HellluuupMijn patiënt heeft mogelijk een seksueel probleem

Ellen MoeselaarPhysician Assistant /Seksuoloog NVVSKerndocent M-PA Hogeschool Rotterdam6 februari 2020

Disclosure belangen spreker

(Potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder

Voor de bijeenkomst mogelijk relevante

relaties met bedrijven

Bedrijfsnamen

• Sponsoring of onderzoeksgeld

• Honorarium of andere (financiële)

vergoeding

• Aandeelhouder

• Andere relatie, namelijk …

• Geen

• Geen

• Geen

• Geen

Inhoud

• Introductie

• Uhhh…seks?

• Ziek/ gezond

• Seksuele disfuncties

• Hoe/ wanneer….. pak ik “het” aan

Bij patiënten met een stoma vraag ik altijd naar de mogelijke seksuele problemen!

Vraagje

Seksualiteit Intimiteit

• Alles wat geslachtsverkeer betreft (van Dale)

• Vertrouwen

• Verbonden• fysiek/ emotioneel/

spiritueel

Waarom vrijen mensen?

Relatie (liefde, intimiteit, etc)

Procreatie

Recreatie (lekker, avontuur, lust)

Gewoonte, routine

Of…

•Ik denk er nooit aan en vind het niet lekker

Man vs Vrouw

Man

• Seksueel op de voorgrond

1. Erectie/ Coitus Orgasme/ Ejaculaat

2. Seksuele handelingen

3. Dollen/ strelen

Vrouw

• Plezier samen

1. Dollen/ strelen

2. Seksuele handelingen

3. Coitus

4. Orgasme

Hormonen en seks

Zin =Testosteron

• Man: testis• Vrouw: ovaria en bijnieren

• Opwinding: geen oestrogenen nodig voor lubricatie• Orgasme: testosteron vrouw laag/ orgasme moeizaam

Voorwaarden

Remmende factorenBiologisch (fysiologisch/ fysiek)

• Ziek/ moe

• Pijn

• Beperking

• Hormonale veranderingen

• Lichamelijke sensaties (jeuk, irritatie, tintelingen)

• Anatomische verandering

• Infertiliteit

Remmende factoren Psychologisch

• Verstoord lichaamsbeeld, niet “normaal” zijn

• Controleverlies

• Falen t.o.v. je partner of jezelf

• Angst, depressie, schaamte, boosheid

• Preoccupatie met de ziekte (bang voor pijntjes etc.)

Remmende factorenSociaal

• Coping stijl (rigide)

• Seksuele identiteit

• Normen en waarden

• Toelaten en omgaan emoties/ fantasie

Remmende factorensociaal (relatie gebonden)

• Communicatie met partner

• Intimiteit

• Rollenpatroon

• Wantrouwen/ macht/ afstand

Remmende factorenPraktisch

• Geluid (kind, buiten)

• Privacy

• Afleidende gedachten (agenda/ afspraken)

• Anticonceptie

• Vreemde handen

• Nycturie

Problemen algemeen• Verminderd (teveel) verlangen

• Verschil in verlangen

• Opwinding stoornis

• Orgasmestoornis

• (Urogenitaal) pijn

• Ontevredenheid (dissatisfactie)

Om een orgasme te krijgen heeft de man wel een erectie nodig!

Vraagje

Seksuele stoornissen

Mannen• Verminderd/ teveel verlangen

• Erectiel disfunctioneren

• Geen/ onvoldoende erectie

• Orgasme stoornissen

• VTZL

• Droog orgasme

• Urogenitale (BB)pijn

Vrouwen• Verminderd verlangen, opwinding

• Orgasmestoornissen

• Dyspareunie/ urogenitaal pijn

• Vaginisme

Ontevreden

• Katheter

• Stoma

• Pessarium

• Levensfase

• Relatie✓Negatieve ervaring✓Voorkeur✓Fertiliteit✓Verschil

Post menopauze

❖Opvliegers

❖Nachtelijk transpireren

❖Hoofdpijn

❖Stemmingswisselingen

❖Depressie

❖Droge slijmvliezen✓Recidiverende UWI✓Pijn

Seksualiteit is geen dwingendmedisch onderwerp

❖Waarom (ter sprake brengen)❖Wie (is er verantwoordelijk)❖Wanneer (ter sprake brengen)❖ Hoe (ter sprake brengen)

Om seksualiteit bespreekbaar te maken moet je wel zelf seksuele ervaring hebben!

Vraagje

Waarom (over seks praten)

❖Relatie verbetering

❖Escalatie voorkomen

❖Kwaliteit van leven

❖Onderliggende oorzaak

❖Duidelijkheid

Wanneer

Hoe doet U het

• Zijn er persoonlijke belemmeringen?• Hoe gaat U om met (eigen)normen en waarden?• Hoe is uw eigen seksuele ontwikkeling geweest?• Bent u bang voor emoties van u zelf of de patiënt?• Hebt u voldoende kennis over seksualiteit• Kunt U tips of oplossingen bieden?• Kent u de sociale kaart?Kortom…. mag, wil en kan U er over praten?

Kijk in de spiegel: Wat ziet U?

Moed of lef

Bij patiënten boven de 70 jaar vraag ik niet naar seksuele problemen!

Vraagje

Lef, moed….moet het?

• Start vanuit jezelf

• Noem het “beestje” bij de naam

• Ben open en eerlijk✓Ken je eigen grenzen

• Betrek de partner

• Formuleer samen de hulpvraag✓Leg de lat niet te hoog

PLISSIT

• P = Permission (toestemming)

• LI = Limited Information

• SS = Specific Suggestion(adviezen)

• IT = Intensieve therapy

BLISSS

• B: Breng het onderwerp op passende wijze ter sprake

• LI: Luister naar de ervaringen

• S: Steun de cliënt(en)

• S: Stimuleer communicatie

• S: Serveer advies en informatie• verwijs zo nodig door

SPIKES structuur slecht nieuws gesprek

• Settings✓ Voorbereiding van gesprek, ✓ Juiste ruimte en houding

• Perception✓ Wat is het eigen beeld van de medische situatie

• Invitation✓ Recht op relevante informatie. Niet iedereen wil alles tot in detail weten.

• Knowledge ✓ Kern van de boodschap, toelichting op het nieuws

• Emotions with empathic responses ✓ Anticiperen op de emoties.

• Strategy and summary ✓ Wat zijn de vervolgstappen/plan vervolgafspraak.

• Afsluiting met een samenvatting

Permission

• Ruimte

• Tijd

• Luisteren

• Geruststellen

• Aanmoedigen

• Let op eigen lichaamshouding

Limited Informatie

• Welke informatie al ontvangen?

• Informatie/antwoord✓Gevolgen voor uiterlijk

✓Gevolgen voor seksualiteit✓Gevolgen relatie

✓Gevolgen voor intimiteit

✓Tips….

Tips

•Warm bad of massage vooraf bij pijn•Bij urine incontintie: extra bed bescherming, uitplassen•Stoma: stoma afdoppen, zak legen, anale tampon•(Extra) medicatie vlak voor seks: nitrobaat, pijnstillers,

PDE5 remmer•Frisse adem•Lijfstijl adviezen: roken, gewicht, alcohol/drugs•Aandacht rolverwisseling/ mantelzorger•………

Specific Sugesstion

• Creativiteit* Aanpassen aan situatie* Ander tijdstip

* Andere houding

* Andere initiatiefnemer

* Ander opvangmateriaal

* Hulpmiddelen/alternatieven

* Extra medicatie

* Eenvoudige doelen

De sociale kaart

Patiënten met seksuele problemen verwijs ik altijd door naar een seksuoloog!

Vraagje

Intensieve Therapy(Seksuoloog)

• Psycho-educatie

• Medicatie

• Hulpmiddelen

• SF oefeningen

• Seks counselingsgesprekken

• Relatietherapie

Tip 1(Her)ontdekken van elkaar

• Intimiteit• Knuffelen• TV kijken• Relaxen• Uiteten

ONTSPANNEN

Tip 2Communiceer

• (Durf te) praten met je partner

• Voorbereiden

• Normen en waardenveiligheid

• Vertrouwen

• Luisteren

• Herformuleren

• Zondebok

• Tijd

Tip 3 Hulpmiddelen/ medicatie

Viagra voor vrouwen?

Niet te vroeg juichenDe lustpil (flibanserin) voor

vrouwen kan vertrouwen,

tijd en intimiteit

niet vervangen!

Take home

• Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen seksualiteit• Seksualiteit is niet gebonden aan leeftijd• Seksualiteitsproblemen zijn divers• Communicatie is noodzakelijk• Blijf partner (naast verzorger)

De hulpverlener die seksualiteit ontkent is niet professioneel betrokken

Vanaf maandag durf ik bij mijn patiënten naar seksuele problemen te vragen!

Vraagje

Een schilderij of muziekstuk wordt pas echt emotioneel beleefd wanneer men

er echt aandacht voor heeft.

Seks is als een schilderij

Literatuur

• W.L. Gianotten, M.J.Meihuizen en N.van Son, Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking.

• David Schnarch, Seksdrive. Zo houd je, je seksuele relatie boeiend.

• Jacques van Lankveld, Moniek ter kuile, Peter leusink, Seksuele disfuncties. Diagnostiek en behandeling.

• Peter Leusink, Marjo Rademaker, Handboek seksuele gezondheid.

Vragen

Bedankt voor de aandacht