J A A R G A N G 6

26 januari 2001 18

1

DECEMBERNUMMER 2003

Dit is het decembernummer van Het Burgemeestersblad, de nieuwsbrief van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters. Het vorige nummer (30) verscheen in juni 2003. Bijdragen van lezers kunnen – liefst per e-mail – worden gestuurd aan het redactie-secretariaat, t.a.v. mw. K.G. Bekker-de Zeeuw, gemeente Alphen aan den Rijn, Postbus 13, 2400 AA Alphen aan den Rijn; fax 0172-465485; e-mail: info@burgemeesters.nl.

J A A R G A N G 8

december 2003 31Nieuwsbrief Nederlands Genootschap van Burgemeesters

B L A D

HetBurgemeesters

Record-aantal deelnemers jaarcongres

gaan. Burgemeester Frank Dales vanBreukelen noemde de vergrotebetrokkenheid van burgers als grootvoordeel van de invoering van dedirect gekozen burgemeester. Onnovan Veldhuizen (Hoorn) wees op denoodzaak van een visie op het lokaalbestuur, dat ergens over moet gaan.Nol Kleijngeld (Helden) vond dat erteveel aandacht gaat naar de struc-tuurwijzigingen, terwijl juist op basisvan een grondige diagnose vernieu-wing van de lokale bestuurscultuurnodig is.

Na de afkoelende pauze stond hetcongres in het teken van het jaarthe-ma publiek leiderschap met tweeinleidingen vanuit de wetenschap.

Elders in dit Burgemeestersblad vindtu weergaven van de jaarrede van devoorzitter, de toespraak van de minis-ter en de inleidingen over publiek lei-derschap van de hoogleraren.

In soms niet mis te verstane bewoor-dingen vroegen de burgemeesterszich af wie er nu eigenlijk op de plan-nen van de minister zit te wachten enof de minister wel wist wat de heden-daagse burgemeestersfunctie inhoudt.

Er waren ook inhoudelijker reactiesuit de zaal. Zo pleitte Margreet Hor-selenberg (Doetinchem) voor eenzorgvuldig wetgevingsproces, dat nietgedomineerd wordt door snelheid.Tom Viezee (Zeewolde) waarschuwdevoor een grotere spagaat als de plan-nen van het Kabinet door zouden

Traditioneel opende het congres meteen welkomstwoord door de burge-meester van de congresstad. Guusjeter Horst zette daarbij gelijk de toondoor te stellen dat Minister Thom deGraaf naar het hol van de leeuw wasgereisd om zijn plannen voor degekozen burgemeester toe te lichten.Jaap Pop opende treffend zijn jaarre-de met de zin "Met het Genootschapgaat het goed, maar de burgemees-ters, dat is een ander verhaal." Daar-mee gaf hij aan dat het NGB volopbezig is een professionaliseringsslagte maken en dat veel burgemeesterszich persoonlijk geraakt voelen doorhet voorstel van het Kabinet om in2006 de huidige beroepsgroep te ver-vangen door direct gekozen burge-meesters.

Minister Thom de Graaf had het ver-volgens niet makkelijk in zijn toe-spraak. Met regelmaat liet zijn gehoorduidelijk merken hoe met name hetaangekondigde collectieve ontslag bijde burgemeesters was aangekomen.

Met het NGB gaat het uitstekend,maar de burgemeesters …Het Nijmeegse museum Het Valkhof was op 2 oktober jl. het decorvan het jaarcongres van het NGB. Het museum biedt een uitgebreideverzameling van archeologische vondsten en een bijzondere collectievan zowel oude meesters als moderne, soms experimentele beeldendkunstenaars. Een toepasselijker plaats van handeling was nietdenkbaar voor dit congres, dat vlak na het verschijnen van dekabinetsnotitie over de gekozen burgemeester plaatsvond. Mede doordie actualiteit telde het congres ruim 200 deelnemers, een record.

moeten doen. Daarvoor is een slag-vaardig bestuur nodig. Om haar slag-vaardigheid te vergroten, heeft degemeente behoefte aan een lokaleregeringsleider met een sterke positie.Een burgemeester met sterkere coör-dinerende en sturende bevoegdheden,die kan worden aangesproken opresultaten. " Voor burgers zal dat nietvreemd zijn, want die dichten de bur-gemeester al een dergelijke machttoe. "De nasleep van Volendam enEnschede toont aan dat de burge-meester het vertrouwen van desamenleving krijgt en houdt, als hijzich een rol aanmeet die niet hele-maal overeenkomt met zijn feitelijkebevoegdheden. Ik vind dat we dan delogische stap moeten zetten: gééf deburgemeester dan die bevoegdheden."Maar een benoemde burgemeestermet meer bevoegdheden zou dedemocratie uithollen, volgens deminister. "Ik wil een sterke burge-meester met een eigen mandaat."Naast de macht van de burgemeesteris er voor De Graaf nog de stem vande kiezers die moet beslissen in de

keuze van de burgemeester. Velengruwelen bij de gedachte om voor hetgekozen ambt de zeepkist te moetenbeklimmen. De minister zei best tebegrijpen dat het wennen is, maarplaatste er de volgende kanttekeningbij: "de zeepkist is waar de democra-tie begint, als de plaats waar een iederzijn ideeën kan spuien in de hoop datanderen die ideeën delen. En juist uwverdiensten maken dat ik van hartehoop dat u in 2006 wel degelijk opdie zeepkist zult staan. Overigens isde zeepkist tegenwoordig vooral eensymbolisch attribuut. U zult eerder delokale radio en de bladen bedienen. "Aan het einde van zijn betoog nodig-de de minister iedereen uit met hemin discussie te gaan over de inrichtingvan het bestel met een gekozen bur-gemeester. En na de besluitvormingrond de wetgeving heeft de Graaf dehuidige burgemeesters nodig voor deingrijpende stelselwijziging. "Ik rekener dus op dat u – als het democratischproces is doorlopen – met mij zal bij-dragen aan goede implementatie engoede voorlichting aan uw burgers.Daar bewijzen wij de democratie eendienst mee. Een enkeling betwijfeltwel eens of er wel voldoende goede,bekwame en betrouwbare kandidatenzijn voor het gekozen burgemeester-schap. Ik twijfel daar niet aan: ik zieer zo al meer dan 400: de zittendeburgemeesters. Er zit geen leeftijds-grens aan, dus – als u wilt – heeft uallen nog een prachtige toekomstvoor zich!"

Ruud van Bennekom

2

Het ging soms aan de zaal voorbij,maar Thom de Graaf sprak ook veelwaarderende woorden aan het adresvan de zittende burgemeesters. "Uhebt als burgemeesters een waarde-volle brugfunctie. Als zittende burge-meesters hebt u grote verdienstenvoor het openbaar bestuur en daarompast zorgvuldigheid ten aanzien vanuw positie."Desondanks houdt de minister volaan het collectieve ontslag bij dekomende gemeenteraadsverkiezingen."In elk geval zal ik zorgvuldig tewerk gaan. Bij de overgang naar hetnieuwe systeem zult u zorgvuldigbehandeld en adequaat voorgelichtworden.", hield de bewindspersoonhet inmiddels morrende publiek voor."Maar het collectieve ontslag is echtnoodzakelijk om te voorkomen datwe straks twee soorten burgemeestersén twee gemeentelijke bestuursstel-sels naast elkaar hebben; dat zouongewenst zijn.Dat Thom de Graaf zijn inspiratieniet onlangs heeft gevonden, getuigdehij met een verwijzing naar zijn doc-toraalscriptie, die hij als rechtenstu-dent in Nijmegen had geschreven."Mijns inziens is aan de gekozen bur-gemeester in een werkelijk gedemo-cratiseerde samenleving niet te ontko-men. Als argumentatie zou eigenlijkhet principiële uitgangspunt vandemocratische legitimatie voldoendemoeten zijn." , schreef De Graaf in1981 al. Ook in 2003 staat hij nogachter dit citaat. Het principiële uit-gangspunt van de democratische legi-timatie staat voor De Graaf nog altijdrecht overeind en voor hem zelfsactueler is dan ooit. Thom de Graaf ging in zijn betoogvooral in op zijn beweegredenen ommet het voorstel voor de gekozen bur-gemeester te komen. "Ik wil gemeen-ten in staat stellen om te doen wat ze

Thom de Graaf in het NGB-congres

Een burgemeester met macht en mandaatHet NGB-congres brak met de traditie van een toespraak van deminister van Binnenlandse Zaken. Dit jaar had het genootschapervoor gekozen zich te laten toespreken door Thom de Graaf. Deminister van Bestuurlijke vernieuwing en Koninkrijkszaken, diejuist voor het congres zijn model voor de direct gekozenburgemeester wereldkundig had gemaakt, inclusief collectiefontslag voor de gehele groep per 2006. Ontvangend burgemeestervan Nijmegen, Guusje ter Horst, had het dan ook bij het rechteeind dat de minister naar het hol van de leeuw was gekomen omdaar zijn plannen vanaf de zeepkist toe te lichten.

"U hebt als burgemeesterseen waardevolle brugfunctie.

Als zittende burgemeestershebt u grote verdiensten voor

het openbaar bestuur endaarom past zorgvuldigheidten aanzien van uw positie."

3

Politiecentralisatie

Terwijl de ene minister op BZK bezig is de positie van dete kiezen burgemeester te versterken, is de andere ministerbezig deze te verzwakken. De brief over de versterking van zijn centrale beheersbe-voegdheden over de regionale politie, die minister Remkesin september naar de Kamer stuurde, liegt er namelijk nietom.Hij wil vooraf de hoofdlijnen van het beleid over de taak-uitoefening van de politie vaststellen.Het Regionaal College en de Korpsbeheerder zijn verplichtdit over te nemen. Als de Korpsbeheerder niet doet wat deminister wil, kan hij als zodanig worden ontslagen. Ter geruststelling staat er bij dat de burgemeester en deofficier van Justitie het gezag over de politie behouden endat de minister daarover niets zal bepalen. Maar vervol-gens zegt hij dat het wel gaat over het door hem vast testellen prestatieniveau van de politie over het gehele veld.En het zal ook ingrijpender zijn dan wat we tot nu toe ken-den als landelijke beleidsthema’s.Pure centralisatie dus, die wel degelijk over het gezag gaat,nl. over wat de politie moet doen. En waarom? Dat blijft in de brief vaag. Concreter dan datcentrale aansturing nodig is, wordt het niet.

Als voorbeeld komt alleen naar boven dat de ICT door deverschillende korpsen versnipperd is aangepakt. Alsof eengroei- en ontwikkelingsfase niet altijd bestaat uit laat duizendbloemen bloeien. En alsof dat thans niet wordt geharmoni-seerd. Met het C2000-project heeft BZK overigens bepaald nietlaten zien dat men zo’n landelijke opgave aan kan!Maar geen nood, als het op nationaal of regionaal niveau nietzou lukken, dan zij er nog onze Commissarissen der Koningin. Nadat zij en de provincie in de Wet kwaliteitsbevorderingbrandweer al een zwaardere taak hebben gekregen bij de ram-penbestrijding, hebben zij zich nu ook gemeld als toezicht-houder op het regionale korpsbeheer. Zo levert iedereen zijn bijdrage in de discussie over de ver-sterking en verzwakking van de gekozen burgemeester.

over een gedwongen ontslag als eer-ste reactie persoonlijk best een grootvraagteken zetten" vertelde Jaap Popvia de zaal aan de minister toen hijvan de landelijke politici aandachtvroeg voor dit persoonlijke aspect.De NGB-voorzitter citeerde een uit-spraak van een collega uit de krant:"Toen ik vanmorgen wakker werd lasik dat ik in 2006 ontslagen word".

Jaap Pop Voorzitter Nederlands Genootschap vanBurgemeesters

Jaarrede voorzitter NederlandsGenootschap van Burgemeesters Het kon niet anders dit jaar: inde jaarrede van de voorzitterwas weinig aandacht voor deinterne NGB-aangelegenheden,maar des te meer voor depolitieke actualiteit. Het gebeurtimmers niet vaak dat hetkabinet een voor burgemeestersverstrekkend voorstel in deweek voor een NGB-congreswereldkundig maakt. Jaap Popbesteedde dan ook veel woordenaan de kabinetsplannen vooreen gekozen burgemeester en dewijze waarop het NGB daarmeeomgaat.

OntslagVeel burgemeesters voelen zich per-soonlijk diep geraakt door het berichtdat zij in 2006 ontslagen moeten wor-den. "Wanneer je een beroep metgrote inzet en passie uitoefent – enalle 489 burgemeesters in Nederlanddoen dat – en wanneer er in je func-tioneren geen concrete knelpuntenbestaan, dan mag je bij een bericht

De toon van de NGB-reactieHet NGB heeft oog voor de persoon-lijke gevolgen voor de zittende burge-meesters, maar zal in zijn advies overde hoofdlijnennotitie vooral aandachtbesteden aan de doorwerking van degekozen burgemeester in het lokaalbestuur."Bij het opstellen van onzereactie op ons advies over de Hoofd-lijnennotitie gaan wij uit van hetbelang dat wij hechten aan een goedwerkend lokaal bestuur. Deze verant-woordelijkheid hebben wij van natureen ook de facto in onze portefeuille.Wij hebben als NGB bij het vraagstuk

4

ColofonRedactiecommissiemw. A. van Dok-van Weelemr. S.J. HartkampN.P.M. Schoofdrs. K.C. Tammesmr. W.L. ZielhuisH.J. Zomerdijk

EindredactieR. van Bennekom

BZK-berichtenDrs. R.W.J. Smeets; mr. drs. A.J. Vos(Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)

Lay-out, opmaak en drukDuotone B.V., Alphen aan den Rijn.

Redactieadres p/a mw. K.G. Bekker-de Zeeuwgemeente Alphen aan den Rijn,Postbus 13, 2400 AA Alphen aan den Rijn;tel. 0172-465263; fax 0172-465485;e-mail: info@burgemeesters.nl.

Het Burgemeestersblad wordt mede mogelijkgemaakt door bijdragen van het ministerievan Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrela-ties, de Bank Nederlandse Gemeenten enDeloitte & Touche.

van de aanstellingswijze van de bur-gemeester steeds een consistente lijnaangehouden. Die zullen wij blijvenvolgen, ook nu de verkiezing van deburgemeester een politieke realiteitis."

De kern van de NGB-benadering wasen is dat een verandering van benoe-ming naar verkiezing van de burge-meester niet alleen deze positiewezenlijk verandert, maar ook dievan de andere bestuursorganen in degemeente. Door deze nauwe samen-hang is het gehele gemeentelijkebestuursstelsel in het geding. Het gaatom een fundamentele wijziging vanhet lokale bestel. "Wij zullen hetvoorliggende voorstel van de regeringdan ook beoordelen op de vraag of degekozen burgemeester een verbete-ring en versterking van het lokalebestuur betekent, zowel in z’n interneals in zijn externe werking. Dat is onseerste toetsingspunt. En daarnaast iser nog een tweede ijkpunt en dat isdat de onbetwiste en breed gewaar-deerde elementen in de huidige bur-gemeestersfunctie niet verlorenmogen gaan", aldus de voorzitter inzijn jaarrede.

Verstandig moment?De wijziging is ingrijpend voor hetgehele lokale bestuur, zo betoogdeJaap Pop. "De introductie van eentweede rechtstreeks gekozen bestuurs-orgaan, overigens zonder een oplos-sing voor ernstige politieke conflictentussen raad en college, het éénhoofdigpolitiek leiderschap en de toedelingvan het bevoegd gezag over hetgemeentelijk apparaat aan de gekozen

burgemeester. De introductie van eengekozen burgemeester met een stevigepositie, zoals de hoofdlijnennotitiewil, betekent machtsafname voor raaden wethouders. Dat is dus een stevigeverschuiving van posities. De wethou-ders gaan er zwaar op achteruit. Dehoofdlijnennotitie zet de gekozen bur-gemeester dus zwaar neer. Er moetimmers iets te kiezen zijn.Maar uit-gaande van de voorgestelde ingrijpen-de reorganisatie van het gemeentelijkbestel, stellen veel collega’s de vraagof het verstandig is deze operatie in tezetten op een moment dat de vorige,die van de invoering van het dualis-me, nog lang niet ingeburgerd is. Er isabsoluut tijd nodig, maar ook eengoed doordacht concept om de geko-zen burgemeester te introduceren. Hetmag geen haastklus zijn. Daarvoor ishet gemeentelijk bestuursstelsel tebelangrijk voor de inwoners en deverantwoordelijke bestuurders."

Krachten bundelenJaap Pop deed een oproep aan de bur-gemeestersvakbonden om tot verder-gaande samenwerking met het NGBte komen, juist ten aanzien van deaanstellingswijze. "Bij dit onderwerpkomt het er meer dan ooit op aan datde burgemeesters goed georganiseerdoptreden. Naar mijn oordeel valt descheiding tussen de rechtpositioneleaspecten en de bestuurlijke en staats-rechtelijke aspecten nauwelijks meerte maken. Vanuit dat oogpunt zoudener op korte termijn stappen gezetmoeten worden in de bundeling vankrachten van de 3 burgemeestersbon-den en het NGB. Ik zou een ernstigeberoep willen doen op de VBBB, en

de burgemeesters die lid zijn van deABVA-Kabo en het CFO om tot dezebundeling te komen. Het zou het eer-ste positieve effect zijn van de komstvan de gekozen burgemeester."

Jaap Pop hield tenslotte een pleidooiom de discussie over de gekozen bur-gemeester niet te verengen binnen dehuidige Grondwetsbepalingen. "Zon-der wijziging van hoofdstuk 7 kunnenhet hoofdschap van de gemeenteraad,de verdeling van de bestuursbevoegd-heden en het raadsvoorzitterschapniet in de beschouwing wordenbetrokken. Dat is een ernstige beper-king, die waarschijnlijk onaanvaard-baar is voor een goede discussie. Hetspeelveld zal moeten worden ver-ruimd om de gekozen burgemeesterals centrum spits, zoals minister DeGraaf hem noemde, de ruimte voorzijn spel te geven. In een eerste reac-tie uit de Tweede Kamer valt ditgeluid ook op te maken. Ik hoor col-lega’s ook zeggen: alleen een burge-meester die eigen bestuursbevoegdhe-den heeft en zijn eigen wethouderskan benoemen en ontslaan is een vol-waardig alternatief voor de door deKroon benoemde burgemeester."

Ruud van Bennekom

Jaap Pop deed eenoproep aan de burge-

meestersvakbonden omtot verdergaande

samenwerking met hetNGB te komen

5

Installatie Raad van Advies

REACTIE

VRAGEN – ANTWOORD

Ze hadden geen oog voor devoorbijtrekkende schaars ge-klede Braziliaanse danseres-sen, die het gereedkomen vannieuw ingerichte binnenstad-straten in Haarlem feestelijkondersteunden. Nee, na degroepsfoto op het bordes vanhet Haarlemse stadhuis, trok-ken de leden van de Raad vanAdvies van het Professionali-seringsfonds Burgemeesterszich terug achter de monu-mentale gevel, om door devoorzitter van het NGBgeïnstalleerd te worden in hunfunctie.

Jaap Pop memoreerde dat de eerstespeciaal voor burgemeesters opgezet-te cursus ging over de openbare ordeen veiligheid. Ze werden gehoudenop het Politiestudiecentrum in Warns-veld in 1979. Inmiddels is het aanbodopleidingen, trainingen en studiebij-eenkomsten voor burgemeestersenorm gegroeid. De jaarlijkse oplei-dingsgids biedt een ruime keuze,waarvan ook goed gebruik wordtgemaakt. Door de oprichting van hetProfessionaliseringsfonds kan hetaanbod nog beter op de vraag wordenafgestemd en bestaat er een vastefinancieringsmogelijkheid voor deburgemeesters.

De Raad van Advies heeft als taakom over het opleidingsbeleid te advi-seren en om mee te denken over ont-wikkelingen in het aanbod. De

samenstelling is breed en de belang-rijkste betrokken partijen zijn er invertegenwoordigd.

In de volgorde van de groepsfoto:Mr. H.C.J.L. Borghouts, commissaris van de Koningin in Noord-Holland;Mr. W.L.F.C. ridder van Rappard, voorzitter, lid van het DB van het NGB;Dr. A.G. Schouw, directeur Kenniscentrum Grote Steden;Drs. L. van Halder, directeur-generaal Openbaar Bestuur ministerie van BZK;Mr. R.J.J.M. Pans, voorzitter directieraad VNG;Prof.dr. P. Tops, hoogleraar Universiteit van Tilburg;Niet op de foto: drs. Th.E.M. Wijte, bestuurslid VBBB.

"Zou," vraagt NGB-voorzitter JaapPop zich af in Burgemeestersblad nr.30 (juni 2003), "een gekozen burge-meester van Maastricht zich ook zoonverbloemd hebben uitgelaten tegenvoortzetting van financiële steun aanprofvoetbalclub MVV?"Ik heb Gerd Leers niet om zijn ant-woord gevraagd. Ik denk dat ik hetantwoord op die vraag van Pop welweet.Niet, omdat de zó formeel nog doorde Kroon benoemde burgemeestertussentijds en na ruim 5 jaar ook opzijn daden wordt beoordeeld door devertegenwoordigers van zijn bevol-king. En er dus ook nu de sanctie isvan het oordeel van mensen uit zijngemeente. Mensen die straks mis-schien mogen kiezen. Niet, omdat de

tijd van hovaardig en zogenoemdonafhankelijk regentendom nu al wer-kelijk voorbij is.Het antwoord op de vraag zou onver-bloemd en en volmondig zijn: "Ja,natuurlijk".Waarom? Omdat een goede burge-meester, in Maastricht, Rotterdam,Hoorn of Haarlem of waar dan ook,hoe dan ook benoemd of gekozen,onafhankelijkheid in zich zelf draagt.En het daarop gebaseerde oordeel dantoetst aan de mening van vele, veleanderen - minder- en meerderheden,groepen en organen - over de besteweg en het meest afgewogen besluit inhet belang van inwoners en gemeente.En dan zijn uitspraken doet.De manier waarop een burgemeesterin zijn ambt komt, mag dan gaan ver-

anderen – zijn onafhankelijke endemocratische instelling kan zo blij-ven. Het is – ook hier – al vakergeschreven: geen burgemeester lijktmeer op de Nederlandse benoemdedan de Duitse (zware) gekozene.En, o ja, die politie. Politie engemeente horen bij elkaar, zoals deburgemeester en zijn gemeente. Vande locatie van financiële, technischesuper-korpsbeheerders hangt dat nietaf. Wel van (praktische) zeggenschapvoor de burgemeester over (een deelvan) de politie in die gemeente. Vraagdat maar aan de gekozen, daaromjuist gekozen collega van New York.

Eppo van Veldhuizen,oud-burgemeester van Oss.

6

Het Nederlands Genootschapvan Burgemeesters heeft‘Publiek leiderschap van en inhet openbaar bestuur’ gekozenals jaarthema voor 2003. Deactiviteiten van het NGB staaneen jaar lang in het teken vandit thema. Daarmee hoopt hetNGB bij te dragen aan de ken-nisontwikkeling over dit onder-werp en wil het zijn leden hand-reikingen bieden bij de invul-ling van de eigen rol in degemeente. Het NGB wordt hier-in bijgestaan door Tonny vander Vondervoort en HedwigKramer, adviseurs van Deloitte& Touche.

Het thema wordt benaderdvanuit vier invalshoeken: desamenleving, de rol van deoverheid, het (lokale) bestuuren de bestuurder. In denummers 27, 28 en 30 van HetBurgemeestersblad verschenenbijdragen over de samenleving,de rol van de overheid en hetlokale bestuur. In deze af-levering staat de bestuurderzelf centraal. Dat gebeurt aande hand van de inleiding dieprof. dr. Erwin Schwella tijdenshet NGB-congres van 2 oktoberjl in onvervalst Afrikaans heeftgehouden. De titel van de in-leiding van Erwin Schwellaluidde lokaal bestuur enleiderschap: context, uitdaging-en en competenties.

Leiderschap als proces In traditionele benaderingen werdpubliek leiderschap statisch benaderd,maar steeds meer is er het besef datleiderschap een dynamische kijkvraagt. Democratisch en effectief lei-derschap is een dynamisch proces.Dit proces omvat de leider zelf enandere betrokkenen bij hun werk omlegitieme en bruikbare doelen tebereiken. Een dergelijk proces vereisteen voortdurend leerproces van demaatschappij en de organisationelecontext. Daarmee kan de overheidhaar beleid en de dienstverleningeffectiever en efficiënter maken. Datgeldt ook voor gemeenten. In algeme-

‘Publiek leiderschap van en in het openbaar bestuur’

ne zin zullen publieke leiders in eendemocratische samenleving nooit uithet oog mogen verliezen dat zij moe-ten bijdragen aan verbeteringen vooralle burgers. Langdurige sociale uit-sluitingen zijn niet aan de orde.

Cruciaal in de ontwikkeling van lei-derschapsvaardigheden is het gevoelvoor regeerkunde. Dat wil zeggen hetbegrijpen en kunnen beheren van decontext waarin je werkt. Gevoel voorbestuurbaarheid en strategisch leider-schap. Regeerkunde is echter geenkille aangelegenheid: het gaat ommensen en om relaties tussen mensen.Daarom moet een leider ervoor zor-gen dat er "teamlearning" is en dat decommunicatie erop gericht is omanderen over te halen. Bij een derge-lijke stijl past het niet om te sprekenover problemen en over crises, maarjuist over uitdagingen en dynamica.

Maatschappelijke veranderingenPublieke leiders moeten blijvend opzoek gaan naar trends in de samenle-ving en daarop hun uitdagingen base-ren. Het gaat om politieke, economi-sche, sociale, technologische en ecolo-gische trends. Een paar voorbeelden.Een politieke trend is de afnemendeopkomst voor lokale verkiezingen.De uitdaging daarbij voor de bestuur-ders is het creëren en vasthouden vanlegitimiteit voor hun handelen. Eentrend is ook het groeiend wantrouwenvan burgers in overheidsbestuur; bur-gers verwachten steeds meer profes-sionalisering in de gemeentelijkedienstverlening.

De uitdaging voor bestuurders is decommunicatie en participatie van bur-gers te versterken. Daarnaast is er desteeds maar toenemende complexiteitvan lokale vraagstukken. Publiekeleiders staan voor de uitdaging omhierover kennis te ontwikkelen en omte zetten in beleid. Dit vraagt inzichtin kennismanagement en organisa-tiekunde.

In economisch en financieel opzichtis er sprake van een globalisering.Dat brengt ook het vertrek van econo-mische activiteiten met zich mee. Hetis voor het lokale bestuur een majeureopgave om die trend om te buigen.Het strategisch positioneren vangemeentelijke diensten voor hetbedrijfsleven en het reguleren van delokale economie door economisch enbelastingbeleid. Gemeenten hebbenook te maken met veroudering vaninfrastructuur en de noodzaak omdeze te vervangen. Dit vraagt ominvesteringen voor vervanging en ver-nieuwing.

Op sociaal vlak is er de vergrijzing enverkleuring van de samenleving. Hetbestuur zal moeten antwoorden metaanpassing van het beleid en dedienstverlening aan de veranderendebehoeften bij de bevolking. Ook is ereen veranderende rol voor de jeugd inde gemeenschap. De uitdaging is omjuist ook bij jongeren leiderschap,maatschappelijke betrokkenheid tecultiveren en met de jongeren part-nership aan te gaan. Diversiteit brengtnieuwe waarden en normen in de

lokale samenleving. Het bestuur zaleen nieuw sociaal systeem met uni-versele waarden moeten bewerkstelli-gen.

Op technologisch en ecologischgebied is er de bedreigende groei meturbanisatie en congestie. Voor publiekleiderschap ligt hier de uitdaging omduurzame alternatieve oplossingen tezoeken. Publieke leiders in het wes-ten hebben voorts te maken met snelopkomende technologisch vernieu-wende landen. Vernieuwing en kos-tenbesparingen in de dienstverleningzullen gevonden moeten worden omniet achterop te raken.

CompetentiesPubliek leiderschap is niet iederebestuurder gegeven. Slechts enkelenbeschikken over bijna natuurlijkekwaliteiten om deze rol te kunnenvervullen. Anderen zullen zich echterwel moeten bekwamen in het ontwik-kelen van de competenties. Dat bete-kent aanpassen van leiderschapsstij-len en aanpassen aan veranderendeomstandigheden. Hiermee is gelijk decreatieve aanpak van leiderschap aan-gegeven.

In algemene zin moeten publieke lei-ders over een viertal competentiesbeschikken. In de eerste plaats zijn er

7

de basisvoorwaarden van eerlijkheiden integriteit. In de tweede plaatsmoet de publiek leider een grote con-centratie op het bereiken van doelenhebben. Dit vereist een visie op maat-schappelijke ontwikkelingen en hetvermogen om je doelen meetbaar temaken. In de derde plaats moet deregeerkunde goed ontwikkeld zijn.Leiders moeten weten hoe zij in eencomplexe omgeving doelen kunnenbehalen en hij zij daadwerkelijk doel-gericht kunnen handelen. Publiek lei-derschap vraagt steeds meer om intel-lectuele en creatieve capaciteiten.

Lerend leiderschapNaast de competenties van integriteit,doelgerichtheid, regeerkunde en intel-lectuele capaciteit moet de ‘lerendeleider’ een aantal stijlen en vaardig-heden ontwikkelen om de uitdagingenin de veranderende maatschappelijkecontext aan te kunnen. Dit is een per-manent leerproces. Zo zal hij zijnstrategisch inzicht moeten ontwikke-len en in de wijze van communicerenmensen moeten kunnen overhalen ominvloed uit te oefenen. Dit vraagt ont-wikkeling van een coherentebestuursstijl met gevoel voor bestu-ring. En last-but-not-least over inle-vingsvermogen en sociale vaardighe-den.

Ruud van Bennekom,met dank aan Erwin Schwella

Erwin Schwella is als hoogleraar bestuurskunde verbonden aan de universiteitvan Stellenbosch in Zuid-Afrika. Sinds 1992 is Schwella aldaar directeur vande faculteit publiek management. Schwella doet op dit moment vooral onder-zoek naar veranderingsmanagement. Voorts treedt Schwella als adviseur enconsultant op voor de lokale en landelijke overheden. Onder andere is Schwel-la betrokken bij een management-development programma voor de Zuid Afri-kaanse politie. In Nederland is Schwella bekend als lid van de Raad van adviesvan het Centre for Public Leadership van het ROIMeer informatie:www.sopm.sun.ac.zawww.cpl.org

prof. dr. J.A.P.M. van Hooff deedals bioloog jarenlang onderzoeknaar het gedrag en de relaties bin-nen een groep apen in Burgers’Dierenpark in Arnhem. Tijdens hetNGB-congres van 2 oktober j.l.hield hij voor het burgemeesters-publiek een lezing over leider-schap onder apen. Opvallendebevinding van Van Hooff en zijnonderzoeksgroep was de constate-ring dat leiderschap niet perma-nent, maar tijdelijk van aard is. Inde apengroep bleken onderge-schikte mannetjes succesvol in hetsmeden van ondermijnende coali-ties en wisten deze leider van degroep na verloop van tijd van detroon te stoten. De verdrongen lei-der schikte zich vervolgens in zijnnieuwe positie en poogde tot nieu-we coalitievorming te komen omweer de weg naar de top te vinden…

8

In het vorige nummer van het Burgemeestersblad refereerde NGB-voorzitter Jaap Pop in zijn column aan de stellingnamevan de Maastrichtse burgemeester Gerd Leers tegen financiële steun van de gemeente aan 1e divisieclub MVV. Over ditonderwerp ontvingen wij onderstaand artikel van Jaap van der Linde, oud-burgemeester van o.a. Hoogezand-Sappemeer,thans voorzitter van FC Groningen en lid van de Raad van Commissarissen van de Eredivisie NV. Hij is tevens commissarisvan de NV Euroborg, die tot doel heeft een nieuw stadion voor FC Groningen te bouwen.

Deze opsomming is zeker niet volle-dig. In Binnenlands Bestuur van 13juni 2003 stond een overzicht van degemeentelijke bijdragen die toen bijde redactie van dat blad bekendwaren. Het bleek te gaan om in totaalruim 216 miljoen euro aan 26 van detoen 36 Betaald Voetbal Organisaties

grenzen op de een of andere wijzedaar aan bij. Waarom gebeurt dat enis het maatschappelijk verantwoord?Alvorens deze vragen te beantwoor-den constateer ik dat het volstrektnormaal gevonden wordt dat gemeen-ten grote financiële bijdragen gevenaan allerlei andere sociaal-culturele

weken gaan er zeer velen naar dethuiswedstrijd van hun club en daar-naast volgt een veelvoud van de sup-porters het wel en wee van hun clubvia de media, waarbij de regionalepers veelal een aparte positieinneemt. Betaald voetbal wordt alseen van de weinige sporten gevolgddoor alle lagen van de bevolking,door alle rangen en standen. Opmaandagochtend worden de resulta-ten van het afgelopen weekeindezowel op de werkvloer als in dedirectiekamer besproken. De naamvan de gemeente gaat het hele landdoor: ‘free publicity’. Op het terreinvan ‘citymarketing’ en ‘regiobran-ding’ speelt voetbal een belangrijkerol. Een voetbalclub is een belangrijkbindmiddel in het sociale verkeer.Leden van businessclubs ontmoetenelkaar daar. Van belang is ook datbreedtesport gediend is bij goed func-tionerende topsport. Het is dan ookbegrijpelijk dat een gemeentebestuurzijn BVO niet snel laat vallen.

Economisch en maatschappelijkbelangVaak krijgt het economisch belangvan het voetbal nauwelijks aandacht.In ons land kun je wel degelijk spre-ken van een belangrijke bedrijfstak.Het Nederlands Economisch Instituutheeft daar in 2000 onderzoek naargedaan. Het betreffende rapport ver-scheen in mei 2000 onder de titel"Voetbal gewaardeerd" met als onder-titel ‘maatschappelijke en economi-sche betekenis van voetbal in Neder-land’. Het rapport gaat over voetbalin het algemeen, dus over zowelbetaald voetbal als amateur voetbal.Er kwam uit naar voren dat er sprake

Betaald voetbal en de (gemeentelijke) overheidHet betaald voetbal was in het vorige seizoen (2002-2003) vaakonderwerp van gesprek in meerdere gemeenten. Het ging dan bijnaaltijd over de vraag of en in hoeverre de betreffende gemeente deplaatselijke club financieel moest ondersteunen. Bekendevoorbeelden zijn Breda (NAC), Utrecht (FC Utrecht), Arnhem(Vitesse) en Enschede (FC Twente). Maar ook op de agenda’s van debijvoorbeeld de gemeenten Waalwijk (RKC), Veendam (Veendam),Emmen (Emmen), Alkmaar (AZ) en Nijmegen (NEC) stond het opde een of andere manier vermeld. Bovendien moesten er inGroningen (FC Groningen) en Den Haag (ADO Den Haag) zwarebeslissingen worden genomen over de realisering van nieuwestadions. Ook de raad van de gemeente Haarlem, waar NGB-voorzitter Jaap Pop burgemeester is, stemde in met de plannen vooreen nieuw stadion voor de FC Haarlem (1e divisie), waarbij de grondwordt verkocht voor 1 euro en verwacht wordt dat degrondexploitatie de gemeente 4 miljoen euro oplevert.

(BVO’s) in ons land. Variërend van34,5 miljoen euro in Den Haag alsbijdrage in de bouw van een nieuwstadion, via 12 miljoen euro in Nij-megen voor de aankoop van hetbestaande stadion, tot 300.000 euro inOss voor een lening en het omzettenvan een bestaande lening van 2,6 mil-joen euro in een renteloze lening.Niet vermeld werden de voorwaardenwaaronder die bijdragen worden vers-trekt. In meerdere gevallen worden devoor stadions bestemde bijdragen, ofhet nu om nieuwbouw gaat of hetovernemen van een bestaande accom-modatie, door de clubs terugbetaaldmiddels marktconforme rentes.

Financiële steun door gemeenteverantwoord?Uiteindelijk draagt vrijwel elkegemeente met een BVO binnen haar

voorzieningen, zoals een schouwburg,een museum of een beroepsmatigorkest. In een stad als Groningen gaathet jaarlijks om bedragen van zo’n 16euro per bezoeker voor de schouw-burg en 12 euro voor het museum.Dit soort voorzieningen wordt in hetalgemeen niet door alle lagen van debevolking bezocht zoals dat bij eenvoetbalstadion wèl het geval is. Wan-neer in 2005 in Groningen het nieuwestadion gereed is (wat het mooistevan Nederland zal blijken) zal dat degemeente 0,27 euro per bezoeker kos-ten.Terug naar de vragen over de maat-schappelijke betekenis van betaaldvoetbal. Een BVO is vrijwel altijdeen belangrijke voorziening èn factorin de betreffende gemeente en dedaarbij behorende regio. Het houdtduizenden bezig, eenmaal in de twee

Een voetbalclub is een belangrijk bindmiddel in hetsociale verkeer

is van een besteding van 1,5 miljardeuro, een toegevoegde waarde van800.000 euro en werkgelegenheid meteen omvang van 19.400 arbeidsplaat-sen. Het gaat bij voetbal niet alleenom de spelers, maar ook om de sta-dionexploitaties, de media, de ver-voerders en de merchandising. Aanbelastingen komt er via het voetbalzo’n 200 miljoen euro binnen (BTW,loonbelasting en vennootschapsbelas-ting), terwijl de overheid volgensgenoemd onderzoek ongeveer 120

genoemde drie zitten boven de 50miljoen euro en van de overige clubsis de hoogste begroting circa 15 mil-joen euro, terwijl de meeste BVO’shet met een begroting van (soms zelfsveel) minder dan 10 miljoen euromoeten doen. FC Groningen bijvoor-beeld heeft een – sluitende - begro-ting van 8,3 miljoen euro. De uitein-delijke ranglijst aan het eind van decompetitie blijkt voor een belangrijkdeel parellel te lopen met de financië-le ranglijst. Nu vele clubs om finan-ciële steun bij ‘hun’ gemeenten moes-ten aankloppen dreigt er een geheelnieuwe factor de sportieve ranglijst tegaan bepalen: de financiële draag-kracht van de betreffende gemeenten.Dit lijkt mij niet juist. Het lijkt mijuiterst wenselijk dat er overleg opgang komt van de betrokken instan-ties over afspraken of regelgevinginzake gemeentelijke bijdragen aanbetaald voetbal. VNG, KNVB enBZK zouden daarmee snel moetenstarten. De onduidelijke positie van"Brussel" zou hierbij moeten worden

9

Brusselse verbodsbepalingen op ditterrein moet een BVO als maatschap-pelijke onderneming uiteindelijk opeigen benen kunnen staan. Ik gebruikhet begrip ‘maatschappelijke onder-neming’ omdat een BVO is tebeschouwen als een bedrijf, maar danwel –zoals hierboven aangeduid - meteen duidelijke maatschappelijke bete-kenis en zonder winstoogmerk (winstwordt alleen gebruikt voor het opbou-wen van een redelijk eigen vermogen,maar vooral voor versterking van het

het volstrekt verantwoord dat gemeentelijke overhedenook betaald voetbal financieel ondersteunen

een nieuwe factor dreigt de sportieve ranglijst tebepalen: het financiële draagvlak van de gemeente

miljoen euro aan voetbal uitgaf. Dezeuitgaven (het was een onderzoek in2000, dus vóór de grote operaties vanhet afgelopen seizoen) betreffen sub-sidies aan verenigingen, kosten vanaccommodaties en de kosten voor deveiligheid voor, tijdens en na de wed-strijden. In dit kader bleek ondermeer uit de monitoring van het Cen-traal Informatiepunt Voetbalvandalis-me dat de totale kosten van de politie-inzet op dat moment circa 9 miljoeneuro omvatten. Verder kan nog wor-den gewezen op het grote aantal vrij-willigers dat bij voetbal is betrokkenen - niet te vergeten – op het ‘oranje-gevoel’. Het rapport zegt daarover:"Als het Nederlands voetbalelftalwint, groeit het oranjegevoel. Dezeidentiteit is belangrijk voor de samen-hang en binding van de samenleving.Het draagt bij aan saamhorigheid eneen grotere betrokkenheid van bur-gers bij de samenleving". Onze huidi-ge minister-president zal dit met rodeoortjes hebben gelezen…Naar mijn mening is het volstrektverantwoord dat gemeentelijke over-heden ook betaald voetbal financieelondersteunen. Dat moet zich dan welbeperken tot de randvoorwaarden,zoals het stadion en de daarbij beho-rende infrastructuur. Regelmatigeexploitatiesubsidies zijn niet gewenst.Los van de regelmatig aangevoerde

spelersmateriaal).

Sportieve ranglijst engemeentelijke draagkrachtDat alles neemt niet weg dat hetbetaald voetbal ook in ons land eenongezonde ontwikkeling heeft door-gemaakt. Vanwege de geringe bevol-kingsomvang van Nederland in ver-houding tot landen als Duitsland,Engeland, Spanje en Italië en de

vooral daarmede verband houdendemediainkomsten, bleek het nietmogelijk aan de salariswedren mee tedoen. Toch zijn ook hier die salaris-kosten (het leeuwendeel van de uitga-ven van een BVO) her en der fors uitde hand gelopen. Daar moet ingrij-pend worden gesaneerd en datgebeurt nu ook. Een groot spannings-veld hierbij is dat de Nederlandsetopclubs (Ajax, Feyenoord en PSV)willen strijden op Europees niveau.Dat lukt niet of nauwelijks ondankshun veel hogere begrotingen dan dievan de overige clubs in ons land. Hetis betaald voetbal zodat de speelresul-taten voor een belangrijk deel wordenbepaald door de omvang van debeschikbare budgetten. Dat span-ningsveld is er ook in de Nederlandseverhoudingen. De begrotingen van de

meegenomen. De vraag of eengemeentelijke bijdrage wel of nietverantwoord is lijkt nu vaak te wor-den bepaald door het zoeken van eenantwoord op de vraag of dat wel"Brussel-proof" is.

TenslotteVoor burgemeesters is de aanwezig-heid van een BVO in zijn of haargemeente in het algemeen een inte-ressant fenomeen. Het betekent somsbijzondere aandacht op het terreinvan de openbare orde, maar ook demogelijkheid om regelmatig met rela-ties naar een boeiende sportwedstrijdte gaan, te midden van vele inwonersuit alle lagen van de bevolking.

Jaap van der Linde, oud-burgemeester,voorzitter van FC Groningen

10

Onder deze titel heeft hetCentre for Local Democracyvan de Erasmus Universiteitte Rotterdam in 2003 tweestudies gepubliceerd.

De eerste studie betrof de formelepositie van burgemeesters in een aan-tal Europese landen, te weten Ierland,Engeland (Groot Londen), Spanje,Duitsland, Frankrijk en België, metals centrale onderzoeksvraag: In hoe-verre is de formele aanstellingswijzevan burgemeesters van invloed ophun feitelijk functioneren? In Burge-meestersblad nr. 29 (mei 2003) is diestudie reeds besproken.Ditmaal komt de tweede studie aanbod, die is gericht op de vraag of enzo ja, in hoeverre, de aanstellingswijzevan de burgemeesters in een aantalEuropese landen van invloed is op hunfunctioneren op het terrein van open-bare orde, veiligheid en politie. Beidestudies zijn uitgevoerd in opdracht vanhet ministerie van BZK, voortvloeienduit het Strategisch Akkoord van hetkabinet-Balkenende I.Blijkens het voorwoord was voordeze studie slechts een periode vantwee maanden beschikbaar. Hetonderzoek heeft zich beperkt totDuitsland, België, Engeland en Span-je. De onderzoekers zeggen te hopendat de bevindingen zullen bijdragenaan de discussie in Nederland over devraag of gekozen burgemeesters ookverantwoordelijk kunnen zijn vooropenbare orde, veiligheid en politie.

PluriformiteitPer land wordt, bij wijze van samen-vatting van de eerste studie, ingegaanop de aanstellingswijze van de burge-meester in de vier genoemde landen.Dit geeft een pluriform beeld. Toege-spitst op openbare orde, veiligheid enpolitie is het beeld als volgt.

Duitsland kent in toenemende matedirect gekozen burgemeesters. Tussende Bondslanden bestaan verschillenin hun bevoegdheden. De Duitse bur-gemeester heeft geen bevoegdhedeninzake de reguliere politie. Die liggenbij de regering van het Bondsland enbij de Bondsregering. Voorzover deburgemeester in Duitsland iets over

de politie te zeggen heeft, betreft datde Ordnungspolizei, een soort dienststadstoezicht. Hij heeft wel bevoegd-heden op het terrein van de openbareorde en veiligheid, inclusief brand-weer, rampen en calamiteiten. Hierinlijkt zijn positie op die van zijnNederlandse collega. De gemeente-raad heeft op dit terrein wel het rechtom te worden geconsulteerd, geenbeslissingsrecht – tenzij het raakt aanhet budgetrecht. De rol van de burge-meester inzake openbare orde, veilig-heid en politie is overigens geenonderwerp van publiek debat. Hetveiligheidsbeleid wordt op lokaalniveau wel steeds belangrijker. Zoontstaan er vormen van samenwer-king tussen de Ordnungspolizei en deStaatliche Polizei, in de vorm vanOrdnungspartnerschaften (convenan-ten). De burgemeester krijgt daarbijeen meer geprofileerde en meer zicht-bare rol, die sterker wordt in hetgeval van een gekozen burgemeester.

De aanstellingswijze van de burge-meester in België lijkt op die inNederland, met dit verschil dat deburgemeesterskandidaat uit de plaatszelf komt en verkozen is: in veelgevallen de politiek leider van degrootste raadsfractie. De politie inBelgië is meer een lokale aangelegen-heid dan in Nederland. De gemeente-raden oefenen invloed uit via het bud-get van de "meergemeentezone", dieover de politie gaat. Na de recentepolitiehervorming is de positie van deBelgische burgemeester sterkergeworden en meer vergelijkbaar metdie in Nederland. Hij is verantwoor-delijk voor het beheer van de politie,alleen of samen met de andere burge-meesters ten aanzien van de zonalekorpsen. Hij kan een deel van zijntaken – niet de verordenende - inzakede politie overdragen aan een van zijnschepenen (wethouders).

De situatie in Engeland is divers.Sommige gemeenten kennen geenburgemeester of een vergelijkbare –slechts ceremoniële – functionaris.Andere gemeenten kennen directgekozen burgemeesters, zoals ook hetregionale bestuur van Groot Londen.De Engelse burgemeesters hebbenniet of nauwelijks bevoegdheden

inzake openbare orde, veiligheid enpolitie. De (nog weinige) gekozenburgemeesters hebben daar wel meerbelangstelling voor. Opmerkelijk isdat in Groot-Brittannië raadsledendeel uitmaken van de regionale PoliceAuthorities en – althans op papier –meer over de politie te zeggen hebbendan burgemeesters. In Groot Londenechter, een regionaal bestuur, stelt de(gekozen) burgemeester het politie-budget vast.

In Spanje worden de burgemeestersaangesteld door de gemeenteraden,met uitzondering van gemeenten metminder dan 100 inwoners. Sommigedelen van Spanje kennen vier zelf-standige politieorganisaties. Naasttwee nationale korpsen bestaan inenkele autonome gemeenschappenregionale politiekorpsen en ingemeenten met meer dan 5.000 inwo-ners gemeentelijke korpsen. Ookomdat de bevoegdheden elkaar over-lappen is het gebrek aan coördinatiehet dominante probleem. Als reactiedaarop beginnen Spaanse burgemees-ters meer taken te claimen op het ter-rein van openbare orde en veiligheid.Ook in Spanje stijgt de politiekebelangstelling voor veiligheidvraag-stukken. Of de burgemeester op ditterrein meer bevoegdheden zou moe-ten krijgen is in discussie. Dit staatoverigens los van de wijze van aan-stelling.

Constateringen en conclusiesDe onderzoekers komen tot de con-statering dat de Nederlandse burge-meester een steviger positie heeft ophet terrein van de politie, openbareorde en veiligheid dan zijn collega’sin de onderzochte landen, met uitzon-dering van de Belgische. Een discus-sie als in Nederland over de takenvan de burgemeester op dit terreindoet zich in die landen niet voor.Als het om de inrichting van het poli-tiebestel gaat zijn er volgens deonderzoekers in het algemeen tweeopties: nationale politie, zoals inSpanje of Groot-Brittannië, of eenpolitie met een lokaal zwaartepunt,zoals in België. Vraagstukken vanopenbare orde en veiligheid spelenoverigens overal en zeker ook oplokaal niveau, ongeacht waar de

BOEKBESPREKING

Buitenlandse burgemeesters bekeken (II)

11

ConinckConinckDe installatie

De installatie van een collega is meestal een tijdrovende en saaie gebeurtenis. Voorde nieuwe collega is zijn installatie natuurlijk een absoluut hoogtepunt na velemaanden van onzekerheid maar voor zittende collega’s is de bijeenkomst vaak eenverplicht nummer. Dat gold ook dit keer voor de installatie van de nieuwe collega inde centrumgemeente. Coninck kon er als voorzitter van de kring niet onderuit en duszat hij op de eerste rij in de schouwburg waar de plechtigheid plaatsvond.De gemeenteraad zat op het toneel.Het publiek roezemoesde tot de waarnemend voorzitter de bijeenkomst met een fermeklap van de voorzittershamer opende.Het licht ging uit en gevangen in een spotlight en begeleid door tromgeroffel kwamde nieuwe collega vanuit de coulissen op. Terwijl het welkomstapplaus klonk, werdhet podium uitgelicht. De voorstelling begon. Het gebruikelijke ritueel speelde zich af; de griffier las het Koninklijk Besluit voor,de waarnemend voorzitter hield zijn toespraak, gevolgd door de nestor van de raaden een wethouder. Keurig, vriendelijk maar weinig verrassend.De show begon pas echt toen de loco-burgemeester van de vorige gemeente van denieuwe collega het woord kreeg. "Uw nieuwe burgemeester vindt het prettig dat, als hij om precies negen uur arri-veert, de bode bij de deur gereed staat om zijn jas in ontvangst te nemen. Vervolgensis hij gewend dat de bode hem begeleidt naar zijn kamer en daar de stoel aanschuiftals de burgemeester gaat zitten. Uw burgemeester wenst aangesproken te wordenmet burgemeester en wanneer hij zich, wat overigens zelden voorkomt, door hetgemeentehuis begeeft dan was het bij ons de gewoonte dat degenen die hij in degang tegenkwam zich met de rug tegen de muur posteerden en de burgemeester meteen knikje lieten passeren. Medewerkers die op de gang met elkaar in gesprek waren,staakten natuurlijk terstond de conversatie."De gezichten van de raadsleden op het podium stonden strak. Het was duidelijk datze niet goed raad wisten met dit verhaal. Het zal wel humor zijn, moeten velengedacht hebben. De ontknoping komt zodadelijk.De nieuwe collega hield zijn handen gevouwen voor zijn gezicht waarbij zijn kinrustte op zijn duimen. Hij leek te bidden."Uw burgemeester drinkt zijn koffie precies om halftien en halfelf. Hij wenst de kof-fie telkens uit een schoon kopje te drinken. Bijschenken uit een thermoskan is vols-trekt uit den boze. Ongevraagd bij hem binnenstappen is niet toegestaan. Hij is alleen op afspraak tespreken en dat geldt ook voor de wethouders, de secretaris en de griffier."De gezichten op het podium betrokken. De nieuwe collega had zijn ogen inmiddelsgesloten en in de zaal klonk gefluister."Uw nieuwe burgemeester kan slecht tegen een geintje. Ik zal dat met twee voorbeel-den illustreren:Enige tijd geleden ontvingen wij de Commissaris van de Koningin ter gelegenheidvan het duizendjarig bestaan van onze stad. Voor die gelegenheid was een bijzonderbord van aardewerk vervaardigd dat de burgemeester aan de Commissaris aanbood. Bij wijze van grap had ik een oud soepbord in laten pakken waarop ik met viltstifteen mooie tekst gezet had. Toen het papier eraf ging keek de burgemeester niet blij.Een ander voorbeeld: Toen uw burgemeester een plaquette in de stad onthulde hadik over de plaquette het bekende schilderij van het zigeunermeisje laten plakken.Lachen natuurlijk toen dat schilderij tevoorschijn kwam. Uw burgemeester waar-deerde de grap niet.Dames en Heren, uw burgemeester is een bekwaam bestuurder; hij houdt van correc-te omgangsvormen maar mist helaas gevoel voor humor. Wanneer u rekening houdtmet deze referenties dan redt u het samen wel."De loco-burgemeester verliet het spreekgestoelte, een ieder in opperste verbazingachterlatend. Was dit nu ernst of humor? Niemand die het wist.

Nico van Abbenes.

bevoegdheden liggen. Rechtstreeksverkiezen van de burgemeester doethieraan geen afbreuk. Rechtstreekseverkiezing lijkt de attentiewaarde vanhet veiligheidsvraagstuk wel te ver-groten. Deze conclusie, aldus deonderzoekers, geldt zowel in situatiesmet een formeel direct gekozen bur-gemeester (Duitsland en Engeland)als "materieel" direct gekozenen(Spanje).Het onderscheid tussen beheer engezag is typisch Nederlands. In deonderzochte landen komt dat op diemanier niet voor, hooguit valt het afte leiden uit taakverdelingen.

Uit de resultaten van dit onderzoekvloeien geen belemmeringen voortvoor het uitvoeren van het voornemenvan het (in 2002 aangetreden) kabi-net-Balkenende tot het direct latenverkiezen van de Nederlandse burge-meesters.

Albert van Diggele

De hierboven besproken studie is(onder ISBN 90-806487-6-0) uitge-bracht door het Centre for LocalDemocracy (CLD), Faculteit SocialeWetenschappen, Erasmus Universi-teit, Postbus 1738, 3000 DR Rotter-dam (tel. 010-4082119 / 4082644.E-mail: cld@fsw.eur.nl.

Burgemeesterson-lineHet zal menigeen zijn opgevallen:de website van het NGB(www.burgemeesters.nl) leidt alenige tijd een slapend bestaan.Achter de schermen is de revisieechter in volle gang. Naar ver-wachting zal de nieuwe site begin2004 operationeel zijn. Dat wilzeggen actueel en aangevuld meteen professionaliseringsdeel. Heeftu suggesties voor de inhoud vande website? Geef deze dan dooraan Ruud van Bennekom, coördi-nator van het NGB via r.vanbenne-kom@burgemeesters.nl. Ook zal de bij velen al bekendeburgemeesters-vak-mail aan devernieuwde site gekoppeld wor-den. Wanneer u deze electronischenieuwsbrief nog niet ontvangt,dan kunt u zich aanmelden viainfo@burgemeesters.nl.

12

Weblog

"Rond 12.00 uur in de auto naar mijn oude woonplaats Nij-

megen. Mijn vader was daar ooit burgemeester. Dus wel een

toepasselijk oord om op uitnodiging van het Nederlands

Genootschap van Burgemeesters over, hoe kan het ook

anders, de gekozen burgemeester te spreken. Voorzitter Jaap

Pop memoreert dat er twee ministers op BZK zitten. Eén om

de burgemeester te benoemen, de ander om ... enz. Leuke

grap, die ik dus haastig uit mijn eigen tekst streep. De verza-

melde ruim 200 burgemeesters roeren zich tijdens mijn toe-

spraak als een actievergadering van de vakbond.

Sommigen zijn oprecht boos dat zij de plannen uit de kran-

ten moesten lezen. Dat kan ik begrijpen. Ik heb weliswaar op

hetzelfde moment dat ik de notitie aan de Tweede Kamer

aanbood ook alle burgemeesters een exemplaar gestuurd,

maar tussen verzenden en ontvangen zit nu eenmaal de

publiciteit. Het debat na afloop van mijn verhaal geeft mij de

mogelijkheid in rechtstreeks contact de plannen uit te leg-

gen, goed te luisteren en weerwoord te geven. Her en der

klinkt door dat dit toch alleen een speeltje van D66 is. Die

burgemeesters wijs ik er op dat de gekozen burgemeester

inmiddels ingang heeft gevonden in alle grotere partijen en

bovendien wordt gesteund door een ruime meerderheid van

de bevolking. Vanzelfsprekend zal ik de inzichten van het

NGB en de individuele burgemeesters serieus betrekken bij

de nadere voorstellen. Dat is natuurlijk iets anders dan die

zonder meer te volgen."

Thom de Graaf,

weblog 2 oktober 2003

op www.ministerdegraaf.nl

Politiek sonnetDe gekozen burgervader

Ik kies natuurlijk voor een blanke man.Geen jood. Geen allochtoon, maar iemand metideeën, fris en eerlijk. Die ons redtmet een zeer moedig, streng vierjarenplan.De korte metten maakt en meppen wilop tuig dat hier niet horen wil – maar voelen!Die schoonheid wenst in plaats van modderpoelen.

(Door al dat zwart zie je geen kleurverschil.)Kortom, een vent ! En dus geen slappe lul!Een cowboy of agent, een militairin wie een jongen zich ook graag herkent.

Een sterke geest: "Weg met de flauwekul!"Die eerlijk zegt: "Ik ben reactionair!"Hém maken we daarna dan president.Theodor HolmanDe Groene Amsterdammer, 4 oktober 2003

Wouter’s kijk op de direct gekozen

Burgemeester

Zelf heb ik er nooit een geheim van gemaakt voor de direct

gekozen burgemeester te zijn. Mij maak je niet wijs dat het

een zootje is in al die landen waar dat al lang het geval is.

Voor mij persoonlijk is de koers die wij nu hebben ingezet

dus niet louter ingegeven door de vraag hoe we het meeste

invloed kunnen hebben op de lopende discussie, maar ook

door principieel democratische argumenten. Daarnaast moe-

ten we ons realiseren dat een toenemend aantal burgemees-

ters in onze partij ook vanuit hun ervaring opschuiven in de

richting van een direct gekozen burgemeester; maar dan wel

een echte en een goede! Het voorstel van Thom De Graaf

biedt dat nog lang niet en we hopen dat hij daar ook met ons,

en niet slechts binnen de coalitie, over wil discussiëren

Wouter Bos

Bosbode nr. 24,

17 oktober 2003

Algemene politieke beschouwingenWerner (CDA): … Het CDA-verkiezingsprogrammahecht aan de door de Kroon benoemde burgemees-ter. Gelet op het regeerakkoord zal onze fractievoorstellen dienaangaande niet op voorhand verwer-pen, maar stelt zij wel een aantal randvoorwaarden.Allereerst – en dat spreekt vanzelf – zullen wij elkvoorstel zorgvuldig toetsen aan de Grondwet.Voorts hechten wij eraan dat de gemeenteraad, alsalgemeen vertegenwoordigend orgaan, aan hethoofd van de gemeente blijft staan. En ten slotte,het lokaal bestuur is zo waardevol dat wij het nietin een permanente staat van verandering willenbrengen. Het werkt verlammend op een bestuur dat

in het belang van en dicht bij de burgers juist krach-tig en effectief moet kunnen optreden.Rosenthal (VVD): Of je doet aan een zuiverebenoeming, of aan een direct gekozen burgemeester.

Wat dat laatste betreft zijn er nog allerlei wegen tegaan. Het moet nog duidelijk worden onder welkevoorwaarden dit zich zal manifesteren. ... Wij zijnzeer geïnteresseerd in de uitwerking die het kabinet

via het wetgevingstraject aan dit element van degekozen burgemeester zal geven. Ik vind het dannogal prematuur als ik de minister-president nu alhoor verklaren dat wij naar een systeem gaan meteen door de raad gekozen wethouder. Aan die lijnzijn wij in de VVD nog niet toe. Bij ons liggen deverschillende opties nog open. ..Handelingen Eerste Kamer,21 oktober 2003