hebben gemaakt met drama, muziek en ict. Dat zie je dan misschien niet terug in de harde resultaten, maar daar zit net zo goed talent.’

‘Voor de extraatjes is geen ruimte’

WAAR BEN JE TROTS OP?‘Ik ben tevreden over de sfeer in de school.’

WAT IS DE NEXT STEP VAN JOUW SCHOOL? SPELEN COLLEGA’S VAN SAMENTIENPLUS DAAR OOK EEN ROL IN?‘Dat weten we nog niet. Voor mijzelf betekent het dat de contacten met de collega’s door zullen gaan. Bij elkaar in de keuken kijken is een goede leerschool.’

WAT ZOU JE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN?‘Ga bij elkaar zitten. Ga niet in je eentje zitten klooien. Dat is misschien spannend want stel, je bent niet tevreden, hoe moet je dat dan zeggen? Maar het bevrijdende is: iedereen zit met dezelfde shit. Ik vond het zelf geen probleem om mijn resultaten te laten zien. We zagen: als een school onvoldoen-de scoorde, dan zorgden we voor elkaar.’

WAT IS NODIG OM LEERLINGEN EEN ECHT GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?‘Voldoende middelen en formatie. We hebben allemaal een efficiëntieslag gemaakt maar de rek is er behoorlijk uit.’

‘We zorgen voor elkaar’ MICHIEL STRENGERS, DE VOORSPRONG

6

De Voorsprong | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | De Voorsprong

7

‘Laten we een Samen tienplus-college vormen’Rebecka Buter van De Springbok hoopt dat Samentienplus niet ophoudt te bestaan maar dat de samenwerking juist intensiever wordt.

WAT IS JE GROOTSTE FRUSTRATIE?‘Het wordt in de toekomst steeds minder mogelijk om leraren bij elkaar te laten kijken. In vijf jaar tijd zijn we een derde (!) van onze middelen kwijtgeraakt. Er komt een nieuwe be-zuinigingsronde aan en als ik weer moet inleveren, weet ik niet hoe ik het moet doen.’

WAT IS ER NODIG OM DEZE KINDEREN EEN GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?‘Alles wat wij deze kinderen niet bieden, krijgen ze niet. Dat gaat van sport tot ict, tot dans en theater. Meisjes krijgen nog minder. Ze worden erg overbeschermd en zijn veel thuis. Scholing is het enige wat helpt. Armoede heeft heel veel invloed op schoolresultaten. In deze wijk heb je niet eens altijd woonruimte als je onder de armoedegrens leeft. En dat is hier één op de drie gezinnen. Dus we hebben een maat-schappelijk werkster die de ouders helpt, we hebben een logopedist in huis, een schoolgebonden gezinscoach. Alles wat ín de school is, vinden ouders gelukkig oké. Deze kinde-ren willen heel graag naar school. De meesten hebben liever geen vakantie. Daar word je als leerkracht heel gemotiveerd van. Het is de mooiste doelgroep die je maar kunt hebben.

Weet je wat het is? Alle kinderen hebben recht op goed onderwijs. Niet alleen leerlingen van je eigen school. Je moet net zo goed blij zijn met wat die andere scholen doen voor de kinderen uit deze wijk. Het gaat om al deze kinderen.’

WAT HEBBEN JULLIE DOOR SAMENTIENPLUS ZIEN VERANDEREN?‘Door Samentienplus stapten we over op een ander taal-methodiek, NT2-proof. Dat heeft een behoorlijk effect gehad. We hebben er drie jaar over gedaan om de methodiek te inte-greren. Het project is twee jaar geleden afgerond maar gaat nog steeds door. Tegen veel nieuwe ideeën en methodes heb-ben we nee gezegd. Alleen de dingen die moesten, hebben we gedaan. De leerkrachten moesten heel anders gaan denken door deze nieuwe methode en moesten de lessen herontwer-pen door met vijf didactische stappen te gaan werken. Dat was echt een mentale knop die omgezet moest worden. Er zijn ook leerkrachten door weggegaan. Door Samentienplus zijn we veel opbrengstgerichter gaan werken. We kunnen nu onderwijsinhoudelijk met elkaar praten. De intern begeleiders zeggen dat de groepsbesprekingen nu veel leuker en beter zijn. De leerkrachten komen nu zelf met een plan van aanpak. Dat vind ik echt top. Ik verwacht het ook trouwens. Je mag ook zeggen dat het niet goed is gegaan. Falen mag, als je het maar niet verzwijgt. Je mag duizend fouten maken, maar wees er eerlijk over.’

WAT BRACHT SAMENTIENPLUS JOU?‘Het is fijn om te weten dat je niet meer alleen staat in het behouden van de kwaliteit van je onderwijs. Bijvoorbeeld: er zit een dip in de spelling in groep 6. Dat leg ik direct bij Samentienplus neer. Als er dan scholen zijn die zeggen dat zij die dip niet bemerken, dan ga ik bij die scholen kijken hoe zij het dan aanpakken. Een paar jaar geleden ging het spelling-onderwijs in groep 3 van de Prinses Marijkeschool heel goed. Zij hadden de nieuwe versie van Veilig Leren Lezen-methode ingevoerd. Daardoor hebben wij onze oude leesmethode eerder vervangen.’

HOE KIJK JIJ AAN TEGEN DE TOEKOMST VAN SAMENTIENPLUS?‘Wat mij betreft mag de samenwerking binnen Samen10plus intensiever. We vinden nog steeds ons eigen wiel uit. Je wilt dat er in de wijk veel over de school wordt gesproken. In positieve zin. Samentienplusscholen zouden bijvoorbeeld een college kunnen worden. De kwaliteit op al die scholen is in orde, weten we nu. Waarom dat niet meer uitvergroten zodat de ouders weten: ik stuur mijn kinderen sowieso naar een Samentienplusschool. Want daar is de kwaliteit goed. De ouders hoeven dan alleen nog maar te vergelijken op experti-se en waar het kind het beste past. We hebben allemaal een verbetering doorgemaakt dus daar mogen we best reclame voor maken. Gun het die kinderen in deze wijk om naar één van deze scholen te gaan, waar zo hard gewerkt wordt.’

‘Falen mag, als je er maar eerlijk over bent’

‘ Misschien zouden we zelfs personeel kunnen uitwisselen binnen de negen scholen. Ik heb een aantal supergoede lera-ren in mijn team, de beste leerkrachten die ik ooit heb gezien. We zijn superblij met hen. Het is heel jammer dat zulke ken-nis niet verder wordt verspreid. Al met al hoop ik voor mezelf dat Samentienplus blijft bestaan. Directeur zijn is soms best een eenzaam beroep. Sparren en samen delen is fijn.’

‘Directeur zijn is soms best een eenzaam beroep. Sparren en samen delen is dan heel fijn’

REBECKA BUTER, DE SPRINGBOK

8

De Springbok | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | De Springbok

9

zo goed leren en uitgedaagd worden. Om opbrengst gerichter te gaan werken moest ik helaas afscheid nemen van een groot deel van mijn team. Want op een andere manier werken, zowel didactisch als pedagogisch, eist niet alleen aanpas-singsvermogen maar ook een sterk reflectief vermogen. En de wil om in mogelijkheden te kunnen denken. Dat kon niet iedereen. Dat was een enorme tegenslag. De doos tissues stond hier standaard op tafel. We hebben nu een sterk team. Een team van excellente, sensitieve leerkrachten. Een team dat zich gezamenlijk pedagogisch en didactisch ontwikkelt.’

WAT HEEFT JOUW TEAM BEREIKT? ‘In die zes jaar zijn we gegroeid van 100 naar 160 leerlingen en hebben we een enorme slag gemaakt met het Centrum Jeugd en Gezin (CJG). Het CJG heeft samen met maatschap-pelijk werk veel casussen opgepakt. Door de inzet van de oudercoördinator is de ouderbetrokkenheid in de school gegroeid. Leerkrachten hebben meer contact met ouders. Alle resultaten zijn sterk verbeterd.’

‘Ieder kind doet ertoe’

WAAR BEN JE TROTS OP? ‘Op het sterke pedagogische klimaat dat we als team hebben bereikt. En we zien echt een enorme afname in agressief ge-drag door de systematische aanpak van het PBS, het Positive Behavior Support. We belonen goed gedrag. Dat hoor ik ook terug van stakeholders. Ik ben dan ook heel trots op de sfeer die nu binnen de school heerst. En ik ben blij met ons cultuur-onderwijs. Ik ben vorig jaar met onze kinderen naar het Rijksmuseum geweest. Dat hoort bij de brede ontwikkeling van kinderen, vind ik. Ik hoop dat we financieel niet verder uitgekleed worden. Ik zou juist graag nog meer inzetten op de brede ontwikkeling van de kinderen.’

WAT HEB JIJ VAN EEN ANDERE SAMENTIENPLUS SCHOOL GELEERD?‘Toen we begonnen was de Van Ostadeschool vrij ver met het opbrengstgericht werken. Directeur Renald kwam meekij-ken en deelde zijn ervaringen en gaf advies. Daardoor kon ik sneller stappen zetten, mijn focus verleggen en anders kijken naar mijn organisatie.’

WAAR ZIT JE GROOTSTE FRUSTRATIE? ‘Ik maak me zorgen over het lerarentekort. Hoe blijven we aantrekkelijk voor excellente, sensitieve leerkrachten? Hoe motiveer ik ze om in de Schilderswijk te blijven? En we heb-ben een hele fijne school maar didactisch kan het altijd beter. Gelukkig kan ik dat goed delen bij Samentienplus en bespre-ken hoe ik dat het beste kan bereiken.’

Als je het hier kunt, kun je het overalZes jaar geleden behoorde de P.H. Schreuderschool van directeur Judith Reijnen tot de 3% slechtst scorende scholen van het land. Nu scoort de speciaal basisonderwijs-school (sbo) rondom het landelijk gemiddelde. Mede door Samentienplus.

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JOU GEBRACHT? ‘Veel. De school stond er zes jaar geleden slecht voor. Er ont-brak een doorgaande lijn binnen het team en er werden geen hoge doelen gesteld. Het leek meer op een buurthuis dan een school. Door Samentienplus stond ik er niet alleen en kon ik mijn ervaringen delen en gebruikmaken van de expertise van de andere directeuren.

Er was een groep kinderen met een agressieprobleem. Het leek wel alsof het opbrengstgericht werken en het sbo elkaar beten. Maar kinderen op een sbo-school kunnen natuurlijk net

‘Samentienplus was mijn steun op de weg naar kwaliteitsverbetering’JUDITH REIJNEN,

P.H. SCHREUDERSCHOOL

HEB JE ONTWIKKELPUNTEN VOOR SAMEN10PLUS?‘Ik hoop dat we het samenwerken kunnen voortzetten, dat we blijven delen en onze kwetsbaarheid durven tonen. We blijven ook concurrent van elkaar en soms merk ik dat sommige scholen hun eigen ding willen doen. Ik hoop dat we blijven de-len en durven te laten zien waarin we falen. Succesverhalen delen is gemakkelijker, maar van je fouten leer je meer. Faal en faal beter.’

WAT ZOU JE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN ADVISEREN? ‘Werk veel meer samen met andere basisscholen. Wij hebben er ongelooflijk veel van geleerd. Het verbinden en samen-werken werkt ook voor de kinderen zelf. Ze zitten hier dan wel op een sbo-school, maar horen ook bij deze wijk.’

WAT IS NODIG OM LEERLINGEN TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?‘Deze kinderen staan met 3-0 achter. Ze hebben een taal-achterstand, kunnen moeilijk leren, hebben niet altijd onder-steuning thuis, hebben een lagere intelligentie en wonen in een wijk waar veel naars gebeurt. Het is de meest kwetsbare groep van Den Haag. Het is dan heel fijn en misschien zelfs noodzakelijk dat een school datgene doet wat ze nodig heb-ben zodat ze iets kunnen bereiken. Dat moet je als team wil-len en kunnen zien. Ieder kind heeft recht op onderwijs maar ook op een veilige school. Ieder kind moet gehoord worden en het gevoel hebben: ik doe ertoe. Ik word gezien.’

1110

P.H. Schreuderschool | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | P.H. Schreuderschool

WAT ZOUDEN JULLIE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN? Ferry: ‘De basis moet zijn: een veilige school en geborgen-heid. Daarnaast moet er natuurlijk structuur zijn en moeten er regels gelden zodat een kind weet wat er van hem of haar wordt verwacht. Ook moeten ze zich gezien en gehoord voe-len en behandelen we de kinderen met respect. Als je dat op orde hebt, kun je didactisch innoveren. Ik durf te wedden dat een kind zich dan ook sneller ontwikkelt.’

WAT HEB JE VAN EEN ANDERE SAMENTIENPLUSSCHOOL GELEERD? Wouter: ‘Van de Ostadeschool leerden we theorie en praktijk te combineren onder leiding van Matthieu (HCO) en Renald (directeur). De leerkrachten daar stonden er echt voor open om hun lessen te laten doorlichten. Met de leerkracht werd een les nabesproken en daarna konden wij het er met elkaar nog over hebben hoe dat feedback geven ging. Die nazorg heeft ons erg geïnspireerd.’

WAT IS JULLIE NEXT STEP EN ZIEN JULLIE DAARIN EEN ROL VOOR SAMENTIENPLUS? Ferry: ‘Wij gaan ons verder toeleggen op gepersonaliseerd leren. Dan is het fijn om in dat proces een samenwerking te hebben met andere scholen. Maar het is geen must binnen Samentienplus.’

WAT IS ER NODIG OM DEZE KINDEREN EEN GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE KUNNEN BIEDEN?Ferry: ‘Als het pedagogisch klimaat goed is, wordt het toe-komstperspectief automatisch beter.’

Wouter: ‘Om dat te bereiken hebben we leerkrachten nodig die ervoor zorgen dat kinderen in een veilige omgeving tot leren komen. En ouders die willen helpen en betrokken zijn.’

Ferry: ‘Verder is er geld nodig. De leerlingen die wij hier nu hebben, worden niet altijd gewaardeerd in geld. Er wordt gejongleerd met gewichtengelden. We zouden liever zien dat een kind op het eigen potentieel wordt beoordeeld.’

‘De kracht van het kind’Ferry Scholtens is directeur van de Zuidwalschool in het centrum van Den Haag. Wouter Ruitenbeek is intern begeleider. Een vertrouwde, veilige omgeving, dat wil de Zuidwalschool graag bieden. En dat lukt.

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JULLIE GEBRACHT? Ferry: ‘We kregen van lieverlee de behoefte om anders te kijken naar de leerlingen. Daar heeft Samentienplus bij gehol-pen. We hebben op de Zuidwalschool te maken met kinderen van veel verschillende afkomsten en de zorg per kind gaat van heel intensief naar minder intensief. Hoe kun je die zorg nou handig aanpakken? Dat kon ik delen met andere directeuren binnen Samentienplus. Toen het project begon, moesten we elkaar eerst leren kennen. Uiteindelijk werden we ook opgeleid in het observeren van hoe leerlingen leren. Wanneer zit iemand te lanterfanten en wanneer niet? Hoe vaak krijgen kinderen de beurt? Ook bij ons kwamen collega’s in de klas kijken. Wijzelf, als directeuren, maar ook intern begeleiders leerden beter te kijken naar een les. Ik heb ook geleerd hoe effectief het is als je een leerkracht positief benadert. Je kunt een leerkracht in een seconde naar beneden halen maar iedereen heeft er uiteraard het meest aan als leerkrachten groeien. We gaan uit van het positieve.’

Wouter: ‘Als verbeterteam hebben we geleerd meer uit te gaan van de kracht van het kind zelf. We zijn aan de slag gegaan met gepersonali seerd leren. We zitten nu meer op

de leerlijn dan op de leerstof. Dat is een proces dat door iedereen wordt gedeeld. Niet alleen door de leerling zelf maar ook door de ouders, de directie, leerkrachten en het verbeter team.’

Ferry: ‘Als je vanuit de ziel werkt dan doe je het goede en bereik je iets wat voor langere tijd staat.’

Wouter: ‘Niet alleen het kijken bij andere scholen maar ook het zelf bekeken worden en uitleg geven over het eigen on-derwijs was erg interessant. We keken daardoor ook kriti-scher naar onszelf.’

Ferry: ‘Al met al is onze kijk op de kinderen veranderd en verbeterd. Maar het belangrijkste vind ik nog steeds dat we onze kinderen een veilige, vertrouwde, geborgen school willen bieden.’

‘Samentienplus voelt als een warm bad’

HEEFT SAMENTIENPLUS JULLIE TEAM OOK VERANDERD? Wouter: ‘Ja. De belangrijkste verandering is dat we meer op onderwijsinhoud zijn gaan zitten en daar opener in zijn geworden.’

WAT IS JULLIE GROOTSTE FRUSTRATIE? Ferry: ‘Frustraties zijn er niet. Maar één van de dingen waar ik altijd moeite mee heb gehad, is het gezamenlijke doel op uitstroom. Er zou een uitstroom bereikt moeten worden op landelijk niveau, of zelfs daarboven. De lat mag best hoog liggen maar ik vind het belangrijker om te kijken hoe een kind binnenkomt op een school en welke ontwikkeling het dan doormaakt. Die ontwikkeling is veel belangrijker dan een landelijk gemiddelde.’

‘Door Samen tienplus

kon ik mijn zorg delen

met een heel team’

FERRY SCHOLTENS,

ZUIDWALSCHOOL

Ferry Scholtens

12 13

Zuidwalschool | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | Zuidwalschool

‘Het gaat om kennis delen’Christine Leenders stond 18 jaar lang voor de klas. Sinds een paar jaar is ze directeur van de Jan Ligthartschool. De school kroop uit een diep dal.

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JULLIE GEBRACHT? ‘De mindset op onze school moest anders. Zowel het peda-gogisch klimaat en het didactisch handelen konden we verbe-teren. Dit speelde voor Samentienplus. We gingen bijvoor-beeld rekenen en daarna gauw weer iets “leuks” doen. We gleden af naar een zwakke school. Daar snapten we niks van, want we werkten met elkaar allemaal keihard. We hadden geen visie. We waren een huis met stevige pilaren maar had-den niet in de kelder gekeken. Dus moesten we opbrengst-gerichter gaan werken. Toch is tijdens het veranderproces een groot deel van mijn team weggegaan, dat was lastig. Het was een totaal andere mindset. We kunnen de thuissituatie van deze kinderen niet veranderen maar door goed onderwijs kunnen we wel invloed uitoefenen op een positieve manier. Deze kinderen staan met 2-0 achter. Daar doe je het voor.

Ik ben sinds 2015 directeur, dus ik ben wat later in Samentienplus ingestapt. Samentienplus heeft ons vooral geleerd om te werken binnen een professionele leergemeen-schap (plg), te focussen op opbrengsten en samen te leren en kennis te delen. Dit doen we door lesson study en gebruik te maken van feedback. Leren leren is leuk, we willen dat de kinderen aan het leren gaan, maar dat willen we ook voor de leerkrachten en de ouders. Het gaat ons allemaal om kennis delen. Door Samentienplus heb ik geleerd de balans te bewa-ren want ik wilde vaak te snel en te veel.’

Misschien moeten we wel zeggen: we moeten toe naar minder onder-wijzen en meer leren. We hebben hier veel flauwekul dingen geschrapt om ons te kunnen focussen. Maar zonder subsidies kan ik weinig extra’s bieden.’

WAT IS JULLIE NEXT STEP? ‘Mijn grootste stip op de horizon is het onderzoe-kend en ontwerpend leren. We zien tijdens de grote rekendag dat leerkrachten in hun kracht komen. Voor mij zou het iedere dag grote rekendag mogen zijn. Dus voor volgend jaar heb ik zeven projectdagen ingepland. Het loslaten van de methode en werken vanuit doelen is nog spannend. Maar we willen nooit meer terug naar het predi-caat “zwakke” school.’

SPELEN SAMENTIENPLUS COLLEGA’S EEN ROL IN DE TOEKOMST? ‘We blijven elkaar zien en we weten elkaar te vinden. Ik denk dat het ook goed is om onze inzichten te delen met de andere 52 DHS-scholen waar we bij horen. Andere scholen kunnen hier nu ook komen kijken en in onze kennis delen. Ik zou Samentienplus missen als het ophoudt omdat het ons inspireert. Ik zie altijd weer dingen waar ik meer van wil we-ten. Zo van: oh, Het Galjoen doet het zo en de Zuidwalschool doet het zo. Ik zou het heel jammer vinden als we weer in onze schulp kruipen.’

WAT HEB JE GELEERD VAN ANDERE SCHOLEN? ‘Renald van de Van Ostadeschool is mijn criticus. Dan zat hij hier met ons en zei hij: jullie moeten je hele agenda leeggooi-en en focussen op één verbeterpunt. Dus hebben we de hele agenda leeg gegooid. Dat vond ik moeilijk hoor. Bij Judith van De P.H. Schreuderschool schoof ik aan bij de Samentienplus-monitor gesprekken, daar heb ik ook veel van geleerd. Ik kan nu veel concreter in die tabellen kijken, dat scheelt veel tijd natuurlijk.’

WAT ZOU JE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN? ‘Kijk goed naar je organisatie. Zet leerkrachten in op leer-krachten. Doorbreek de hiërarchie. Maak gebruik van gedeeld leiderschap. Situationeel leiderschap.’

‘Doorbreek de hiërarchie’

WAT ZIJN JE GROOTSTE FRUSTRATIES? ‘Ik had het nog mooier gevonden als we binnen de plg van Samentienplus nog meer en beter bij elkaar hadden kunnen kijken. Dat dat niet lukte heeft puur te maken met de bezui-nigingen in het onderwijs en het leerkrachtentekort. Met de intern begeleiders ging dat iets gemakkelijker.’

WAT IS ER NODIG OM DEZE KINDEREN EEN GOED TOEKOMST PERSPECTIEF TE BIEDEN? ‘Goed onderwijs. En binnen dat goede onderwijs werken aan leer- en sociaal gedrag. De basisvakken moeten op orde zijn. Pedagogisch klimaat en didactisch handelen zijn onlos-makelijk met elkaar verbonden, en er moet sprake zijn van een schoolbreed klassenmanagement.

‘We inspireren elkaar’ CHRISTINE LEENDERS,

JAN LIGTHARTSCHOOL

14 15

Het goud van Samentienplus | Jan Ligthartschool Jan Ligthartschool | Het goud van Samentienplus

INFOGRAPHICS

Enkele cijfers van vijf jaar Samentienplus

2018target

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

vwo 21,0 8 9,9 11,0 9,2 13,0 16,1 13,2

havo 23,0 19 24,3 13,9 19,1 20,4 24,4 20,4

vmbo (incl. lwoo) 50,0 68 64,1 67,4 62,0 60,6 53,2 61,2

praktijkonderwijs 3,0 5 1,8 7,6 9,7 6,0 5,1 4,9

vso 3,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,1 0,3

Totaal 100,0 100 100,1 100,0 100,0 100,0 99,9 99,9

OUDE STIJL

Ontwikkeling gemiddelde uitslag Cito-eindtoets groep 8 (CET) van de Samentienplus-scholen

CITO 2013 2014 2015 2016 2017 2018

530,1 527,3 530,7 530,7 531 531,8

UITSTROOM EN TARGETS IN CIJFERSRegulier basisonderwijs

De Samentienplus-scholen zijn in staat veel leerlingen die elders worden verwezen naar het speciaal basisonderwijs, op maat te bedienen binnen het regulier basisonderwijs. Dat maakt ook dat het uitstroom-target niet het landelijke gemiddelde haalt.

Landelijk gemiddelde 2012

Gemiddelde S10+ scholen 2012

Target gemiddelde S10+ scholen 2018

vwo 21 8 21

havo 23 19 23

vmbo (incl. lwoo) 50 68 53

praktijkonderwijs 3 5 3

vso 3 0 0

Dit zijn de Samentienplus-cijfers en -resultaten, waarbij achter ieder getal een verhaal zit. De meest essentiële vraag daarbij blijft uiteraard of het ons gelukt is het maximale uit de leerlingen te halen. Is het ons gelukt de leerlingen uit te dagen tot leren, door ze te stimuleren het maximale uit zichzelf te halen?

Voor de primair-onderwijsscholen hebben we in 2013 de onderverdeling ‘uitstroom’ verder verfijnd en zijn we naast de uitstroom ‘oude stijl’ ook de uitstroom ‘nieuwe stijl’ gaan volgen.

UITSTROOM IN BEELD

= IQ-lijn Schreuder

Landelijk gemiddelde

2012

P.H. Schreuder- school 2012

P.H. Schreuder- school

target 2018

P.H. Schreuder- school 2018

havo-vwo 1 0 0 0

vmbo-gt 5 0 5 0

vmbo (incl. lwoo) 52 18 40 49

praktijkonderwijs 35 82 55 51

vso 5 0 0 0

anders 2 0 0 0

Speciaal basisonderwijs

Omdat de gemiddelde intelli gentie bij de P.H. Schreuderschool (72) in 2012 lager lag dan de landelijk gemiddelde intelligentie in 2012 (81), is niet automatisch het landelijk gemiddelde van 2012 als uitstroomtarget 2018 genomen. Hiernaast de targets en resultaten.

100%

80%

60%

40%

20%

0%2013 2014 2015 2016 2017 2018

Regulier basisonderwijs (nieuwe stijl)

100%

80%

60%

40%

20%

0% 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Speciaal basisonderwijs

vwo

havo-vwo

havo

havo-vmbo-tl

vmbo-gt/vmbo-tl

vmbo (incl. lwoo)

praktijkonderwijs

voortgezet so

1716

Infographics | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | Infographics

WAT ZOU JE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN? ‘Om te gaan samenwerken. Om te kijken naar de overeen-komsten en de verschillen en samen in de resultaten te duiken. We zijn in het onderwijs erg geneigd het wiel zelf opnieuw uit te vinden. Maar dat hoeft niet.’

WAT IS JULLIE NEXT STEP? ‘Wij gaan ons toeleggen op het International Baccalaureate Primairy Years Programme-onderwijs (IB-PYP). Dat princi-pe gaat uit van goed doen met elkaar. Je leidt als het ware wereldverbeteraars op die terecht kunnen op universiteiten op de hele wereld, ook de succesvolste, zoals Harvard in de Verenigde Staten. Het lijkt me fantastisch dat we voor onze kinderen een weg open kunnen gooien die leidt naar succes, op welke wijze dan ook.’

‘We hebben leren samenwerken’

HOE STOND JOUW SCHOOL ER BIJ DE START VAN SAMENTIENPLUS VOOR?‘We behoorden niet tot de top of the bill maar deden het niet slecht. Wel hadden we te maken met een enkele leerkracht die redeneerde: “Ach, deze kinderen kunnen toch niks, die belanden toch in de criminaliteit.” Ze hadden geen zin om er energie in te steken. Dat moest anders. Samentienplus heeft in onze weg naar verbetering flink bijgedragen aan de leer-krachtvaardigheden. We hebben laten zien dat hoge doelen stellen werkt. Ook voor onze leerlingen.’

‘De kinderen zijn socialer en eerlijker geworden’

WAT IS HET GOUD VAN SAMENTIENPLUS?‘Focussen. Ik vond zelf zowat alles leuk en was snel enthou-siast over nieuwe ideeën. Nieuwe methodes gooiden we bo-vendien als het ware de school in en dan werd er ten onrechte vanuit gegaan dat de leerkrachten zich er wel mee zouden redden. Nu nemen we elkaar bij de hand. Ook leerden we door Samentienplus over coöperatieve werkvormen. Als een leerling een vraag stelt aan de leerkracht, kreeg die leerling in ons oude model de beurt en hoefde de rest niet op te letten. Nu hebben we dat aangepakt. De hele klas wordt er nu bij betrokken. Iedereen wordt in de denkmodus gezet.’

WAT WAS JE GROOTSTE FRUSTRATIE IN HET PROCES NAAR KWALITEITSVERBETERING? ‘Het gebrek aan kennis op bepaalde gebieden, bijvoorbeeld het analyseren van toetsgegevens om het onderwijs te verbeteren. We wisten niet hoe het beter kon. Hier heeft Samentienplus bij geholpen.’

HOE GAAT HET NU MET JE TEAM? ‘We hebben nu een team dat goed kan samenwerken, dat niet roddelt, dat voor elkaar klaar staat. We hebben geleerd ons kwetsbaar op te stellen. Door Samentienplus kwamen directeuren van andere scholen soms bij ons in de klas mee-kijken. Dat zorgde ervoor dat we beter gingen samenwerken. Ik heb geleerd naar de opbrengsten te kijken, want daarop kun je sturen. De eerste keer dat ik naar onze resultaten keek, zeiden de cijfers me niks. Ik moest dus zelf ook met de billen bloot.’

WAAR BEN JE TROTS OP? ‘We hebben nu een handvol ouders die uit het centrum ko-men of uit Rijswijk. Die kiezen heel bewust voor onze school. Maar het belangrijkste is dat ik echt verschil zie bij de kin-deren zelf. Ze zijn socialer geworden, eerlijker. Er zijn betere mensen komen werken, we begonnen met de Vreedzame School en dat alles tezamen heeft een positieve uitwerking. Er wordt minder rotzooi getrapt. Af en toe is er nog een rad-draaier die ellende wil trappen, maar die krijgt daar in onze huidige cultuur geen kans meer voor.

Zes tot tien jaar geleden hadden we kinderen die erop los ramden als ze vervelend wilden zijn. Dan sloopten ze de computers en de muizen zodat de rest van de klas niet kon rekenen. Of ze vernielden toiletpotten. We hebben ook meegemaakt dat familievetes werden uitgevochten binnen de school of dat de autobanden van een leerkracht waren lek geprikt na een rapportbespreking. Dat is nu echt heel anders. Ons team heeft keihard gewerkt aan het vergroten van de veiligheid in en rondom de school. Dat hebben we niet alleen gedaan maar samen met de politie, met het buurthuis en de wijk zelf. Ik ben ook trots op de sfeer. Die is goed. Dat hoor ik ook van ouders terug en van invallers.’

WAAR ZOU JE GRAAG ANDERS ZIEN BIJ SAMENTIENPLUS?‘Ik had iets meer verwacht van het koppelen van de leer-krachten. Ik merk soms dat er bij andere scholen minder behoefte is omdat ze meerdere leerkrachten op bijvoorbeeld een groep 3 hebben. Wij hebben maar één leerkracht op groep 3, dus wij hebben die behoefte aan uitwisseling wel.’

‘Alles wat je aan dacht geeft, groeit. Dat ben ik

door Samentienplus meer gaan zien’ MARLEEN DE KLEIJN, HET STARTPUNT

Sinds de school van Marleen de Kleijn, Het Startpunt, in Samentienplus is gestapt, zag ze de school veranderen. Ten goede. De kinderen werden socialer, eerlijker en haar team werd sterker. En zij zelf ook.

18 19

Het goud van Samentienplus | Het Startpunt Het Startpunt | Het goud van Samentienplus

WAT ZOU JIJ ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN?‘Gebruik meer tijd en geld om leerkrachten zeer frequent bij elkaar te laten kijken in de klas en investeer in goede gesprekken over de dagelijkse lespraktijk. Laat leerkrachten daarnaast actie-onderzoek doen over wat werkt in de klas. Het gaat altijd om de uitvoer. De leerkracht doet ertoe.’

WAT IS ER NODIG OM DEZE KINDEREN EEN GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE KUNNEN BIEDEN?‘Onze kinderen hebben vaardigheden nodig om goed door het leven te komen met een realistisch zelfbeeld, doorzettings-vermogen en reflectievermogen. Daarnaast moeten ze zeer goed kunnen samenwerken in wederzijdse afhankelijkheid. Dan wordt hun wereld een mooie uitdaging.’

Samen praktijk-onderzoek doen in de klasBij de Van Ostadeschool mogen leerkrachten van Samentienplus in de klassen komen kijken naar het leren van kinderen om daarover ideeën uit te wisselen. Directeur Renald Gunsch legt uit waarom.

WAAR ZIT DE KRACHT VAN SAMENTIENPLUS?‘Het sterke van Samentienplus is de intensieve samenwer-king en dat je niet alleen brengt, maar ook haalt. Wijzelf hebben bijgedragen aan Samentienplus door leerkrachten bij ons in de klassen te laten kijken. Docenten en directeuren van andere scholen zijn nog steeds van harte welkom. Alle tijd die wij hebben, stoppen we in de professionalisering van leerkrachten. We doen erg veel aan lesson study. Je moet gesprekken met elkaar voeren, en dat moet je goed doen. Niet iedereen kan dat. Daarom heb je een groep mensen in je team nodig die instructional leader kan worden en kan door-vragen. Uiteindelijk willen we inhoudelijk met elkaar kunnen praten over ons vak. De gesprekken gaan altijd over het leren van kinderen en hoe dat te verbeteren. Daarin zit de echte leerontwikkeling van leerkrachten. De klassenbezoeken met het team, ook binnen Samentienplus, moet je daarom blijven faciliteren en evalueren. Als er zieken zijn? Volhouden. Als er te weinig leerkrachten zijn? Volhouden.’

‘Expertleerkrachten moet je uitwisselen

en met elkaar laten praten’

‘Voor onszelf is de intensieve samenwerking ook interessant. We praten over allerlei onderwijsaspecten op de scholen zoals effectieve groepsplannen, coaching, kansengelijkheid, zorgstructuren en Nederlands als tweede taal (NT2). Het be-langrijkste dat Samentienplus me opnieuw heeft doen inzien is hoe belangrijk de samenwerking van directeuren is, maar dat het misschien nog wel belangrijker om die leerkrachten bij elkaar te krijgen. Leerkrachten hebben elkaars expertise hard nodig.’

WAAR HAD JE MEER VAN GEHOOPT WAT SAMENTIENPLUS BETREFT?‘Het samen onderzoeken en kennis overdragen – tussen de leerkrachten – daar zit de meeste winst, maar dat kost tijd. Dan moet je als scholen afstemmen. Dat is nu lastig, we zitten met een leerkrachtentekort. Toch moeten scholen proberen om die vervanging voor elkaar te krijgen. Daarnaast moet je je heel strak houden aan de afspraken. Het moet niet te vrijblijvend zijn. Verder zien we in Samentienplus een groot aantal expertleerkrachten waar iedereen van kan leren. Die zou je willen uitwisselen.’

WAT LEERDE DE VAN OSTADESCHOOL VAN ANDERE SCHOLEN?‘We leerden van een andere school hoe ze de groepsplannen hadden vereenvoudigd. Die groepsplannen hebben we beke-ken en er onze draai aan gegeven. Dat heeft geresulteerd in minder planlast. We hebben ook mooie voorbeelden gezien van de aanpak van gedrag en sociale veiligheid. Door deze observaties heeft de Ostadeschool een gefundeerde keuze kunnen maken in een systeemaanpak. Het geeft veel inspira-tie om over dit soort dingen te spreken met elkaar.’

WAT IS JULLIE NEXT STEP EN SPEELT SAMENTIEN PLUS DAAR OOK NOG EEN ROL IN?‘Wij gaan nu niets nieuws doen. We zijn nu twee jaar bezig met assessment for learning en een jaar met The Leader in Me, dat is even genoeg voor ons team. Ik zou gek worden als ik in moet gaan op alle lokroepen. Ik vind de principe-uitgangs punten van Samentienplus, zoals samenwerken en kennisdelen, uitstekend. Maar de diepte in gaan met elkaar over gezamenlijke onderwerpen zou je met elke willekeurige school moeten doen. Ik zou het wel zonde vinden om dat bij een klein clubje te houden. Samentienplus moet geen exclu-sieve groep worden.’

‘Door Samentienplus

hadden we de luxe om bij

elkaar te kunnen kijken’

RENALD GUNSCH,

VAN OSTADESCHOOL

20 21

Het goud van Samentienplus | Van Ostadeschool Van Ostadeschool | Het goud van Samentienplus

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JULLIE GEBRACHTPamela en Monique: ‘We hebben veel ingezet op de leer-krachtvaardigheden. Vooral lesson study’s werden prioriteit. Aanvankelijk vonden leerkrachten dat spannend. Maar er werd nadrukkelijk gekeken naar het leren van de leerlingen, wat juist prettig was voor de leerkrachten omdat zij hun les-sen konden verbeteren en samen konden leren.’

Alice: ‘Het goed uitvoeren van lesson study heeft veel tijd gekost. Er werd in die periode veel gevraagd van de leraren. Er is een samensmelting geweest van twee scholen, dus het leerkrachtenteam moest ook nog één team worden en alle

WAT VIND JE JAMMER AAN SAMENTIENPLUS?Alice: ‘De diversiteit van de negen scholen blijft een punt. In een klein verband, dus met minder scholen, kun je misschien grotere stappen maken.’

Pamela: ‘Mijn handen jeuken om met Nederlands als tweede taal (NT2) te beginnen. Maar ook ict is belangrijk.’

WAT IS NODIG OM DEZE KINDEREN EEN GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?Allen: ‘De taalachterstand moet echt worden aangepakt. Ouders moeten weten hoe ze de woordenschat van hun kind kunnen vergroten. Alleen moeten ze die kennis zelf ook heb-ben. Dat kunnen we niet alleen als school bereiken.’

Monique: ‘Ook is betekenisvol leren belangrijk om de kinde-ren toekomstperspectief te bieden. Dat betekent kinderen bij hun eigen leerproces betrekken met een portfolio en kindgesprekken.’

Pamela: ‘En mediawijsheid. Je kunt wel topografie en re-kenen leren, maar één druk op de iPad… ook daar ligt een nieuwe uitdaging.’

Alice: ‘Het is goed om kinderen bewust te maken van hun eigen leerproces. En te laten ontdekken waar hun talenten liggen.’

Kijk bij elkaar in de klasOp de Prinses Marijkeschool schuiven drie teamleden aan tafel. Taalcoördinator en bouwcoördinator Pamela Leurs, intern begeleider Monique Meye en directeur Alice van Maastricht. Samentienplus zorgde ervoor dat ze beter gingen kijken naar het leren van de leerlingen.

methoden op elkaar afstemmen. We kunnen zeggen dat we nu een leuk, sterk, hardwerkend en betrokken team hebben. We kunnen elkaar nu aanspreken op dingen en samen analyseren.’

WAT IS JULLIE GROOTSTE FRUSTRATIE?Alice: ‘Als je erg inzet op leren leren, dan wil je graag resul-taat zien. De ambitie is heel groot, we werken hard. Maar de kinderen die meer in hun mars hebben, verhuizen vaak. De wijk verandert door al dat harde werken dus niet. En dat zie je dan direct weer terug in de resultaten. We houden relatief veel gewichtenleerlingen.’

Pamela: ‘We merken wel dat ouders wel anders willen, maar niet zo goed weten hoe. De taalachterstand blijft een groot probleem. Je kunt in deze wijk alles in je eigen taal, je hoeft simpelweg geen Nederlands te spreken als je hier woont. Ik kom oud-leerlingen tegen die het Nederlands nu slechter beheersen dan toen ik ze in de klas had.’

Monique: ‘Het lijkt wel alsof er steeds meer kinderen op school komen die zwak zijn of een gedragsprobleem hebben.’

‘We zijn nu een sterk team’

WAT IS DE GROOTSTE KRACHT VAN SAMENTIENPLUS?Alice: ‘Dat je niet alleen bent. Het is heel fijn om te zien dat je collega’s leert kennen die tegen dezelfde dingen aanlopen. En de contacten worden sneller gelegd, ik pak nu veel sneller de telefoon. Voorheen waren we toch meer concurrenten van elkaar omdat je uit dezelfde vijver vist wat de leerlingen betreft. Ik vind het ook fijn om met elkaar na te denken over de toekomst.’

WAT ZOUDEN JULLIE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN ADVISEREN?Allen: ‘Start met lesson study.’

WAT IS JULLIE NEXT STEP?Alice: ‘Eigenaarschap en intrinsieke motivatie ontwikkelen bij kinderen. Dit willen we gaan doen door het voeren van kindgesprekken en portfolio’s.’

Monique: ‘Betekenisvol leren, dat heeft voor deze kinderen meerwaarde. Daar zijn we echt mee bezig, vanaf de kleuters. Daar hopen we mee door te gaan.’

Pamela: ‘Vanaf maart is er nu één keer per maand een profes-sionele leergemeenschap (plg) voor de taalcoördinatoren.’

‘Door Samentienplus hoef je het niet allemaal alleen te doen’

ALICE VAN MAASTRICHT, PRINSES MARIJKESCHOOL

Alice van Maastricht

22 23

Het goud van Samentienplus | Prinses Marijkeschool Prinses Marijkeschool | Het goud van Samentienplus

Linda: ‘We hebben niet stilgezeten. We hebben veel gefo-cust op goed gedrag. En daarin hebben we echt een ver-betering gezien.’

WAAR ZIT JE GROOTSTE FRUSTRATIE? Anco: ‘Het lerarentekort speelt hier sterk.’

‘Kinderen moeten gezien worden’

WAT IS THE NEXT STEP VAN JOUW SCHOOL? SPELEN SAMENTIENPLUS COLLEGA’S DAAR EEN ROL IN?Anco: ‘Voor ons is het goed kennis te nemen van wat er al ontwikkeld is. En te kijken wat de succesfactoren daar-bij zijn. Daarbij waardeer ik de warme samenwerking van Samentienplus erg. Je staat er als school niet alleen voor.’

Linda: ‘Ik vind het echt van toegevoegde waarde dat je met elkaar kunt sparren en kunt leren van elkaars kwaliteiten. Ik weet nu bij welke school ik moet zijn als ik een bepaalde vraag heb. Ik hoef het wiel niet opnieuw uit te vinden. Op het gebied van collegiale consultatie zie ik kansen liggen, dus dat je elkaar bezoekt op basis van hetzelfde vakgebied. Het is voor ons nu nog niet haalbaar omdat er onvoldoende leer-krachten zijn om dat te organiseren, maar het zou een mooie kans zijn voor de toekomst.’

WAT ZOU JE ANDERE SCHOLEN MET GEWICHTENLEERLINGEN AANBEVELEN? Anco: ‘Ik denk dat het ontzettend belangrijk is om goed te communiceren met ouders. Dat je checkt of ze jou begrij-pen. Dat speelt op scholen zoals deze, met taalachter-standen, een belangrijke rol. Soms moet je daarbij gebruik maken van tolken.’

WAT IS NODIG OM LEERLINGEN EEN ECHT GOED TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?Linda: ‘Door goed samen te werken met de ouders en de thuissituatie van de kinderen te kennen, kun je faciliteren. Goed onderwijs is onder andere oog voor het kind hebben zodat je weet wat het kind nodig heeft om zich goed te kun-nen ontwikkelen. Kinderen moeten het gevoel hebben dat ze gezien worden en dat ze hun verhaal kwijt kunnen. Dan heb je al heel veel gewonnen.’

Kinderen moeten je leren vertrouwenAnco van Moolenbroek is nog niet zo lang interim-directeur van Het Galjoen, een school die in de wijk Transvaal, net op de randje van de Schilderswijk en Laak staat. Hij heeft de collega’s van Samentienplus pas één keertje ontmoet. Adjunct-directeur Linda de Grood heeft Samentienplus iets langer meegemaakt en vertelt haar bevindingen.

WAT HEEFT SAMENTIENPLUS JOUW SCHOOL GEBRACHT? Linda: ‘Toen we bij Het Galjoen begonnen met Samentienplus was ik intern begeleider. We leerden een analyse maken en gingen voor het eerst echt naar de resultaten kijken. We kwamen als ib’ers ook bij elkaar. We hebben veel wisselingen gehad. Wat er ook door Samentienplus is veranderd is dat we bijvoorbeeld feedbacktrainingen hebben gedaan bij de kleuterklassen. We hielden Professionele Leer Gemeenschap (PLG)-bijeenkomsten bij de andere Samentienplus-scholen en dat heeft ons toen geholpen om de focus op het leren van de kinderen te verscherpen. Persoonlijk kijk ik daardoor echt anders naar het leerproces van kinderen.’

WAT HEBBEN JULLIE ALS TEAM BEREIKT?Anco: ‘Ik werk hier natuurlijk nog maar kort maar ik merk dat het team reflectief is en durft te focussen op wat beter kan. Als het niet klikt tussen een leerkracht en de klas, dan merk je dat aan het gedrag van de kinderen. Daar geven we de kinderen niet de schuld van, we zoeken bij onszelf naar de sleutel voor verbetering. Want wij maken de keuze wie er voor de groep staat. En we werken hard aan een positieve benadering van de kinderen. Soms lijkt het wel alsof hier een collectief gebrek aan zelfvertrouwen is. Ik proef soms een gebrek aan hoop. Hoe beter je daarop inspeelt, des te meer je het vertrouwen van de kinderen wint. Dat werkt ook door naar de ouders.’

Anco van Moolenbroek (midden)

‘Met elkaar

versterk je elkaar’

ANCO VAN MOOLENBEEK,

HET GALJOEN

24 25

Het Galjoen | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | Het Galjoen

Een onmogelijke prestatie?Karin Striekwold is de drijvende kracht van Samentienplus. Als projectleider

bracht ze de scholen bij elkaar en ze werkte en leerde met hen samen. Met spectaculaire resultaten tot gevolg.

WAT WAS JULLIE DROOM MET SAMENTIENPLUS?‘Heel kort door de bocht was de droom; beter onderwijs zorgt voor meer toekomstperspectief voor de leerlingen. Dat draagt bij aan het welbevinden van betrokkenen en hun omgeving, wat uiteindelijk tot een mooiere en veiligere maat-schappij leidt. Daar profiteert iedereen dus van.’

WAT WILDEN JULLIE BEREIKEN?‘We besloten ons toe te leggen op een hogere percentiele uitstroom naar het voortgezet onderwijs, terwijl iedereen zei dat dat onhaalbaar was. We stonden in 2012 namelijk heel ver van de gemiddelde landelijke uitstroom af. Maar in 2017 waren we er al bijna. Ook daaraan zie je dat het onderwijs significant is verbeterd. Als een achterstandsschool op dat landelijk gemiddelde komt, is dat eigenlijk een onmogelijke prestatie. Maar met Samentienplus maken we daar toch mooie stappen in.’

DAT KLINKT FANTASTISCH‘Dat is het ook. En zo het werkt ook. Voordat we met Samentienplus startten, was er heel veel agressie en cri-minaliteit in de wijk. Sinds de scholen beter zijn geworden, gaat het ook echt beter met de wijk. De wijk is rustiger en de ouders zijn tevredener. Ik denk dat er al met al zelfs minder

kans is op radicalisering omdat deze kinderen zich meer gehoord, gezien en happy voelen. Dat is nogal wat. Maar het laat onverlet dat er nog heel veel moet gebeuren. De laatste jaren hoor ik terug van de teamleden dat er een enorme inhaalslag is gemaakt en ze eigenlijk automatisch hoopten op een nieuwe generatie kinderen en betrokken ouders. We zien echter een terugslag. Want de nieuwe kinderen die de scholen binnenkrijgen spreken vaak slechter Nederlands, hebben soms onbehoorlijk gedrag en er zijn kleuters van vier jaar bij die niet zindelijk zijn. Het lijkt wel alsof we teruggezet zijn in de tijd. En we krijgen de vinger er maar niet achter wat de oorzaak daarvan is.’

‘Het gaat beter met de wijk’

TOCH KLINKEN DE RESULTATEN SPECTACULAIR‘Het ís ook spectaculair. Maar het is pas echt spectaculair als het duurzaam is. Helaas trekt het huidige leerkrachten-tekort een zware wissel op het onderwijs, met name op deze gewichtenscholen. Onze kinderen kunnen het zich niet ver-oorloven om een aantal dagen per jaar géén goed onderwijs te krijgen, dat zien we meteen terug in de resultaten. Die kelderen. Bovendien krijgen we minder geld. En dat heeft ook

direct effect. Het wordt steeds kaler en de reserves raken op. Er komt een soort moeheid bij deze scholen, van: ziet nou niemand wat er aan de hand is?’

WAT IS DE KRACHT VAN SAMENTIENPLUS?‘De directeuren hebben in een professionele leeromgeving gewerkt aan hun leiderschapskwaliteiten. Eén directeur vertelde: “Ik heb een beoordelingsgesprek gevoerd en ik kan nu zeggen, ik ben een betere leider geworden. De leerkracht die ik vorig jaar nog een voldoende gaf, krijgt nu een onvol-doende. Ik ga dat nu aan want ik zie nu wat er nodig is.” Dat zijn van die dingen die essentieel zijn om te kunnen verbe-teren. De kracht van Samentienplus was om het daar dan gezamenlijk over te hebben. Want dit soort zaken doen pijn. Ook het bij elkaar kunnen afkijken, is een kracht. Onze kin-deren komen taalarm binnen. Toen de eerste scholen binnen Samentienplus met spelling en technisch lezen rondom het landelijk gemiddelde scoorden en zelfs erboven, dachten an-

dere scholen: oh, maar dan kunnen wij het ook. Dus dat ver-sterkte elkaar. Als je deze kinderen heel planmatig onderwijs geeft, krijg je betere resultaten. Maar het onderwijs moet ook rijk, breed en inspirerend zijn, dus deze scholen moeten naast vakkundig en planmatig werken ook innoveren. En dat terwijl ze momenteel in de spagaat zitten van minder geld krijgen en het leerkrachtentekort.’

WAT IS DE NEXT STEP?‘Er kan alleen een next step komen als er naast mankracht en middelen ook rust en vitaliteit in het primair onderwijs komt. Dan kunnen de scholen vanuit bevlogenheid en urgentie op-nieuw met elkaar bespreken wat de nieuwe stip op de horizon is en wat daarvoor nodig is. Een nieuwe droom, een nieuw plan en een nieuwe focus. En leerkrachten moeten in dat proces een cruciale rol spelen.’

project waren er veel teamleden die dachten: deze kinderen kunnen toch niks. Nu men hogere verwachtingen heeft, van zichzelf én de kinderen, presteren de kinderen ook beter.’

WAT IS DE ANDERE KANT VAN DE MEDAILLE?‘De tijdgeest zit niet mee. De gewichtenregeling is veran-derd, er zijn geen extra handen meer beschikbaar in de klas. Dat heeft effect op wat er mogelijk is op heel goed lesgeven. Scholen hadden voorheen leraren genoeg als er iemand bij een andere school wilde gaan kijken. Dat lukt sinds kort niet meer. Niet iedereen kan zich nog vrij roosteren of er is simpel weg geen geld voor vervanging. Het lerarentekort wordt echt een groot probleem. Dat is heel jammer.’

WAT KUNNEN SCHOLEN ZELF DOEN?‘Ze kunnen er bij het aannamebeleid fors rekening mee houden. En bijvoorbeeld zorgen dat er veel stagiairs/lio’ers in de school rondlopen. Als bestuur en de gemeente kunnen we daarbij helpen, maar scholen moeten zelf ook voorbereid zijn. Zijn er onderwijskundige oplossingen voor onderwijs

geven met minder leerkrachten? Deze scholen hebben wel meer pech. Er zijn veel beginnende leraren die liever op een “gemakkelijkere” witte school beginnen, terwijl dat misschien helemaal niet gemakkelijker is.’

WAT IS VOLGENS U NODIG OM DEZE KINDEREN TOEKOMSTPERSPECTIEF TE BIEDEN?‘Hoge verwachtingen en een uitgebreid aanbod. Deze kinderen hebben een uur extra taal en rekenen nodig. Algemene ontwik-keling krijgen ze veelal niet van huis uit mee dus er moet een breed aanbod zijn. Er zijn nog altijd kinderen die de zee nog nooit hebben gezien, ook al wonen ze in een stad aan zee.’

MOET SAMENTIENPLUS BLIJVEN BESTAAN?‘Ik hoop van harte dat de directeuren bij elkaar blijven komen en elkaar blijven helpen. Echter, ze moeten het nu wel alleen kunnen. Zonder hulp van een projectleider. Ik hoop van harte dat leraren ook bij elkaar kunnen gaan kijken.’

WAT IS U OPGEVALLEN BIJ HET SAMENTIENPLUS-PROJECT?‘Het begon weifelend heb ik begrepen, zo van: wat moeten we nou met elkaar en wat willen we met elkaar? Maar de scholen zijn vervolgens enthousiast met elkaar gaan samen-werken. Gezamenlijk zeiden ze: Het kan niet zo zijn dat we ons neerleggen bij de achterstanden in deze wijk. We willen dat deze kinderen net zo veel leren, en we denken dat het ons gaat lukken door samen te werken en elkaar te helpen. Dat is gewoon gelukt. Je zou er tranen van in je ogen krijgen.’

HEEFT SAMENTIENPLUS ECHT WAT VERANDERD?‘Tot 20 jaar geleden waren de deuren van de klassen dicht. Die cultuur hebben deze mensen doorbroken. Men liet elkaar binnen zonder angst dat er dan misschien zou worden geoordeeld. En alle feedback is ter harte genomen. Dat is tot aan de les, tot aan de kinderen zelfs, ingedaald. Dat vind ik echt fantastisch. “Samen” is in dit project echt een goed kernwoord. Omdat de scholen voor elkaar open staan, gaat het beter met ze. Dat zie je ook terug in de cijfers. Vóór het

Scholen gooiden de deuren open

Hester Visser, bovenschools directeur binnen De Haagse Scholen, keek bijna twee jaar mee

met Samentienplus. Wat zag zij?

Karin Striekwold

26 27

Karin Striekwold & Hester Visser | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | Karin Striekwold & Hester Visser

Een beter toekomstperspectief

voor de leerlingenHoe zien we dat terug? Wat heeft

Samentienplus opgeleverd, naast betere ‘reguliere’ resultaten?

Een aanzet tot duurzaam beter

onderwijs

Een hogere gemiddelde Cito-

eindtoets

Heel veel data en een interessante monitor op school- en projectniveau

Het boekje ‘negen levensechte

schoolverhalen’ over de zorgen om de echte

zorg leerlingen

Leerkracht-vaardigheden op de

scholen zijn verbeterd

Sterkere directie leden

Betere resultaten

op de M- en E-toetsen

Focus op doelen

De scholen maken goede analyses en

plannen, en kunnen die presenteren

Het is in de wijken veiliger

geworden

Verbondenheid tussen de betrokken scholen

en directieleden

Een significante verbetering in het

speciaal basisonderwijs

Een innovatieve zomerschool rondom

onderzoekend en ontwerpend leren

WAT WAS DE REDEN OM SAMENTIENPLUS TE STARTEN?Wiely Hendricks: ‘Het leerlingenaantal in de Schilderswijk liep achteruit. Ook hier werden steeds minder kinderen geboren, waardoor de scholen steeds kleiner werden en de draagkracht min-der werd. Er waren veel zwakke scholen, de sfeer werd slechter en een aantal scholen moest sluiten. Er moest dus iets gebeuren.’

Jo Willenborg: ‘We hebben gevraagd aan één van de directeuren, om als projectleider met de scholen in gesprek te gaan. Daar kwam al heel snel uit dat de scholen wilden samenwerken om onderwijsinhoudelijk sterker te worden. Zo ontstond Samentienplus, de samen-werking van nu acht basisscholen en één school voor speciaal basisonderwijs in de Schilderswijk.’

IS SAMENTIENPLUS VOLGENS U EEN SUCCESVERHAAL?Wiely Hendricks: ‘Ik vind van wel. Het is niet alleen “we voelen ons er goed bij en we zijn er gelukkig mee”, we zien het ook terug in de resultaten. Ik ben zonder meer positief.’

Jo Willenborg: ‘Ik vind het indrukwekkend dat de scholen zijn gaan samenwer-ken in een ongemakkelijke situatie. Ik bedoel, ga maar eens praten over wie er dicht moet. Ze concurreerden ook nog op leerlingenaantal. Daar hebben ze zich overheen gezet. Aanvankelijk was Samentienplus een proces van hoge doelen stellen en een hogere uitstroom. Die doelen zijn bereikt. Maar daarnaast zijn de scholen ook bij elkaar gaan kijken, hebben ze lesson study’s gedaan en hebben ze met elkaar kritisch gesproken. Eerst was dat op directeursniveau, maar later ook op het niveau van de verbeter-teams en de leerkrachten. Dat zijn hele mooie processen geweest.’

HAD U ERGENS MEER VAN GEHOOPT?Wiely Hendricks: ‘Ik kan mij het goede voornemen herinneren om leerkrachten bij elkaar te laten komen. Door gebrek aan tijd en middelen lukte dat begrijpe-lijkerwijs niet. Dat is jammer want het kan veel meerwaarde hebben.’

Jo Willenborg: ‘Het project heeft veel mooie dingen opgeleverd in een moei-lijke situatie. Toch zou er misschien nog meer hebben ingezeten als men nóg meer op gezamenlijke doelen gericht was geweest. De samenwerking had wat mij betreft nog intensiever gemogen. Nu gaan scholen toch weer gedeeltelijk hun eigen weg merk ik. Misschien is dat toch de concurrentie.’

WAT IS DE NEXT STEP?Wiely Hendricks: ‘Het moet alleen door-gaan als mensen er zelf in geloven. Daar zijn wij als bestuur volgend in. Formules moeten vernieuwend zijn, anders houdt het op. Ik hoop dat de scholen elkaar blijven vasthouden want er gaat een hoop gebeuren de komende jaren. Ik hoop dat sterke teamleden worden uit-gewisseld en elkaar blijven inspireren.’

Jo Willenborg: ‘Sommige scholen gaan een eigen koers varen en dat is prima. Er zijn bijvoorbeeld twee scholen die nu de International Baccalaureate-route (IB) nemen. Toch hoop ik dat mensen bij elkaar blijven komen. Er is door allerlei tekorten noodzaak om te innoveren. De laatste twee jaar zijn scholen aan het zoeken hoe ze het beste met deze com-plexe tijd mee kunnen gaan. Bij dat soort processen heb je elkaar hard nodig.’

Blijf elkaar vasthoudenWiely Hendricks en Jo Willenborg vormen samen het College van Bestuur binnen De Haagse Scholen. Ze zagen zwakke, tot zeer zwakke scholen volledig opkrabbelen door Samentienplus.

Rijker, breder en inspirerender

onderwijs en meer onderwijsplezier

28 29

Verworvenheden | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | College van Bestuur

Officieel stopt Samentienplus aan het eind van schooljaar 2017-2018, zo was vastgelegd bij de start van de samenwerking. De directeuren, de bovenschools directeur en de projectleider hebben in het afgelopen schooljaar echter intensief met elkaar gesproken over al dan niet verder gaan. Een ‘punt of een komma’, zo hebben we dat traject genoemd.

ER KOMT EEN PUNTHet huidige traject is afgelopen, we weten welke doelen en targets zijn behaald en de projectleider stopt. Weliswaar met pijn in het hart maar ook vanuit de wetenschap dat het goed is. We hebben samen een prachtige ontwikkeling door-gemaakt en veel bereikt.

MAAR NA DE PUNT VOLGT OOK EEN KOMMASamentienplus stopt namelijk niet. De directeuren zijn unaniem van mening dat de samenwerking met de collega’s en collegascholen waardevol is, meerwaarde heeft en zelfs noodzakelijk is. Onderwijs geven aan kinderen die in achter-standswijken wonen, is gecompliceerd en intensief werk. Het huidige onderwijsklimaat met gebrek aan leerkrachten, werkdruk en bezuinigingen maakt het extra zwaar. Vanuit passie vóór en een visie óp betekenisvol en kwalitatief goed onderwijs willen deze scholen met elkaar blijven samen-werken. Na de komma staat dan ook op de eerste plaats; ‘er voor elkaar willen zijn en met elkaar verbonden blijven’.

HOE ZIET DE TOEKOMST VAN SAMENTIENPLUS ER IN GROTE LIJNEN UIT?Organisatorisch zijn er twee lijnen.

1: Samentienplus blijft een kennisnetwerkVoor directeurenDe directeuren willen een aantal keer per jaar bij elkaar blijven komen en samen vanuit een relevante agenda (die voortkomt uit urgentie en inhoudelijke duurzaamheid) een professionele leergemeenschap (plg) vormen. De data worden vastgelegd en sleutelbegrippen zijn: gezamenlij-ke visie, relevantie voor de leerlingen, onderwijskwaliteit, eigenaarschap, morele verantwoordelijkheid, werken vanuit onderzoeksvragen, collegiale visitaties en audits. Daarnaast kan het zijn dat incidenteel extra overleggen worden gepland, opnieuw vanuit urgentie en behoefte van de directeuren. De Samentienplus-directeuren willen gastvrij zijn richting andere De Haagse Scholen-directeuren en wellicht kunnen anderen incidenteel aansluiten bij een onderwerp.

Voor Samentienplus-taalcoördinatorenEr is inmiddels een professionele leergemeenschap taalontwikkeling (ook NT2) gestart en in de jaarkalender liggen de momenten vast waarop de taalcoördinatoren bij elkaar komen.

DoelKennis delen, trends ontwaren, klaar staan voor elkaar, samen leren en ontwikkelen, elkaar aanspreken en blijven nadenken over kansen en bedreigingen.

2: Innovatieve projecten en initiatieven We kunnen de negen scholen zien als één ‘virtuele’ Samentienplusschool, met excellent onderwijs vanuit een veilig klimaat. Waarbij de scholen wel veel waarde hechten aan diversiteit, eigen identiteit en authenticiteit. Het heeft ook zijn waarde en charme als scholen verschillende concep-ten aanbieden. Er is gesproken over ambities en dromen voor de toekomst. De tijd zal leren welke initiatieven en innovaties daadwerkelijk tot ontwikkeling komen.

EN TOT SLOT IS ER DE SAMENTIENPLUS-MONITORIn de afgelopen vijf jaar is een indrukwekkende dataverzame-ling ontstaan vanuit Cito midden- en eindgegevens, de Cito-eindmonitor (CET) en de uitstroomgegevens. Samengebracht in de Samentienplus-monitor. Die data hebben vaak boeiende inkijkjes opgeleverd en trends blootgelegd. De directeuren kiezen ervoor om verder te gaan met de monitor en het verzamelen van de gegevens. Ook hier is de verwachting dat

men in de toekomst op de data kan anticiperen, dat er op-nieuw trends zichtbaar worden en dat men er expertise door kan delen. Als in de monitor bijvoorbeeld zichtbaar wordt dat een school hele goede resultaten bereikt met begrijpend lezen kunnen de andere scholen daarvan leren.

DE ROL VAN DE BOVEN SCHOOLS DIRECTEURDe bovenschools directeur (Hester Visser) zal bij boven-genoemde zaken aansluiten als haar aanwezigheid van belang wordt geacht of als ze het zelf van belang vindt vanuit onderwerp of proces. De bovenschools directeur heeft een verbindende rol, zowel binnen Samentienplus zelf alswel tussen Samentienplus en de overige DHS-scholen en het DHS-bestuurskantoor.

SAMENTIENPLUS IS SPRINGLEVENDKortom, Samentienplus is springlevend en gaat verder. Dat vraagt opnieuw afstemming, planning en overleg. Bij de start van Samentienplus, tijdens het openingscongres in de Grote kerk zei toenmalig wethouder van onderwijs Ingrid van Engelshoven: ‘Als de wil tot verbetering uit mensen zelf komt is dat heel krachtig, dat is het mooie aan Samentienplus’.

Het is fantastisch dat ruim vijf bewogen jaren na die uit-spraak de wil tot verbetering én samenwerking nog steeds is wat de Samentienplus directeuren drijft.

Samentienplus: een punt of een komma?Een Samentienplus-bijeenkomst midden in de Haagse Schilderswijk op de Samentienplus-zolder, de zolder van basisschool Het Startpunt. Els de Jeu was als directeur van Het Spectrum en interim-directeur van Het Galjoen betrokken bij Samentienplus

3130

De toekomstdroom | Het goud van SamentienplusHet goud van Samentienplus | De toekomstdroom

paleis-tuin

zuiderpark

prinsegracht

amsterdamse veerkade

ammunitiehaven

parallelweg

hoe�ade

monstersestraat

vaillantlaan

nehe

rkad

e

neherkade

parallelw

eg

hoe�ade

de la reyweg

de la reyweg

schalk burgerweg

zuidwal

buitenom

lijnbaan

loosduinseweg

paul krugerlaan

zuiderparklaan

dierenselaan

regentesselaan

torenstraat

noordwal

vondelstraatelandstra

at

koningin emm

akade

conradkade

laan van meerdervoortgroot hertoginnelaan

stadhouderslaan

mauritskade

lange vijver berg

hofvijver

konings kade

malieveld

parkstraathogewal

spui

soestdijksekade

troelstrakade

troelstrakade

moerw

eg

moerw

eg

melis stokelaan

fruitw

eg

gouverneurlaan

alberdingk thijmstraat

callandstraat

de genestetlaan

erasmusw

eg

pretorius-

straat

hendrick

goltziusstraat

hobbema- stra

at

ruijs

dael

stra

at

jacob catsstraat

van ostade- stra

at

abraham van

beyerenstraat

suze robertson-

straatkoning- straat

slichter-

straat

anna blaman-

plein

wolm

aranstraat

r

w

okelaaannn

erasmu

regentesselaan prinsegiji nbaan

n

amst

se

zuidwal

s

tsterdams

de

-t

Jan Ligthartschool

llantlaan

kadllllandstr

lan

gerlaan