Henk J. Verkuyl · 2007. 7. 15. · Contents First Last Prev Next Back Close Quit. • Video van...

Rekkelijk of precies?

Henk J. Verkuyl

Contents First Last Prev Next Back Close Quit

1. Wat is een cryptogram taalkundig gesproken? Gaat het

om “een fenomenaal associatievermogen (Steenhuis)”?




2. Wat bepaalt de schoonheid van een cryptogram?





3. Hoe verhoudt de kennispuzzel zich tot het cryptogram?





3. Hoe verhoudt de kennispuzzel zich tot het cryptogram?

4. Komt er meer toevallige informatie in het cryptogram en

is dat mooi?


1. Taalkundige grondslagen v/h cryptogram


De essentie van het kruiswoordraadsel: I

B

A

:



B

A

:

vogel

gier

bedriegen

flessen

zalf

pommade

Franse rivier

Rhone



B

A

:

vogel

gier

bedriegen

flessen

zalf

pommade

Franse rivier

Rhone

A ⊆B &%'$

&%'$

B

A &%'$

A=B

Dus niet: B = gier, A = vogel


Het V-type

B: Vogelmest


Het V-type

B: Vogelmest

vogel – mest


Het V-type

B: Vogelmest

vogel – mestAAAAAAAAAAA

gier


Het V-type

B: Vogelmest


gier

��

��

��

��

��


Het V-type

B: Vogelmest


gier

��

��

��

��

��

geld – vat

ton

AAAAAAAAAAA

��

��

��

��

��


B A

Gescheurd1 document2 ⇒ stuk

Geschonken1 informatie2 ⇒ gegeven

Licht1 zakken2 ⇒ stralen

Tamelijk1 ongebonden2 ⇒ vrij

[Meer religie]1 [voor mensen die vastzitten]1 ⇒ kerker

Gebied1 [dat liefheeft]2 ⇒ kust

Bedriegen1 [met drank]2 ⇒ flessen

Groep(-s)1 eten2 ⇒ kliek

Tabel 1: Voorbeelden V-type


B A

Gescheurd1 document2 ⇒ stuk

Geschonken1 informatie2 ⇒ gegeven

Licht1 zakken2 ⇒ stralen

Tamelijk1 ongebonden2 ⇒ vrij

[Meer religie]1 [voor mensen die vastzitten]1 ⇒ kerker

Gebied1 [dat liefheeft]2 ⇒ kust

Bedriegen1 [met drank]2 ⇒ flessen

Groep(-s)1 eten2 ⇒ kliek

Tabel 1: Voorbeelden V-type

A: (meestal) ongeleed (= 3 – 7 letters), dubbelzinnig.


Het H-type


Het H-type

HELDER LEESTEKEN


Het H-type

HELDER LEESTEKEN

LICHT –


Het H-type

HELDER LEESTEKEN

LICHT – PUNT


Het H-type

HELDER LEESTEKEN

LICHT – PUNT

q q q q q q q q q q q q q q q

2 × I


Het H-type

HELDER LEESTEKEN

LICHT – PUNT


2 × I

ZELFMOORD

HANG

MEUBEL

– KAST


Het H-type

HELDER LEESTEKEN

LICHT – PUNT


2 × I

ZELFMOORD

HANG

MEUBEL

– KAST

H


Dans1muziek2 ⇒ bal1spel2 II

Plooi1ijzer2 ⇒ verbuigings1vorm2 II

Druk1middelen2 ⇒ belasting1geld2 II

Flexibel1 gewas2 ⇒ rubber1boom2 H

Afdeling1 van de kerk2 ⇒ diensten2sector1 H

Variatie1 eisen2 ⇒ meerkeuze1vragen2 H

Vleugel1slag2 ⇒ piano1concours2 H+

Zelfmoord1meubel2 ⇒ hang1kast2 H+

[Er is [een Brit2] teveel1] ⇒ over1schot2 H+

Tabel 2: Voorbeelden H-type


Combinaties van H en V:



stomme1

parlementarier2

12

in Afrika

Kameroen

AAAAAAAAAAA

AAAAAAAAAAA

��

��

��

��

��



stomme1

parlementarier2

12

in Afrika

Kameroen

AAAAAAAAAAA

AAAAAAAAAAA

��

��

��

��

��

Datopleidings-instituut is half rot

seminaar

AAAAAAAAAAA

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

2 : 1 1 : 2


Andere combinaties:1:3 Op zo’n bijeenkomst wordt gevochten om groene mantels

⇒ klaverjaswedstrijd

1: Op zo’n bijeenkomst ⇒ klaverjaswedstrijd

3: groen ⇒ klaver, mantel ⇒ jas, wordt gevochtenom ⇒ wedstrijd

3:2 Daar liggen de spruitjes te slapen ⇒ groentebed;

3: de spruitjes ⇒ groen, daar ⇒ te, te slapen ⇒ bed2: de spruitjes ⇒ groente, daar liggen te slapen ⇒ bed

Meestal echter 1:2 of 2:1.


2. Wat bepaalt de schoonheid van eencryptogram?


Kenmerk goede V:


Kenmerk goede V:(i) sterke I-poten(ii) B als geheel moet kloppen als synoniem voor A


Kenmerk goede V:(i) sterke I-poten(ii) B als geheel moet kloppen als synoniem voor A

bedriegen met drank

flessen

AAAAAAAAAAA

qqqqqqqqqqqqqqqqqq

prikkelbaar dier

egel

q q q q q q q q q q q q q q q q q q

��

��

��

��

��

(i) niet goed, (ii) goed (i) niet goed, (ii) ook niet


Kenmerk H+:

• sterke I-poten

• betekenisverbinding tussen de I-poten

• nieuwe/verrassende (bij-)betekenis

Hypothese: schoonheidservaring een functie van dekracht van de I-poten en de verbinding ertussen


II H H+


Toetsing schoonheidshypothese:

nep

show

koffiemelk

room

qqqqqqqqqqqqqqqqqq



nep

show

koffiemelk

room

qqqqqqqqqqqqqqqqqq

opgeklopte

show

koffiemelk

– room



nep

show

koffiemelk

room

qqqqqqqqqqqqqqqqqq

opgeklopte

show

koffiemelk

– room

Nep meer ‘surrogaat’ dan ‘(voor de) show’


3. Hoe verhoudt de kennispuzzel zich tothet cryptogram?


Woordsemantiek in taalkunde en filosofie:Ideaal was (en is soms): woordbetekenis vastleggen door eendefinitie. Een definitie bevat precies n kenmerken. Te vindenin Van Dale. Voorbeeld:

A Bgier vogelgier roofdiergier aasetergier veerloosgier . . .

Tabel 3: Kenmerken van een gier

De I-poot vraagt om A via een kenmerk B


Modern cognitie-onderzoek:Veel meer ruimte voor informatie die we via onze zintuigen

verwerven. D.w.z. veel meer encyclopedie (en dus toevalliger

kennis) in en aan onze betekenissen dan voorheen. Prototy-

pische informatie (psychologie, taalkunde, neurowetenschap-

pen). Kennis van woorden in een netwerk.

Voorbeeld: Yael (4 jaar)


De kennispuzzel

Heeft kenmerken van het cryptogram:

• Land van uitersten ⇒ Polen (V)

• Acteur met een klein snorretje ⇒ Niven (V)

• Land met alleen maar vrouwen ⇒ Oman (1:2).

• Pro-bont betuiging van auto’s ⇒ Opels (2:1)

• Kaartliefhebber ⇒ Aaseter (H)

maar is het niet:


1. Meer speelsheid met I-poten dan in een kruiswoordraadsel.

2. Meer encyclopedie dan in een cryptogram: meer (toevalli-

ge) kennis van de wereld.

3. Stapt uit het woordkader: meer beroep op uitdrukkingen

en woordgroepen.

4. Legt (V-)verband tussen woordvormen zonder een beroep

op betekenis.


1. Meer speelsheid rond I-poten dan in een kruiswoordraadsel

• Gerechtsdienaars ⇒ obers

• Zit binnen in muisjes ⇒ anijs

• Ontwikkelingshulp ⇒ doka

• Brengen papieren rond ⇒ tpg

• Zegt iets over het subst. ⇒ adj.

• Babyopvang ⇒ luiers

Woordspelig, soms verrassend, nooit de “echte” betekenis.


Speelse I ook doorgedrongen in cryptogram:• Stofoverbrenger (6) ⇒ leraar (I)

• Taxi (10) ⇒ bestelauto (I)

• Smeerlap (4) ⇒ slab (I)

• Oogsttijd (9) ⇒ inhaaldag (I)

• Stukjesmaker (4) ⇒ rasp (I)

• Scharreldier(5) ⇒ vlinder (I)

Verrassend door het verbreken van de “normale” betekenis.


2. Meer (toevallige) kennis van de wereld dan in cryptogram

• Tijdelijke waarschuwing ⇒ nat (V)

• Is happy bij McDonald’s ⇒ meal (I)

• Ging Wolkers naar Oegstgeest ⇒ terug (I)

• ‘— Blues’, Beatles ⇒ Yer (I)

• A — souffle, film van Godard ⇒ bout de (I)

• Tussen Vaassen en Leusden ⇒ Stroe (I)

Verstandig hulpmiddel: o.a. Google en de Bosatlas.


Maar nu ook meer encyclopedische kennis in cryptogrammen:

• IJdele presentator (4) ⇒ Pauw (V)

• Roman die je een jaartje in huis hebt (2+4) ⇒ Au pair

(V)

• Zijn soortgenoten vindt men in Utrecht ⇒ woerd (I)

• Reptielenhuis in Amstelveen (11) ⇒ Cobramuseum (2:1)

• Dat mooie popje heeft veel ellende teweeggebracht (6) ⇒Barbie (V)

• Vispate uit Noord-Holland ⇒ Aalsmeer


3. Kennispuzzel: A mag meer dan een woord zijn

Voorbeeld:R1

R2

O B O U D K E R KDI

• Idomeneo — Creta, opera van Mozart (4) ⇒ re di

• Overschreed grenzen in de hoofdstad (10) ⇒ Rob Oudkerk


3. Kennispuzzel: A mag meer dan een woord zijn

Voorbeeld:R1

R2

O B O U D K E R KDI

• Idomeneo — Creta, opera van Mozart (4) ⇒ re di

• Overschreed grenzen in de hoofdstad (10) ⇒ Rob Oudkerk

• Kamermeubel ⇒ een kabinet

• Pijn in het kruis van blijvende aard ⇒ schrijnend geval

• Eindpunt van rapporten ⇒ in de la.


Scrypto (sinds Steenhuis): meer uitdrukkingen en collocaties

• Zeer geschikt (bij wijze van spiekbriefje) (2+3+3+10) ⇒op het lijf geschreven

• Lachen om Oliver Hardy (5+4) ⇒ dikke pret

• Belachelijke dracht voor leeuw (6) ⇒ hempie

• Briljante arts die ook als patient van zich doet spreken

(7+6) ⇒ medisch wonder

• Terwijl men ook in de hoofdstad weer rotzooi kan gaan

trappen (3+3+2+3+2+3) ⇒ het hek is van de Dam


4. Kennispuzzel speelt met kennis van woordvormen

• gram of Mont ⇒ ana (V)

• Menno of Krijn ⇒ ter Braak (V)

• Schreef detectives met Maj ⇒ Per (I)

• Even of even ⇒ Ho even (= hoeven) (V)

• Aas of muis ⇒ rel (V)

• Land met alleen maar vrouwen ⇒ Oman (0 en O, 1:2)

De meeste hiervan zijn V. Beperkt zich tot kennispuzzel.


Scrypto: Aanzienlijke uitbreiding van I tot V-stippel, waardooreen V van meer dan 7 letters mogelijk wordt

isolatie–materiaal voor de oren

associatief verband

tochtlat

AAAAAAAAAAA

qqqqqqqqqqqqqqqqqq• Af en toe moet er gerekend worden (7) ⇒ somtijds

• Touwtje dat de baardgrens aangeeft (9) ⇒ scheerlijn


• Video van een solist (9) ⇒ enkelband

• Schip dat voor de helft lek is (6) ⇒ fregat

• Die spelen in de kroeg tafelvoetbal (10) ⇒ barkeepers

(Parool)

• Steun voor de baas (8) ⇒ stafchef (Parool)

• IJs in de ruimte (5) ⇒ raket


4. Is meer toevallige informatie in hetcryptogram mooi?


Rekkelijk of Precies?



} } }



} } }

} } }


Dank U voor Uw aandacht!


Henk J. Verkuyl · 2007. 7. 15. · Contents First Last Prev Next Back Close Quit. • Video van...

Documents

Transcript of Henk J. Verkuyl · 2007. 7. 15. · Contents First Last Prev Next Back Close Quit. • Video van...