Het effect van een korte intensieve inter- nationale ...mboonderzoeksdag.nl/_images/user/2016 01 9...

Martha Vreijsen (Marketing & Communicatie, Horizon College Alkmaar)

Het effect van een korte intensieve inter-nationale studentenuitwisseling op de persoonlijkheidskenmerken Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit Paper 4

De korte internationale mbo Italië-uitwisseling-2014: het verloop van de intensiveringsinterventies en de uitvoering van het onderzoek

Paper 5 Korte intensieve internationale studentenuitwisse-lingen: persoonlijkheidseffecten en perspectieven

Masterthese CNA Professioneel Meesterschap 1 augustus 2015

1

Martha Vreijsen Marketing & Communicatie, Horizon College Alkmaar

De korte internationale mbo Italië-uit-wisseling-2014: het verloop van de in-tensiveringsinterventies en de uitvoe-ring van het onderzoek

paper 4

2

Martha Vreijsen

De korte internationale mbo Italië-uitwisseling-2014: het verloop van de intensiveringsinterventie en de uitvoering van het onderzoek

paper 4 samenvatting paper 1 3

inleiding 3

1. de uitvoering van de interventies 3

1.1 interventie 'focussen op internationale support relaties' 4

1.2 interventie stadsverkenning 4

1.3 interventie gastgezin 5

1.4 interventie samenwerkingsavontuur fotozoektocht 5

2. het verloop van het verzamelen van de data 5

2.1 de aanwezigheid van tweetalige leerlingen 7

2.2 heterogene groepsamenstelling 7

literatuur 8

Bijlagen:

bijlage 1 scharnierpunten van het onderzoek;

bijlage 2 figuur 2; schema interventies (paper 1);

bijlage 3 figuur 1; interventies: van ontwerp tot evaluatie;

bijlage 4 big five enquête 2013 en 2014: dataverzameling

bijlage 5 berekening relatieve effectverdeling interventies

bijlage 6 chronologie onderzoeksgegevens Italië-uitwisseling 2013 en 2014

bijlage 7 vragen telefonische big five ouders-enquête 2013 en 2014

bijlage 8 ochtend- en slotinterviews Italië-uitwisseling 2014

bijlage 9 dataverzameling big five online tests Italië-uitwisseling 2014

bijlage 10 HC 2014 experiment en controle: van percentielen naar z-scores bijlage 11 kopie paper 2, par. 1: het interventieontwerp

bijlage 12 controlevragen na afloop van de ouders-enquête 2013 en 2014

3

Samenvatting paper 1 De Italië-uitwisseling van het Horizon College [HC] Marketing en Communicatie [M&C] Alkmaar met

Fermi Polo Montale (FPM) Ventimiglia heeft in 2014 een nieuwe doelstelling ten opzichte van de uit-

wisseling 2013: een sprong in de persoonlijkheidsontwikkeling van de deelnemers: leergieriger, even-

wichtiger en vriendelijker worden en daardoor een beter carrièreperspectief en een beter leerver-

mogen krijgen. Zimmermann en Neyer [Z&N] (2013) hebben onderzocht hoe een internationale stu-

dentenuitwisseling een life event veroorzaakt die de big five persoonlijkheidskenmerken Openheid

(O), Emotionele stabiliteit (Em) en Vriendelijkheid (V) verdiept. De Zimmermann en Neyer uitwisse-

ling duurt 5 en 8 maanden, de Italië-uitwisseling duurt één week; om hetzelfde effect te bereiken als

Zimmermann en Neyer heeft de Italië-uitwisseling 2014 interventies nodig voor leerintensivering. De

leerintensieve interventies bestaan uit het leggen van zo veel mogelijk nieuwe internationale contac-

ten en het uitdagen tot focus en betrokkenheid.

De onderzoeksvraag luidt: wat is het effect van een intensieve internationale mbo-uitwisseling van

één week op de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen?

Inleiding In paper 4 wordt de uitvoering van de interventies bij de Italië-uitwisseling in 2014 beschreven en ge-

ëvalueerd aan de hand van de ontwerpregels van paper 1 (hier bijlage 2) en de ontwerpinterventies,

uitgewerkt in paper 2 hier bijlage 11. Paper 4 is de uitvoering van bijlage 11. Er is geen een-op-een

verband tussen de ontwerpregels en de deelinterventies (zie bijlage 2, figuur 2): ontwerpregels kun-

nen verbonden zijn met meerdere (deel)interventies, en omgekeerd.

Omdat er veel informatie beschikbaar is (vragenlijsten, interviews) is op basis daarvan nagegaan hoe

de leerlingen de uitvoering van de interventies hebben beleefd, zie bijlage 5 en paper 5. Daaruit volgt

tevens de relatieve impact van de afzonderlijke interventies. De slotinterviews maken duidelijk dat

de mbo-uitwisselleerlingen van 2014 in een week meer nieuwe internationale contacten hebben ge-

legd dan de studenten van Zimmermann en Neyer (2013) (bijlage 8).

Als apart onderdeel van dit paper 4 wordt het verzamelen van de data (zie ook bijlagen 4, 9 en 10)

kort beschreven en geëvalueerd. De chronologische volgorde (wanneer zijn welke data verzameld,

wat zijn de uitvoeringsmodaliteiten en in welke vorm zijn ze uitgewerkt) is beschreven in bijlage 6.

1. de uitvoering van de interventies

De uitwisseling heeft plaatsgevonden van 16 tot en met 21 februari 2014. De interventies hebben

vooral beoogd het aantal nieuwe internationale relaties op te voeren en bij de mbo-leerlingen de be-

trokkenheid en concentratie op te wekken die daarvoor nodig is, en ze te doordringen van dit leer-

doel. In figuur 1, bijlage 3 zijn alle aspecten van de interventies in kaart gebracht. De interventies zijn

naar verwachting verlopen, behalve het interventiedeel van de fotozoektocht.

4

1.1 Interventie ‘focussen op internationale support relaties’1 (paper 2: interventie 1) (bijlage 8)

De focus-interventie heeft als doel de leerlingen zo veel mogelijk internationale relaties aan te laten

gaan. Dit is gerealiseerd door de leerlingen buitenschoolse opdrachten te laten uitvoeren waarbij ze

nauw met een Italiaanse leerling samenwerken. De mate van regie bij deze interventie is echter be-

perkt, ik ben er immers niet bij als de leerlingen een opdracht uitvoeren. De regie heeft vooral in de

voorbereiding gezeten. De opdrachten zijn zo geformuleerd dat de leerlingen ze moeten uitvoeren

met een Italiaanse leerling, behalve de opdracht in Monaco omdat deze opdracht wordt uitgevoerd

tijdens de heenreis voor aankomst in Ventimiglia. Mede door de focus-interventie zijn er in de uitwis-

selweek veel nieuwe internationale relaties aangegaan.

Focussen vooronderstelt bekendheid met het leerdoel (Hattie (2012)). Hattie (2009) beveelt indirecte

sturing (zie bijlage 11 sub non-directivity) aan. Dat is ook gebeurd: na de t1-meting van de online big

five test (http://www.outofservice.com/bigfive/) eind januari 2014 hebben de leerlingen me meteen ge-

vraagd waar die toe dient. Ik heb het steeds uitgelegd: om het effect te meten van de uitwisseling

zodat die kan worden verbeterd, en om na te gaan hoe gemakkelijk je met mensen uit een ander

land contact kunt maken. De leerlingen hebben hierdoor het gevoel serieus genomen te worden. Tij-

dens de uitwisseling zijn er elke ochtend mini-interviews afgenomen (1. Wat vond je het meest speci-

aal gisteren?, 2. Wat heb je over jezelf ontdekt?). De leerlingen hebben positief gereageerd: ze vin-

den het spannend te worden geïnterviewd door hun docenten, die bovendien de antwoorden zorg-

vuldig noteren. Daarom hebben de leerlingen die vragen elke dag serieus voorbereid en het gevolg is

geweest dat ze zich gefocust hebben op hun rol. Ze hebben door deze dagelijkse interviews veel aan-

dacht gekregen, zijn zich belangrijk gaan voelen en medeverantwoordelijk voor wat ze zelf meema-

ken. De Italiaanse leerlingen vragen onze collegae of zij zoiets ook kunnen krijgen. Ook het slotinter-

view blijkt te werken: ze kunnen nu een totaalbeeld formuleren over wat ze bereikt hebben. Samen-

vattend zegt een leerling: "Groots aangepakt!"

Er is geen discrepantie tussen het interventieplan en de interventie-uitvoering

1.2 Interventie stadsverkenning (paper 2: interventies 2 en 4)

Het doel van de interventies ‘stadsverkenning’ is drieledig geformuleerd: leren kijken, niet ‘terug’-

vallen op ‘eigen’ groepjes, gebruik maken van de geboden mogelijkheid voor serieuze gesprekken. De

leerlingen hebben enthousiast gereageerd op de opdrachten: “actief”, “zo kom je op plekken waar je

anders nooit zou komen”. Een vast kenmerk van de interventies ’stadsverkenning’ is dat alle op-

drachten samen met de Italiaanse uitwisselpartner worden uitgevoerd, dat pakte goed uit. Die kop-

peling heeft daadwerkelijk ‘eigen groepjes’ voorkomen. De interventie is verlopen volgens planning.

Bij de stedentrip naar Nice, waarvoor nog geen leerintensivering was ontwikkeld, vielen de leerlingen

terug op het stramien van de uitwisseling-2013: in taaleigen vrienden- en vriendinnengroepjes onge-

concentreerd rondlopen, gericht op strand, shopping, en terrasjes. Er lijkt die dag weinig geleerd.

Nice is nauwelijks genoemd in de leerlingbeoordeling (paper 5, bijlage 9). Nergens was het beoogde

effect van een interventie zo zichtbaar.

1 Voor het opbouwen van een nieuw internationaal sociaal netwerk zijn ondersteunende internationale sociale contacten essentieel: instrumentele, vriendschappelijke en romantisch/emotionele. (Lubbers et al., 2010)

http://www.outofservice.com/bigfive/

5

De totstandkoming van deze interventies is gecompliceerd omdat ze moeten worden ingepast in het

programma dat de Italiaanse gastschool in overleg met mij had opgesteld. De speelruimte was dus

niet onbeperkt. Zo is Nice buiten het interventieprogramma gehouden om de sfeer van goede sa-

menwerking in stand te houden.

1.3 interventie gastgezin (paper 2: interventie 3)

De kern van de interventie ‘gastgezin’ is dat leerling een interview met de gastmoeder afneemt. Het

interview met de gastmoeder heeft goed gewerkt: de band met de gastmoeder bleek hechter dan in

2013, ook werd vaker kennisgemaakt met de overige familie.

De hulpinterventies, ‘snelcursusje Italiaans’ en ‘zich voorstellen in het Italiaans’, hebben er waar-

schijnlijk toe bijgedragen dat tijdens deze uitwisseling de communicatie tussen de Nederlandse en de

Italiaanse leerlingen (en de familie) goed is verlopen, in tegenstelling tot de uitwisseling-2013. De in-

terventie is succesvol verlopen en het beoogde resultaat is bereikt.

1.4 interventie ’samenwerkingsavontuur fotozoektocht’

Het is niet gelukt veel Italiaanse leerlingen mee te laten doen aan de fotozoektocht. Het was de be-

doeling de communicatieve inventiviteit op de proef te stellen in een samenwerkingsopdracht onder

tijdsdruk. Slechts één Italiaanse leerling meldde zich aan. De groep is verdeeld in 2 teams van 5 leer-

lingen, in één team deed een Italiaanse leerling mee. Het bleek voor zijn groepje moeilijk om reke-

ning met hem te houden. De opdracht was uitermate geslaagd gezien de reacties van de leerlingen in

de interviews (zie bijlage 5), maar de verandering van het samenwerkingsavontuur door de Italianen

erbij te betrekken, de interventie dus, is mislukt.

Voor de uitwisseling 2015 is het beter de fotozoektocht niet al op de derde dag te doen, maar een

paar dagen later, dan hoeven de Italiaanse leerlingen niet al op de eerste dag te beslissen of ze mee-

gaan.

2. het verloop van het verzamelen van de data

De chronologische volgorde van de verzameling van de data is beschreven in bijlage 6. In dit hoofd-

stuk wordt de inzameling van de data beschreven aan de hand van de instrumenten. In 2.1 en 2.2

worden drie factoren besproken die invloed kunnen hebben gehad op de dataverzameling.

A. Big five online test (OutofService), afgenomen in januari en maart 2014 bij de HC 2014 experi-

ment- en controlegroep; (bijlage 9).

De 2014-leerlingen hebben de online tests (twee weken) voor en (drie weken) na de uitwisseling op

school gemaakt. De resultaten zijn ingeleverd als de complete papieren uitdraai van de test, op pa-

pier met vermelding van naam en scorelijst, of soms als mailtje met de testresultaten. Vooral bij de

test die drie weken na afloop is afgenomen is het verzamelen van de testresultaten moeizaam verlo-

pen. De leerlingen mochten deze test op een zelfgekozen moment in de afgesproken week maken,

maar achteraf was het beter geweest om ze op een bepaald moment bij elkaar te roepen en na af-

loop meteen de gegevens te verzamelen. Van de 9 controlegroepleerlingen (ad random geselecteerd

6

uit medeleerlingen die zich niet hadden aangemeld) is één leerling bij t1 niet komen opdagen, daar-

door is het aantal leerlingen in de experimentgroep en in de controlegroep niet gelijk, dit kan afbreuk

doen aan de conclusie bij een zo kleine groep.

B. Telefonische big five ouders-enquête

Het tweede instrument dat is ingezet is een big five telefonische enquête onder ouders van leer-

lingen, met vragen over Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit, de drie persoonlijkheids-

kenmerken die bij een uitwisseling betrokken zijn. Bij de groep HC 2013 is de enquête afgenomen, 10

maanden na de uitwisseling en bij de groep HC 2014 in maart 2014 (zelfde groep als sub 1).

Als in januari 2014, twee maanden na de start van dit onderzoek, blijkt dat het Horizon College een

uitwisseling-februari 2015 voor Marketing & Communicatie Alkmaar vooralsnog niet nuttig acht,

moet plotseling de uitwisseling van 2013 als vergelijkingsbasis-achteraf dienen voor die van 2014.

Psycholoog Bernou Melisse adviseerde me dat ik om mijn onderzoek te ‘redden’ onmiddellijk een

test over 2013 zou afnemen. De uitwisseling-2013 was 10 maanden eerder, in maart 2013.

Gegevens na 10 maanden over 2013 zijn misschien niet te vergelijken met die na drie weken over

2014. Dat zou afhangen van hoeveel de ouders zich na tien maanden nog zouden herinneren. Mede

om die reden heb ik de enquête uitgebreid met een reeks controlevragen, om het geheugen van de

ouders op de proef te stellen. Als na twee ouders zou blijken dat ze zich nog maar weinig herinner-

den van de uitwisseling van 10 maanden eerder, zou een alternatief instrument zijn geweest hun kin-

deren te interviewen. De leerlingen zijn echter moeilijk bereikbaar omdat ze, deels in het buitenland,

op stage zijn. Het bleek dat de ouders zich nog de kleinste details herinnerden van de uitwisseling-

2013 van hun zoon of dochter, alsof ze er zelf bij geweest waren. De 2013-gegevens van de ouders-

enquête zijn even betrouwbaar als de 2014-gegevens van dezelfde enquête.

De enquêtevragen zijn voor dit doel geselecteerd door GZ-psycholoog Eline Vreijsen op basis van de

NVP2-vragenlijst (Nederlandse Vereniging voor Psychologen). Ik heb ze aangepast aan de interview-

vorm en -situatie.

De telefonische ouders-enquêtes zijn positief verlopen. De ouders wisten veel details te vertellen,

dus blijkbaar hebben de leerlingen uitgebreid verteld over hun ervaringen. Slechts bij één leerling

wisten de ouders weinig te vertellen, omdat die leerling niet meer thuiswonend was; de leerling is in

deze test dus buiten beschouwing gelaten. De telefonische enquête duurde ongeveer 20 minuten per

gesprek, alle ouders heb ik meteen de eerste keer kunnen bereiken en ze reageerden enthousiast op

mijn vraag of ze bereid waren om mijn vragen te beantwoorden.

Er zijn 7 vragen over Vriendelijkheid, Emotionele stabiliteit en Openheid gekozen, en die zijn aange-

past voor telefonisch gebruik, drie voor Emotionele stabiliteit, twee voor Vriendelijkheid en voor

Openheid. Achteraf bleek dat ik beter van elk persoonlijkheidskenmerk evenveel vragen kon hebben

omdat de effectverhouding tussen de drie persoonlijkheidskenmerken van belang kon zijn voor het

onderzoek dat toen nog uitgewerkt moest worden. Als oplossing heb ik er achteraf voor gekozen een

derde Vriendelijkheid-vraag V3 toe te voegen met als waarde de helft van de som van (V1+V2). Vraag

Openheid-1 is dubbel geteld, omdat die de kerninformatie bevatte. In kolom O1 kan daardoor een '2'

voorkomen. Zie bijlage 4.

C. Twee open controlevragen over hoogtepunten uitwisseling per leerling HC 2013/HC 2014

Tijdens de telefonische ouders-enquête heb ik de ouders 2 open vragen gesteld:

Waar was uw zoon/dochter het meest van onder de indruk?

7

Wat vond uw zoon/dochter het leukst?

De ouders bleken nog goed op de hoogte. Dit onderdeel is goed verlopen.

In de eerste fase van de opzet van het onderzoek heb ik me gespiegeld aan correlatieonderzoeken

zoals Angulo (2008) en de daar geciteerde literatuur, en Zhang, Mandl en Wang (2010).

D. Vier controlevragen over ervaringen en plannen gezien de uitwisseling (bijlage 12)

De controlevragen zijn door de ouders uitgebreid beantwoord en leverden leuke gesprekken op. De

controlevragen zouden van belang kunnen zijn om een indicatie te hebben in hoeverre de leerlingen

al pasten in een profiel dat succes (een life event) voorspelde van de uitwisseling. Dit sluit aan op de

theorie van het ‘corresponsive principle’ 2(Caspi & Roberts, 1999). Angulo (2008) heeft veel correla-

ties die een succesvolle uitwisseling voorspellen beschreven, en Zimmermann en Neyer (2013) heb-

ben dat ook gedaan en die gegevens gekoppeld aan de t-1 scores. De uitkomsten van deze vier con-

trolevragen zijn niet uitgebreid geanalyseerd omdat zowel de relevantie als het aantal leerlingen on-

voldoende was om er in dit verslag veel ruimte aan te geven. De vragen staan in bijlage 12, de ant-

woorden in bijlage 5. Dit onderdeel is naar wens verlopen.

E. Dagelijkse ochtendinterviews van de Horizon College-leerlingen tijdens de uitwisseling 2014

(‘Wat vond je het meest speciaal gisteren?’ en ‘Wat heb je gisteren over jezelf ontdekt?’) en

een slotinterview op de terugreis (HC 2014), (bijlage 5A en B)).

Elke ochtend bij aankomst op school is bij de leerlingen een individueel interview afgenomen en zijn

de antwoorden genoteerd. De leerlingen hebben die aandacht als prettig ervaren en zijn serieus om-

gegaan met deze interviews. Ze hebben goed nagedacht over de antwoorden. Dit onderdeel is naar

verwachting verlopen. Het slotinterview is afgenomen op de terugweg in de trein en op de luchtha-

ven. Het slotinterview is goed verlopen.

2.1 de aanwezigheid van tweetalige leerlingen

Het bleek dat onder de Italiaanse leerlingen een meisje was met een Nederlandse moeder. Ze

spreekt daardoor uitstekend Nederlands. Daarnaast was er een Nederlandse leerling die redelijk Itali-

aans spreekt. Beide leerlingen zijn door de groep ingezet om bij de gesprekken die tussen de groeps-

leden onderling en met derden plaats vonden, indien nodig te vertalen. Door toedoen van de tweeta-

lige leerlingen is het culturele contrast, nodig voor de life event3, weliswaar geringer geworden, maar

anderzijds zijn daardoor meer en diepgaander gesprekken mogelijk geweest waardoor er meer inten-

sievere relaties zijn ontstaan, en daardoor een grotere kans op een life event. De validiteit van het

onderzoek is door de tweetalige leerlingen dus niet in het gedrang gekomen.

2“The effect of life experience on personality development is to deepen the characteristics that lead people to those experiences in the first place”. 3 Een ingrijpende gebeurtenis in iemands leven, vaak gekoppeld aan burgerlijke-standgebeurtenissen (verhui-zing, huwelijk, enz), die de aanzet is tot een verandering van de persoonlijkheid. De life event ‘internationale mobiliteit’ die optreedt bij studentenuitwisselingen, wordt door Zimmermann en Neyer afgeleid van de basis life event ‘verhuizing’: een nieuw sociaal netwerk moeten opbouwen in een nieuwe omgeving.

8

2.2. heterogene groepsamenstelling

Bij de HC-2014 groep heeft vooraf geen selectie plaats gevonden op buitenlandervaring of screening

op geschiktheid voor deelname aan de uitwisseling. De groep is zeer heterogeen van samenstelling.

Dat kan consequenties hebben voor de meetresultaten, de spreiding van de uitkomsten is daardoor

immers heel groot. De resultaten van de Horizon College-leerlingen worden in de analyse vergeleken

met onderzoeksresultaten van andere uitwisselingen (Zimmermann & Neyer) met een door selectie

zeer homogene samenstelling, dat kan een scheef beeld opleveren. Op grond daarvan is bij het bepa-

len van het gemiddelde van de Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele stabiliteit/3 uitkomsten in pa-

per 5 één Horizon College-leerling met pdd-nos buiten het gemiddelde gehouden.

In de verzameling van de data ontbreekt een follow-up meting zes maanden na t2, om gegevens te

verzamelen over het langetermijneffect van de data. Zie paper 5, bijlage 6 sub 10. Het langetermijn-

effect is een wezenlijk onderdeel van het effect van een life event.

De conclusie van hoofdstuk 2 is: er is geen sprake geweest van een systematisch probleem ten aan-

zien van betrouwbaarheid en validiteit van de dataverzameling. Omdat twee testen (online en telefo-

nische enquête) naast elkaar gebruikt worden (uitwisseling-2014), vallen afwijkingen op en kunnen

die gecorrigeerd worden; dat is ook gebeurd. Dit komt in paper 5 aan de orde.

literatuur Angulo, S. K. (2008). Identity Change in Students Who Study Abroad. (Dissertatie, The University of

Texas at Austin, 2008). Ontleend aan http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu

los97170/angulos97170.pdf#page

Baarda, B., Bakker E., Hulst, M. van der, Fisher, T., Julsing, M., Vianen, R. van, & Goede, M. de (2012).

Basisboek methoden en technieken: kwantitatief praktijkgericht onderzoek op wetenschappe-

lijke basis. 5e druk, Groningen/Houten, Noordhoff Uitgevers.

Caspi, A., & Roberts, B. W. (1999). Personality continuity and change across the life course. In L. A.

Pervin & O. P. John (Eds.), Handbook of personality theory and research (2nd ed.), (pp. 300–326).

New York, NY: Guilford Press.

Duijvenvoorde, A. C. K. van, & Crone, E. A. (2013). The teenage brain: A neuroeconomic approach to

adolescent decision making. Current Directions in Psychological Science. 22, 108-113.

doi: 10.1177/0963721413475446

Elffers, L. (2011). The transition to post-secondary vocational education. Students’ entrance, experi

ence and attainment. (Dissertatie, Universiteit van Amsterdam, 2011).

Fischer, K. (2009, February 12). Short study-abroad trips can have lasting effect, research suggests.

Chronicle of Higher Education. Retrieved from www.Chronicle.com/article/Short-Study

Abroad-Trips-Can/1541

Fischer, K. (2011, November 18). Study-Abroad Numbers Rebound as Colleges Offer Cheaper

Options. Chronicle of Higher Education, 00095982, 11/18/2011, 58(13).

Hattie, J. A. C., Marsh, H. W., Neill, J. T., & Richards, G. E. (1997). Adventure education and outward

bound: Out-of-class experiences that make a lasting difference. Review of Educational Re-

search, 43-87.

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu

http://www.chronicle.com/article/Short-Study%20%09%09Abroad-

http://www.chronicle.com/article/Short-Study%20%09%09Abroad-

9

Hattie, J. A. C. (2009). Visible Learning. A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achieve

ment. London and New York: Routledge.

Hattie, J, A. C. (2012). Visible learning for teachers: Maximizing impact on learning. London and New

York: Routledge.

Hunley, H. A. (2010). Students’ functioning while studying abroad: The impact of psychological

distress and loneliness. International Journal of Intercultural Relations. 34(4), 386-392.

Keulers, E. H. H., Stiers, P, & Jolles J. (2011). Developmental changes between ages 13 and 21 years

in the extent and magnitude of the BOLD response during decision making. NeuroImage, 54

(2), 1442-1454.

Martinsen, R. A. (2010). Short-Term Study Abroad: Predicting Changes in Oral Skills. Foreign

Language Annals, 43(3), 504-530.

Ritz, A. A. (2011). The Educational Value of Short-Term Study Abroad Programs as Course Compo-

nents. Journal of Teaching in Travel & Tourism, 11(2), 164-178.

doi:10.1080/15313220.2010.525968

Rodriguez, S. L., & Chornet-Roses, D. (2014). How ‘Family’ is your host family? An examination of

student–host relationships during study abroad. International Journal of Intercultural Relati-

ons, 39, 164- 174.

Soto, C. J., John, O. P., Gosling, S. D., & Potter, J. (2011). Age differences in personality traits from 10

to 65: Big five domains and facets in a large cross-sectional sample. Journal of Personality and

Social Psychology, 100, 330-348. doi: 10.1037/a0021717

Sussman, N. M. (2000). The Dynamic Nature of Cultural Identity Throughout Cultural Transitions:

Why Home Is Not So Sweet. Personality and Social Psychological Review,4 ,355-373.

Veerman, J. W. (2008). Methoden voor het kwantificeren en toetsen van effecten. In: T.A. van

Yperen & J.W. Veerman (red.). Zicht op effectiviteit: handboek voor praktijkgestuurd effect-

in de jeugdzorg. (pp. 307-330). Delft: Eburon.

WRR. (2009). Vertrouwen in de school: over de uitval van ‘overbelaste’ jongeren. Amsterdam:

Amsterdam University Press.

Yair, G. (2008), Key educational experiences and self-discovery in higher education. Teaching and

teacher education, 92-103.

Yair, G. (2009). Key Educational Experiences in Israeli Families: Adventures, Trust and Self-Discovery.

Journal of Comparative Family Studies, 809-825.

Zimmermann, J., & Neyer, F. J. (2013). Do We Become a Different Person When Hitting the Road?

Personality Development of Sojourners. Journal of Personality and Social Psychology, 105 (3),

515-530. doi: 10.1037/a0033019

10

bijlage 1 scharnierpunten van het onderzoek

onderzoeksvraag: wat is het effect van een intensieve internationale mbo-uitwisseling van één week

op de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen?

nulhypothese:

de effectgrootte van de HC Italië-uitwisseling 2014 op de big five persoonlijkheidskenmerken Open-

heid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit is niet of nauwelijks groter dan van de HC Italië-uitwis-

seling 2013.

alternatieve hypothese:

de effectgrootte van de Italië-uitwisseling 2014 op de big five persoonlijkheidskenmerken Openheid,

Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit is, afgezien van de duur en de intensiteit, zeer vergelijkbaar

met die van de 20 (t2) en 32 (t3) weken durende uitwisselingen in Zimmermann & Neyer (2013).

probleembeschrijving 2013:

als bij een internationale uitwisseling sprake is van een ongericht leerdoel, van een geringe socialisa-

tiedruk, van moeizame communicatie tussen de bezoekende en de gastleerlingen, van eentalige (Ne-

derlandse vriendinnen)-groepjes, en bovendien van weinig inhoudelijke uitdaging, is de kans op een

sprong in de persoonlijkheidsontwikkeling gering.

ontwerphypothese:

als bij een internationale uitwisseling van één week het programma geïntensiveerd wordt (zie figuur

2) neemt bij adolescenten (13-19 jr) en jongvolwassenen (18-22 jr) de kans op een life event (een

specifieke sprong in de persoonlijkheidsontwikkeling) toe. (perioden ontleend aan Van Duijven-

voorde & Crone (2013) en Keulers, Stiers en Jolles (2010))

ontwerpregels voor ontwerpplan interventies (paper 1)

De belangrijkste mogelijke oplossingen zijn samengenomen in onderstaande ontwerpregels:

(1) de socialisatiedruk verhogen teneinde de geringe duur van de ultrakorte internationale uitwis-

seling te compenseren,

(2) het risico van een te zwak English as a Foreign Language (Erasmus Engels) in het programma,

wat kan leiden tot afhaken, tegengaan door een 100- woordencursusje Italiaans vooraf aan te

bieden, waardoor ook de communicatie met het gastgezin beter wordt,

3) het wegebben van socialisatiespanning tegengaan door Italiaans-Nederlandse groepjes te for-

meren en die aanvullende vakopdrachten mee te geven,

(4) de vakinhoud zo kiezen dat de socialisatiespanning erdoor wordt bevorderd en

tegelijk de parallellie met de onderwijsgroep in Alkmaar in stand blijft.

11

bijlage 2 figuur 2: schema interventies paper 1

12

bijlage 3 figuur 1 interventies: van ontwerp tot evaluaties

13

bijlage 4 ‘big-3'enquête 2013 en 2014: dataverzameling uitwisseling M&C/HC Alkmaar met FPM Ventimiglia, uitwisseling in Italië 2013 03 17-23 respectieve-lijk 2014 02 16-21. Telefonische enquête onder (een van de) ouders van de nl-deelnemers, 10 maan-den later. Data enquête: 27 en 28 januari 2014 (over 2013) en (over 2014) eind maart 2014. onderwerp: 1. enquête waarin wordt gevraagd naar een verandering in de persoonlijkheidskenmer-ken Vriendelijkheid (V), Emotionele stabiliteit (Em) en Openheid (O); 2. controlevragen over de uit-wisseling, aan de hand waarvan vaak duidelijk is of de uitwisseling al dan niet een succes is gewor-den.Alle big five vragen hebben betrekking op het verschil tussen voor-de-uitwisseling en na-de-uit-wisseling. De big five ja/nee vragen zijn ontleend aan het NPV2, vijffactorenmodel, Lickert-schaal, aangeraden door een gz-psycholoog4. Er is geen Lickertschaal gebruikt, maar ja/nee-vragen. Er zijn 7 vragen over Vriendelijkheid, Emotionele stabiliteit en Openheid gekozen, en die zijn aange-past voor telefonisch gebruik, drie voor Emotionele stabiliteit, twee voor Vriendelijkheid en voor Openheid. Om te kunnen vergelijken is V3 achteraf toegevoegd met als waarde de helft van de som van (V1+V2).Vraag O1 dubbel geteld (omdat die de kerninformatie bevatte). In kolom O1 kan daar-door een '2' voorkomen.

'b3'-telefonische ouders-enquête: O, V, Em

ruwe data

tabel b3 uitwisseling 2013:

ja/nee vragen aan ouders over verschil voor en na de uitwisseling mrt 2013;

scores per j/n-vraag, telefonisch, 10 maanden later, N=13

ouders

leerl. V1 V2 Em1 Em2 Em3 O1*2 O2 V3

1 0 0 0 0 0 0 0 0

2 1 0 1 0 1 2 0 0,5

3 0 0 0 1 0 2 0 0

4 1 1 1 1 0 1 0 1

5 0 1 0 1 0 2 0 0,5

6 0 0 0 0 0 1 0 0

7 0 0 0 0 0 1 0 0

8 1 0 1 1 1 1 1 0,5

9 0 0 1 1 0 2 0 0

10 0 0 0 0 0 2 0 0

11 0 1 1 1 0 0 0 0,5

12 0 0 0 0 0 2 0 0

13 0 0 1 0 0 2 0 0

:

4 GZ-psycholoog Eline Vreijsen

14

'b3'-telefonische ouders-enquête: O, V, Em

N=8 Italië-uitwisseling 16-21 februari 2014

ouders


1 1 1 1 1 1 2 1 1

2 1 0 1 1 1 1 1 0,5

3 1 0 1 1 0 1 1 0,5

4 1 1 1 1 1 2 1 1

5 0 1 1 0 1 2 1 0,5

6 1 0 0 0 0 1 1 0,5

7

8 1 0 1 1 0 2 1 0,5

9 0 0 1 0 0 2 1 0

kolom V3: V3 is het gemiddelde van V1 en V2

kolom O1*2: O1 telt dubbel omdat weggevallen O3 niet werkte

nr 7: zoon woont zelfstandig, de ouders zijn niet op de hoogte. Dus daarom 8 leerlingen resterend

toelichting: Let op: deze scores over 2013 en 2014 gaan alleen over de verandering van een persoonlijkheidsken-merk. Bij een lage gecombineerde V-O-(Em) score is de socialisatiespanning ontoereikend voor een life event. Bijvoorbeeld leerling 1 van 2013: hij is tamelijk bereisd en heeft niet veel te leren van de uitwisseling; de moeder scoorde opvallend resoluut 'nee' op alle vragen, dit heeft veel invloed op de groepsscore; er is twijfel. Zie de theoriediscussie aan de hand van Sussman (2000) en Angulo (2008). Een lage score kan, behalve op 'bereisdheid' ook wijzen op gebrek aan motivatie of op onverschillig-heid. Het verschil tussen de O2-scores in 2013 en 2014 is groot, maar ook reëel. uitwisseling 2013: externe factoren Gebeurtenissen bij de uitwisseling 2013 die de test kunnen hebben beïnvloed: leerling 7 (2013) moet van gastgezin wisselen omdat haar uitwisselmaatje autistisch is. Leerling 11 treft een uitwisselmaatje dat 24 uur per dag op haar mobiel social media bijhoudt. uitwisseling 2014: De enquête vindt plaats ruim drie weken na de uitwisseling. Om de kwaliteit van de uitwisseling te verbeteren is in 2014 uitgaande van de ervaring in 2013, op aanraden van US-onderwijsgoeroe G.W. Fry (zie paper 1, Fischer (2009), Ritz (2011)) en op basis van effectiviteitslijsten van Hattie (2009 en 2012) de leerintensiteit ervan opgeschroefd door drie soorten interventies: ombuigen mbo-attitude (meer focus, belangstelling en betrokkenheid), een onderdompelingsprocedure voor het aangaan van nieuwe supportrelaties, en ten slotte uitdagend kennisaanbod om te kunnen leren kijken. De in-spiratie is ontleend aan Hattie et al. (1997), Hattie (2009; 2012) en Yaïr (2008; 2009).

15

externe factoren 2014: Leerling 7 woont zelfstandig, dus zijn ouders-enquête is achteraf zinloos; scores niet meegeteld. De leerlingen 3, 6, 7 en 9 zijn 19 jaar of ouder. Vanaf 13-14 jaar is de schommeling van de persoon-lijkheidskenmerken groter naarmate de persoon jonger is (Soto, John, Gosling en Potter (2011)). De hoogste scores in de test 2014 zijn voor de jongste leerlingen. De gemiddelde leeftijd in 2013 en 2014 is echter nagenoeg gelijk: 2013: 17,38 jaar, 2014 17,75 jaar. In 2013 scoren drie 16-jarigen heel laag, maar de actieve allerjongste 16-jarige scoort zeer hoog. Bij zo kleine aantallen en een zo turbulente leeftijd valt er weinig over te zeggen. Het interventie-effect is veel dominanter. De leerlingnummers 2014 van de enquêtes corresponderen met de 2014-online leerlingnummers in bijlage 10 en 9.

Bijlage 5 Berekening relatieve effectverdeling interventies

Na de uitwisseling 2014 hebben de leerlingen (A en B) en, indirect, de ouders van de leerlingen (C) een oordeel gegeven over interventies in hun antwoorden op de volgende vragen: A. dagelijkse interviews: 1. wat was het meest speciaal gisteren? 2. wat heb je over jezelf ontdekt? B. slotinterviews: 1. in hoeverre heeft deze week aan je verwachtingen voldaan? 2. hoe heb je je verblijf in het gastgezin ervaren? 3. welk programmaonderdeel zou je een onvoldoende/voldoende/goed/geven? 4. met hoeveel mensen heb je, behalve met je uitwisselmaatje, een echt gesprek gehad? C. open vragen ouders enquete-2014: 1. waar was uw zoon of dochter het meest van onder de indruk? 2. wat vond uw zoon of dochter het leukst?

berekening: aandeel interventies op grond van interviews en open vragen

puntentelling:

opmerking positief gerelateerd aan interventie: punt voor specifieke interventie

opmerking pos gerelateerd aan doel interventies: punt voor interventies globaal

opmerking pos gerelateerd aan succes uitwisseling punt voor de hele uitwisseling zoals 2013

opmerking irrelevant (zakkenrollers) geen punt

opm negatief over onderdeel (spierpijn fotowandeling) minpunt

totaalscores: score per interventie delen door totaalscore interventies =percentage per interventie

A. dagelijkse interviews uitwisseling 2014

per persoon vier dagen lang één vraag, soms meer dan één antwoord 9 leerlingen ruwe score p toelichting

punten toegekend aan:

Vraag A1:

Het meest speciaal?

Uitzicht totaal: 14 hele uitwisseling hele uitwisseling

uitzicht over zee xxxxxxxxxxx

de sneeuwbergen in de verte xx

aanvlieguitzicht vanuit vliegtuig x

samenwerkingsoefening 'fotowandeling' xxxxxxxxxxx 11 interv. mislukt, hele uitw hele uitwisseling

16

gastgezin xxxxxxxxxxx 11 gastgezin gastgezin

Excursies totaal 19 steden steden

Monaco xxxxxx (6)

Sanremo xxxxxxxx (8) festival, dure winkels

Ventimiglia-alta xxxxx (5) straatjes, kathedraal

Nice x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

restgroep:

band onderling x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

citroenen plukken x 1 interv.mislukt, hele uitw hele uitwisseling

zich voorstellen in italiaans x 1 gastgezin gastgezin

de 1e keer vliegen x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

Vraag A2:

Over jezelf ontdekt? per persoon vier dagen lang één vraag, soms meer dan één antwoord

contact maken lukt nu met Italianen xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

minder onzeker, zelfstandiger xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

draai gevonden in nieuwe cultuur en groep xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

ben ergens goed in,vaardigheid genoemd: totaal: 4 Hele uitw interventies globaal

ik kan alleen reizen x

ik heb een goed richtingsgevoel x

ik ben goed in fotozoekspel 3 interv mislukt hele uitwisseling

ik kan beter samenwerken dan ik dacht 1 interv mislukt hele uitwisseling

nu meer geduld x

ik spreek alweer redelijk goed italiaans x

restgroep: totaal: 6 plusgevoel hele uitwisseling

wat heb ik het in NL goed xx

ik wil ook meer genieten van het leven x

ik ben fanatiek, wil niet verliezen x

voortaan dingen beter voorbereiden x

ik wil een bedrijf in delicatessen x

niet lang wandelen, erge spierpijn xx -2 interv mislukt, hele uitw hele uitwisseling

akelig gevoel in russische kerk x -1 steden steden

geen talenknobbel

B. slotinterviews 2014

B1 aan verwachtingen voldaan? +++

"grootse aanpak" 1 Interventies globaal interventies globaal

"opdrachten precies goed" 1 Interventies globaal interventies globaal

B2 verblijf in gastgezin: +++

B3 programmaonderdelen:

lessen (It. docent)//school -7 Hele uitwisseling

llb-opdracht -1 Steden, sanremo steden

alle opdrachten 8 Interventies globaal steden

Nice 1 (zie ook boven) hele uitwisseling

Kasteel 2 Interv mislukt hele uitwisseling

fotowandeling 3 Interv. mislukt hele uitwisseling

de afstemming van alles 1 Interventies globaal interventies globaal

17

B4 hoe vaak echt gesprek? gem 15x scoorbaar? neen interventies globaal

cijfer begeleiding gem 8,8

C. open vragen 2014 'onder de indruk' 'het leukst'

fotozoektocht 7 interv. mislukt, hele uitwisseling

afwisseling 3 Interventies globaal

één grote belevenis, echt alles! 2 hele uitwisseling

lunchgesprek met docent Van Wonderen 1 hele uitwisseling

Nice 1 hele uitwisseling

het eten 1 hele uitwisseling

school -1 hele uitwisseling

de eigen groep 5 interventies globaal

italiaanse mentaliteit/cultuur 4 interventies globaal

excursies 2 steden

Monaco/dure auto's/casino 7 steden: monaco

gastgezin 6 gastgezin TOTALEN:

hele uitwisseling (=zoals in 2013) 45 punten (waarvan 17 voor fotowandeling)

interventies:

Interventies globaal 37 punten, verdelen onder de 3 interventies. 47 %

interventie steden 26 punten 33

interventie gastgezin 18 punten 19

81 punten persoonlijkheidswinst

lijst geslaagde interventies globaal eindscore: * gastgezin 18 12 = 30 >>>>37% 34%

* steden 26 + 12 = 39 >>>>48% 50%

* focus 12 = 12 >>>>15% 16%

81

eindscore is percentage

van de in paper 5 berekende persoonlijkheidsverandering

als gevolg van de interventies

18

bijlage 6

kalender verzamelen onderzoeksgegevens Italië-uitwisseling 2013-14

Datum document

2014

jan 27-28 telefonische ouders-enquête over voor-na uitwisseling 17-23 maart 2013.

onderdeel1: persoonlijkheidsveranderingen zoon/dochter tav O, V en Em enquête-

onderdeel 2: controlevragen over uitwisseling formulieren

kenmerken: geen afspraak vooraf; duur per gesprek: 20 minuten

uitwerking: ‘resultaten ouders-enquêtes 2013 en 2014’ bijlage 4

jan 29

online big five test t1 OutofService experimentgroep en controlegroep kenmerk: twee weken voorafgaand aan de 2014-uitwisseling 16-21 februari uitdraai/

uitwerking: ‘resultaten online big five test 2014, in percentielen’ mail/papier feb 16-21 dagelijkse interviews en slotinterview met uitwisselleerlingen afzonderlijk kenmerk: notities

half mrt

kenmerk: antwoorden worden door de begeleider opgeschreven uitwerking: verslag online Out of Service big five tests t2 voor exp-groep en controlegroep uitdraai/

kenmerk: drie weken na de 2014-uitwisseling 16-21 februari mail/

half mrt telefonische ouders-enquête over voor-na uitwisseling 16-21 febr 2014

ond.1: persoonlijkheidsveranderingen zoon/dochter tav Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit ('b3') enquête-

ond. 2: controlevragen over uitwisseling formulieren

kenmerk: geen afspraak vooraf; duur per gesprek: 20 minuten

Uitwerking: ‘resultaten ouders-enquêtes 2013 en 2014’ bijlage 4

19

Bijlage 7 vragen telefonische enquête 2013 en 2014

Big five selectie: Vriendelijkheid, Emotionele stabiliteit, Openheid

Telefonische Interviewvragen voor ouders van groep maart 2013 en groep februari 2014:

Op basis van theorie big five vragen ontleend aan NPV2, getoetst door GZ- psycholoog Eline Vreijsen

Lees waar nodig ipv zoon dochter

Vriendelijkheid:

Hoe was het gesteld met zijn vriendelijkheid na de reis in vergelijking met voor de reis?

(waar merkte u dan aan?)

Is zijn begrip voor mensen die fouten maken, veranderd?

Heeft hij In gezelschap genoeg om over te praten? (reserve)

Emotionele stabiliteit:

Vindt u achteraf dat uw zoon veranderd is tav volwassenheid sinds de excursie?

Is er een verandering opgetreden in zijn zelfvertrouwen sinds de uitwisseling?

Maakt uw zoon zich meer/minder of net zo vaak zorgen sinds de uitwisseling in vgl met daarvoor?

Is uw zoon sinds de uitwisseling minder snel zenuwachtig? (reserve)

Openheid:

Heeft uw zoon nog contact gehad met Italianen die hij tijdens de uitwisseling ontmoet heeft?

(+ Hoe vaak?) >2=2pnt

Is er sinds de uitwisseling iets veranderd in hoe vaak hij naar feestjes gaat?

Heeft hij sinds de uitwisseling meer vrienden en vriendinnen? ( reserve)

20

Bijlage 8 ochtend- en slotinterviews Italië-uitwisseling 2014

Ochtendinterviews:

Vragen ('s ochtends op 16, 17, 18 en 19 februari 2014 in Italië op school)

1 Wat vond je het meest speciaal vandaag?

2 Wat heb je over jezelf geleerd?

leerling 2014 exp 3:

Vraag1

16/2 Het leven in het gastgezin, dat is helemaal nieuw voor mij

17/2 De wandeling door de oude stad van Ventimiglia, met de kleine straatjes

18/2 Dat ik me al zo snel thuis voel in het gastgezin

19/2 Het uitzicht vanaf het kasteel en de fotowandeling

Vraag 2

16/2 Ik maak makkelijk contact met nieuwe mensen

17/2 De spanning van de eerste dag is weg en omgezet in een goed gevoel

18/2 Ik zag er en beetje tegenop om bij het gastgezin te zijn, ik vond het heel spannend,

maar het is niet zo moeilijk.

19/2 Ik ben goed in het fotozoekspel


Vraag 1

16/2 Het uitzicht. ‘s Morgens als ik opsta kijk ik uit over de Middellandse Zee en Monaco

17/2 Ik was ‘s avonds thuis in het gastgezin en heb de hele avond met de ouders gepraat

over de thuissituatie, de familie en school. Dat was erg leuk

18/2 De band die we tussen de Nederlanders onderling en tussen de Nederlanders en Italia-

nen al hebben

19/2 Uitzicht bij het kasteel en tijdens de wandeling en het citroenen plukken

Vraag 2

16/2 Ik kan lol hebben zonder van iemand afhankelijk te zijn

17/2 Het is leuk om met mensen uit een ander land te praten en de verschillen en overeen-

komsten te zien

18/2 De drempel om mezelf te zijn is lager geworden; ik ben minder onzeker en durf meer

voor mijn eigen mening uit te komen.

19/2 Ik wil niet meer zo ver wandelen


Vraag 1

16/2 De ontmoeting op het station in Ventimiglia en met het gastgezin

17/2 Het panorama; Nice en Monaco

18/2 De straatverkopers en persoonlijke standbeelden in Sanremo; de mensen maken ge-

bruik van het feit dat het festival is in Sanremo en willen een centje bijverdienen.

19/2 De fotowandeling, alles is nieuw, het is leuk dat je moet samenwerken, zo leer je el-

kaar beter kennen.

21

Vraag 2

16/2 Ik heb interesse in de buitenlandse (Italiaanse) cultuur

17/2 Het is prima en zelfs wel leuk om een gesprek aan te gaan met handen en voeten

18/2 Ik vind het leuk om met de mensen in Italië (in het algemeen) te praten. Ik raak in ge-

sprek met de Italianen.

19/2 Ik heb meer geduld dan ik had verwacht


Vraag 1

16/2 De gastvrijheid in het gastgzin

17/2 De Italiaanse leerlingen en ik begrijpen niet waarom de Nederlanders zich in het Itali-

aans moesten voorstellen. Het was wel leuk, maar onwennig

18/2 De Russisch Orthodoxe kerk in Sanremo en de kerk in Bordighera. De iconenopdracht

voor LLB is lastig, maar wel interessant omdat ik hier niets van af wist

19/2 Het kasteel, het uitzicht en de rust

Vraag 2

16/2 Ik heb geen talenknobbel en al helemaal geen Italiaanse

17/2 Ik moet dingen zoals het voorstellen, serieus aanpakken en beter voorbereiden. Dat is

beter

18/2 ik had een akelig, raar gevoel in de kerk

19/2 Ik ben er achter wat ik echt wil; ik wil graag een eigen bedrijf; een winkel in wijn en de-

licatessen. Ik zie die winkels hier veel en dat zou ik ook graag willen later.+ Ik kom zo heerlijk

tot rust hier, ik heb geen stress.

leerling 2014 exp 5: Vraag 1

16/2 Samen met Shantey rennend de berg beklimmen naar het Koninklijk Paleis in Monaco

17/2 De wandeling door de oude stad van Ventimiglia met de groep

18/2 Het festival in Sanremo, de filmploegen en de bekende mensen die we daar zagen.

19/2 De wandeling en het kasteelbezoek

Vraag 2

16/2 Ik kan alleen reizen en het bevalt goed. Ik begrijp de wegwijzers in een andere taal

17/2 Ik heb het thuis in Nederland erg goed, qua huis bijv. Ik waardeer nu meer wat ik in Ne-

derland heb.

18/2 Ik moet minder naïef zijn en goed opletten voor zakkenrollers. + we zijn intiem met de

Nederlanders, het groepsgevoel is sterk, we zijn een eenheid. Er valt niemand buiten de

groep en ook met de Italianen mengt het goed.

19/2 Meedoen is belangrijker dan winnen + mijn richtingsgevoel is goed

leerling 2014 exp 6: Vraag 1

16/2 De wandeling door Monaco, ik herkende veel van tv (rally van Monte Carlo)+ de hoog-

teverschillen in de stad

17/2 Het uitzicht naar de grens en de besneeuwde bergtoppen; echt buitenland!

22

18/2 Sanremo is een relatief kleine plaats, er zijn heel veel dure kledingwinkels terwijl

Noord Italie op dit moment een arme regio is door de crisis

19/2 Het uitzicht was magnifiek, de fototocht vond ik het leukst

Vraag 2

16/2 Ik spreek beter Italiaans dan verwacht; ik heb geen cultuurschok in het gastgezin, ik

voel me beter op mijn gemak in Italië dan gedacht

17/2 Ik ken al heel veel Italiaanse woorden

18/2 Het gastgezin; De Italiaanse volwassenen in het gastgezin genieten van het leven. Ik

denk meer dan Nederlanders. Dat vind ik mooi. Ik merk dat ik me hiermee kan identificeren.

Dat ga ik ook meer doen

19/2 Ik ben goed in het herkennen van plekken vanaf de foto + ik ben beter dan gedacht in

samenwerken


Vraag 1

16/2 De aankomst per vliegtuig; het uitzicht was zo mooi!

17/2 De gastvrijheid in het gastgezin; ze maken bijv. speciaal voor mij een ontbijt (met alles

er op en er aan) terwijl ze zelf niet ontbijten

18/2 De mooie dure winkels in Sanremo. Het verschil in welvaart tussen Ventimiglia en San-

remo

19/2 Het uitzicht vanaf de berg en het kasteel, maar eigenlijk de hele wandeling.

Vraag 2

16/2 Ik heb er moeite mee dat mijn Italiaanse ouders geen Engels spreken. Ik dacht dat ik

dat makkelijker zou vinden

17/2 Het negatieve gevoel (zie 16/2) heb ik kunnen omzetten in een positief gevoel. Eerst

voelde ik me niet goed, maar ik heb me er overheen kunnen zetten en nu vind ik het erg leuk

in het gastgezin, we kunnen ook communiceren en de hele excursie tot nu toe is erg leuk.

18/2 Ik mis mijn familie en vrienden, maar ik denk dat ik zelfstandiger ben geworden; je

moet jezelf hier redden+ Ik heb er respect voor wat ze hier hebben. Maar wij hebben het

thuis qua welvaart beter, dat waardeer ik nu ook meer

19/2 Ik ben fanatiek en wil niet verliezen


Vraag 1

16/2 Het vliegen; het was voor mij de eerste keer + Monaco; de mooie palmen, de zon, de

natuur

17/2 Het uitzicht over de stad vanuit Ventimiglia Alta en het bezoek aan de kerken

18/2 De Russisch orthodoxe kerk in Sanremo, heel anders dan de kerken die ik al ken; door

de opdracht over de iconen moest je goed kijken, maar het was wel lastig want er stonden

soms dezelfde personen op afgebeeld

19/2 Het kasteel en de wandeling

Vraag 2

23

16/2 Ik ben een huismus, maar met deze groep op stap is erg gezellig, ik maak makkelijk

contact

17/2 Ik kom goed mee met de groep, ik ben socialer dan ik dacht; ik heb aansluiting en dat is

nieuw voor mij, normaal sta ik altijd alleen

18/2 Ik ben niet goed in berg op en berg af lopen, ik heb erge spierpijn

19/2 Ik ben goed in foto’s zoeken


Vraag 1

16/2 Het verblijf en de ontmoeting met het gastgezin

17/2 De wandeling door de kleine straatjes van Ventimiglia alta en de kathedraal met de on-

derkerk (dat had ik nog nooit gezien)

18/2 De Russische kerk midden in een Italiaans stadje; er wordt rekening gehouden met de

Russische bevolking + het festival, er was zoveel media aandacht

19/2 Het mooie uitzicht over de Middellandse Zee en de bergen

Vraag 2

16/2 Ik kan me goed alleen redden en ben zelfstandig

17/2 Ik maak makkelijk contact met de Italianen

18/2 Het samenwerken met een Italiaan; samen aan een opdracht werken is leuk en gaat

goed

19/2 Het samenwerken tijdens de wandeling vond ik zo leuk, normaal werk ik graag alleen

Slotinterviews. Evaluatie internationalisering 16 februari t/m 21 februari 2014

1 In hoeverre heeft deze week aan je verwachtingen voldaan?


Het heeft mijn verwachtingen overtroffen. Ik verwachtte grotere verschillen, maar dat viel mee


In het begin viel het tegen om met mijn Italiaanse uitwisselmaatje in het Engels te communiceren. Ik

heb mij er overheen gezet, legde dingen weer eens op een andere manier uit. Daardoor kwam er een

omslagpunt en werden we beiden losser.


In alle opzichten. Ik had meer en anders les verwacht, maar het was leuker.


Meer dan. Ik had niet echt hoge verwachtingen voor aanvang.


Verwachtingen waren in eerste instantie hoog. Tijdens de heenreis zakte dit door spanning. Na deze

week vind ik dat het aan de verwachtingen heeft voldaan.


Ik ging onbevangen, blanco heen. Om bij voorbaat teleurstellingen te voorkomen. Het is mij uiteinde-

lijk beter bevallen dan ik verwacht had. Ook de grootse aanpak.


Meer dan ik had verwacht. Top! Opdrachten waren precies genoeg.


Echt boven verwachting; dacht in eerste instantie dat het niets zou worden.

24


In het begin eng i.v.m. gastzin. Viel later erg mee en vond het leuker dan verwacht.

2 Hoe heb je het verblijf in het gastgezin ervaren?


Heel aangenaam. Zij hebben goed voor mij gezorgd, lekker eten, vriendelijk en vrolijk.


Heel goed. Goed verzorgd, interesse door vragen van ouders over bijv. cultuur.


Heel fijn. Lieve mensen, goed verzorgd en heel veel rekening met mij houdend.


Heel gastvrij. Gezellige en aardige mensen.


Prima! Gastvrije mensen, goed eten en gezellig. Ook zelfs nog met de buren gegeten. Zou zo wel een

tweede keer naar hen toe willen.


Positief door gastvrijheid. Aandacht door gastgezin, ’s avonds met hen nog wat ondernomen. Goede

zorg.


Redelijk tot goed. Niets te klagen.


Supergezellig.


Positief. Mensen zijn aardig.

3 Welk programma onderdeel zou je een onvoldoende/voldoende/goed geven.


onvoldoende: geen

voldoende: lessen

goed: fototocht, opdrachten


onvoldoende: geen

voldoende: school

goed: kasteel en puzzeltocht


onvoldoende: lessen

voldoende: geen

goed: alle andere opdrachten


onvoldoende: lessen, sloegen nergens op.

voldoende: alle andere onderdelen. Er was niets wat er bovenuit stak.

goed: geen


25

onvoldoende: de uitleg van de docent Engels over San Remo

voldoende: alle andere onderdelen

goed: misschien de fototocht


onvoldoende: geen

voldoende: schoolactiviteiten

goed: al het andere: excursies, opdrachten.


onvoldoende: geen

voldoende: geen

goed: Alle onderdelen. Er was voor elk wat wils.


onvoldoende: geen

voldoende: geen

goed: alle onderdelen goed op elkaar afgestemd


onvoldoende: schoolactiviteiten, LLB-opdracht

voldoende: filmopdracht

goed: wandeling, bezoek San Remo, Nice en Ventimiglia

4 Met hoeveel mensen heb je, behalve met je uitwisselmaatje, een echt gesprek gehad?

nl+it (incl uitwisselmaatje)

leerling 2014 exp 6

11 11 6+6


14 14 8+7


12 à 13 12 8+5


met allen, behalve Alessia 15 8+8


Met allen en met Giuseppe, Emma, Valentina B en Lorenzo 12 8+5

leerling 2014 exp 5

Allen, behalve met Alessia. Veel met Emma gepraat. 15 8+8


Met allemaal 16 8+9


Met iedereen. 16 8+9

leerling 2014 exp 8: 15 8+8

Met iedereen. Met Federico en met Valentina B heel veel. Veel met Giuseppe en Emma.

to-

taalscore 70+65

gemiddeld nl 7,7 7,2 intern. totaal: 14,9

5 Welk cijfer geef je de Nederlandse begeleiding?

26


8


8


8 – 8,5


8,5


9


9


8

NB Cijfer voor de gehele week: 10+


7

NB totaalbeoordeling deze week: 10+


dikke 9

27

bijlage 9 dataverzameling big five online tests Italië-uitwisseling 2014

experiment- en controlegroep

tabel I HC exp 2014 t1-t2 experiment-groep 2014 HC

N=9 middle tail z-scores

exp '14 o t1 o t2 z t1 z t2 ex t1 ex t2 v t1 v t2 em t1

em t2

1 0,15 0,176 0,915 1,015 1,598 1,372 0,583 0,643 0,69 1,34

2 0,2 0,345 0,215 0,385 1,126 1,598 0,583 1,015 0,789 1,1

3 0,06 0,202 0,706 0,706 1,036 1,254 1,126 0,897 1,103 1,48

4 1,96 2,17 1,254 0,806 1,036 1,036 1,372 1,598 0,897 1,23

5 1,18 1,282 1,598 2,626 1,598 2,17 1,645 2,17 2,17 2,58

6 0,45 0,613 0,126 0,126 0,824 0,643 0,583 0,413 0,202 0,31

7 0,93 1,282 1,126 1,598 1,695 1,812 1,645 1,254 0,897 1,81

8 0,45 0,454 0,266 0,075 1,476 2,054 0,413 0,789 1,103 0,9

9 0,93 1,036 0,319 0,628 1,812 1,695 1,751 1,126 1,341 1,81

Stdev 0,61 0,661 0,529 0,802 0,353 0,49 0,543 0,53 0,536 0,64

gemiddelde 0,7 0,84 0,725 0,885 1,356 1,515 1,078 1,101 1,021 1,39

t2-t1 gem 0,13692 0,16017 0,15913 0,02278 0,3729

tabel 2 HC ctr 2014 t1-t2 controlegroep 2014 HC

N=8 middle tail z-scores

ctr '14 o ct1 o ct2 z ct1 z ct2 ex ct1

ex ct2 v ct1 v ct2

em ct1

em ct2

1 0,2 0,063 1,476 1,254 1,695 1,695 1,372 1,372 1,476 1,48

2 0,05 0,05 0,806 1,254 1,372 1,254 0,345 0,345 1,103 1,7

3 0,54 0,568 0,806 1,372 0,915 1,126 0,675 0,897 0,524 0,99

4 0,39 0,151 1,751 1,598 1,476 1,372 1,372 1,372 0,897 1,23

5 0,45 0,202 2,17 1,254 1,126 1,126 0,345 0,496 1,598 1,81

6 0,54 0,202 0,126 0,164 1,812 1,695 0,345 0,306 1,476 1,7

7 0,25 0,202 0,385 0,454 1,126 0,643 0,279 0,306 0,372 0,52

8 0,31 0,385 0,806 0,524 1,44 0,524 0,113 0,075 1,44 0,84

stdev 0,17 0,172 0,697 0,523 0,303 0,43 0,498 0,505 0,47 0,47

gem 0,34 0,228 1,041 0,984 1,37 1,18 0,606 0,646 1,111 1,28

28

Bijlage 10 HC 2014 experiment- en controlegroep: van percentielen naar

z-scores (from: easycalculation.com)

De uitkomsten van OutofService zijn in percentielen: percentiel k is het getal dat k% lagere waarden

scheidt van (100-k)% hogere waarden. Percentiel 50 geeft dus de mediaan aan (Wikipedia). Het nadeel

van percentielen is dat er niet mee gerekend mag worden, het zijn relatieve (want rangorde-) waarden.

De nauw verwante z-score is niet een afhankelijke, gestandaardiseerde, waarde, er kan dus mee gere-

kend worden. De z-score geeft aan hoeveel keer de standaarddeviatie van een uitkomst afwijkt van de

gemiddelde uitkomst; een z-score 3 betekent een zeer hoog betrouwbaarheidspercentage van ruim

99,73%.

online big five data met omzetting van percentielen in z-scores experimentgroep

exp-groep 2014 Horizon College:online big five test OutofService t1=eind jan 2014, t2= half maart 2014

percentielenprctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl

N=9 z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score

exp o t1 o t2 z t1 z t2 ex t1 ex t2 v t1 v t2 em t1 em t2

1 12 0,15 14 0,18 64 0,92 69 1,02 89 1,6 83 1,37 44 0,58 48 0,64 51 0,69 82 1,34

2 16 0,2 27 0,35 17 0,21 30 0,39 74 1,13 89 1,6 44 0,58 69 1,02 57 0,79 73 1,1

3 5 0,06 16 0,2 52 0,71 52 0,71 70 1,04 79 1,25 74 1,13 63 0,9 73 1,1 86 1,48

4 95 1,96 97 2,17 79 1,25 58 0,81 70 1,04 70 1,04 83 1,37 89 1,6 63 0,9 78 1,23

5 76 1,18 80 1,28 89 1,6 98 2,63 89 1,6 97 2,17 90 1,64 97 2,17 97 2,17 99 2,58

6 35 0,45 46 0,61 10 0,13 10 0,13 59 0,82 48 0,64 44 0,58 32 0,41 16 0,2 24 0,31

7 65 0,93 80 1,28 74 1,13 89 1,6 91 1,7 93 1,81 90 1,64 79 1,25 63 0,9 93 1,81

8 35 0,45 35 0,45 21 0,27 6 0,08 86 1,48 96 2,05 32 0,41 57 0,79 73 1,1 63 0,9

9 65 0,93 70 1,04 25 0,32 47 0,63 93 1,81 91 1,7 92 1,75 74 1,13 82 1,34 93 1,81

stdev 0,61 0,66 0,53 0,8 0,35 0,49 0,54 0,53 0,54 0,64

gemiddelde0,7 0,84 0,73 0,89 1,36 1,51 1,08 1,1 1,02 1,39

online data met omzetting van percentielen in z-scores controlegroep

ctr-groep 2014 Horizon Collegeonline big five test OutofService t1=eind jan 2014, t2= half maart 2014

percentielenprctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl

N=8 z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score

ctr o ct1 o ct2 z ct1 z ct2 ex ct1 ex ct2 v ct1 v ct2 em ct1 em ct2em ct2

1 16 0,2 5 0,06 86 1,48 79 1,25 91 1,7 91 1,7 83 1,37 83 1,37 86 1,48 86 1,48

2 4 0,05 4 0,05 58 0,81 79 1,25 83 1,37 79 1,25 27 0,35 27 0,35 73 1,1 91 1,7

3 41 0,54 43 0,57 58 0,81 83 1,37 64 0,92 74 1,13 50 0,67 63 0,9 40 0,52 68 0,99

4 30 0,39 12 0,15 92 1,75 89 1,6 86 1,48 83 1,37 83 1,37 83 1,37 63 0,9 78 1,23

5 35 0,45 16 0,2 97 2,17 79 1,25 74 1,13 74 1,13 27 0,35 38 0,5 89 1,6 93 1,81

6 41 0,54 16 0,2 10 0,13 13 0,16 93 1,81 91 1,7 27 0,35 24 0,31 86 1,48 91 1,7

7 20 0,25 16 0,2 30 0,39 35 0,45 74 1,13 48 0,64 22 0,28 24 0,31 29 0,37 40 0,52

8 24 0,31 30 0,39 58 0,81 40 0,52 85 1,44 40 0,52 9 0,11 6 0,08 85 1,44 60 0,84

stdev 0,17 0,17 0,7 0,52 0,3 0,43 0,5 0,51 0,47 0,47

gemiddelde0,34 0,2 1,04 0,98 1,37 1,18 0,61 0,65 1,11 1,28

29

Bijlage 11 het interventieontwerp (=paper 2, paragraaf 1) In 2012 besloten FPM in Ventimiglia en het Horizon College in Alkmaar tot een uitwisseling van één week. Na 2013 is gezien de nieuwe doelstelling duidelijk dat één week alleen kan als daarvoor een leerintensiveringsprogramma wordt ontwikkeld, zie figuur 1. De problemen en de ontwerpmotie-ven zijn behandeld in paper 1. Uit het leerintensiveringsprogramma volgt het ontwerp van de in-terventies. Het doel van dit ontwerp is te bereiken dat de uitvoering ervan in 2014 substantieel meer life-events oplevert dan in 2013. Benchmarking: de Italië-uitwisseling 2014 moet de b5-ken-getallen (‘trait change effectivity’)van Zimmermann en Neyer (2013) evenaren. Het interventieprogramma moet rekening houden met eisen van andere betrokkenen: de directie van het Horizon College stelt als voorwaarde dat curriculumonderdelen worden ingepast in de Ita-lië-uitwisseling ("win-win situatie", ook volgens de leerlingen), de uitwisselschool in Italië is mee-gaand maar de uitwisselcollega's tonen zich bezorgd over de ambitie die onze Italië-interventies uitstralen; de succesvolle onderdelen van het programma moeten dus intact blijven: culturele ste-dentrips (in 2014 Sanremo, Nice, Monaco, Ventimiglia); een ochtendschoolprogramma met een gezamenlijk project, bedrijfsbezoeken of -presentaties; en een samenwerkingsopdracht/fotozoek-tocht plus een bedrijfsbezoek aan een evenementenkasteel-in-ontwikkeling. Bijlage 2 bevat de draaiboeken voor de interventieopdrachten. Het life-event effect van een uitwisseling komt tot stand door het aanknopen van voldoende nieuwe internationale support relaties (Zimmermann & Neyer, 2013). Dit is een proces dat zich leent voor optimalisering door onderwijs. De klasssieke uitwisseling waarbij psychologisch onge-mak en eenzaamheid (Hunley 2010) noodzakelijk zijn voor een tijdrovende (Martinsen (2010); Fi-scher 2009, 2011) aanloop naar de life-event is achterhaald; Angulo (2008) toont aan dat zulk on-gemak en eenzaamheid nauwelijks effect hebben op de persoonlijkheid. Een uitwisselingsproces dat leidt tot de life-event, kan dus geoptimaliseerd worden: efficiënter (dus sneller) en effectiever. De effectiviteitsranglijsten van Hattie (2009) en Hattie (2012) zijn een algemeen uitgangspunt voor de gekozen leerintensiveringen. Zijn ranglijst voor de docent-student relatie geldt mutatis mutan-dis voor de leeromgeving bij internationale uitwisseling. De drie factoren met de hoogste effect-score zijn: “ 1. non-directivity d=0,74 2. empathy d=0,68, 3. warmth d=0,68" (Hattie, 2009, p.118-119). Deze drie toonzetters voor het onderwijseffect worden bij alle interventies in acht genomen. Daarnaast “ 4. high expectations for each student d=1,44 (rank 1) 5. feedback d=0,75 (rank 10)” (Hattie, 2012, p. 269-270) In de tekst zal naar deze factoren worden verwezen door middel van 'Hattie 1-5'. interventie 1: focussen op het aanknopen van nieuwe support relaties a. online big five test, 0-meting, januari 2014 De leerlingen die zich hebben opgegeven moeten weten waar de uitwisseling om gaat. Om ze ge-richter te betrekken bij de uitwisseling vragen we ze 14 dagen voor vertrek de online big five per-soonlijkheidstest te doen (die meteen ook een uitslag geeft). Dit zet aan tot zelfreflectie ("Me-vrouw, ben ik echt zo onvriendelijk?") en tot een meer analytische kijk op anderen. Voor zover het een leermiddel is, geeft de toets aan wat belangrijk is voor de komende uitwisseling. De leerlingen wilden weten waar het nu voor was (antwoord: “Wij willen graag het effect meten van de Italië-

30

uitwisseling, het verschil tussen ervoor en erna. Dan weten we wat beter moet.”) De leerlingen voelen zich zo serieus genomen. Cf Hattie 2 en 4. b. dagelijks mini-interviews, elke ochtend van de uitwisseling 'Wat vond je het meest speciaal gisteren?' en 'Wat heb je gisteren over jezelf ontdekt?' Elke mor-gen bij aankomst op school stellen we aan elke M&C-leerling deze twee vragen over de dag voor-dien, en noteren we zichtbaar hun antwoord. De leerling denkt zo beter na over het proces dat hij doormaakt, zodat hij zich beter focust op zijn rol ("Mevrouw, midden in de nacht was ik al aan het denken wat ik op uw twee vragen zou antwoorden.") De leerlingen krijgen elke dag aandacht, ze voelen zich belangrijk. Cf Hattie 2, 3, 5 c. uitgebreid slotinterview, laatste dag van de uitwisseling Tijdens de reis weer terug naar huis nemen we een uitgebreid slotinterview af bij onze leerlingen, een afrondende terugblik op het hele programma. We stimuleren zo de leerling zich een relevant totaalbeeld te vormen van wat hij heeft bereikt in de afgelopen week. Zo wordt het effect van de uitwisseling versterkt, vooral ook in het geheugen van de leerling. De leerlingen voelen zich belang-rijk en zeer serieus genomen. Cf Hattie 2, 3, 4, 5 interventie 2: meer socialisatiedruk bij trip Monaco, opdracht citymarketing algemeen: een buitenschoolse opdracht die je dwingt te kijken naar je omgeving en die zo aanknopingspunten biedt voor nieuwe kennismaking De opdracht is collectief want het doel is kennis met elkaar maken. De leerlingen gaan video-opna-men maken voor een tv-commercial (20 seconden) voor een luxe artikel, met kenmerkende beel-den van Monaco; ze moeten wel voor alle opnamen toestemming vragen. Monaco bezoeken we tussen de aankomst op vliegveld Nice Côte d'Azur en de aankomst in Ventimiglia. De opdracht (en de apparatuur) krijgen de leerlingen uitgereikt op het station van Nice waar de trein naar Monaco vertrekt. Het gaat erom uit de Nederlandse sfeer te raken door onderdompeling in de sfeer van elegantie en luxe, de eerste socialisatiedruk te voelen (de meeste leerlingen kennen elkaar nog nauwelijks): de opdracht zet eenieder ertoe aan de afstandelijkheid te laten varen en het risico te nemen voor een echte kennismaking, dus tal van nieuwe support relaties: je bent immers nog een week op elkaar aangewezen. De opdracht zet er ook toe aan om de concentratie voor het leggen van nieuwe contacten op peil te houden omdat hij uitdaagt de grens van het toelaatbare op te zoe-ken. De opdracht daagt ook inhoudelijk uit: citymarketing van Monaco/Monte-Carlo is motiveren-der dan van Heerhugowaard). Meteen in het begin van de uitwisseling merken de leerlingen dat opdrachten vooral een nuttige handreiking zijn als je in nieuwe situaties terecht komt, en dus niet-directief zijn. De leerlingen reageren dienovereenkomstig: "Leuke opdracht, mevrouw." De op-dracht loopt parallel met een buitenschoolse opdracht deze week in Alkmaar of Heerhugowaard, maar is wel spectaculairder. De opdracht dwingt tot precies kijken, tot samenwerking en kennisma-king. Cf Hattie 1, 2, 3 interventie 3: opdracht interview moeder gastgezin a. interview moeder gastgezin Gedurende de eerste twee dagen rijzen er gemakkelijk communicatieproblemen in het gastgezin (Rodriguez en Chornet-Roses, 2014), storend omdat het gastgezin het vertrouwensanker is tijdens de uitwisseling; om die problemen te voorkomen, vragen we de leerlingen de gastmoeder te inter-viewen, zodat er snel een vertrouwensband ontstaat. Het is een nieuw middel om goede contacten met het gastgezin te krijgen. Cf Hattie 2, 3

31

b. snelcursus Italiaans in Alkmaar, 5 a 6 lessen Voor het interview uit (a) is het nodig dat de leerlingen op school in Alkmaar een snelle mini-cursus Italiaans volgen (5of 6 lessen van 50 minuten). Het cursusje maakt het mogelijk zich voor te stellen in het Italiaans, en de gastmoeder te interviewen. Daarnaast kan de cursus voorkomen dat de moed wordt opgegeven als de gemeenschappelijke taal tekort schiet. c. zich voorstellen aan de totale groep in het Italiaans De eerste schooldag stellen zowel de Italiaanse als de Nederlandse leerlingen zich voor aan de groep, de Italianen in het Engels, de Nederlanders in het Italiaans, bij wijze van oefening voor het interview met de gastmoeder dat meestal de volgende dag op het programma staat. De voorberei-ding (samen met het uitwisselmaatje) in Engels en Italiaans vergemakkelijkt de support relaties met het gastgezin. Cf Hattie 3 interventie 4: meer socialisatiedruk bij stedentrips Sanremo en Ventimiglia Een parallelle buitenschoolse opdracht die je dwingt te kijken naar je omgeving en die zo aankno-pingspunten biedt voor onderlinge (internationale) gesprekken, Dit leidt tot nieuwe support rela-ties, en voorkomt dat de aandacht verslapt; de inhoud biedt uitdaging om iets van de omgeving te begrijpen dan wel van de achtergronden van de bloeiperiode van Sanremo. Voor de mbo-leerlingen is de verleiding om in de grote stad ongeïnteresseerd rond te lopen met een groepje, zonder wat dan ook op te merken, heel groot. De opdracht is een hulpmiddel om ze integendeel te verleiden een leerprestatie te leveren. Door samen met het uitwisselmaatje aan de opdracht te werken vallen de leerlingen niet zo gemakkelijk terug op groepjes in de eigen taal als de vaardigheid in Engels tekort schiet. Er is parallellie met Alkmaar: in Alkmaar doen de thuisgebleven leerlingen een vergelijkbare buiten-schoolse opdracht. Cf Hattie 1, 2, 3 a. opdracht commerciële communicatie in Ventimiglia Met het Italiaanse uitwisselmaatje materiaal verzamelen van een specifieke categorie commerciële uitingen en die plaatsen in een theoretisch kader. Cf Hattie 1 b. opdracht Russische kerk in Sanremo Culturele opdracht LLB over de betekenis van de kleuren op iconen. Er wordt weer samengewerkt met het uitwisselmaatje. Cf Hattie 1 De trip naar Nice, die de hele dag duurt, is nog niet aangepast aan de nieuwe doelstelling; hij wordt door FPM georganiseerd. Als de effecten in Sanremo en Ventimiglia voldoende zijn, wordt in 2015 ook de trip naar Nice geïntensiveerd. interventie 5: het samenwerkingsavontuur 'Fotozoektocht' nu met de Italiaanse leerlingen De Italiaanse collegae en leerlingen hebben tot nog toe niet meegedaan aan deze voor hen faculta-tieve opdracht: "teveel lopen", "kasteel is oude rommel", "te Nederlands programma". Voor de Ne-derlandse leerlingen is dit steeds (2012 en 2013) het hoogtepunt van de week. We willen dat alle leerlingen worden ingedeeld in gemengde Italiaans-Nederlandse groepen voor de samenwerkings-opdracht 'Fotozoektocht'; we zullen hiervoor de Italiaanse leerlingen afzonderlijk uitnodigen. Voor de reis aan de leerlingen vragen passend schoeisel mee te nemen en op de eerste maandag aan de Italianen vragen om zich dezelfde dag nog op te geven zodat er voldoende geïndividualiseerde fo-tosetjes aanwezig zijn. Cf Hattie 1, 2, 3, 4, 5

32

Bijlage 12 controlevragen na afloop van de ouders-enquête 2013 en 2014 Na afloop van de ouders-enquête zijn nog twee soorten vragen gesteld aan de ouders:

2 vragen om een indruk te krijgen of de uitwisseling voor de leerling geslaagd is, om indien nodig een

correlatie te zoeken tussen een geslaagde uitwisseling en de uitkomsten van het onderzoek, zoals in

Angulo (2008) en Zhang, Mandl & Wang (2010). Zie bijlage 5.

4 vragen om een indruk te krijgen of er verband was tussen de individuele uitkomsten en ervaringen

en plannen van de leerling:

Is de uitwisseling nog steeds onderwerp van gesprek bij u thuis?

Wie nam het initiatief tot de aanmelding voor de uitwisseling, U of uw zoon/dochter?

Is uw zoon/dochter van plan stage te gaan lopen in het buitenland?

Is uw zoon/dochter geïnteresseerd om in de toekomst deel te nemen aan een buitenlandse studiereis?

33

Martha Vreijsen

paper-5 1 augustus 2015

korte intensieve internationale studentenuitwisselingen:

persoonlijkheidseffecten en perspectieven

voorwoord 34 samenvatting paper-1 35

Inleiding 35

1. De globale opzet van het onderzoek 36

2. De effectgrootte van de uitwisseling Horizon College 2014 (online big five test) 37

3. Benchmarking Horizon College 2014 met Zimmermann en Neyer 40

3.1 tce-verschillen tussen Horizon College 2014 en Zimmermann en Neyer 40

3.2 Het aantal nieuwe internationale supportrelaties 43

4. De exploratieve telefonische big five ouders-enquêtes 2013 en 2014 44

5. Het aantal Individuele life events bij de uitwisselingen 2014 en 2013 46

6 Significantie van het effectverschil uitwisseling 2014 en 2013 49

7. Bespiegelingen over de rol van Emotionele stabiliteit 49

8. Conclusies en discussie 52

8.1 Conclusies en discussie ten aanzien van de interventie 52

8.2 Conclusies en discussie ten aanzien van het onderzoek 53

8.2.1 Conclusie ten aanzien van het onderzoek 53

8.2.2 Discussie ten aanzien van het onderzoek 54

Bijlagen

bijlage 1 scharnierpunten van het onderzoek bijlage 2 relevante basisinformatie: deelvragen met korte antwoorden bijlage 3 ruwe testuitkomsten online en enquête bijlage 4 berekeningen, analyses en diagrammen bijlage 5 individuele analyses online en enquête, groepsanalyse enquête bijlage 6 ingevuld onderzoeksevaluatieformulier NJI

34

bijlage 7 het belang van het onderscheid totaaleffect en vooruitgang bijlage 8 voorbeeld OutofService big five persoonlijkheidstest online bijlage 9 leerlingevaluaties van de uitvoering van de interventies 2014

diagrammen in tekst

diagram ht1 duur/effecten per kenmerk; r2 t2-t1 d’s Horizon College/Zimmermann & Neyer 50

diagram ht2 Emotionele stabiliteit/Horizon College/t2 geprojecteerd naar week 38/0.35 sd 50

diagram ht3 t1- en t2- scores (O+V+Em)/3 per leerling 2014 47

diagram ht4 (t2-t1)ES online versus gemeten ES enquête per leerling uitwisseling-2014 47

tabellen in tekst

tabel 1 gemiddelde scores van experiment- en controlegroep, Horizon College 2014 online 38

tabel diagram-0.3 vooruitgang: verschil experiment- en controlegroep tussen t1 en t2 38

tabel diagram-0.4 totaaleffect: verschil experiment- en controlegroep op t2 38

tabel-0.5 gemiddelde ruwe scores: totaaleffect en vooruitgang per persoonlijkheidskenmerk 38

tabel 2 d’s Horizon College-2014 online, in sd’s 40

tabel 3 (t2-t1)-d’s Horizon College-2014 online versus Zimmermann en Neyer 5 maanden

en 8 maanden 41

tabel 4 nieuwe internationale contacten tijdens uitwisseling 43

tabel 5 telefonische enquête d’s HC 2013 versus HC 2014 45

tabel 6 aantal individuele life events bij uitwisselingen 2013 en 2014 47

Voorwoord

Ik dank de Italiaanse collega’s van de “roc” FermiPoloMontale in Ventimiglia/Bordighera, Walter

Scavello en Laura Ascheri voor hun prettige medewerking tijdens de uitwisselingen 2012-2014 en

voor hun ongekende gastvrijheid. Jammer dat ons beider prachtige project in 2015 geen doorgang

kon vinden. Ik dank ook de medebegeleiders uit 2012 en 2014, mijn Horizon College collega’s Erik de

Vries en Simon van Wonderen voor hun stimulerende inzet.

Onderzoek doen is een wijsheidstraject doorlopen met hoogte- en dieptepunten. Dank en bewonde-

ring voor het geduld en de inzet van de begeleiders, André Koffeman (papers 1-2-4-5) en Rika Schut

(papers 2-3-4-5). Dank ook aan mijn partner Nico Apeldoorn en mijn dochters Eline Vreijsen en Ber-

nou Melisse, die voor mij waardevolle ‘sparring partners’ zijn geweest.

35

Samenvatting paper 1

Op basis van uitgebreid internationaal onderzoek5 wordt aangenomen dat internationale studenten-

uitwisselingen van meer dan vier maanden in ongeveer 75% van de gevallen leiden tot betere carriè-

rekansen en tot een beter leervermogen. De kern van het effect is volgens een groot opgezet big five

onderzoek van Zimmermann en Neyer (2013) en op basis van eerdere correlatiestudies een life event

als gevolg van verdieping van de persoonlijkheidskenmerken Openheid, Vriendelijkheid en Emotio-

nele stabiliteit. Ik ga in dit onderzoek na of die life event ook bereikt kan worden in één week, door

een interventie bestaande uit maximalisering van nieuwe internationale contacten in het kader van

een leerintensiveringsprogramma geïnspireerd op Hattie (2009 en 2012). Eerstejaars mbo-leerlingen

van Marketing & Communicatie Alkmaar (Horizon College) zijn de deelnemers aan de Italië-uitwisse-

ling van februari 2014 en (ter vergelijking) van februari 2013: een experimenteel evaluatieonderzoek

met gevarieerde big five testvormen, met zowel een experimentgroep als een controlegroep, en met

Zimmermann en Neyer (2013) als benchmark studie. De aanleiding voor het onderzoek is het geringe

rendement van de uitwisseling 2013. Het onderzoek speelt in op de toenemende vraag vanuit de

markt naar goedkopere en dus kortere studentenuitwisselingen. De onderzoeksvraag luidt: wat is het

effect van een intensieve internationale mbo-uitwisseling van één week op de persoonlijkheidsont-

wikkeling van de leerlingen?

Inleiding

Leerintensivering houdt in dat er meer geleerd wordt in minder tijd. De internationale Horizon Col-

lege-uitwisseling 2014 van één week met Italië is, vergeleken met die van 2013, geïntensiveerd door

een interventie (maximalisering van het kernproces, uitdagen tot focus en betrokkenheid) en gericht

op ontwikkeling van de persoonlijkheid: opener, vriendelijker en evenwichtiger, met daardoor betere

carrièrekansen en een versterkt leervermogen. Om het gemeten effect van die interventie-2014 te

interpreteren wordt gebruik gemaakt van twee referentiepunten:

(1) het effect op de persoonlijkheid van de even lang durende uitwisseling van 2013, die gelijk is aan

die van 2014 maar zonder de interventie.

(2) Daarnaast wordt het effect-2014 gespiegeld aan een in de literatuur beschreven uitwisseling (of

liever: grote verzameling uitwisselingen). In 2010 voerden Zimmermann en Neyer (2013) een groot

onderzoek uit over de uitwisseling van meer dan duizend Duitse studenten aan universiteiten in

Frankrijk, Spanje en Engeland, met een duur van een semester (5 maanden) of een studiejaar (8

maanden). De persoonlijkheid werd vooraf (t1), in maand 5 (t2) en indien van toepassing na maand 8

(t3) met een big five test onderzocht. Ook moesten de studenten een gedetailleerd overzicht bijhou-

den van hun nieuwe internationale contacten (instrumenteel, vriendschappelijk en romantisch). Hun

doel was na te gaan in hoeverre de persoonlijkheidseffecten gekoppeld konden worden aan een life

event, uitgaande van het corresponsive principle. Het uitwisselingseffect op de persoonlijkheid wordt

vooral spontaan bereikt in de vrije tijd. In deze omstandigheden bereikt ongeveer 75% van de uitwis-

selaars de life event, althans bij Angulo (2008), die vergelijkbare settings als de Zimmermann en

Neyer-uitwisselingen heeft onderzocht, maar spreekt van ‘persoonlijkheidsverandering’ in plaats van

5 Engel, 2010; Janson, Schomburg, & Teichler,2009; Bachner & Zeutschel, 2009; Messer & Wolter,2005; Paige, Fry, Stallman, Josic, & Jon,2009; Nunan, 2006; Angulo,2008; Horn & Fry, 2012; Zimmermann & Neyer, 2013

36

life event. Bij Zimmermann en Neyer is een life event een voorwaarde voor persoonlijkheidsverande-

ring.

Zimmermann & Neyer (2013) is door mij als benchmark gekozen vanwege het grote aantal studenten

dat aan het onderzoek heeft meegewerkt, vanwege een volledige theoretische onderbouwing van

het uitwisselingseffect op basis van het corresponsive principle6 (Caspi & Roberts (1999)) en life

events, en vanwege de grote nadruk die gelegd wordt op het statistisch kwantificeren van de resulta-

ten van hun onderzoek. Vergelijking van de uitkomsten van de big five tests van 2013, 2014, Zimmer-

mann & Neyer-5 maanden en Zimmermann & Neyer-8 maanden moet aangeven in hoeverre de leer-

intensiveringsinterventie geleid heeft tot life events, zowel collectief als individueel. Daarmee wordt

de onderzoeksvraag grotendeels beantwoord. Op basis van de antwoorden op de onderzoeksvraag

wordt teruggekoppeld naar de nulhypothese, naar de alternatieve hypothese, en naar de ontwerphy-

pothese van de leerintensiveringsinterventie.

De onderzoeksresultaten uit de vorige alinea beogen een bescheiden nieuwe bijdrage te leveren aan

een beter begrip van het uitwisseleffect. Die bescheidenheid is vooral gebaseerd op het geringe aan-

tal proefpersonen in dit onderzoek. Dit risico wordt enigszins beperkt door tal van controletech-

nieken, zoals het gebruik van twee verschillende big five tests voor de centrale onderzoeksgroep en

de toepassing van gemakkelijk testbare parallelle real life verschijnselen naast de big five testen. Heel

veel onderzoeksvariatie, kortom. Per hoofdstuk worden deelantwoorden op de onderzoeksvraag

apart verzameld.

Op basis van Zimmermann en Neyer (2013) mag dit paper 5 verwachten dat de persoonlijkheidsken-

merken Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit worden verdiept door een studiever-

blijf/stage/studentenuitwisseling in het buitenland, in dit paper samengenomen als "uitwisseling".

Het kan leiden tot een sprong in de persoonlijkheidsontwikkeling (life event) waardoor de leerling

opener, vriendelijker en evenwichtiger wordt.

de globale opzet van het onderzoek


één week op de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen? (zie paper-1); de aard van het on-

derzoek is exploratief.

Paper 5 beschrijft een experimenteel evaluatieonderzoek (Baarda et al., 2012) met twee zeer ver-

schillende testvormen, met benchmarking, en met een experimentgroep (exp) en een controlegroep

(ctr). Er is geen sprake van RCT (randomized controlled trial, dat wil zeggen een willekeurige toewij-

zing in exp- of ctr-groep), de beide groepen (exp en ctr) doen dezelfde opleiding, 1e jaars Marketing

en Communicatie, hebben dezelfde leeftijd en komen uit dezelfde regio Noord-Kennemer-

land/Noord-Holland Noord. Op basis van de testvorm onderscheiden we:

6 “The effect of life experience on personality development is to deepen the characteristics that lead people to those experiences in the first place”.

37

1. De negen Horizon College leerlingen van de experimentgroep van de uitwisseling-2014 doen de

big five online persoonlijkheidstest van OutofService7, wereldwijd gevalideerd, de t1-test, twee we-

ken voorafgaand aan de uitwisseling. Dat doen ook de uiteindelijk acht leerlingen van de controle-

groep. Beide groepen doen de test ook drie weken na de uitwisseling, de t2-test. Hun gemiddelde

leeftijd is 17,5 jaar. De testuitkomsten zijn in percentielen, die een rangorde aangeven en voor reken-

kundige bewerkingen worden omgezet in z-scores. In bijlage 8 is een OutofService test opgenomen;

de test (alleen het eerste gedeelte) bestaat uit 48 gesloten vragen met een Lickert-schaal, de leer-

lingen beantwoorden de vragen over zichzelf.

2. De tweede testvorm is een exploratieve telefonische big five ouders-enquête achteraf, die wordt

gehouden onder de ouders van de leerlingen die meededen aan de uitwisseling 2013 (13 leerlingen)

en 2014 (dezelfde groep als hierboven ad 1, 8 leerlingen, één leerling is niet thuiswonend). De en-

quête over 2013 vindt plaats 10 maanden na de uitwisseling, die van 2014 drie weken na de uitwisse-

ling. De test bestaat uit gesloten (ja/nee) vragen, die door GZ-psycholoog Eline Vreijsen zijn ontleend

aan de NPV2 [Nederlandse Psychologen Vereniging] big five test. De verwachting is dat de leerinten-

siveringsinterventie ertoe leidt dat ongeveer 75% (Angulo, 2008) van de mbo-leerlingen van de uit-

wisseling-2014 de life event ‘internationale mobiliteit’ mee zal maken.

3. De benchmarkstudie is Zimmermann en Neyer (2013) Do you become a different person when hit-

ting the road? Hun uitwisselingen duren 5 maanden en 8 maanden, de experimentgroep bestaat uit

527 studenten. Het gaat om Duitse studenten van ruim 22 jaar die in 2010 een semester of een stu-

diejaar gestudeerd hebben aan universiteiten in Spanje, Engeland of Frankrijk. De resultaten van de

Horizon College leerlingen van de uitwisselingen 2014 worden vergeleken met die van de studenten

van Zimmermann en Neyer, die eenzelfde big five test hebben gemaakt, waarvan Zimmermann en

Neyer rapporteren in z-scores, die zijn verwerkt tot effectgroottes met de klassieke Cohen d ES-for-

mule, nagenoeg gelijk aan de voor 2014 gebruikte Veerman (2008)-nuancering ervan. Uitgaande van

de onderbouwde veronderstelling dat ongeveer 75% van de Zimmermann & Neyer-studenten een

life event8 ‘internationale mobiliteit’ heeft ervaren, kan de interventie als geslaagd worden be-

schouwd als de uitwisseling 2014 een testresultaat behaalt dat ten minste gelijk is aan dat van de uit-

wisselingen van Zimmermann en Neyer.

2. de effectgrootte van de uitwisseling HC-2014 (online big five test)

In bijlage 3 staan de 'ruwe' resultaten van de OutofService online big five test van de Italië-uitwisse-

ling van 16-21 februari 2014 (Horizon College Alkmaar). Hieruit zijn in tabel 1 de gemiddelde scores

van t1 (2 weken vooraf) en t2 (drie weken nadien) per persoonlijkheidskenmerk ('trait') overgeno-

men, zowel van de experimentgroep als van de controlegroep. De oorspronkelijke online testresulta-

ten zijn in percentielen, daarmee kan echter niet gerekend worden, dus ze zijn eerst omgezet in

7 http://www.outofservice.com/bigfive/ Deze site geeft ook een uitgebreid overzicht van wetenschappelijke publi-caties die gebruik hebben gemaakt van de OutofService big five test. De validiteit is aangetoond door Denissen, Geenen, Van Aken, Gosling en Potter (2008). 8 Een ingrijpende gebeurtenis in iemands leven, vaak gekoppeld aan burgerlijke-standgebeurtenissen (verhui-zing, huwelijk, enz), die de aanzet is tot een verandering van de persoonlijkheid. De life event ‘internationale mobiliteit’ die optreedt bij studentenuitwisselingen, wordt door Zimmermann en Neyer afgeleid van de basis life event ‘verhuizing’: een nieuw sociaal netwerk moeten opbouwen in een nieuwe omgeving.

http://www.outofservice.com/bigfive/

38

z-scores9 (zie bijlage 3). In de diagrammen 0.1 en 0.2 (bijlage 4) worden van de ruwe resultaten uit

tabel 1 voorlopige effecten geanalyseerd. Tabel 1 kan op twee manieren gelezen worden: tabel dia-

gram 0.3 of tabel diagram 0.4 (zie de diagrammen 0.1, 0.2, 0.3 en 0.4 in bijlage 4), afhankelijk van de

gestelde vraag, respectievelijk ‘Wat is het totaaleffect?’ (exp-ctr op t2) en ‘Wat is de vooruitgang?’

(t2-t1)10. Het belang van dit onderscheid wordt verder toegelicht in bijlage 7.

tabel 1 gemiddelde scores van experimentgroep en controlegroep, Horizon College 2014 online

O=Openheid V=Vriendelijkheid Em=Emotionele stabiliteit z-scores

online HC 2014 gem t1 en t2

O t1 O t2 V t1 V t2 Emt1 Emt2

exp-groep 0,70 0,84 1,08 1,10 1,02 1,39

ctr-groep 0,34 0,23 0,61 0,65 1,11 1,28

ctr=controlegroep (thuisblijvers) N=8, exp=experimentgroep (deelnemers aan de Italië-uitwisseling), N=9

totaaleffect en vooruitgang

Parallel aan diagram 0.1 en 0.2 is in bijlage 4 een aparte diagram gemaakt voor vooruitgang en voor

totaaleffect, respectievelijk diagram 0.4 en 0.3. De bijbehorende tabellen zijn:

tabel-0.5 gemiddelde ruwe scores: totaaleffect en vooruitgang per persoonlijkheidskenmerk-

Openheid Vriendelijkheid Emotionele stabiliteit

hc2014 Ot1 Ot2 verschil hc2014 Vt1 Vt2 verschil hc2014 Emt1 Emt2 verschil

ctr14 0,34 0,23 -0,11 ctr14 0,61 0,65 0,04 ctr14 1,11 1,28 0,17

exp14 0,7 0,84 0,14 exp14 1,08 1,10 0,02 exp14 1,02 1,39 0,37

verschil 0,61 0,25 verschil 0,45 -0,02 verschil 0,11 0,2

totaaleffect vooruitgang totaaleffect vooruitgang totaaleffect vooruitgang

9 z-scores corresponderen met betrouwbaarheidsintervallen. Vaak wordt in de statistiek gerekend met ‘mooie’ betrouwbaarheidsintervallen, zoals 90%, 95% en 99%. Bij elk percentage is de bijbehorende z-score: • Bij 90% hoort min en plus 1,64 • Bij 95% hoort min en plus 1,96 • Bij 99% hoort min en plus 2,58 bron: hbostatistiekdotnl 10 Meta-analyses gebruiken (in een reeks) alleen de t2-score, om een te grote invloed van een ongecontro-leerde t1-factor (de voorgeschiedenis) te omzeilen. In de vakliteratuur over uitwisselingen wordt standaard met ‘vooruitgang’ (t2-t1) gerekend. In een t2-score blijkt de relevantie van Vriendelijkheid groter, in een t2-t1-score de relevantie van Emotionele stabiliteit. Emotionele stabiliteit speelt een rol bij het ontstaan van life events en bij langetermijneffecten (Jeronimus et al. 2014)

tabel diagram-0.4

totaaleffect: verschil exp-ctr op t2

tabel diagram-0.3

vooruitgang: verschil exp-ctr tussen t1 en t2

O V Em O V Em

controlegroep 0,23 0,65 1,28 t1 0,36 0,47 -0,09

experimentgroep 0,84 1,1 1,39 t2 0,61 0,45 0,11

totaaleffect bij t2: exp-ctr 0,61 0,45 0,11 vooruitgang bij t2 0,25 -0,02 0,2

39

Een aantrekkelijke methode om uitwisselingen met elkaar te vergelijken is door de som, de ‘trait

change effectivity’ (tce) (Zimmermann & Neyer), van Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabi-

liteit als uitgangspunt te nemen; ze zijn immers alle drie betrokken bij uitwisselingen. Bij ‘vooruit-

gang’ in tabel diagram-0.3 is de ‘tce’ 0,43, bij ‘totaaleffect’ in tabel diagram 0.4 is de ‘tce’ 1,17. ’Effec-

tivity’ is een zo ruim begrip dat van alle persoonlijkheidskenmerkenclusters, hoe verschillend ook, de

onderliggende verdiepingsscores bij elkaar kunnen worden opgeteld.

De gestandaardiseerde effectgrootte (ES of d) van HC-2014 online

Door standaardisering worden verschillen (exp-ctr; t2-t1) in ruwe scores statistisch vergelijkbaar ge-

maakt door ze te delen door de gemiddelde standaarddeviatie. In bijlage 4 worden aan de hand van

de beide effect size (basis)-formules van Hattie (2009, p8) de gestandaardiseerde effecten berekend.

De (t2-t1)-ES-formule wordt gebruikt om de ‘vooruitgang’ te berekenen, de t2-ES-formule wordt ge-

bruikt om het ‘totaaleffect’ te berekenen. Het verschil tussen beide ES-formules is de impact van t1,

dus de impact van de voorgeschiedenis. In dit onderzoek worden niet Hattie’s basis-ES-formules ge-

bruikt maar de meer geavanceerde effect size formules van Veerman (2008)11, met ‘pooling’ van SD’s

en met een ingebouwde N-controle om de ES-formule geschikt te maken voor kleine aantallen proef-

personen. Het verschil van de Veerman-ES-formules met de klassieke Cohen d ES-formule, zoals ge-

bruikt door Zimmermann en Neyer, is uiterst gering. De resultaten per persoonlijkheidskenmerk

staan in tabel 2.

Het gebruik van de t2-effectgrootteformule leidt ertoe dat het effect op Emotionele stabiliteit irrele-

vant wordt, het gebruik van de (t2-t1)-effectgrootteformule leidt ertoe dat het effect op Vriendelijk-

heid irrelevant wordt. In hoofdstuk 5 wordt op basis van de ouders-enquête experimenteel nagegaan

hoe de ouders van de leerlingen zelf de uitkomst zouden zien van de Openheid-Vriendelijkheid-Emo-

tionele stabiliteit-effectgrootteverhouding; de uitkomst blijkt een gemeten O-V-Em-verdeling te zijn

waarin zowel Vriendelijkheid als Emotionele stabiliteit relevant zijn, dus zonder de nadelen van de

extreme polen (t2) en (t2-t1). De ouders hebben kunnen inschatten in hoeverre de voorgeschiedenis

van hun zoon of dochter relevant was voor de ‘verandering’.

In bijlage 4 is sub berekeningen-1 “tabel 2” op basis van tabel 1 de gestandaardiseerde effectgrootte

berekend voor de Italië-uitwisseling 2014. Van de Horizon College uitwisseling 2014 online test zijn

de uitkomsten:

11Effectgrootte (t2-t1) (t2-t1)-d HC-2014 online (zie tabel 1 voor de inputgemiddelden) ((t2-t1)exp - (t2-t1)ctr)/WORTEL(((Nexp -1)*SD2

expt2 + (Nctr -1)*SD2ctrt2) / (Nexp + Nctr -2))

Veerman (2008, 319): "geschikt voor kleine N")(ES=effect size=d) (in excel-notatie)

Effectgrootte t2 t2-d HC-2014-online (zie tabel 1 voor de inputgemiddelden)

Veerman’s (2008) “tussengroeps”-ES voor HC-2014-online: (in excel-notatie)

(gem t2exp - gem t2ctr)/WORTEL(((Nexp-1)*SD2expt2 + (Nctr-1)*SD2

ctrt2) /(Nexp + Nctr -2))

40

tabel 2 d’s Horizon College 2014 online, in sd’s

O V Em tce (=trait change effectivity)[som]

a. t2-d hc 2014 online 1,23 0,88 0,20 2,30 sd

b. (t2-t1)-d hc 2014 online 0,5 -0,03 0,35 0,82 sd

c. t1-d (=verschil a-b) 0,73 0,91 -0,15 1,48 sd

In bijlage 4 zijn de resultaten van tabel 2 grafisch weergegeven in diagram b1(abc), b2 (b) en b3 (a);

(a) geeft het totaaleffect weer op t2, per persoonlijkheidskenmerk, en opgeteld als tce;

(b) geeft de tussen t1 en t2 geboekte vooruitgang weer; per kenmerk en als tce;

(c) geeft de O-V-Em-scores vooraf weer, de voorgeschiedenis.

De detailberekening van de ES’en (a) en (b) is te vinden in bijlage 4 onder berekening, sub Detailbere-

kening.

Conclusie in verband met de onderzoeksvraag:

In tabel 2 zijn onder (b) de t1-t2 ES-waarden voor Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabili-

teit bij elkaar opgeteld van de Horizon College Italië-uitwisseling 2014, een centrale uitkomst in dit

onderzoek: 0,82 sd.

De beoordeling van deze uitkomst (Hattie (2009)): minder dan 0,3 onbetekenend, 0,4 net effectief,

0,8 zeer groot effect.

Het gemiddelde effect van de uitwisseling-2014 op de persoonlijkheid van de leerling is dus zeer

groot. Vooralsnog moet deze uitkomst worden gerelativeerd: ze krijgt immers pas reliëf door ver-

gelijking met het effect van andere uitwisselingen: van Zimmermann & Neyer (2013), hieronder in

hoofdstuk 3, en van de Horizon College Italië-uitwisseling-2013, in hoofdstuk 4. De relativering

geldt ook de rol van het toeval gezien de kleine N van HC 2014.

3 benchmarking Horizon College 2014 met Zimmermann en Neyer

3.1 tce-verschillen tussen Horizon College 2014 en Zimmermann en Neyer

Het tweede onderdeel van de data-analyse betreft de vergelijking van de uitkomsten van de

uitwisseling-2014 met die van een benchmarkstudie, Zimmermann & Neyer (2013). Bench-

mark waren de twee zeer grote experimentsgroepen van respectievelijk 5 en 8 maanden (en

de corresponderende RCT-controlegroepen), die respectievelijk een t1- en een t2-big five

test, of een t1-, een t2- en een t3-big five test invulden op de site van Zimmermann en

Neyer, op RCT na vergelijkbaar met de uitwisseling-2014; de big five test was de Duitse ver-

sie van de Big Five Inventory (BFI), gevalideerd in Lang et al. (2001). Hoe de ‘ruwe uitkom-

sten’ tot z-scores werden omgevormd, is niet vermeld. Met de klassieke Cohen d ES-formule

(de Veerman-nuancering voor kleine aantallen proefpersonen was hier overbodig) zijn de

hierboven met tabel 2 sub b corresponderende (t2-t1)-ES-waarden door Zimmermann en

41

Neyer berekend. In tabel 3 hieronder zijn de 2014-ES-waarden van tabel 2 sub (b) aangevuld

met die van Zimmermann en Neyer.

tabel 3 (t2-t1)-d’s Horizon College 2014 online versus Zimmermann en Neyer 5 en 8 mnd

O V Em trait change effectivity:

HC 2014 (t2-t1) 1week 0,5 -0,03 0,35 0,82 sd [=tabel 2 (b)] N exp 9, N ctr 8

Z&N-5 (t2-t1) 5mnd 0,23 0,1 0,13 0,46 sd N exp 230 N ctr 607

Z&N-8 (t2-t1) 8mnd 0,12 0,13 0,16 0,41 sd N exp 297 idem

Z&N-8 (t3-t1) 8mnd 0,14 0,18 0,27 0,59 sd N exp 297 idem

(bron: Zimmermann & Neyer (2013))

Zimmermann en Neyer hebben op t2 ook de 8-maanden studenten halverwege getest: de resultaten

wijken af van die van de 5-maanden studenten voor wie het de slot-test was. Zimmermann en Neyer

speculeren dat het einde van een uitwisseling een speciaal psychologisch effect heeft. Diagrammen

van tabel 3 worden besproken in hoofdstuk 7.

De t1-ES-waarden bij Zimmermann en Neyer zijn: O V Em

Z&N t1 5 mnd 0,19 0,22 0,23 N exp 230

Z&N t1 8 mnd 0,19 0,12 0,19 N exp 297

In combinatie met de t2 en t3 waarden in tabel 3 geven Zimmermann en Neyer de volgende ontwik-

keling per kenmerk aan in hun uitwisselingen (zeer vrij geparafraseerd):

*ontwikkelingsregel Openheid: in het begin spannend en interessant, later minder verrassend;

*ontwikkelingsregel Vriendelijkheid: vooraf lijkt alles nog eng, later kun je je steeds gemakkelijker so-

ciaal bewegen;

*ontwikkelingsregel Emotionele stabiliteit: eerst een paar maanden van psychologische aanpassings-

problemen, dan een aanzienlijke toename van emotionele stabiliteit.

Als deze ontwikkelingslijnen bij Zimmermann en Neyer vergeleken zouden worden met de ontwikkel-

lijnen bij HC-2014 tussen t1 en t2 dan laten Openheid en Emotionele stabiliteit bij HC van meet af

aan een zeer sterke stijging zien, Vriendelijkheid blijft stabiel negatief. Er lijkt is dus geen verband

aanwijsbaar tussen de t1-t2 ontwikkeling van Zimmermann en Neyer en die van het Horizon College.

Als in tabel 3 de linkerkolom wordt weggelaten (en als de derde regel wordt geschrapt), alsof alleen

de duur een rol zou spelen en de ontwikkelingslijnen volledig persoonlijkheidskenmerkspecifiek zou-

den zijn, zijn wel opvallende grote lijnen zichtbaar: een daling van Openheid, een langzame maar ge-

stage stijging van Vriendelijkheid en geen enkele lijn in de ontwikkeling van Emotionele stabiliteit. De

tweede helft van de ontwikkelingsregels van Zimmermann en Neyer sluit daarbij aan, behalve de

waarde voor Emotionele stabiliteit. Een speculatieve oplossing daarvoor wordt ontwikkeld in hoofd-

stuk 7 op basis van Jeronimus et al. (2014).

42

De vergelijking aan de hand van de ‘trait change effectivity’ is vrij grof. In hoofdstuk 7 wordt een al-

ternatief ontwikkeld dat nog niet voldoende operationeel is om toe te passen in berekeningen zoals

tabel 3. Maar de tce is wel goed bruikbaar, het is een stabiele maat, mits de betrokken kenmerken

onafhankelijk van elkaar zijn. De opbouw bij uitwisselingen is meestal een hoge waarde voor Open-

heid, een gemiddelde waarde voor Emotionele stabiliteit en een verwaarloosbare waarde voor Vrien-

delijkheid (omdat het een (t2-t1)-vooruitgangsberekening is).

Terug naar tabel 3. Uitgaande van Hattie (2009) is een effect van 0,2 sd onbetekenend, 0,4 sd net vol-

doende effectief, 0,8 sd zeer effectief. Het effect van de uitwisseling 2014 (0,82 sd) lijkt dus veel gro-

ter dan dat van Zimmermann en Neyer, 5 maanden (0,46 sd) dan wel 8 maanden (0,59 sd).

Conclusie onderzoeksvraag op basis van de tce-vergelijking HC-2014 en Z&N

Het effect van uitwisseling Horizon College 2014 op de persoonlijkheidskenmerken die betrokken

zijn bij internationale uitwisselingen, 0,82 sd, lijkt zéér groot. Het doel van deze uitwisseling was in

één week het effect van Zimmermann en Neyer 5 maanden (0,46 sd) of zelfs 8 maanden (0,59 sd)

te evenaren; het lijkt veel meer te zijn geworden. De rol van het toeval is door het kleine aantal

2014-leerlingen echter een factor van belang.

De vraag is of appels en peren zijn vergeleken. Het gaat in beide gevallen om studenten/leerlingen die

in het kader van hun studie enige tijd in het buitenland verblijven en die daardoor in veel gevallen een

persoonlijkheidsverandering ondergaan. Van tal van varianten op de aard van zo’n uitwisseling is het

effect op de persoonlijkheid beschreven, meestal in correlatieonderzoek. Het onderzoek naar het ef-

fect van de interventie-2014 in hoofdstuk 2 en 3 is een experimenteel onderzoek met een experiment-

groep en een controlegroep. De experiment- en de controlegroep zijn bij de uitwisseling-2014 niet

strak gematcht, zeker niet in vergelijking met de ultieme ‘Randomized Controlled Trial’ bij Zimmer-

mann en Neyer. Dit neemt niet weg dat de beide 2014-groepen goed vergelijkbaar zijn, en dat het ge-

makkelijk voorstelbaar is dat als de groepen omgewisseld zouden zijn, de uitkomsten ongeveer gelijk

zouden zijn.

Zijn er systematische verschillen tussen de 22-jarige studenten en de 17 jarige mbo-leerlingen? De

grootste verschillen betreffen kennis, persoonlijkheid, concentratievermogen en leervermogen. Het

verschil in kennis speelt nauwelijks een rol bij uitwisselingen. Het gaat om de kenmerken die in de in-

terventie aan de orde komen: je concentreren op je leerdoel, openstaan voor nieuwe inzichten, en

dat voortdurend toepassen waardoor je ervaart hoe leuk dat is en wat het met je doet. Aan het ken-

nisverschil wordt niet rechtstreeks gesleuteld tijdens de HC-uitwisseling, maar des te meer aan de

openheid/nieuwsgierigheid, aan aandacht, focus en betrokkenheid, en ten slotte aan de integratie

ervan in de vele persoonlijke gesprekken. De studenten van Zimmermann en Neyer moeten daaren-

tegen alles in hun eentje uitzoeken en wat doen ze? In paragraaf 3.2 blijkt dat ze zich vooral be-

moeien met gelijkgestemde taalgenoten, vergelijk de probleembeschrijving in bijlage 1. Enigszins zo-

als in de HC-uitwisseling-2013. Een interventie zoals bij HC-uitwisseling-2014 zou ook bij hen wonde-

ren kunnen verrichten, in een week.

43

3.2 het aantal nieuwe internationale supportrelaties12

Zimmermann en Neyer’s ontdekking dat het effect van het aantal nieuwe supportrelaties voor een

groot deel samenvalt met het effect van hun hele uitwisseling op Openheid en Emotionele stabiliteit,

gemeten met een (t2-t1)-ES-formule waarin Vriendelijkheid irrelevant is (!), maakt het mogelijk om

de uitwisselingseffecten en de life event sneller en gerichter te realiseren: in een aantrekkelijke con-

text een maximum aan nieuwe internationale contacten leggen, los van studie of stage, en dan veel

sneller dan in 5 of 8 maanden (zoals bij Zimmermann & Neyer) de life event ‘internationale mobili-

teit’, een sprong in de persoonlijkheid van Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit, mee-

maken. Het is de kern van de interventie bij de één week durende Italië-uitwisseling van dit onder-

zoek. Daarnaast is het aantal contacten een belangrijke praktische en meetbare doelstelling is, die

voor de big five testuitkomsten een aanvullende onafhankelijke verificatie vormt.

Ontwerpregel 1 (bijlage 1) bepleit het opvoeren van de socialisatiedruk als onderdeel van de leerin-

tensivering van de interventie. Elk indringend contactgesprek is een examen voor je status in de

groep, vooral als je 17 jaar bent, en dat gemiddeld 14 keer in de uitwisselweek.

Een groot aantal internationale supportrelaties is de basis geweest voor de intensiveringsdoelstelling

van het interventieprogramma tijdens de Horizon College-uitwisseling van één week. In paper-4 is

het gemiddelde aantal nieuwe internationale- en nationale supportrelaties vastgesteld op basis van

de slotinterviews met de leerlingen. In tabel 4 hieronder is het aantal nieuwe internationale contac-

ten vergeleken: 7,3 Horizon College versus 3,5 Zimmermann en Neyer. De effectiviteit bij dit onder-

deel is goed vergelijkbaar: HC: 0,11 sd (=0,82/7,3) per internationaal contact, Z&N-5maanden: 0,16

sd (=0,46/2,9) per internationaal contact; een internationaal contact kost bij Z&N meer sd’s. (Zie voor

0,82 en 0,46 tabel 3). In tabel 4 is geen rekening gehouden met de grote invloed van Zimmermann en

Neyer-contacten die verloren zijn gegaan, dat effect heeft immers voornamelijk betrekking op natio-

nale contacten die voorbij gaan tijdens de uitwisseling; die spelen hier geen rol.

tabel 4 nieuwe internationale contacten tijdens uitwisseling,

Horizon College vs Zimmermann en Neyer, gemiddelden per persoon

nationaal internationaal totaal

HC 2014 N=9 7,8 7,3 15,1 1 week zeer efficiënt;

Z&N-5 11,4 2,9 14,3 5 maanden ongeorganiseerd

Z&N-8 10,8 3,5 14,3 8 maanden ongeorganiseerd

De verhouding 7,3/3,5 van HC-2014/Z&N-8 lijkt nog groter dan de verhouding 0,82/0,59 in tabel 3,

en ondersteunt daarmee de conclusies bij tabel 3.

12 Voor het opbouwen van een nieuw internationaal sociaal netwerk zijn ondersteunende internationale sociale contacten essentieel: instrumentele, vriendschappelijke en romantisch/emotionele. (Lubbers et al., 2010)

44

Conclusie onderzoeksvraag op basis van het aantal nieuwe internationale

supportrelaties

Het verschil in het aantal nieuwe internationale supportrelaties zou een ondersteuning moeten

zijn van de conclusie over het effectverschil tussen HC-2014 en Zimmermann en Neyer in tabel 3.

Die conclusie is bevestigd.

4 de exploratieve telefonische big five ouders-enquêtes 2013 en 2014

Het derde onderdeel van de data-analyse betreft de vergelijking van de uitkomsten van de uitwisse-

ling-2014 met die van 2013 op Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit. Het gaat in 2014

over één groep leerlingen en twee verschillende testen. De uitwisseling-2014 en die van 2013 heb-

ben globaal dezelfde setting en hetzelfde programma. Het aantal leerlingen verschilt: in 2014 8 leer-

lingen, in 2013 13 leerlingen. Het belangrijke inhoudelijke verschil tussen de uitwisselingen 2013 en

2014 is de interventie 2014. In bijlage 3 tabel b3 en b4 en vooral in bijlage 5 worden de enquêteresul-

taten van de uitwisseling 2014 vs 2013 geanalyseerd. Het doel is het effect van de interventie-2014

en van de uitwisseling 2013 zo te meten dat de ouders indirect in de test bepalen welk deel van de

t1-voorgeschiedenis relevant is geweest voor de verandering per persoonlijkheidskenmerk.

Exploratieve effectmeting onder ouders

Het is moeilijk om in januari 2014 de leerlingen te bereiken om ze te vragen om met terugwerkende

kracht over de 2013 een OutofService t-2 big five test te doen: ze zijn op stage, deels ook in het bui-

tenland. Wel kan ik contact opnemen met de ouders van de 2013-uitwisselleerlingen, voor een aan-

gepaste telefonische big five enquête. In de psychologie is het inschakelen van de ouders een be-

trouwbaar alternatief (zie jeugdriagg.nl en bij focuz.nl (over adhd bij kinderen van 4-18 jaar)), vaak

betrouwbaarder dan opvattingen over de eigen persoonlijkheid door proefpersonen zelf. Na tien

maanden blijken die ouders nog heel veel details te weten. Tegelijk is, gezien de lage Vriendelijkheid-

effectscore bij Zimmermann en Neyer en in diagram 0.2 sub Vriendelijkheid, bewust gekozen voor

een meer exploratieve effectmeting, die eventueel alternatieve oplossingen biedt: naar “verande-

ring” vragen.

De telefonische enquête bestaat uit zeven Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele stabiliteit-ja/nee-

vragen naar "verandering"; dit 3-2-3-aantal is achteraf aangevuld met een Vriendelijkheid-vraag, om-

dat de verhouding tussen O, V en Em belangrijk kon worden voor de onderzoeksvraag. Dit is opgelost

door de zogenaamde 3e Vriendelijkheid-vraag te laten bestaan uit de gemiddelde score van Vriende-

lijkheid-vraag 1 en Vriendelijkheid-vraag 2. Eén Openheid-vraag bleek onbruikbaar, en is na een paar

enquêtes geschrapt. In plaats daarvan telt de eerste Openheid-vraag dubbel, omdat die het meest de

kern van Openheid bevraagt.

Na de uitwisseling-2013 had ik de indruk dat er minder was geleerd dan in 2012. Mede daarom het

onderhavige onderzoek. De gemiddelde scores zijn het gemiddelde van de 9 scores (0 of 1) op de

vraag (per persoonlijkheidskenmerk) of er een specifieke "verandering" ("change") was tussen voor

en na de uitwisseling bij de zoon/dochter. Een ’ja’ is op zich een duidelijke statement: “verandering,

vooruitgang”, maar moeilijk in te passen in een t2-t1 keurslijf of een ‘t2’-versie. Elk ja-antwoord kan

immers een t2-t1-verschilantwoord zijn (zoals in diagram 0.2), of een t2-antwoord ‘de nieuwe situa-

tie is anders’ (zoals in diagram 0.1).

45

De gemiddelde ‘change’ is het gemiddelde van de ja (=1) of nee (=0) antwoorden op de vragen naar

“verandering”. Een ja-antwoord impliceert het onderkennen van een verschil: dit verschil is ook het

verschil in de teller van de ES-formule. De ‘gemiddelde verandering’ is dan de teller in de ES-formule.

In bijlage 5 zijn de ES-waarden van de enquête-big five test uitgerekend:

Tabel 5 telefonische enquête: d’s HC 2013 versus HC 2014

O V Em tce omgerekend naar 0,82 ipv 8,25 tabel2:

d’s HC 2013 1,88 0,7 1 3,62 0,36 N=13

d’s HC 2014 4,62 1,76 1,9 8,25 0,82 N=8

verschil 2,74 1,06 0,9 4,63 = interventie 2014 0,46

In principe kan de interventie 2014 ook berekend worden door 2013 als controlegroep te gebruiken

bij 2014 als experimentgroep. Beide groepen hebben immers dezelfde uitwisseling gedaan, zij het

dat 2013 geen interventie had. Het nadeel is dat de groepen flink verschillen in aantal: 13 (2013) en 8

(2014), en dat het effect van de interventie al deel uitmaakt van de 0,82 sd van uitwisseling 2014. De

verschiloplossing in tabel 5 is eleganter en minder complex dan de berekening met experiment- en

controlegroep.

In tabel 2 is te zien dat bij de t2-berekening de waarde voor Emotionele stabiliteit erg laag is, en bij

de (t2-t1)-berekening juist de waarde voor Vriendelijkheid. Dit patroon is niet terug te vinden in de

2013- en 2014-effectgroottes van de enquête. De ouders van de leerlingen hebben gemiddeld een

andere Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele stabiliteit-verhouding voor ogen dan de t2-formule of

de (t2-t1)-formule in tabel 2, behalve wat betreft de belangrijkste waarde, die voor Openheid (omge-

rekende enquête-waarde wordt 0,4592 sd in tabel 5 (4,62*0,82/8,25), tegenover 0,5 sd in tabel 2).

Het kleine aantal proefpersonen in de enquête relativeert de impact van de uitkomsten. Dat pro-

bleem is op twee manieren enigszins ondervangen:

1. De uitkomsten van HC-2014 in tabel 2 moeten identiek zijn aan de uitkomsten van HC-2014 in ta-

bel 5. Omdat de personen identiek zijn, moeten de uitkomsten dat ook zijn. De cijfers in tabel 5 zijn

omgerekend naar die van tabel 2. Als een conclusie gedragen wordt door twee totaal verschillende

testvormen, is de betrouwbaarheid groter

2. De uitkomsten van 2013 in tabel 5 worden via HC-2014 ook gedragen door de effectvergelijking

van HC-2014 met die van Zimmermann en Neyer (tabel 3). De 527 experiment-studenten van Zim-

mermann en Neyer dragen bij aan de betrouwbaarheid van het resultaat van tabel 5.

Daarnaast is de vraag interessant in hoeverre het verschil tussen 0,36 sd (uitw 2013) en 0,82 sd (uitw

2014) een uitvloeisel is van het tijdsverloop tussen de uitwisseling maart 2013 en de telefonische en-

quête in januari 2014, een periode van 10 maanden met dienovereenkomstig uitgesleten effecten.

Daartoe zijn aan de ouders na afloop van de telefonische enquête een reeks controlevragen gesteld:

als de ouders geen concrete antwoorden zouden kunnen geven of lang zouden nadenken over een

antwoord, zou de test van die ouders geschrapt worden (zie paper 4, bijlage 12 en bijlage 5). Eén ou-

der moest antwoorden schuldig blijven, en hij gaf aan dat zijn zoon niet meer thuis woonde; de en-

quête van nr 7 heb ik meteen geschrapt. Alle overige ouders waren enthousiast, noemden veel de-

tails, en waren nauwelijks te stuiten. De uitwisselingen moeten diepe indruk op de ouders hebben

gemaakt, na 10 maanden heb ik geen spoor ontdekt van effectslijtage.

46

Conclusies onderzoeksvraag over verschil tussen HC 2014 en HC 2013 Tabel 5 beantwoordt aspecten van de onderzoeksvraag:

Effect van de interventie-2014 op Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele stabiliteit: 0,46 sd

Effect van uitwisseling 2013 op Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele stabiliteit: 0,36 sd

Het effect van de uitwisseling 2014 t.o.v. 2013 is een verdubbeling [228% (0,82/0,36)]

Het effect van de uitwisseling Horizon College 2014 is 0,82, een zeer groot effect Het effectverschil HC 2014 t.o.v. Zimmermann en Neyer 5 mnd, is 0,36 sd (0,82 - 0,46),

t.o.v. Zimmermann en Neyer 8 mnd 0,23 sd (0,82 - 0,59). De interventie bestaande uit maximalisering van het aantal internationale contacten en het focus-

pakket: 0,46 sd, is effectief. De nulhypothese (bijlage 1) dat er bijna geen effectverschil is tussen de uitwisselingen-2013 en -2014

is nu weerlegd: een verdubbeling .

De alternatieve hypothese (bijlage 1), dat de Italië-uitwisseling van het Horizon College, los van duur

en leerintensiteit, al vergelijkbaar is met de Zimmermann en Neyer-uitwisselingen van vijf en acht

maanden, is weerlegd: zonder interventie (46 sd), zou de HC uitwisseling 2014 (0,82 sd) het effect

hebben van de uitwisseling-2013: 0,36 sd. Dat is aanzienlijk minder dan de effecten van de uitwisse-

lingen van vijf en acht maanden bij Zimmermann en Neyer (2013), respectievelijk 0,46 en 0,59 sd.

Van de onderzoeksvraag dienen nu nog de individuele life events te worden vastgesteld, alsook de

significantie van het verschil tussen de uitwisseling 2013 en die van 2014.

5 het aantal individuele life events bij de uitwisselingen 2014 en 2013

In bijlage 5 worden zowel de groepsresultaten per persoonlijkheidskenmerk geanalyseerd, als de per-

soonlijke resultaten van de testgroepen waarbij de scores per kenmerk worden gemiddeld. De indivi-

duele analyse omvat de online (t2-t1) cijfers en de in ‘t2-t1’ omgezette telefonische enquêteresulta-

ten, zie diagram 1 en 2 hieronder. De online resultaten zijn nauwkeuriger. Omdat de berekening van

het aantal life events samenhangt met de onderzoeksvraag, wordt deze eerst besproken; in het

tweede deel van dit hoofdstuk kom ik terug op de verhouding tussen de persoonlijkheidskenmerken

in de ES berekeningen van HC 2013 en 2014.

het aantal individuele life events

De vraag die beantwoord moet worden is in hoeverre aannemelijk is te maken of er sprake is ge-

weest van een life event13 voor internationale mobiliteit. De enige mij bekende norm daarvoor is An-

gulo (2008): bij 74% van de buitenlandse studenten die naar de Universiteit van Texas kwamen voor

een studieverblijf, was er een correlatie tussen een geslaagde uitwisseling en persoonlijkheidsveran-

dering, bij 95% met persoonlijkheidsgroei (waarvoor geen life event vereist is). De berekening van in-

dividuele resultaten van de enquêtetests 2013 en 2014 staat in bijlage 5, net als die van de online

13 Een ingrijpende gebeurtenis in iemands leven, vaak gekoppeld aan burgerlijkestandgebeurtenissen (verhuizing, huwelijk, enz), die de aanzet is tot een verandering van de persoonlijkheid. De life event ‘internationale mobiliteit’ die optreedt bij studentenuitwisselingen, wordt door Zimmermann en Neyer afgeleid van de basis life event ‘verhuizing’: een nieuw sociaal netwerk moeten opbouwen in een nieuwe omgeving. (=voetnoot 5)

47

test; in de online versie is een kolom opgenomen met de geconverteeerde enquêteresultaten. Als

strenge norm bij “(t2-t1)” is gekozen voor de 0,4-norm van Hattie (2009 en 2012).

tabel 6 aantal individuele life events bij uitwisselingen 2013 en 2014 (zie bijlage 5)

telefonische enquête 2013: 3 op 13, 23 %

telefonische enquête 2014: 6 op 8, 75 % (aantal personen naar boven afgerond)

big five online test 2014: 5 op 8 62,5% (aantal personen naar beneden afgerond)

testoordeel over verandering in plaats van t2-t1 mechanisme

De individuele t1- en t2-scores van Openheid+Vriendelijkheid+Emotionele stabiliteit/3 van HC 2014

online zijn in diagram ht3 weergegeven. De niet-gestandaardiseerde scores laten zien hoe relatief

gering de ruimte tussen de lijnen (“de vooruitgang”) is. De effect sizes van de online test en van de

telefonische enquête met betrekking tot dezelfde leerlingen staan afgebeeld in diagram ht4. De en-

quête-ES volgt uit de testuitkomsten: de proefpersoon geeft zelf aan in hoeverre er sprake is van ver-

andering, en die verandering betreft de waarde van ‘(t1-t2)’ in de ES (t2-t1) formule. Er wordt dus

geen gebruik gemaakt van oncontroleerbare t1-verledens (zie diagram ht3) van de proefpersonen, de

proefpersoon geeft indirect de door hem/haar gepercipieerde verandering aan. Daarin neemt hij/zij

zelf impliciet mee in hoeverre daarbij meer of minder vriendelijkheid is betrokken, en meer of min-

der evenwichtigheid: dat perceptieoordeel is gebaseerd op de vaak niet bewuste ervaringskennis

(opgebouwd bij de vorming van zijn persoonlijkheid) van de uitwisselingscocktail Openheid-Vriende-

lijkheid-Emotionele stabiliteit. De ES effectlijn van de enquête in diagram ht4 is gebaseerd op een

oordeel van de proefpersoon.

Omdat ja/nee-vragen heel erg grofmazig zijn, moet de tce van een parallelle big five test de grofma-

zigheid verminderen, zie de berekeningen van de individuele life events in bijlage 5. Aan de proefop-

stelling van de enquête moet nog geschaafd en gesleuteld worden, het aantal proefpersonen is im-

mers uitermate beperkt en er is geen literatuur over gevonden. Zolang er parallelle tests zijn om te

corrigeren, zoals de HC 2014 online test, kan het afbreukrisico beperkt blijven. Bij het life event oor-

deel op basis van de ES in de tabel bij diagram ht4, geeft de online-ES de doorslag omdat de t2-t1

test vergelijking toestaat met ander onderzoek. De exploratieve telefonische enquête-ES-uitkomst

klinkt dus niet door in het antwoord op de onderzoeksvraag.

Diagram ht3 Diagram ht4

48

Hoofdstuk 5 begon met het aantal individuele life events. Het enquêteresultaat van 75% individuele

life events is conform Angulo (2008). De verhouding 62,5%/23% sluit goed aan bij de tce-verhouding

2014-2013 van 0,82sd/0,36 sd (zie tabel 3 en tabel 5), respectievelijk 2,72 en 2,28.

Conclusie onderzoeksvraag over life events 2013 en 2014

Het aantal life events in 2014 is ongeveer drie keer zo groot als in 2013, uitgedrukt in pro-

centen: 70% tegenover 23%. Deze verhouding ondersteunt de tce-verhouding tussen het

effect van 2014 en 2013: 0,82 sd tegenover 0,36 sd, een ruime verdubbeling.

6 Significantie van het effectverschil uitwisseling 2014 en 2013

In bijlage 5 sub enquête is ten slotte de significantie uitgerekend van het belangrijkste verschil van

het onderzoek in de onderzoeksvraag: het verschil tussen de uitwisseling 2013 en 2014.

Dit verschil, de p-waarde, is online uitgerekend bij Graphpad quickcalcs:

invoer: gegevens 2013: M=0,3577, sd=0,2256, N=13

gegevens 2014: M=0,7, sd=0,2245, N=8.

Graphpad quickcalcs: two tailed, p-value:

online online

O+V+Em/3 O+V+Em/3

HC 2014 HC 2014 O+V+Em/3 O+V+Em/3

ES online ES enquête t1 t2

1 0,68 0,65 0,47 0,72

2 0,82 0,53 0,52 0,82

3 0,26 0,45 0,76 0,86

4 0,7 0,65 1,41 1,66

5 0,96 0,53 1,66 2,01

6 0,09 0,28 0,41 0,44

7 0,8 1,16 1,45

8 0,16 0,53 0,66 0,71

9 -0,05 0,33 1,34 1,32

gem 0,49 0,49 0,93 1,11

sd sd z-scores z-scores

49

uitkomst: 0,0031 “very statistically significant”

De interventie mag geslaagd heten.

Het lijkt zinloos de significantie te berekenen van het verschil tussen de Horizon College uitwisseling

2014 online en die van Zimmermann en Neyer (2013), gezien het onoverbrugbare verschil in aantal-

len leerlingen/studenten, namelijk 9 versus 527. Dat was ook niet de belangrijkste reden om Zimmer-

mann en Neyer (2013) als benchmark te kiezen, al zijn resultaten met zoveel proefpersonen wel

maatgevend. In hoofdstuk 7 wordt niettemin, parallel aan de significantieberekening van het effect-

verschil tussen uitwisseling 2014 en 2013, getracht de samenhang (r) te berekenen tussen de HC-

2014 online ES’en en die van Zimmermann en Neyer in tabel 2.

De ontwerphypothese

De ontwerphypothese (bijlage 1) die stelt dat leerintensivering zoals in de interventie van de Horizon

College 2014-uitwisseling bij internationale uitwisselingen voor leerlingen tussen de 13 en de 22 jaar

leidt tot een grotere kans op life events ‘internationale mobiliteit’, is ten dele bevestigd. Het onder-

zoek kan immers slechts uitspraken doen over 16- tot 20-jarigen, de deelnemers aan de Horizon Col-

lege-uitwisselingen. De individuele analyses laten zien dat sommige 16-jarigen laag scoren op t1: ze

hebben dan nog te weinig persoonlijkheid ontwikkeld, al hangt dit waarschijnlijk ook samen met de

opleidingscategorie. Twintigjarigen hebben soms vooraf al veel persoonlijkheid ontwikkeld en vor-

ming ondergaan, waardoor de vooruitgangstest lager uitvalt dan verwacht; het uitdagingselement in

de interventie, vooral gezien de opleidingscategorie, kan niet sterk genoeg zijn. Voor 16- tot 20-jari-

gen is de ontwerphypothese bevestigd. Voor zover de ontwerphypothese een doelgroepanalyse

weerspiegelt, is de nieuwe korte internationale uitwisseling uitermate geschikt voor het mbo klas 1

en 2 en de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Voor de meeste studenten van 22 jaar kan des-

noods een groot deel van het (leuke én arbeidsintensieve) focuspakket van de leerintensivering in de

interventie vervallen.

7 Bespiegelingen over de rol van Emotionele stabiliteit

In de loop van het betoog is het verschil tussen Openheid en Vriendelijkheid enerzijds en Emotionele

stabiliteit anderzijds enige malen aan de orde geweest, zoals bij het contrast tussen totaaleffect en

vooruitgang naar aanleiding van tabel 1; er is nog niet diep op ingegaan omdat het onderwerp buiten

het directe bereik van de onderzoeksvraag valt. In de analyse van tabel 3 bleek de afwijkende rol van

Emotionele stabiliteit aantrekkelijke oplossingen in de weg te staan.

Jeronimus et al. (2014) schrijven Emotionele stabiliteit een cruciale rol toe bij life events en langeter-

mijneffecten, dat geldt niet voor Openheid en Vriendelijkheid.

In diagram 0.1 (bijlage 4) blijken Openheid en Vriendelijkheid vooral verdiept te worden voor het ‘to-

taaleffect’, en Emotionele stabiliteit in diagram 0.2 (bijlage 4) vooral voor de ‘vooruitgang’. Emotio-

nele stabiliteit is zo ongeveer alleen actief tussen t1 en t2. Volgens Zimmermann en Neyer (2013) is

het effect op Emotionele stabiliteit afhankelijk van de duur van de uitwisseling. Dat wijst er mijns in-

ziens op dat Openheid en Vriendelijkheid een kenmerkspecifiek ontwikkelingspatroon hebben dat los

staat van de uitwisselingsduur, terwijl het scorebord met streefdoelen voor Emotionele stabiliteit

zichtbaar bij het einde van de uitwisseling staat.

50

Als er sprake is van een kenmerkspecifiek ontwikkelingspatroon dan wordt daarmee de afstand van

de ES-waarden die ik tot nu toe heb berekend, tot de kenmerkspecifieke ontwikkelingslijn een nieuw

belangrijk meetpunt voor wellicht een mogelijke life event.

Een tweede consequentie van een kenmerkspecifieke ontwikkelingslijn is dat de samenhang tussen

verschillende uitwisselingen groter wordt. Laat ik diagram ht1 als voorbeeld nemen:

In diagram ht1 is tabel 3 weergegeven als waren HC-2014 en Zimmermann en Neyer 5 maanden en -

8 maanden één uitwisseling. Het opmerkelijke is dat V-HC/t2/wk1 (het linker rode blokje) precies op

de verlengde lijn ligt die V-t2/Z&N/5mnd verbindt met V-t3/Z&N/8mnd, r2=1. Dat wil zeggen dat de

gemiddelde 2014/HC’er wat Vriendelijkheid betreft zijn life event deelcertificaat keurig heeft gehaald

op hc/t2/week1 ondanks de negatieve score.

Bij Openheid is de samenhang iets minder volmaakt: r2=0,9773, dus: of er is wat afstand van O/HC/t2

tot de O-ontwikkelingslijn, en wel in positieve zin, dus de gemiddelde 2014/HC’er heeft op t2 zijn life

event deelcertificaat voor Openheid gehaald, of HC-2014/O past niet naadloos op de O-ontwikke-

51

lingslijn omdat het aantal leerlingen (9) veel meer statistische ruis veroorzaakt dan het aantal studen-

ten (527) van Zimmermann en Neyer, maar ook dan ligt O/HC/t2 nog aanzienlijk boven het verlengde

van de lijn O/ZN/t2 en O/ZN/t3, en is de kans groot op een life event deelcertificaat.

Em-hc/t2 (het groene driehoekje in vak ‘week1 x 0,35’) past echter volstrekt niet op de lijn van Em-

Z&N/t2-t3, met kruisjes aangegeven. Emotionele stabiliteit is wel sterk afhankelijk van de duur van

de uitwisseling: een lage Em-waarde bij het begin van de uitwisseling, een hoge aan het einde ervan.

In diagram ht1 heeft Emotionele stabiliteit op week-1 al de waarde die normaal zou zijn in de fictieve

week 38, zie diagram ht2. Voor Emotionele stabiliteit is niet de impactwaarde van het moment door-

slaggevend, maar het verschil daarvan met de ingebouwde eindwaarde in week 32. Geprojecteerd in

het vlak van week 32 is een positieve eindscore al bereikt op week-1. De gemiddelde 2014-HC’er

heeft op t2 met verve zijn nieuwe setpoints ingesteld van de persoonlijkheidsverandering O-V-Em, de

life event is een feit.

Doordat Emotionele stabiliteit zich spiegelt aan het streefdoel bij het eindpunt van de uitwisseling

dat bereikt moet worden voor een life event, wordt het fundamentele bezwaar tegen een kenmerk-

specifieke interpretatie van tabel 3 weggenomen. De consequentie zou zijn dat niet, zoals in tabel 2

en 3, de ES-waarden van Openheid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit bepalend zijn voor de

life event, maar de afstand van de ES-waarden tot de kenmerkspecifieke ontwikkelingslijn. Dit

vergt nieuw onderzoek.

De rol van Emotionele stabiliteit bij langetermijneffecten

Jeronimus, Riese, Sanderman en Ormel (2014) beschrijven de wederzijdse causaliteit van Emotionele

stabiliteit en levenservaringen. Emotionele stabiliteit voorspelt majeure levenservaringen, en ma-

jeure levenservaringen en life events verklaren de helft van de variantie in Emotionele stabiliteit. Ver-

anderingen in Emotionele stabiliteit als gevolg van levenservaringen hebben een langetermijneffect,

life events hebben geen langetermijneffect op Emotionele stabiliteit-‘setpoints’. Dit kan betekenen

dat Emotionele stabiliteit binnen de cluster ‘internationale mobiliteit’ langetermijnveranderingen kan

vastleggen in setpoints. Grote veranderingen in Emotionele stabiliteit als gevolg van indringende le-

venservaringen, zoals bij HC 2014 (t2-t1) ES in tabel 2, kunnen dan in combinatie met grote effecten

op Openheid en Vriendelijkheid (zoals in diagram ht1), ook een langetermijneffect hebben.

Dit alles is nog erg speculatief, maar diagram ht1 en ht2 bieden aanknopingspunten voor verder on-

derzoek. Tot dan lijkt de benadering in dit paper 5 op basis van een ‘trait change effectivity’ een ver-

antwoorde werkwijze.

8 Conclusies en discussie

In hoofdstuk 8 worden het onderzoek en de resultaten ervan geïnterpreteerd ten opzichte van de

context. In bijlage 6 is het onderzoek getoetst aan de eisen die het NJI (Nederlands Jeugd Instituut)

stelt aan zulk onderzoek.

8.1 conclusies en discussie ten aanzien van de interventie

De belangrijkste conclusies van de interventie hebben betrekking op de ontwerphypothese (hierbo-

ven in par 6) en op de ontwerpregels.

52

Ontwerphypothese

De ontwerphypothese (bijlage 1, hier samenvatting van de conclusie in hoofdstuk 6) houdt in dat

leerintensivering zoals in de interventie van de Horizon College uitwisseling 2014 ertoe leidt dat 13-

22 jarige deelnemers aan een internationale uitwisseling een grotere kans hebben op een life event

‘internationale mobiliteit’. Deze hypothese wordt bevestigd in de individuele analyse van de online

big five test en van de telefonische enquête big five test, althans voor zover het 16-20 jarige mbo-

leerlingen betreft. Voor 13-15 jarige deelnemers is de persoonlijkheid vaak niet voldoende ontwik-

keld (een lage t1-score naast een lage t2-score), maar dat is erg afhankelijk van de opvoeding en op-

leiding. Voor 20-22-jarigen lijkt belangrijk of zij voldoende vorming/opvoeding hebben genoten om

een minimale basis voor openheid te hebben opgebouwd. Leeftijd alleen is in dezen niet een allesbe-

palende factor, het gaat vooral ook om opvoeding en onderwijs.

Ontwerpregels:

Ontwerpregels (1), (3) en (4) (bijlage 1) zijn in de tekst herhaaldelijk expliciet gesignaleerd. Ze zijn

ontstaan als een mix tussen theorie en praktische ervaring (zie bijlage 1 sub probleembeschrijving

uitwisseling 2013), en lijken hun nut via de score van de interventie te bewijzen. De ontwerpregel (2)

is blijkens de interviews met de leerlingen vooral nodig geweest om tot een goede band met het

gastgezin te komen. Hij heeft goed gewerkt. In 2014 bleken de Italiaanse leerlingen, voor wie Engels

de tweede vreemde taal is, duidelijker op taalkennis gescreend, zoals ook na 2013 was afgesproken.

Een derde factor is dat er in 2014 twee leerlingen waren die zowel Nederlands als Italiaans (en omge-

keerd) spraken, en dus (met veel plezier) konden tolken als het echt nodig was. Gezien de belangrijke

rol van het gastgezin (een soort ‘thuis’-anker voor de nog maar 17-jarigen) blijft ook ontwerpregel 2

belangrijk.

Bij wijze van conclusie worden de interventies nog eens kort nagelopen vanuit het perspectief van

het programma (afgezien van het eerste punt):

1. De evaluatie

In hoofdstuk 5 is het effect van de interventies gemeten: 0,46 sd (tabel 10, H5), berekend als het ver-

schil tussen het effect van de uitwisseling 2013 en 2014. Gerekend naar de Hattie-norm van 0,4 sd is

dit net voldoende effectief. Van dit effect gaat 48 % naar interventies bij stedenbezoeken, 37% gast-

gezin, en 15% focus (zie bijlage 9), vastgesteld aan de hand van verwijzingen ernaar in de leerlingdo-

cumentatie (interviews, vragenlijsten, enquêtes, feedbacklijstjes), conform de hypothese op basis

van het interventieontwerp. De kern van de interventies is het maximaliseren van het aantal nieuwe

internationale contacten, de score (H4): 7,3 (in 1 week)(vs de benchmarkpublicatie 3,5 (in 8 maan-

den)). De mbo-leerlingen lijken ver boven hun schoolniveau gepresteerd te hebben. De meest effec-

tieve onderwijstechnieken van Hattie (2009 en 2012) hebben goed gewerkt, maar waren erg arbeids-

intensief. De leerlingen waren onder de indruk: “Groots opgezet!” Vanuit de leerlingen gezien was de

hele uitwisseling-2014 een groot succes, en daarnaast ook leuk.

In H6 zijn de individuele scores van de leerlingen: ruim 5 op 8 een life event, vergelijkbaar met de

74%-norm van Angulo (2008) voor studenten; in 2013 is de individuele score 3 op 13, dus 23%. Het

verschil tussen de uitwisseling 2013 en 2014 (0,46 sd), de interventie dus, is zeer significant: p-

waarde 0,0031.

2. Tussen uitwisseling en interventie

53

De interventies vooronderstellen wel een mbo-setting: een groep leerlingen [dus veel peer-feed-

back], relatief jonge leerlingen (gemiddeld 17,5)(vergelijk de bespreking van de ontwerphypothese,

par 6), met zeer intensieve begeleiding (interviews, opdrachtmaterialen, zo nodig niet-directief bijstu-

ren). De gastgezinfactor maakt deel uit van de interventies. In toenemende mate gaan ook studenten

in groepsvorm op uitwisseling.

De omgeving moet ook uitdagend zijn: Lamborghini’s in de etalages van Monaco, de sfeer proeven in

het Casino, de jachten in de haven, onbetaalbare mode in Sanremo, winkelen en flaneren in Nice.

Zulke omgevingsfactoren maken vooral deel uit van de uitwisseling, niet van de interventie. Je voelt

je als mbo-leerling dan heel, heel ver van huis, en van school.

3. Hattie: leren zichtbaar maken

De theoretische onderbouwing van het interventieontwerp (de hoogste onderwijs succestechnieken

van Hattie, de mbo-leerlinganalyses van WRR (2009) en Elffers (2011) en de theoretische onderbou-

wing van het uitwisselingseffect (Zimmermann en Neyer, 2013) hebben bijgedragen tot een aanslui-

tende leeruitdaging voor de leerlingen. Het meest geslaagde effect van de interventies, dat echter

niet direct gemeten is, is focus geweest; de leerlingen waren niet te onderscheiden van serieuze stu-

denten. Het zichtbaar maken van het leren (veel tests, interviews, feedback) maakt leren voor de

leerling interessant ( cf Hattie, 2012).

8.2 conclusies en discussie ten aanzien van het onderzoek

Aan het slot van par 5 zijn de nulhypothese en de alternatieve hypothese weerlegd. De belangrijkste

uitkomsten zijn opgesomd aan het einde van par. 5 en van par 6. In par 6 en 7.1 is de ontwerphypo-

these van de interventie bevestigd voor de leeftijdscategorie 16-20 jaar.

8.2.1 conclusies ten aanzien van het onderzoek

conclusie 1 de antwoorden op de onderzoeksvraag


één week op de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen?

Het effect van de Horizon College uitwisseling-2014 is ‘zeer groot’. De leerlingen zijn zozeer

gegroeid in openheid, vriendelijkheid en evenwichtigheid dat ze de life event ‘internationale

mobiliteit’ hebben meegemaakt, waardoor er sprake kan zijn is van een langetermijneffect,

van persoonlijkheidsverandering. Maar zie ook het laatste punt van 8.2.2.

De interventie-2014 is de doorslaggevende factor; ze verklaart meer dan de helft van het ef-

fect van de hele uitwisseling 2014.

Het effect van de uitwisseling 2014 is ruim het dubbele van 2013. Het verschil tussen 2013 en

2014 is ‘zeer significant’. Van toeval kan nauwelijks sprake zijn.

Het aantal life events ‘internationale mobiliteit’ in 2014 is gestegen tot 75% vergeleken met

23% in 2013, respectievelijk 6 op 8 leerlingen en 3 op 13. Dit percentage correspondeert met

de internationale norm bij studentenuitwisselingen.

Het effect van 2014 in één week is bijna twee keer zo groot als het effect van internationale

studentenuitwisselingen van 5 en 8 maanden van een groot toonaangevend onderzoek dat

54

als benchmark-studie heeft gefungeerd. Het aantal nieuwe internationale contacten dat per

leerling is gelegd, komt daarmee overeen, respectievelijk 7,3 en 2,9, ruim het dubbele.

Behalve voor de eerstejaars mbo-leerlingen van het Horizon College, lijken de conclusies (op basis

van de interventie) toepasbaar op alle eerste- en tweedejaars mbo-leerlingen, bovenbouw havo-leer-

lingen en vierdejaars vwo-leerlingen die aan een internationale uitwisseling deelnemen. De onder-

grens is 16 jaar. Maar gezien het verschil in effect size tussen de Horizon College uitwisseling-2014 en

de uitwisselingen van Zimmermann en Neyer kan de indirecte sturing van de 2014-interventies ook

wonderen verrichten onder 22-jarigen.

conclusie 2 De relevantie van het onderzoek voor de school

Het effect voor de school is groot: er komen meer open, vriendelijke en evenwichtige leerlingen te-

rug op school. Zij zullen waarschijnlijk beter, soepeler en verantwoordelijker de opleiding vervolgen,

althans als de school inspeelt op de Hattie-benadering (‘leren zichtbaar maken’) van tijdens de uit-

wisseling. Jammer genoeg is er geen follow-up big five test geweest na 6 maanden.

conclusie 3 Het maatschappelijk rendement van het onderzoek

Veel geld besteedt de Europese Unie aan subsidie voor inter-Europese uitwisselingen (Erasmus), met

als doelstelling een groter wij-gevoel binnen de EU. Als de duur van een uitwisseling kan worden in-

gekort met daarbij een groter effect, dan kan er wellicht bezuinigd worden. Als de uitwisselingen

goedkoper worden, en de persoonlijke winst in termen van carrière en leervermogen toeneemt, dan

neemt naar verwachting ook de behoefte aan subsidie af.

8.2.2 discussie ten aanzien van het onderzoek

Suggesties voor herontwerp:

Onderzoek vanuit beide scholen

Het is beter als beide uitwisselscholen meedoen aan het onderzoek. In dat geval kunnen de onder-

zoeksgegevens van beide kanten vergeleken worden. De door het onderzoek beschreven gebeurte-

nissen zijn nu volledig vanuit Nederlands perspectief geïnterpreteerd. De interculturele aspecten van

de persoonlijkheidswinst zijn nu ook onderbelicht gebleven.

Follow-up effectmeting

Na een half jaar een follow-up big five online test, om na te gaan of de langetermijneffecten na een

half jaar nog doorwerken, en om te zien of en hoe de uitwisseling de schoolcarrière heeft beïnvloed.

De oorspronkelijke opzet van het onderzoek was een uitwisseling in februari 2014 en een in februari

2015. De big five enquête over 2013 zou dan een minder prominente rol hebben gehad. Ik betreur

dat het Horizon College niet heeft ingestemd met een uitwisseling in 2015. Voor positieve internatio-

nale effecten op het onderwijs, zie Oonk (2004); Scholtes, Groot & Visser (2005); Maslowski, Naayer,

Oonk, & Van der Werf (2009) en Thijs & Resink (2010).

Leereffect Openheid meteen verankeren

Eén kernelement uit paper-1 is in het onderzoek volkomen veronachtzaamd. Daarom herhaal ik het

nu graag:

55

In paper 1 is herhaaldelijk (zie aldaar paragraaf 4.3) gewezen op Hattie’s (2009, p157) conclusie dat

life event effecten qua leervermogen (dus Openheid) na de interventie (bij Hattie een avontuurpro-

gramma uit Hattie et al. (1997), in dit onderzoek een internationale uitwisseling) meteen moeten

worden benut. Hierboven betreurde ik al dat er geen follow-up effectmeting uiterlijk 6 maanden na

t2 heeft plaatsgevonden, dat is jammer; zie ook bijlage 6. Jammer is ook dat met het toegenomen

effect niets is gedaan. Geen speciale aandacht om de teruggekeerde mbo-uitwisselaars hun nieuwe

leervermogen, in ieder geval ten aanzien Openheid, vaster te laten verankeren. Zoals alle onderwijs-

effecten vergen ook uitwisselingseffecten onderhoud.

Literatuur:

Angulo, S. K. (2008). Identity Change in Students Who Study Abroad. (Dissertatie, The University of

Texas at Austin, 2008). Ontleend aan: http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu

los97170/angulos97170.pdf#page=3

Baarda, B., Bakker, E., Van der Hulst, M., Fisher, T., Julsing, M., Van Vianen, R., & De Goede, M.

(2012). Basisboek methoden en technieken: kwantitatief praktijkgericht onderzoek op weten

schappelijke basis. (5e druk). Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.

Bachner, D., & Zeutschel, U. (2009). Long-term effects of international educational youth exchange.

Intercultural Education, 45-58.

Caspi, A., & Roberts, B. W. (1999). Personality continuity and change across the life course. In L. A.

Pervin & O. P. John (Eds.), Handbook of personality theory and research (2nd ed.), (pp. 300–326).

New York, NY: Guilford Press.

Denissen, J. J. A., Geenen, R., Aken, M. A. G. van, Gosling, S. D., & Potter, J. (2008) The Big five Inven-

tory (BFI) – Dutch version, Reliability, validity, and factorial invariance across age groups and

languages. Journal of Personality Assessment, 9(2), 152-157.

Duijvenvoorde, A. C. K. van, & Crone, E. A. (2013). The teenage brain: A neuroeconomic approach to

adolescent decision making. Current Directions in Psychological Science. p. 108-113. doi:

10.1177/0963721413475446

Elffers, L. (2011). The transition to post-secondary vocational education: Students’ entrance, expe-

rience and attainment. (Dissertatie, Universiteit van Amsterdam, 2011).

Engel, C. (2010). The impact of Erasmus Mobility on the professional career: Empirical results of in-

ternational studies on temporary student and teaching staff mobility. Belgeo, 4

Fischer, K. (2009, February 12). Short study-abroad trips can have lasting effect, research suggests.

Chronicle of Higher Education. Retrieved from www.Chronicle.com/article/Short-Study

Abroad-Trips-Can/1541

Fischer, K. (2011, November 18). Study-Abroad Numbers Rebound as Colleges Offer Cheaper

Options. Chronicle of Higher Education, 00095982, 11/18/2011, 58(13).

Handboek over de internationalisering van het hoger onderwijs in Vlaanderen (2013)(online, 2e druk)

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu%09los97170/angulos97170.pdf#page=3

http://www.lib.utexas.edu/etd/d/2008/angu%09los97170/angulos97170.pdf#page=3

56

Hattie, J. A. C., Marsh, H. W., Neill, J. T., & Richards, G. E. (1997). Adventure education and outward

bound: Out-of-class experiences that make a lasting difference. Review of Educational Re

search, 43-87.

Hattie, J. A. C. (2009). Visible Learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achieve-

ment. London and New York: Routledge.

Hattie, J. A. C. (2012). Visible learning for teachers: Maximizing impact on learning. London and New

York: Routledge.

Horn, A. S., & Fry, G. W. (2012). Promoting Global Citizenship through Study Abroad: The Influence of

Program Destination, Type, and Duration on the Propensity for Development Volunteerism.

International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 1-21.

Hunley, H. A. (2010). Students’ functioning while studying abroad: The impact of psychological dis-

tress and loneliness. International Journal of Intercultural Relations, 34 (4), 386–392.nt.

London and New York: Routledge.

Janson, J. K., Schomburg, H., & Teichler, U. (2009). The professional value of Erasmus Mobility. ACA-

paper

Jeronimus, B. F., Riese, H., Sanderman, R., & Ormel, J. (2014). Mutual reinforcement between

neuroticism and life experiences: A five-wave, 16-year study to mutual reinforcement

between neuroticism and life experiences: A five-wave, 16-year study to test reciprocal

causation. Journal of Personality and Social Psychology (Impact Factor: 5.08). 08/2014;

107(4). doi: 1Jero0.1037/a0037009

Lang, F. R., Lüdtke, O., & Asendorpf, J. B. (2001). Testgüte und psychometrische Äquivalenz der

deutschen Version des Big Five Inventory (BFI) bei jungen, mittelalten und alten Erwachsenen

[Validity and psychometric equivalence of the German version of the Big Five Inventory in

young, middle-aged and old adults]. Diagnostica, 47, 111–121. doi: 10.1026//0012-

1924.47.3.111

Lubbers, M. J., Molina, J., Lerner, J., Brandes, U., Ávila, J., & McCarty, C. (2010). Longitudinal analysis

of personal networks: The case of Argentinean migrants in Spain. Social Networks, 32, 91–104.

doi: 10.1016/j.socnet.2009.05.001

Martinsen, R. A. (2010). Short-Term Study Abroad: Predicting Changes in Oral Skills. Foreign

Language Annals, 43(3), 504-530.

Maslowski, R., Naayer, H., Oonk, G. H., & Werf, M. P. C. van der. (2009). Effecten van internationali-

sering in het voortgezet onderwijs: Een analyse van de implementatie en effecten van een Eu-

ropese en internationale oriëntatie. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.

Messer, D., & Wolter, S. C. (2005). Are student exchange programs worth it? Forschungsinstitut zur

Zukunft der Arbeit. Discussion paper 1656.

Nunan P. (2006) An exploration of the long term effects of student exchange experiences. In: Aus-

tralian International Education Conference 2006, pp 1-10 – www.idp.com/aiec

57

Oonk, G. H. (2004). De Europese integratie als bron van onderwijsinnovatie: een onderzoek naar de

betekenis en de resultaten van de internationalisering in het voortgezet onderwijs in Neder-

land. (Dissertatie, Universiteit van Amsterdam, 2004).

Paige, R. M., Fry, G. W., Stallman, E.M., Josic, J., & Jon, J. E. (2009). Study abroad for global engage

ment; the long-term impact of mobility experiences. Intercultural Education. 29-44. doi

10.1080/14675980903370847

Ritz, A. A. (2011). The Educational Value of Short-Term Study Abroad Programs as Course Compo-

nents. Journal of Teaching in Travel & Tourism, 11(2), 164-178.

doi:10.1080/15313220.2010.525968

Rodriguez, S. L., & Chornet-Roses, D. (2014). How ‘Family’ is your host family? An examination of

student–host relationships during study abroad. International Journal of Intercultural Relati-

ons, 39, 164- 174.

Scholtes, E., Groot, A., & Visser, F. (2005). Varianten van internationalisering in het Nederlandse

Onderwijs: Verkenning in opdracht van de Onderwijsraad. Amersfoort: Twynstra Gudde.

Soto, C. J., John, O. P., Gosling, S. D., & Potter, J. (2011). Age differences in personality traits from 10

to 65: Big five domains and facets in a large cross-sectional sample. Journal of Personality and

Social Psychology, 100, 330-348. doi: 10.1037/a0021717

Thijs, A., & Resink, F. (2010). Leren van internationaal onderwijs: vier internationale onderwijspro-

gramma's in het voortgezet onderwijs in kaart gebracht. Enschede: SLO.

Verbondenheid-leerprestaties-leerdruk. (2014) Ontleend aan http://www.pluskracht.nl/ (beginhelft

geblokkeerd)

Veerman, J. W. (2008). Methoden voor het kwantificeren en toetsen van effecten. In: T. A. van

Yperen & J. W. Veerman (red.), Zicht op effectiviteit: handboek voor praktijkgestuurd effect-

onderzoek in de jeugdzorg. (pp. 307-330). Delft: Eburon.

WRR. (2009). Vertrouwen in de school: over de uitval van ‘overbelaste’ jongeren. Amsterdam:

Amsterdam University Press.

Yair, G. (2008), Key educational experiences and self-discovery in higher education. Teaching and

teacher education, 92-103.

Yair, G. (2009). Key Educational Experiences in Israeli Families: Adventures, Trust and Self-Discovery.

Journal of Comparative Family Studies, 809-825.

Zimmermann, J., & Neyer, F. J. (2013). Do We Become a Different Person When Hitting the Road?

Personality Development of Sojourners. Journal of Personality and Social Psychology,

515-530. doi: 10.1037/a0033019

Zhang, J., Mandl, H., & Wang, E. (2010). Personality, acculturation, and psychological adjustment of

Chinese international students in Germany. Psychological Reports 107 (2) 511-525. doi:

10.2466/07.09.11.17.PRO.107.5.511-525

http://www.pluskracht.nl/

58

BIJLAGEN

bijlage 1 scharnierpunten van het onderzoek

onderzoeksvraag:

Wat is het effect van een intensieve internationale mbo-uitwisseling van één week op de persoon-

lijkheidsontwikkeling van de leerlingen?

nulhypothese:

de effectgrootte van de HC Italië-uitwisseling 2014 op de big five persoonlijkheidskenmerken Open-

heid, Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit is niet of nauwelijks groter dan van de Horizon College

Italië-uitwisseling 2013.

alternatieve hypothese:

de effectgrootte van de Italië-uitwisseling 2014 op de big five persoonlijkheidskenmerken Openheid,

Vriendelijkheid en Emotionele stabiliteit is, afgezien van de duur en de leerintensiteit, vergelijkbaar

met die van de 20 (t2) en 32 (t3) weken durende uitwisselingen in Zimmermann en Neyer (2013).

probleembeschrijving uitwisseling 2013:

als bij een internationale uitwisseling sprake is van een ongericht leerdoel, van een geringe socialisa-

tiedruk, van moeizame communicatie tussen de bezoekende en de gastleerlingen, van eentalige

groepjes, en bovendien van weinig inhoudelijke uitdaging, is de kans op een sprong in de persoonlijk-

heidsontwikkeling gering.

ontwerphypothese:

als bij een internationale uitwisseling van één week het programma geïntensiveerd wordt (zie figuur

2) neemt bij adolescenten (13-19 jr) en jongvolwassenen (18-22 jr) de kans op een life event, een

specifieke sprong in de persoonlijkheidsontwikkeling) toe. (perioden ontleend aan Van Duijven-

voorde & Crone (2013) en Soto, John, Gosling, & Potter (2010))

ontwerpregels voor ontwerpplan interventies (paper 1)

De belangrijkste mogelijke oplossingen zijn samengenomen in onderstaande ontwerpregels:

(1) de socialisatiedruk verhogen ten einde de geringe duur van de ultrakorte internationale uit-

wisseling te compenseren.

(2) het risico van een te zwak English as a Foreign Language (Erasmus Engels)in het programma,

wat kan leiden tot afhaken, tegengaan door een 100- woordencursusje Italiaans vooraf aan

te bieden, waardoor ook de communicatie met het gastgezin beter wordt.

(3) het wegebben van socialisatiespanning tegengaan door gemengde Italiaans-Nederlandse

groepjes te formeren en die aanvullende vakopdrachten mee te geven.

(4) de vakinhoud zo kiezen dat de socialisatiespanning erdoor wordt bevorderd en tegelijk de

parallellie met de onderwijsgroep in Alkmaar in stand blijft.

59

bijlage 2

relevante basisinformatie: deelvragen met korte antwoorden 1. wat zijn de belangrijkste effecten van een internationale uitwisseling? Literatuur:

+carrière, +groter leerpotentieel, +minder etnocentrisch wereldbeeld, +sprongetje persoonlijkheids-

ontwikkeling: Vriendelijkheid, Openheid en Emotionele Stabiliteit. De laatste factor, de persoonlijk-

heidsverandering, wordt gezien als de oorzaak voor de andere drie.

1.1 door welke factor komen die effecten vooral tot stand? Literatuur:

+sprongetje persoonlijkheidsontwikkeling: Vriendelijkheid, Openheid, Emotionele stabiliteit; dus stu-

ren op interventies die deze factor, meestal indirect, triggeren. Zie sub 1.3

1.2 wat is daarvoor de psychologische verklaring? Literatuur:

Zimmermann en Neyer (2013): internationale uitwisseling leidt tot life event, waardoor specifieke

persoonlijkheidsveranderingen ontstaan. Een life event is een zeer ingrijpende persoonlijke ervaring

die je je hele leven bijblijft, zoals verhuizen, trouwen, ontslag, kinderen krijgen, je eerste baan, uit

huis gaan etc., vaak komt de burgerlijke stand eraan te pas. De life event bij int. uitwisseling zou val-

len onder 'verhuizen', volgens Z&N hier in de vorm van ‘internationale mobiliteit’

1.3 wanneer in de uitwisseling treedt het sprongetje in de persoonlijkheidsontwikkeling op?

Zimmermann en Neyer (2013) veronderstellen niet in de eerste drie maanden, en hebben onder-

zocht: niet na de zesde maand. G. W. Fry (in een interview van Fischer, 2011): ”Het kan ook in een

week, als de leerintensiteit maar groot genoeg is.” Deze uitspraak van Fry wordt in dit onderzoek ge-

toetst.

2. wat zijn de belangrijkste kenmerken van de Italië-uitwisselingen in 2012 en 2013?

* duur ultrakort: 1 week

* alles in het Engels,

* gastgezin bij uitwisselmaatje thuis

* dagdeel school; schoolcurriculum/bedrijfsbezoeken

*doel 2012 en 2013: buitenlandervaring, (2014: life event ‘internationale mobiliteit’)

60

bijlage 3 ruwe testuitkomsten online en enquête

online; omzetting percentielen in z-scores

tabel b1 online big five data met omzetting percentielen in z-scores

experiment-groep

exp-groep 2014 Horizon College: online big five test OutofService t1=eind jan 2014, t2= half maart 2014

percentielen prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl

N=9 middle tail z-score

z-score z-score

z-score z-score

z-score z-score

z-score z-score z-score

exp t1-t2 o t1 o t2 z t1 z t2 ex t1 ex t2 v t1 v t2 em t1 em t2 em t2

1 12 0,15 14 0,18 64 0,92 69 1,02 89 1,6 83 1,37 44 0,58 48 0,64 51 0,7 82 1,34

2 16 0,2 27 0,35 17 0,21 30 0,39 74 1,13 89 1,6 44 0,58 69 1,02 57 0,8 73 1,1

3 5 0,06 16 0,2 52 0,71 52 0,71 70 1,04 79 1,25 74 1,13 63 0,9 73 1,1 86 1,48

4 95 1,96 97 2,17 79 1,25 58 0,81 70 1,04 70 1,04 83 1,37 89 1,6 63 0,9 78 1,23

5 76 1,18 80 1,28 89 1,6 98 2,63 89 1,6 97 2,17 90 1,64 97 2,17 97 2,2 99 2,58

6 35 0,45 46 0,61 10 0,13 10 0,13 59 0,82 48 0,64 44 0,58 32 0,41 16 0,2 24 0,31

7 65 0,93 80 1,28 74 1,13 89 1,6 91 1,7 93 1,81 90 1,64 79 1,25 63 0,9 93 1,81

8 35 0,45 35 0,45 21 0,27 6 0,08 86 1,48 96 2,05 32 0,41 57 0,79 73 1,1 63 0,9

9 65 0,93 70 1,04 25 0,32 47 0,63 93 1,81 91 1,7 92 1,75 74 1,13 82 1,3 93 1,81

stdev 0,61 0,66 0,53 0,8 0,35 0,49 0,54 0,53 0,5 0,642

gemiddelde 0,7 0,84 0,73 0,89 1,36 1,51 1,08 1,1 1 1,394

tabel b2

online big five data met omzetting percentielen in z-scores

controle-groep

ctr-groep 2014 Horizon College online big five test OutofService t1=eind jan 2014, t2= half maart 2014

percentielen prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl prctl

N=8 middle tail z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score z-score

ctr t1-t2 o ct1 o ct2 z ct1 z ct2 ex ct1 ex ct2 v ct1 v ct2 em ct1 ct2 em ct2

1 16 0,2 5 0,06 86 1,48 79 1,25 91 1,7 91 1,7 83 1,37 83 1,37 86 1,5 86 1,48

2 4 0,05 4 0,05 58 0,81 79 1,25 83 1,37 79 1,25 27 0,35 27 0,35 73 1,1 91 1,7

3 41 0,54 43 0,57 58 0,81 83 1,37 64 0,92 74 1,13 50 0,67 63 0,9 40 0,5 68 0,99

4 30 0,39 12 0,15 92 1,75 89 1,6 86 1,48 83 1,37 83 1,37 83 1,37 63 0,9 78 1,23

5 35 0,45 16 0,2 97 2,17 79 1,25 74 1,13 74 1,13 27 0,35 38 0,5 89 1,6 93 1,81

6 41 0,54 16 0,2 10 0,13 13 0,16 93 1,81 91 1,7 27 0,35 24 0,31 86 1,5 91 1,7

7 20 0,25 16 0,2 30 0,39 35 0,45 74 1,13 48 0,64 22 0,28 24 0,31 29 0,4 40 0,52

8 24 0,31 30 0,39 58 0,81 40 0,52 85 1,44 40 0,52 9 0,11 6 0,08 85 1,4 60 0,84

stdev 0,17 0,17 0,7 0,52 0,3 0,43 0,5 0,51 0,5 0,47

gemiddelde 0,34 0,2 1,04 0,98 1,37 1,18 0,61 0,65 1,1 1,283

61

dataverzameling: ruwe uitkomsten online bigfive test OutofService

tabel b1 experimentgroep 2014 Horizon College

N=9 middle tail z-scores jan '14

exp '14 o t1 o t2 z t1 z t2 ext1 ext2 vt1 v t2

em t1

em t2

1 0,15 0,18 0,92 1,02 1,6 1,37 0,58 0,64 0,69 1,34

2 0,2 0,35 0,21 0,39 1,13 1,6 0,58 1,02 0,79 1,10

3 0,06 0,2 0,71 0,71 1,04 1,25 1,13 0,9 1,1 1,48

4 1,96 2,17 1,25 0,81 1,04 1,04 1,37 1,6 0,9 1,23

5 1,18 1,28 1,6 2,63 1,6 2,17 1,64 2,17 2,17 2,58

6 0,45 0,61 0,13 0,13 0,82 0,64 0,58 0,41 0,2 0,31

7 0,93 1,28 1,13 1,6 1,7 1,81 1,64 1,25 0,9 1,81

8 0,45 0,45 0,27 0,08 1,48 2,05 0,41 0,79 1,1 0,90

9 0,93 1,04 0,32 0,63 1,81 1,7 1,75 1,13 1,34 1,81

stdev 0,61 0,66 0,53 0,8 0,35 0,49 0,54 0,53 0,54 0,64 gemid-delde 0,7 0,84 0,73 0,89 1,36 1,51 1,08 1,1 1,02 1,39

tabel 2 controlegroep 2014 Horizon College

N=8 middle tail z-scores jan '14

ctr '14 o ct1 o ct2 z ct1 z ct2 ex ct1

ex ct2

v ct1

v ct2

em ct1

em ct2

1 0,2 0,06 1,48 1,25 1,7 1,7 1,37 1,37 1,48 1,476

2 0,05 0,05 0,81 1,25 1,37 1,25 0,35 0,35 1,1 1,695

3 0,54 0,57 0,81 1,37 0,92 1,13 0,67 0,9 0,52 0,995

4 0,39 0,15 1,75 1,6 1,48 1,37 1,37 1,37 0,9 1,227

5 0,45 0,2 2,17 1,25 1,13 1,13 0,35 0,5 1,6 1,812

6 0,54 0,2 0,13 0,16 1,81 1,7 0,35 0,31 1,48 1,695

7 0,25 0,2 0,39 0,45 1,13 0,64 0,28 0,31 0,37 0,524

8 0,31 0,39 0,81 0,52 1,44 0,52 0,11 0,08 1,44 0,842

stdv 0,17 0,17 0,7 0,52 0,3 0,43 0,5 0,51 0,47 0,465

gem 0,32 0,23 1,04 0,98 1,37 1,18 0,61 0,65 1,11 1,283 o=openheid, z=zorgvuldigheid, ex=extraversie, v=vriendelijkheid, em=emotionele stabiliteit

62

'b3'-ouders-enquête: O, V, Em

ruwe data

tabel b3 uitwisseling 2013:

ja/nee vragen aan ouders over verschil voor en na de uitwisseling mrt 2013;

scores per j/n-vraag, telefonisch, 10 maanden later, N=13

ouders


1 0 0 0 0 0 0 0 0

2 1 0 1 0 1 2 0 0,5

3 0 0 0 1 0 2 0 0

de testvragen bij tabel b3 en b4 (enquete 2013 en 2014) Big five selectie: Vriendelijkheid, Emotionele stabiliteit en Openheid

Telefonische Interviewvragen voor ouders van groep maart 2013 en groep februari 2014:

Basis: theorie big five vragen (NPV2), getoetst door GZ- psycholoog Eline Vreijsen

Lees waar nodig ipv zoon dochter randomise volgorde

Vriendelijkheid:

Hoe was het gesteld met zijn vriendelijkheid na de reis in vergelijking met voor de reis?

(waar merkte u dat aan?) aan?)

Is zijn begrip voor mensen die fouten maken, veranderd?

Heeft hij In gezelschap genoeg om over te praten? (reserve)

[vraag 3=gemiddelde vraag 1 en 2]

Emotionele stabiliteit:

Vindt u achteraf dat uw zoon veranderd is tav volwassenheid sinds de excursie?

Is er een verandering opgetreden in zijn zelfvertrouwen sinds de uitwisseling?

Maakt uw zoon zich meer/minder/net zo vaak zorgen sinds de uitwisseling?

Is uw zoon sinds de uitwisseling minder snel zenuwachtig? (reserve)

Openheid:

Heeft uw zoon nog contact gehad met de Italianen die hij van de uitwisseling kent? (hoe vaak?)

Is er sinds de uitwisseling iets veranderd in hoe vaak hij naar feestjes gaat? Heeft hij sinds de uitwisseling meer vrienden en vriendinnen?

(O2)

63

4 1 1 1 1 0 1 0 1

5 0 1 0 1 0 2 0 0,5

6 0 0 0 0 0 1 0 0

7 0 0 0 0 0 1 0 0

8 1 0 1 1 1 1 1 0,5

9 0 0 1 1 0 2 0 0

10 0 0 0 0 0 2 0 0

11 0 1 1 1 0 0 0 0,5

12 0 0 0 0 0 2 0 0

13 0 0 1 0 0 2 0 0

tabel b4

uitwisseling 2014:

ruwe data

'b3'-ouders-enquête: O, V, Em N=8 Italië-uitwisseling 16-21 februari 2014

ouders


1 1 1 1 1 1 2 1 1

2 1 0 1 1 1 1 1 0,5

3 1 0 1 1 0 1 1 0,5

4 1 1 1 1 1 2 1 1

5 0 1 1 0 1 2 1 0,5

6 1 0 0 0 0 1 1 0,5

7

8 1 0 1 1 0 2 1 0,5

9 0 0 1 0 0 2 1 0

kolom V3: V3 is het gemiddelde van V1 en V2

kolom O1*2: O1 telt dubbel omdat weggevallen O3 niet werkte

nr 7: zoon woont zelfstandig, ouders niet op de hoogte. Dus 8 leerlingen

64

bijlage 4 berekeningen, analyses en diagrammen

ad par 1.1

tabel 1 (hoofd-

tekst)

hc 2014 Ot1 Ot2 Vt1 Vt2 Emt1 Emt2

ctr14 0,34 0,23 0,61 0,65 1,11 1,28

exp14 0,7 0,84 1,08 1,1 1,02 1,39

verschil-1 0,36 0,61 0,47 0,45 -0,09 0,11

verschil-2 0,25 -0,02 0,2

Diagram 0.1 effect per kenmerk op enig moment, meestal op t2 (tabel 1).

HC 2014 online experiment (parallel aan ES-berekening in tabel 8, ‘t2’)

Diagram 0.2 toename effect per kenmerk tussen t1 en t2 HC 2014 online (tabel 1) (parallel aan d (t2-t1) tabel 2)

65

t2

exp-ctr

0,61 0,45 0,11

berekeningen effectgroottes (d) tabel 2

a.

berekening 1 effect HC uitwisseling-2014 per persoonlijkheidskenmerk (Cohen d)

Effectgrootte t2 t2-d HC-2014-online (‘t2’ ES formule)(zie tabel 1 voor de inputgemiddelden)

Veerman’s (2008) “tussengroeps”-ES voor HC-2014-online: (in excel-notatie)

(gem t2exp - gem t2ctr)/WORTEL(((Nexp-1)*SD2expt2 + (Nctr-1)*SD2ctrt2) /(Nexp + Nctr -2))

O V Em tce (trait change effectivity)[som]

ES HC 2014 online ‘t2’ 1,23 0,877 0,196 2,303

66

b. Effectgrootte (t2-t1)

gebruikte ES-formule: (in excel-notatie)

((t2-t1)exp - (t2-t1)ctr)/WORTEL(((Nexp -1)*SD2expt2 + (Nctr -1)*SD2ctrt2) / (Nexp + Nctr -2))

Veerman (2008, 319): "geschikt voor kleine N")(ES=effect size=d)

O V Em tce (trait change effectivity)[som]

(t2-t1)-d HC 2014 online 0,5 -0,03 0,35 0,82

c. Uitkomsten voor de t1-waarde als uitkomst van ES-t2 minus ES-(t2-t1):

O V Em tce

'd' t1 0,73 0,907 -0,154 1,483

Detailberekening ES-waarden voor O, V en Em bij t2-formule en t2-t1-formule

KOLOM C KOLOM D KOLOM E KOLOM F KOLOM G KOLOM H

O V Em

hc/exp/14 t1t2 o t1 o t2 v t1 v t2 em t1 em t2

rij:

stdev 0,612383 0,660586 0,543453 0,529627 0,53633 0,642307 4

N=9 gem 0,703044 0,839967 1,077778 1,100556 1,021278 1,3942 5

hc/ctr/14 t1t2 o ct1 o ct2 v ct1 v ct2 em ct1 em ct2

stdev 0,171465 0,172097 0,497538 0,505418 0,470239 0,465033 8

N=8 gem 0,34095 0,227875 0,605813 0,646025 1,11065 1,283188 9

effectgrootte Veerman (2008, p 319):

t2-formule

(voor totaaleffect) 1,23271 0,87668 0,19595

(gem t2exp - gem t2ctr)/WORTEL((Nexp-1)*SD2expt2 + (Nctrl-1)*SD2ctrt2) / (Nexp + Nctrl -2))

toepassing:

t2-formule

Openheid: =(D5-D9)/(WORTEL(((8*D4*D4)+(7*D8*D8))/15)) = 1,232708 (D12) 15

Vriendelijkheid: =(F5-F9)/(WORTEL(((8*F4*F4)+(7*F8*F8))/15)) = 0,876677 (F12) 16

Em. stabiliteit: =(H5-H9)/(WORTEL(((8*H4*H4)+(7*H8*H8))/15)) = 0,195953 (H12) 17

effectgrootte Veeerman (2008, p. 318-319)

t2-t1-formule:

(voor vooruitgang) 0,50348 -0,03363 0,35371 20

67

((t2-t1)exp - (t1-t2)ctr)/(WORTEL(((Nexp -1)*SD2expt2 + (Nctrl -1)*SD2ctrt2) / (Nexp + Nctr -2))

toepassing:

t2-t1 formule Openheid =((D5-C5) - (D9-C9))/(WORTEL((8*D4*D4 + 7*D8*D8)/15)) =0,503476 (D20)

Vriendelijkheid: =((F5-E5) - (F9-E9))/(WORTEL((8*F4*F4 + 7*F8*F8)/15)) = -0,03363 (F20)

Emotionele stabiliteit: =((H5-G5) - (L9-G9))/(WORTEL((8*H4*H4 + 7*H8*H8)/15)) = 0,353709 (H20)

diagram b3 HC 2014 t2-ES, 1 wk

diagram b1 diagram b2 HC 2014 (t2-t1)-ES, 1wk

over-

zicht

alleen

‘vooruit-

gang’

totaalef-fect op t2

68

Martha Vreijsen+I21E6A1:I22A1:I24A1:I26A1:I29A1:I30A1:I31A1:A1:I23bijlage 5

paper 5

individuele analyse online; voor ruwe data zie bijlage 3

experimentgroep 2014 Horizon College

individuele analyse online; voor ruwe data zie bijlage 3

N=9 voor groepsanalyse, zie bijlage 4 en hoofdtekstlegenda: onderaan

A B C D E F

life event

online enqu

b3=o-v-em indiv norm: norm: t2-

o+v+em 't2-t1' Hattie Hattie score

b3 t1 b3 t2 ES >0,4 >0,4 interviews etc

1 0,47 0,72 0,6819 ja 0,6514 2 ok, nu juist ++ over gastgezin,

2 0,52 0,82 0,8236 ja 0,5292 2,3 komt op gang, al meer zelfvertrouwen

3 0,76 0,86 0,2611 neen 0,4478 2,4 nog niet echt, contacten gaan beter

4 1,41 1,66 0,7094 ja 0,6514 4,6 nu wel + in groep, itt school

5 1,66 2,01 0,9606 ja 0,5292 5,6 zeer open en vriendelijk

6 0,41 0,44 0,0855 speciaal 0,2849 1,2 centrale rol als vertaler; ++; hors categorie

7 1,16 1,45 0,8066 ja --- 4 "uitw voegt niet veel toe", woont zelfstandig, ouder

8 0,66 0,71 0,1575 neen 0,5292 2 jong, enthousiast, ++ contact, + in groep

9 1,34 1,32 -0,048 neen 0,3257 3,7 ouder, + samenwerken, + in groep

0,93 1,11 0,4932 0,4936 3,09

gem gem gem gem gem

life events 5 op 8: 62,5%

toelichting (ll=leerling)

A b3 t1 zijn de t1-gemiddelden van O+ V+Em in ruwe data.

B b3 t2 idem maar dan de t2-gemiddelden van O+ V+ Em

C ES: verschil A en B /0,36; ll 9 wel veel bagage van t1.

D ll3 negatief + afwachtend, ll 6 pdd (telt dus niet mee).

E ll3 en ll 8 hebben bij de enquête wel een life event bereikt,

maar de geloofwaardigheid van de online cijfers is groter;

ouders zijn misschien niet altijd even objectief.

De E-cijfers zijn dubbel bewerkt na standaardisering:

1. conversie *0,82/8,25, enquête>online,

2. homogenisering van gemiddelden van hc 2014 online en

hc 2014 enquête, omdat de groepen identiek zijn, zie ge-

middelden sub C en E. Zie ook bijlage 5, individuele ana-

lyse enquête

F t2 geeft effect+vooruitgang weer. Ll 4 en 5 scoren in beide

categorieën het hoogst. Contrast vooral bij ll 9: hoge t1-score

wijst op hoog beginniveau, is ook ouder, maar kan er commu- .

nicatief weinig mee. Lage t2-scores voor ll 1 en ll 8 wijzen op

erg jong en nog weinig vorming.

69

Bijlage 5individuele analyse enquête-uitkomsten 2013 en 2014

(zie onderaan)

ja/nee vragen aan ouders over verschil voor en na de uitwisseling mrt 2013; aanpassing significantie

individueel algemene aan online hele groep 2013 vs 2014

conversie individueel per persoonl.kenmerk p-data 2013:

->2014 onl2014 gem life sd 0,2256

leerl. gem sd /sd *0,82/8,25 *1,72 eventO V Em gem 0,35771 0 0 0 0 0 0 0 0 N 132 0,61 0,7 0,87 0,27335 0,4702 ja 2 1,5 23 0,33 0,74 0,45 0,1491 0,2565 2 0 14 0,67 0,46 1,44 0,2982 0,5129 ja 1 3 25 0,5 0,73 0,69 0,2237 0,3848 2 1,5 1 graphpad 6 0,11 0,35 0,31 0,0497 0,0855 1 0 0 quickcalcs:7 0,11 0,35 0,31 0,05 0,086 1 0 0 two taIed8 0,72 0,37 1,94 0,32305 0,5556 ja 2 1,5 3 p-waarde 9 0,44 0,76 0,59 0,1988 0,3419 2 0 2 2013 vs 2014:

10 0,22 0,71 0,31 0,0994 0,171 2 0 0 0,003111 0,39 0,5 0,78 0,17395 0,2992 0 1,5 2 "very 12 0,22 0,71 0,31 0,0994 0,171 2 0 0 statistically

13 0,33 0,74 0,45 0,149 0,2563 2 0 1 significant''

0,36 0,16059 0,2762 gem 0,78 0,99 10,359 0,5483 0,6509 aantal >0,4: 23% 31,46 0,69 1,1

gem=0,3577 1,88 0,7 1 ES: 3,619

sd=0,2256 (zie onderaan)

algemene homogenisering

conversie met online

>2014 onl '14 gemiddelde p-data 2014

leerl. gem sd /sd *0,82/8,25 *1,72 O V Em sd 0,22451 1 0,35 2,83 0,37871 0,6514 ja 3 3 3 gem 0,72 0,72 0,37 1,94 0,30767 0,5292 ja 2 1,5 3 N 83 0,61 0,46 1,33 0,26033 0,4478 ja 2 1,5 24 1 0,35 2,83 0,37871 0,6514 ja 3 3 35 0,72 0,65 1,11 0,30767 0,5292 ja 3 1,5 26 0,39 0,5 0,78 0,16567 0,2849 speciaal 2 1,5 07 alleen online8 0,72 0,65 1,11 0,30767 0,5292 ja 3 1,5 2

9 0,44 0,76 0,59 0,18933 0,3257 neen 3 0 1

0,7 gem: 0,28697 0,4936 0,52 0,96 1,10,701 0,5114 1,5654 aantal>0,4: 75% 6 2,39 1,69 2

online 2014: 0,493 4,62 1,76 1,9

0,493/0,287 = 1,72 2,74 1,06 0,9 ES 8,24579gem 0,7 dus voor de vergelijkbaarheid interv. ES 4,7

sd 0,225 cijfers bewerking-1: *1,72

70

Bijlage 6

NJI checklist validiteit:

FORMULIER BESCHRIJVING KENMERKEN EN RESULTATEN ONDERZOEK

Scoor met dit formulier elke effectstudie apart.

1 De meting is (mede) gericht op de doelen en de doelgroep van de interventie. X

2 De meting is verricht met instrumenten die voldoende betrouwbaar zijn. X

3 De meting is verricht met instrumenten die de doelen van de interventie valide

operationaliseren.

X

4 Er is een voormeting (voorafgaand aan / bij start van de interventie). X

5 Er is een nameting (aan het einde van de interventie). X

6 De resultaten zijn met een adequate statistische techniek geanalyseerd en op

significantie getoetst.

x

7 De resultaten zijn vergeleken met ander onderzoek naar de effecten van de

gebruikelijke situatie, handelwijze of zorg (care-as-usual) of een andere zorgvorm

bij een soortgelijke doelgroep.

x

8 Er is een (quasi-)experimentele en een controlegroep (care-as-usual) of een

herhaald N=1 onderzoek met een baseline of een timeseries design met een

multiple baseline of alternating treatments of een studie naar de samenhang

tussen de mate waarin een interventie is toegepast en de mate waarin bedoelde

uitkomsten zijn opgetreden.

x

9 Het onderzoek is uitgevoerd in de praktijk. x

10 Er is een follow-upmeting van minimaal 6 maanden na einde interventie. neen

11 De experimentele en de controlegroep zijn ´at random´ samengesteld. neen

Bew

ijskracht

Typering opzet:

Kruis aan van welk type de opzet is op basis van de aangekruiste

antwoorden in het bovenstaande schema. Alle antwoorden in de

aangegeven range moeten aangekruist zijn

Niveau

1

Niveau

2

Niveau

3

Niveau

4

Niveau

5

Zeer

zwak Geen van de onderstaande alternatieven 1-6

Zwak 1-6 9

71

Veranderingsonderzoek 1-6 10

1-6 9 10

Matig Resultaten van veranderingsonderzoek zijn vergeleken met ander onderzoek 1-6

7

Redelijk Onderzoek met (quasi-) experimenteel design (niet in de praktijk) 1-6 8

Vrij sterk Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk 1-6 8 9 x

Sterk Onderzoek met (quasi-) experimenteel design in de praktijk en met follow-

up

1-6 8 9 10

Zeer

sterk Onderzoek met experimenteel design in de praktijk en met follow-up 1-6 8 9 10 11

C. Typering resultaten van het onderzoek

0 0 Geen van de onderstaande rubrieken zijn van toepassing (licht toe!).

x 1 Positieve resultaten: De studie rapporteert positieve effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie.

0 2 Effectiviteit niet aangetoond: De studie rapporteert dat er geen effecten# ten aanzien van de doelen van de interventie zijn.

0 3 Negatieve resultaten: De studie rapporteert negatieve effecten#

0 4 Positieve en negatieve resultaten: De studie rapporteert positieve en negatieve effecten# ten aanzien van de verschillende

doelen van de interventie.

0 8 Effectiviteit onduidelijk of onbekend.

# Positief effect = een doel van de interventie wordt (deels) gerealiseerd en deze winst is statistisch significant. Geen effect = een doel

van de interventie wordt niet of deels gerealiseerd en deze winst is niet statistisch significant. Negatief effect: de interventie werkt -

statistisch significant - averechts of heeft ernstige, duidelijk aantoonbare ‘bijwerkingen’.

Bijlage 7 het belang van het onderscheid totaaleffect/vooruitgangs-

effect

Het onderscheid tussen het totaaleffect (meetresultaat t2) en het vooruitgangseffect (meetresultaat

t2 minus t1 (de beginsituatie)) is van groot belang. Bijvoorbeeld Angulo (2008) pleit ervoor om Emo-

tionele stabiliteit te schrappen uit de uitwisselingscocktail Openheid-Vriendelijkheid-Emotionele sta-

biliteit, maar ze gebruikt een test die alleen het totaaleffect meet (zoals in tabel diagram 0.4), waar-

door ze geen resultaat ziet. Emotionele stabiliteit is dan nagenoeg irrelevant).

Maar ook Zimmermann en Neyer (2013) lijken zich te vergissen: met een correlatietest vinden ze een

groot uitwisselingseffect op Vriendelijkheid (net als Angulo), dat ze echter niet terug kunnen vinden

als ze het proberen te meten met een big five t2-t1 effect size formule, maar die levert uitkomsten

op zoals in tabel diagram 0.3, en daarin is Vriendelijkheid nagenoeg irrelevant. Naar aanleiding daar-

van zoeken ze een alternatief verklaringspad: het aantal nieuwe internationale supportrelaties tellen.

In dit paper-5 onderzoek wordt hiervan gebruik gemaakt, maar niet als verklaringsmodel, maar als

alternatieve testvorm.

72

De exploratieve procedure bij de berekening van de ES 2014 enqu en 2013 enqu, waarbij uit de test

voortvloeit in hoeverre de t1-factor een rol speelt bij de beoordeling van de verandering per ken-

merk, voorkomt wellicht misverstanden tussen t2-t1-effecten en t2-effecten

Bijlage 8 een uitdraai van de OutofService big five persoonlijkheidstest

Ik zie mezelf (of de andere persoon) als iemand die... 1. ...Spraakzaam is

Mijzelf: Oneens 1 2 3 4 5

Eens

Ander: Oneens 1 2 3 4 5

Eens

2. ...Geneigd is kritiek te hebben op anderen


Eens


Eens

3. ...Grondig te werk gaat


Eens


Eens

4. ...Somber is


Eens


Eens

5. ...Origineel is, met nieuwe ideeën komt


Eens


Eens

6. ...Terughoudend is


Eens


Eens

7. ...Behulpzaam en onzelfzuchtig ten opzichte van anderen is


Eens


Eens

8. ...Een beetje nonchalant kan zijn


Eens

73


Eens

9. ...Ontspannen is, goed met stress kan omgaan


Eens


Eens

10. ...Benieuwd is naar veel verschillende dingen


Eens


Eens

11. ...Vol energie is


Eens


Eens

12. ...Snel ruzie maakt


Eens


Eens

13. ...Een werker is waar men van op aan kan


Eens


Eens

14. ...Gespannen kan zijn


Eens


Eens

15. ...Scherpzinnig, een denker is


Eens


Eens

16. ...Veel enthousiasme opwekt


Eens


Eens

17. ...Vergevingsgezind is


Eens


Eens

74

18. ...Doorgaans geneigd is tot slordigheid


Eens


Eens

19. ...Zich veel zorgen maakt


Eens


Eens

20. ...Een levendige fantasie heeft


Eens


Eens

21. ...Doorgaans stil is


Eens


Eens

22. ...Mensen over het algemeen vertrouwt


Eens


Eens

23. ...Geneigd is lui te zijn


Eens


Eens

24. ...Emotioneel stabiel is, niet gemakkelijk overstuur raakt


Eens


Eens

25. ...Vindingrijk is


Eens


Eens

26. ...Voor zichzelf opkomt


Eens


Eens

27. ...Koud en afstandelijk kan zijn

75


Eens


Eens

28. ...Volhoudt tot de taak af is


Eens


Eens

29. ...Humeurig kan zijn


Eens


Eens

30. ...Waarde hecht aan kunstzinnige ervaringen


Eens


Eens

31. ...Soms verlegen, geremd is


Eens


Eens

32. ...Attent en aardig is voor bijna iedereen


Eens


Eens

33. ...Dingen efficiënt doet


Eens


Eens

34. ...Kalm blijft in gespannen situaties


Eens


Eens

35. ...Een voorkeur heeft voor werk dat routine is


Eens


Eens

36. ...Hartelijk, een gezelschapsmens is


Eens

76


Eens

37. ...Soms grof tegen anderen is


Eens


Eens

38. ...Plannen maakt en deze doorzet


Eens


Eens

39. ...Gemakkelijk zenuwachtig wordt


Eens


Eens

40. ...Graag nadenkt, met ideeën speelt


Eens


Eens

41. ...Weinig interesse voor kunst heeft


Eens


Eens

42. ...Graag samenwerkt met anderen


Eens


Eens

43. ...Gemakkelijk afgeleid is


Eens


Eens

44. ...Het fijne weet van kunst, muziek, of literatuur


Eens


Eens

45. ...Een hoge zelfwaardering heeft


Eens


Eens

77

46. ...Zeer religieus is


Eens


Eens

47. ...Politiek vooruitstrevend is


Eens


Eens

48. ...Vaak op gespannen voet leeft met anderen


Eens


Eens

Bijlage 9 leerlingevaluatie van de uitvoering van de interventies 2014

1. samenvatting De leerlingen evalueren de uitvoering van de interventie in de dagelijkse interviews. De resultaten

daarvan zijn in tabel 1 in procenten weergegeven: hoe vaker een interventie(cluster) genoemd is, hoe

zwaarder de weging; cf Baarda et al. (2012, 209-210).

tabel 1 frequentie-impact interventieclusters op basis van informatie leerlingen

steden 48%, gastgezin 37%, focus 15%, (fotozoektocht 0% want mislukt)

(zie bijlage 5 voor berekening)

Het interventieschema van de ontwerpregels (figuur 2, bijlage 2) uit paper 1 is de basis voor de inter-

venties. Daaruit is een hypothese afgeleid voor de te verwachten impactverschillen. Het relatieve be-

lang van een interventieblok (per kleur) volgt dan uit het aantal oplossingen en problemen waarmee

een koppeling (ontwerpregel) bestaat, en daarnaast uit de duur of frequentie van een interventie. De

inschatting is dat een koppeling 1 punt oplevert, de duur/frequentie 0, 1 of 2 punten (minder dan 1

dagdeel/dagdeel/meer dagdelen). Zo ontstaat de volgende tabel:

tabel 2 impactverhouding interventies op basis van interventieschema figuur 2 (bijl. 2).

interventieblokken: steden gastgezin fotozoektocht focus

aantal 'oplossingen': 3 1 1 1

aantal problemen: 3 2 1 1

78

duur/frequentie: 2 2 1 0

8 5 3 2 totaal 18

impactverhouding: 44,4% 27,7% 16,7% 11,1%

De interventie fotozoektocht is mislukt. Het rendement in persoonlijkheidswinst dat wordt gemeten,

wordt daarom verdeeld over 100-16,6%=83,4%; er vindt een herberekening plaats waarbij 83,4 % op

100% gesteld wordt.

Herberekende

impactverhouding: 53% 33% 0% 13%

Deze theoretische schatting in tabel 2 spoort goed met de gemeten impactverhouding in tabel 1 (en

in bijlage 5). De gemeten impactverhouding is daarmee de basis voor de rendementstoerekening aan

de afzonderlijke interventies. In de uitwerkinmg hieronder is niet verwezen naar de focus-interventie,

omdat deze interventie daarvoor te abstract is.

2. berekening relatieve effectverdeling interventies

Na de uitwisseling 2014 hebben de leerlingen (A en B) en, indirect, de ouders van de leerlingen (C) een oordeel gegeven over interventies in hun antwoorden op de volgende vragen: A. dagelijkse interviews: 1. wat was het meest speciaal gisteren? 2. wat heb je over jezelf ontdekt? B. slotinterviews: 1. in hoeverre heeft deze week aan je verwachtingen voldaan? 2. hoe heb je je verblijf in het gastgezin ervaren? 3. welk programmaonderdeel zou je een onvoldoende/voldoende/goed/geven? 4. met hoeveel mensen heb je, behalve met je uitwisselmaatje, een echt gesprek gehad? C. open vragen ouders enquete-2014: 1. waar was uw zoon of dochter het meest van onder de indruk? 2. wat vond uw zoon of dochter het leukst?

berekening: aandeel interventies op grond van interviews en open vragen

puntentelling:

opmerking positief gerelateerd aan interventie: punt voor specifieke interventie

opmerking pos gerelateerd aan doel interventies: punt voor interventies globaal

opmerking pos gerelateerd aan succes uitwisseling punt voor de hele uitwisseling zoals 2013

opmerking irrelevant (zakkenrollers) geen punt

opm negatief over onderdeel (spierpijn fotowandeling) minpunt

totaalscores: score per interventie delen door totaalscore interventies =percentage per interventie

A. dagelijkse interviews uitwisseling 2014

per persoon vier dagen lang één vraag, soms meer dan één antwoord 9 leerlingen ruwe score p toelichting

punten toegekend aan:

Vraag A1:

Het meest speciaal?

Uitzicht totaal: 14 hele uitwisseling hele uitwisseling

79

uitzicht over zee xxxxxxxxxxx

de sneeuwbergen in de verte xx

aanvlieguitzicht vanuit vliegtuig x

samenwerkingsoefening 'fotowandeling' xxxxxxxxxxx 11 interv. mislukt, hele uitw hele uitwisseling

gastgezin xxxxxxxxxxx 11 gastgezin gastgezin

Excursies totaal 19 steden steden

Monaco xxxxxx (6)

Sanremo xxxxxxxx (8) festival, dure winkels

Ventimiglia-alta xxxxx (5) straatjes, kathedraal

Nice x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

restgroep:

band onderling x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

citroenen plukken x 1 interv.mislukt, hele uitw hele uitwisseling

zich voorstellen in italiaans x 1 gastgezin gastgezin

de 1e keer vliegen x 1 hele uitwisseling hele uitwisseling

Vraag A2:

Over jezelf ontdekt? per persoon vier dagen lang één vraag, soms meer dan één antwoord

contact maken lukt nu met Italianen xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

minder onzeker, zelfstandiger xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

draai gevonden in nieuwe cultuur en groep xxxxxxx 7 Interventies globaal interventies globaal

ben ergens goed in,vaardigheid genoemd: totaal: 4 Hele uitw interventies globaal

ik kan alleen reizen x

ik heb een goed richtingsgevoel x

ik ben goed in fotozoekspel 3 interv mislukt hele uitwisseling

ik kan beter samenwerken dan ik dacht 1 interv mislukt hele uitwisseling

nu meer geduld x

ik spreek alweer redelijk goed italiaans x

restgroep: totaal: 6 plusgevoel hele uitwisseling

wat heb ik het in NL goed xx

ik wil ook meer genieten van het leven x

ik ben fanatiek, wil niet verliezen x

voortaan dingen beter voorbereiden x

ik wil een bedrijf in delicatessen x

niet lang wandelen, erge spierpijn xx -2 interv mislukt, hele uitw hele uitwisseling

akelig gevoel in russisch kerk x -1 steden steden

geen talenknobbel

B. slotinterviews 2014

B1 aan verwachtingen voldaan? +++

"grootse aanpak" 1 Interventies globaal interventies globaal

"opdrachten precies goed" 1 Interventies globaal interventies globaal

B2 verblijf in gastgezin: +++

B3 programmaonderdelen:

lessen (Walter)//school -7 Hele uitwisseling

llb-opdracht -1 Steden, sanremo steden

alle opdrachten 8 Interventies globaal steden

80

Nice 1 (zie ook boven) hele uitwisseling

Kasteel 2 Interv mislukt hele uitwisseling

fotowandeling 3 Interv. mislukt hele uitwisseling

de afstemming van alles 1 Interventies globaal interventies globaal

B4 hoe vaak echt gesprek? gem 15x scoorbaar? neen interventies globaal

cijfer begeleiding gem 8,8

C. open vragen 2014 'onder de indruk' 'het leukst'

fotozoektocht 7 interv. mislukt, hele uitwisseling

afwisseling 3 Interventies globaal

één grote belevenis, echt alles! 2 hele uitwisseling

lunchgesprek met docent Van Wonderen 1 hele uitwisseling

Nice 1 hele uitwisseling

het eten 1 hele uitwisseling

school -1 hele uitwisseling

de eigen groep 5 interventies globaal

italiaanse mentaliteit/cultuur 4 interventies globaal

excursies 2 steden

Monaco/dure auto's/casino 7 steden: monaco

gastgezin 6 gastgezin TOTALEN:

hele uitwisseling (=zoals in 2013) 45 punten (waarvan 17 voor fotowandeling)

interventies:

Interventies globaal 37 punten, verdelen onder de 3 interventies. 47 %

interventie steden 26 punten 33

interventie gastgezin 18 punten 19

81 punten persoonlijkheidswinst

lijst geslaagde interventies globaal eindscore: * gastgezin 18 12 = 30 >>>>37% 34%

* steden 26 + 12 = 39 >>>>48% 50%

* focus 12 = 12 >>>>15% 16%

81

eindscore is percentage

van de in paper 5 berekende persoonlijkheidsverandering

als gevolg van de interventies

einde bijlagen paper 5

Het effect van een korte intensieve inter- nationale ...mboonderzoeksdag.nl/_images/user/2016 01 9...

Documents

Transcript of Het effect van een korte intensieve inter- nationale ...mboonderzoeksdag.nl/_images/user/2016 01 9...