16 Staten en stinzen Zaterdag 11 april 2020

E en loep ligt op de vol-geschreven pagina’svan een encyclopedie

, in de zitkamerwacht een krant om

gelezen te worden en in de keukenstaan twee borden met besmeerdeboterhammen klaar. Het is alsofieder moment de bewoners vanDekema State terug kunnen kerenvan een ommetje door de tuin ofeen bezoekje aan de even verderopgelegen kerk van Jelsum. Maar sindsde familie Van Wageningen in 1996is vertrokken, wordt Dekema Stateniet langer bewoond. Stil is het erechter allesbehalve.

Aan het einde van de door linde-bomen omgeven oprijlaan houdtDoike, een negenjarige Fryske wet-terhoun liggend de wacht. Hetbeestje maakt dagelijks heel watkilometers over het terrein en staatvrolijk op zodra zijn baasjes Wim enJacomine Hoogendam voorbijlopen.Sinds maart 2000 woont het echt-paar in het voormalige koetshuisvan Dekema State. Samen zijn zeverantwoordelijk voor het beheeren onderhoud van de eeuwenoudebuitenplaats . Twintig jaar gele-den voelde dat voor het echtpaar alseen groot avontuur, maar spijthebben ze er geen seconde vangehad.

Wim is verantwoordelijk voor degrote tuin rondom de state enook het onderhoud van de verschil-lende gebouwen op het terrein.Jacomine stuurt onder andere decirca zeventig vrijwilligers aan envervult de administratieve taken diebij het beheer horen. Dekema Stateis sinds 1996 in handen van de Leeu-warder stichting Old Burger Wees-huis, dat het historische pand naoverdracht door de laatste bewoners

compleet heeft gerestaureerd. Debuitenplaats vormt nu, samen metde imposante tuin eromheen, muse-um Dekema State.

Eind 1999 zag Jacomine per toe-val een advertentie in een vakbladvoor hoveniers staan, waarin destichting liet weten op zoek te zijnnaar een beheerdersechtpaar vooreen landgoed bij Leeuwarden. ,,Wijhadden toen een hoveniersbedrijf,maar waren al een tijdje aan hetrondkijken voor iets anders. Meteen eigen bedrijf ben je continubezig. En als een van onze werkne-mers ziek werd, was onze eerstereactie: krijgen we het werk wel optijd af? Terwijl je liever zegt: beter-schap en blijf thuis lekker uitzie-ken. Dat voelde steeds mindergoed.”

En dus schreef het echtpaar eensollicitatiebrief in de hoop om uit aldie kandidaten de gelukkigen tezijn. ,,Er waren toen ongeveer twee-honderd sollicitaties”, herinnertJacomine, die zelf werkzaam was inhet onderwijs, zich. ,,Maar na deeerste ronde bleef het lang stil.Daarom hebben we toen voor dezekerheid contact opgenomen metde stichting. Zo hoorden we dat ertwijfels waren over of we niet te‘zwaar’ waren voor de functie. Ikheb het bestuur toen verzekerd datwe wilden stoppen met ons bedrijf,het huis wilden verkopen en bereidzouden zijn om met onze drie kin-deren vanuit Pijnacker naar Fries-land te verhuizen.”

Geen bevliegingVan een tijdelijke bevlieging wasdus geen sprake, zo wilde het echt-paar maar duidelijk maken. Na eenaantal spannende weken kwam dantoch het verlossende bericht: de

DekemaState: wonen,werken engenieten In samenwerking met de stichting Staten en Stinzen gaatWykein dit jaar op bezoek bij eigenaren en bewoners van dezehistorische woonhuizen en buitenplaatsen. Vandaag de vierdeaflevering met Wim en Jacomine Hoogendam, al twintig jaar het beheerdersechtpaar van Dekema State in Jelsum.

Mark Vallinga

17Zaterdag 11 april 2020

familie Hoogendam kon de verhuis-dozen gaan pakken, want de keuzewas op hen gevallen. ,,Onze dochterhad eerst zoiets van: we gaan tochniet echt naar Friesland verhuizen?En het is voor hen ook flink wennengeweest, maar terugkijkend hebbenwe de juiste keuze gemaakt. Wijzitten hier helemaal op onze pleken wonen in een ansichtkaart. Datvoelt twintig jaar later nog steedszo.”

Want hoewel het een flinke klusis om Dekema State er tiptop uit telaten zien en ook draaiende te hou-den, geniet het echtpaar volop vanhet voorrecht om op de buitenplaatste mogen wonen. ,,Het is prachtigom te doen, maar zodra je de deuruitstapt, ligt er werk op je te wach-ten”, zo verzekert Wim. ,,Ooit hebik van mijn hobby mijn beroepgemaakt en ben ik hovenier gewor-den. Nu voelt mijn beroep eigenlijkweer als een hobby. Ik vind hetfantastisch om zo’n historische tuinmet al die stinzenplantjes en fruit-bomen in stand te mogen houden.”

Waar veel tuinen van buiten-plaatsen vanaf de zeventiende eeuwzijn aangepast naar de steeds veran-derende mode op dat gebied, washet groen rondom Dekema Statevooral functioneel van aard: detuinen moesten eetbare groenten enfruit opleveren. Aan dat karakter isanno 2020 niets veranderd. In demoestuin groeien bijvoorbeeldpastinaak en koolrabi, in de negen-tiende-eeuwse kas worden kom-kommer en augurk gekweekt en deboomgaard telt vele appel- en peren-bomen. Die laatste twee fruitsoor-ten worden gebruikt om sap teproduceren, dat wordt verkocht opDekema State.

Hoogendam krijgt bij het onder-

houd van de tuinen en al het groenvan de buitenplaats hulp van zo’n25 vrijwilligers, maar door de coro-nacrisis zitten die nu noodgedwon-gen thuis. Al die extra paar handjesworden node gemist. ,,Want de tuinligt niet stil door de virusuitbraak.Alles blijft doorgroeien, dus het isflink aanpoten geblazen”, legt Wimuit, die anders veel contact heeftmet de vrijwilligers en de bezoekersvan Dekema State. ,,Dat vind ikontzettend leuk aan dit werk. Je zietveel verschillende mensen en dereacties zijn vaak erg positief ensoms grappig. Laatst kwam er ie-mand langs die mij de appelmessiasnoemde, de man van al dat mooiefruit.”

Bezoekers van Dekema Statekunnen niet alleen een kijkje komennemen in de tuinen van de buiten-plaats, maar ook de state zelf valt tebezichtigen. Het huis wordt omringddoor een gracht en valt alleen tebereiken via een brug. Daar staat eentoegangspoort, waarop Jan Jetze vanWageningen (de vierde generatie) in1905 de door hem bedachte spreuk‘Tankje God yn alles’ heeft latenschilderen. Het hek valt alleen teopenen met een klassieke grotesleutel, waaraan een stevig blok houtis vastgeschroefd . ,,Dat als-ieeens in het water valt, de sleutel inieder geval blijft drijven”, legt Jaco-mine lachend uit.

Begonnen als stinsDe oorsprong van Dekema Stategaat terug tot de veertiende eeuw,maar de buitenplaats komt in 1486voor het eerst voor in een histori-sche bron. De state was toentertijdeen eenvoudig rechthoekig en ver-dedigbaar stenen huis (een stins).Maar rond 1500 raakte de familie

Camstra, de toenmalige bewoners,betrokken in de strijd tussen deSchieringers (landadel) en Vetko-pers (opkomende burgerij) en werdde state vrijwel volledig verwoest.Daarna werd het pand groter vanopzet herbouwd. In 1814 volgde eenflinke verbouwing , waarbij demiddelste verdieping ertussen uitwerd gehaald en Dekema State zijnhuidige vorm kreeg.

Hoewel de buitenplaats door deeeuwen heen flink is veranderd ende state tegenwoordig in jarender-tigstijl is ingericht, zijn overal nogsporen van de lange geschiedenisvan de plek te vinden . Zo hangener in Het Sael, het pronkvertrek,tientallen portretten van de familiesdie ooit in Dekema State hebbengewoond . Jacomine: ,,Sommigeportretten zijn geschilderd doorWijbrand de Geest, die aangetrouw-de familie was van Rembrandt. Hijwordt ook wel de Friese Rembrandtgenoemd.” In de kasten naast deopen haard staat eeuwenoud Chi-nees porselein, dat in bruikleen isvan het Fries Museum. Dat geldtvoor wel meer spullen in DekemaState.

,,Ongeveer een derde van deinrichting is origineel, een derde isafkomstig uit het Fries Museum ende rest is toegevoegd om het plaatjecompleet te krijgen. De familie VanWageningen heeft veel spullenmoeten verkopen om in DekemaState te kunnen blijven wonen.Maar in 1996 was er een grote res-tauratie nodig en toen hebben zebesloten om de buitenplaats over tedragen aan de stichting”, zegt Jaco-mine, die ook zelf wat historischeaccessoires heeft toegevoegd aan deinrichting. ,,In de Boekerij staan deencyclopedieën van mijn grootva-

der. Daarvoor moesten ze eind jarentwintig een kwartje per week vooropzij leggen in abonnementsvorm.Dat vond mijn oma eigenlijk veel teveel.”

De encyclopedieën staan naastelkaar op het bureau in de biblio-theek, waar de kasten uitpuilen vanantieke boeken over geschiedenis,literatuur en godsdienst. Op hetbureaublad ligt ook een kanonsko-gel . Die is jaren geleden uit degracht rondom de state gevist. Het isvoor jeugdige bezoekers steevasteen hoogtepunt om de zware meta-len bol, met witte handschoenen,vast te mogen houden. ,,We krijgenhier veel schoolklassen, die eenrondleiding krijgen van een in stijlgeklede jonkvrouw of wasvrouw.Voor de kinderen die met hun ou-ders langskomen is er ook verkleed-kleding aanwezig. Zo kunnen weook hun iets vertellen over DekemaState en de Friese geschiedenis.”

Geen overuren tellenOm jaarlijks de vele bezoekers, jongen oud, te ontvangen en alles tot inde puntjes te verzorgen, maakt hetechtpaar Hoogendam heel wat uren.Ondanks de hulp van bijna honderdvrijwilligers is het zeker in hethoogseizoen soms flink aanpoten.,,In de winter hebben we zes wekenom even op adem te komen engooien we tent spreekwoordelijkhelemaal dicht. Dan nog maken weieder jaar vele overuren, maar dietellen wij allang niet meer. Wezitten op zo’n prachtige plek enhebben een mooie baan: wij hebbenhet er graag voor over. In 2000hebben we het bestuur van de stich-ting verzekerd dat we hier oudwilden worden. Daar is twintig jaarlater helemaal niets aan veranderd.”

Laatst kwam er iemand langsdie mij deappelmessiasnoemde, de manvan al dat mooiefruit

De Friese detectiveschrijver Havank(1904-1964) was bevriend met defamilie Van Wageningen en heefttussen 1958 en 1963 regelmatig opDekema State gelogeerd. Veel vanzijn boeken zijn er te vinden. In hetgrasveld naast de gracht ligt hetgrafsteentje van Nicko, Havank’shondje waar hij erg op gesteld was.

Havank

Tijdens zijn verblijf raakte Havank(Hendrik van der Kallen) in de banvan een portret in Het Sael. Hijraakte verliefd op de schildering vande Friese jonkvrouw Anna Maria vanBurmania (1733-1808). Havank is nazijn dood zelfs begraven met eenkopie van het portret ( schilderijboven de stoel).

Bijzondere liefde

In 2005 deed hoog bezoek DekemaState aan: koningin Beatrix kwamlunchen in de pronkkamer van debuitenplaats. Jacomine Hoogendammocht toen de thee voor de konin-gin en de andere gasten inschenken.Beatrix heeft ook kennisgemaaktmet de vrijwilligers van de state.

Koninklijk bezoek

Boven de deur die naar de keukenleidt, hangt een achttiende-eeuwsvogelkooitje. Die hing daar niet perse om de vrolijke geluiden die devogels produceerden, maar om tevoorkomen dat de bewoners van hethuis stierven door koolmonoxide-vergiftiging. Gingen de vogeltjesdood, dan was het dus oppassengeblazen.

Vogelkooi