“Het draait nietom de woorden,

maar om destilte ertussen”

Een brute moord en een aanslag: de beknopte samenvatting

van de film Resurrection zou het niet slecht doen in Hollywood.De twee uur stilte, contemplatie en vooral schilderachtige

beelden die regisseur Kristof Hoornaert daaruit puurde,

minder. Met Johan Leysen en Gilles De Schryver in de

hoofdrollen schetst de cineast een tableau vivant dat onder

je kleren en vervolgens je huid kruipt.

TEKSTJonas Bruyneel

FOTO’STom VerBruggen

Film

selecTieFJanuari 2018 7

fysieke, brute moord kon plegen. Voor mijwas gilles bekend van…”

De schryVer: “Ja, zeg het maar.”hoornaerT: “series als Code 37, of van

Hasta La Vista. ik zag het niet onmiddellijk.”

Maar Fobic Films wél.De schryVer: “Vooral geoffrey enthoven

(producent, red.). hij had al vaak met mijgewerkt en zag kanten van mij die het grotepubliek nog niet zag.”

hoornaerT: “Toen ik beelden zag vangilles’ theaterwerk, en na dat gesprek, hadik het gevoel dat het kon werken.”

De schryVer: “als acteur ben je naar éénding op zoek: een andere kant van jezelf latenzien. elke acteur die steeds als lieve vadergecast wordt, wil de bad guy spelen.”

hoornaerT: “hetzelfde gaat op voor Johanleysen. hij wordt vaak gecast als gangster, ennu speelt hij een introverte, gevoelige man,ongeschoren, met verwilderd haar. er spelenmaar twee acteurs, dus was het voor mijessentieel dat ze zich tegen elkaar kunnenuitdrukken door lichaamstaal en gezichts-uitdrukkingen.”

Dus moest je hen samen zien. De schryVer: “het cafégesprek hebben we

herhaald, met Johan erbij. moest dat fout zit-ten, die driehoek tussen regisseur en twee

acteurs, dan was er geen film. het hielp Johanen mij dat we theateracteurs zijn. Bij eentheateracteur is er godzijdank een grootfysiek bewustzijn; een bewustzijn dat Kristofbroodnodig had.”

OPGEVOED MET DE BIJBELHet is geen evidente film. Bang voor dereacties?

hoornaerT: “ik wil dingen maken waarinik geloof. het is dan confronterend als ikbesef dat andere mensen zich daar niet inkunnen vinden. maar de reacties zijn positief.Resurrection doet blijkbaar intellectueel enemotioneel iets bewegen. na Film Fest gentkwamen mensen me zeggen dat de film bleefhangen. in Tallinn net hetzelfde.”

Ook al is er niet veel narratief, de estheti-sche aantrekkingskracht houdt je vast.

hoornaerT: “het is een film waarin je alskijker moet investeren, en je hebt de keuze ofje bereid bent dat te doen of niet. het verhaalis voor mij een excuus om op een anderniveau te communiceren. maar ik heb hetgevoel dat het publiek de film duidelijkbegrijpt.”

De schryVer: “soms op lagen waarvan ikhet niet verwacht had. ik dacht dat sommigethema’s vooral voor ons goed om wetenwaren, maar blijkbaar ziet het publiek ze ook.”

Misschien omdat het minimalistisch blijft? hoornaerT: “net als in films van Bresson is

er een grote simpliciteit. maar dat bereiken ismoeilijk: het is een eindpunt, geen beginpunt.Je moet beginnen met iets complex, en datuitzuiveren om tot op het bot te gaan.”

Er spreekt een sacrale sfeer uit.hoornaerT: (lacht) “ik kom uit een boe-

rendorp. mijn grootmoeder ging naar de kerken had kruisbeelden in haar slaapkamerstaan. ik ben opgevoed met bijbelse verhalen.maar zelf ben ik niet religieus. Toen ik diethema’s terugvond in literatuur van Tolstoj enDostojevski, of in schilderijen van gustaveVan de Woestyne, kreeg ik een gevoel vanherkenning. het zijn verhalen die iets vertel-len over ons menszijn. maar ik zie het eerderals een meditatie. ik wil de kijker laten reflec-teren over wat ze voelen en zien.”

Het verhaal heeft die sfeer nodig.hoornaerT: “inderdaad. het is geen realis-

tische film, maar wil zoals bij Pasolini ofTarkovski op een poëtische manier iets zeg-gen over de werkelijkheid. Zoals een schilde-rij de werkelijkheid omvormt.”

Als acteur ben je dan niet meer dan eenpop in een decor.

De schryVer: “Dat ben je altijd, tot op

KrisToF hoornaerT: “het scenario lag er al inde zomer van 2003, maar een producent vin-den ging minder vlot. Dus begon ik aan eentweede scenario, waarvoor ik wel een produ-cent vond. Die raadde mij aan om eerst eenkortfilm te maken.”

Dat werd Kaïn (2009). hoornaerT: “inderdaad, een verfilming

van de eerste drie pagina’s van Resurrection.Toen die genomineerd werd voor de goudenBeer op het Filmfestival van Berlijn, dacht ikdat ik makkelijk geld ging bijeen krijgen vooreen langspeelfilm. maar dat bleek absoluutniet het geval. Dus volgde een tweede kort-film, The Fall. in 2015 kwam Empire, en pasna die drie kortfilms kreeg ik mijn langspeel-debuut gefinancierd. het is geen evidentproject, ik moest vertrouwen winnen.”

Hoe komt dat? hoornaerT: “omdat het niet makkelijk

te verkopen is. het is een visuele film, dieexpressie legt in beeldende taal, niet in eenverfilmd verhaal. maar ik geloofde erin. ookal gaat het in tegen wat we in Vlaanderengewoon zijn.”

Is Resurrection zo anders?gilles De schryVer: “het is moeilijk om te

zeggen waarmee je de film kan vergelijken.

Violet (van regisseur Bas Devos, red.) mis-schien? maar die heeft een totaal andere sfeer.het is een film die visueel wordt verteld, endat zie je hier niet snel.”

hoornaerT: “Films als Violet zijn volgensmij meer geïnspireerd op amerikaanse art-house. ik haal mijn invloed uit russische ofitaliaanse cinema: Tarkovski, sokoerov, Paso-lini of poëtische beeldende cinema uit dejaren zestig. en het meest uit het minima-lisme van robert Bresson. ook hij vermijdtpsychologie en focust op spirituele thema’s.”

Wist je op voorhand dat je het verhaal puurvia beelden ging brengen?

hoornaerT: “narratieve cinema spreektme minder aan. Beeldende films kunnen meecht raken. Zoals de films die Terrence malickmaakte na The Thin Red Line: visuele filmswaaruit alle narratieve elementen verwijderdzijn en waarin je zelf het verhaal moetzoeken.”

Was jij daar vertrouwd mee, Gilles?De schryVer: “een van mijn beste vrien-

den, yahya Terryn, studeerde film aan sint-lukas. Via hem leerde ik die meesterwerkenkennen. maar als speler was ik daar totaal nietvertrouwd mee. Daarom heb ik geen secondegetwijfeld. Zo’n scenario krijg je zelden, ookin het buitenland niet.”

selecTieF Januari 20186

Ik kan me voorstellen dat het scenario nietalledaags was.

hoornaerT: “De meeste scenario's zijneen pagina per minuut. Bij mij is dat niet zo.het zijn poëtische beschrijvingen van wat eronderliggend gebeurt. ik beschrijf de sub-tekst, en dat vertaal ik naar beelden.”

Als je dat onder je neus krijgt, op welkebasis beslis je dan om mee te doen?

De schryVer: “ik kende Kristof niet, maarhad al vaak met Fobic Films (het productie-huis, red.) gewerkt. Zij hebben mij voorge-steld. ik kan me inbeelden dat Kristof dacht:“gilles De schryver? hoezo?” Toch heeft hijme het scenario opgestuurd.”

En je wou meer weten?De schryVer: “inderdaad. Dus zijn we op

café gegaan om af te toetsen of mijn beeldklopte met wat Kristof wou maken. sommigefilmmakers durven al eens in de wolken pra-ten, maar Kristof wist precies wat hij wou. Datgaf me gigantisch veel vertrouwen.”

Wat was jouw conclusie na dat cafégesprek,Kristof?

hoornaerT: “ik zocht een goede acteur,maar ook andere kwaliteiten, en die zag ik opvoorhand niet in gilles. ik wist niet of hijgeloofwaardig zou zijn als iemand die een

Film

© F

OB

IC F

ILM

S

selecTieFJanuari 2018 9

Heb je lang naar de geschikte locatiegezocht?

hoornaerT: “Drie jaar. ik heb eerst deonderkant van België afgezocht, en nietsgevonden. Daarna ben ik in het noordenvan Frankrijk gaan zoeken, en heb ik doorhongarije getoerd, omdat de heuvels enlandschappen daar gelijkaardig zijn. maardie huizen hebben een andere sfeer.”

Een moeilijke zoektocht dus.hoornaerT: “Zeker, en ik dacht dat ik die

iconische plaats nooit zou vinden. Voor mijgold: geen huis, geen film. maar toen vond ikdie boerderij in romagne-sous-montfaucon,in het noorden van Frankrijk, en wist ik: dit ishet. maar dan moet je de eigenaar nog over-tuigen.”

De schryVer: “We hadden geluk dat die eenechte cinefiel is.”

hoornaerT: “hij had zelfs Hasta La Vistagezien!”

De schryVer: (lacht) “effectief. Dus moch-ten we die boerderij die al generaties lang leegstond gebruiken. Kurt rigolle, de art directordie ook The Broken Circle Breakdown deed,heeft dan mooie dingen gedaan met hetinterieur.”

De crew was klein, maar gericht.hoornaerT: “het was een kwestie van

de juiste mensen bijeen te krijgen. Zekerrimvydas leipus, de litouwse cameraman.hij is een visueel meester. soms had hij driekwartier nodig om een close-up uit te lichten.Voor een film als deze is dat onmisbaar.”

Wist je op voorhand dat je met hem wouwerken?

hoornaerT: “laat ons zeggen dat ik kwali-teiten zocht die ik in Vlaanderen niet vond.niet dat hier geen goede cameramensenrondlopen. maar ik had Khadak gezien, envond dat visueel indrukwekkend. Toen ik datbij de producent liet vallen, had ik nooitgedacht dat ik werkelijk met leipus gingsamenwerken. maar hij zag het zitten.”

Gilles, toen je de film gemonteerd zag,was dat verhelderend?

De schryVer: “Totaal niet. als je een filmziet die zo hard op je hoofd gemonteerd is, isdat bijna een traumatische ervaring. ik dachtdat ik de film twintig keer zou moeten bekij-ken voor ik er iets intelligents over zou kun-nen zeggen. maar dat was niet zo. ik heb eenmontage gezien die niet af was. Dat wasonaangenaam, maar ik zag dat Kristofsbedoeling gelukt was. op Film Fest gentbekeek ik de film een tweede keer, en toenkon ik het echt als een geheel bekijken. Datraakte me wel. het is goed dat Kristof koppigis geweest.”

Op de set moet dat vaak frustrerend geweestzijn?

De schryVer: “soms dacht ik: “Jongens,echt?!” Je knippert te veel met je ogen. Jeknippert te snel met je ogen. Te traag. na delaatste take vroeg ik steeds om die te zien, endat waren de verhelderende momenten. Danbesefte ik: dit kan je als acteur onmogelijkaanvoelen.”

hoornaerT: “ik heb geleerd dat de regis-seur de enige is die weet hoe alles in elkaar zalpassen. andere mensen kunnen zich eenbeeld vormen, maar nooit exact. Pas als allessamenkomt, besef je waarom shots zo langmoesten of bewegingen zo traag. uiteindelijkheeft de monteur niet veel moeten knippen.We hebben vooral gewerkt op ritme.”

VRAAG BOVEN ANTWOORDResurrection roept op narratief vlak meerhonger dan bevrediging op. Was het zoekennaar een evenwicht?

hoornaerT: “ik merkte in mijn kortfilmsdat mensen vaak op zoek zijn naar een psy-chologische uitleg in niet-psychologischefilms. Ze zijn op zoek naar motieven. Waaromliet Johan alles achter? Waarom heeft gillesde moord gepleegd? eigenlijk draait het daarniet om. het draait om de mens op zich.Daarom toon ik pas na een kwartiergezichten.”

Je geeft visueel en in dialoog een verklaringvoor het kluizenaarsleven van de man, maarvoor de moord moet je dieper graven.

hoornaerT: “ik geef weldegelijk het motiefweg, maar veel mensen merken het niet op.en eigenlijk ben ik daar blij om. het enige watnoodzakelijk was, was een essentieel verhaaldat psychologisch kon kloppen. maar hetmoest in het geheel passen. het openingshotgeeft bijvoorbeeld uitleg, maar blijft visueleexpressie. ik heb lang gezocht naar de juistemanier om dat ook beeldend uit te drukken.”

Moeten die antwoorden er dan in? Is devisuele ervaring niet voldoende?

hoornaerT: “mensen zijn het gewoon omantwoorden te krijgen, en ze komen daarmoeilijk van los. Vaak zitten ze vast in eenklassieke manier van kijken. ik roep lievervragen op om de kijker aan het denken tezetten.”

De schryVer: “ik begrijp dat je die smaakals filmmaker verdedigt. maar ik denk dat jeook perfect een plotmatig ingewikkelde filmkan maken die toch meer vragen achterlaatdan beantwoordt. maar dan maak je gewooneen ander soort film.”

Waar gaat de film nu heen?hoornaerT: “Resurrection is geselecteerd

voor het internationaal Film Festival rotter-dam. Dat is mooi: de perfecte plaats voor ditsoort cinema, en niet het minste festival. Defilm komt in nederland uit bij contact Film.Die verdelen contemplatieve cinema zoals dievan nuri Bilge ceylan en andrey Zvyagint-sev. ik ben blij dat zo’n mensen de kwaliteitenzien. als je radicaal kiest voor het tegenover-gestelde van narratieve film is het niet enkelmoeilijk om dat gefinancierd te krijgen, maarook om publiek te bereiken. in nederlandleeft arthousecinema meer.”

Film

zekere hoogte. Wij, acteurs, hebben de nei-ging om ons beroep belangrijker te makendan het is. het is tegenwoordig vaak zo dat jekan meedenken met een regisseur. als er dia-loog is, kan je het ritme mee bepalen. maar indit soort film kan dat niet. niet enkel door demanier waarop het geschreven is, ook omdatKristof koppig is.”

Moet je als acteur alles begrijpen?De schryVer: “Dat is broodnodig. We heb-

ben niet gerepeteerd, maar gebabbeld. Watbetekent de film voor je? Wat zijn de lagen? Jemoet hetzelfde doel voor ogen hebben.”

Is de persoonlijke motivatie van Kristof danook van belang?

De schryVer: “nee, elke artiest heeft eennoodzaak om een verhaal te vertellen, enals acteur moet ik niet weten welk stuk zielKris tof aan het publiek wil communiceren.”

hoornaerT: “ik heb het scenario op intuï-tie geschreven. Dan is het een kwestie van datgevoel over te brengen in beelden. De camerazit dicht op je huid, en zo moet je uitdrukkenwaar het over gaat. enkel in lichaamstaal,blikken, stiltes, of de manier waarop je die enezin uitspreekt. het is niet enkel een visuele

film, maar een emotionele trip. Johan engilles vertelden me op het einde van elkedraaidag dat ze compleet uitgeput waren.”

Hoeveel dagen waren er zo?De schryVer: “negentien. Voor een film

van twee uur is dat niet veel. maar, we zatenin één huis, met twee acteurs. Toch was hetecht hard werken.”

hoornaerT: “het was doorbijten. ik wistwaar ik naartoe wou. het draaide om het con-templatieve, en dat moest exact juist zitten.als je dat niveau wil bereiken op negentiendagen, moet je het totaalplaatje bewaken. Jekan het niet – als je eens moe bent op de set –wat rustiger aan doen.”

POMPEN NAAR EMOTIEAls er in de film al gesproken wordt, blijfthet vaag.

De schryVer: “elke dialoog bestaat uit tweemonologen die elkaar wel – en vaker niet –vinden. mensen die naast elkaar aan het spre-ken zijn.”

hoornaerT: “Bij de ondervraging door depolitie bijvoorbeeld, richt ik bewust decamera enkel op Johan. Voor mij telt niet deinteractie, maar wat in zijn hoofd omgaat.”

selecTieF Januari 20188

Net dat gaf wel een gevoel van interactie.hoornaerT: “natuurlijk, maar die gebeurt

in je hoofd. eigenlijk beleef je wat Johaninnerlijk voelt. Voor mij draait het niet om dewoorden, maar om de stilte daartussen.”

Ook de taal van Johan is gestileerd. Was datbewust?

De schryVer: “ik denk dat Kristof allesheeft gedaan om het uit het realisme te halen.Dat is moeilijk, want realisme helpt je omemotie te voelen. We zijn beesten die reagerenop impulsen. als je daar de handrem op zet,stileert en afstand neemt, komt die emotieniet meer vanzelf. Dan moet je pompen. ikdenk dat we daarom op het einde van de dagkapot waren.”

Vaak is het als een schilderij waarin eenacteur binnenstapt.

hoornaerT: “Dat komt omdat de montageniet afhankelijk is van de acteurs. ik constru-eer mijn beelden rond hen, maar die zijn nietafhankelijk van de actie. het ritme wordtbepaald door exposure time: hoeveel tijd hebje nodig om emotioneel en intellectueelbetrokken te zijn?” Resurrection, vanaf 10 januari

in de bioscoop.

“Op het einde vanelke draaidag warenGilles en Johancompleet uitgeput”