Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud...

13
2 0 1 6 Seks en weerbaarheid Risico op radicalisering Pilot spookjongeren een succes

Transcript of Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud...

Page 1: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

2 0 1 6

Seks en weerbaarheid

Risico op radicalisering

Pilot spookjongeren een succes

Page 2: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Weer boven water 4Pilot spookjongeren is succes

Passende hulp voor 23+ 8Werkweek van een hulpverlener

Nieuw: Veldwerk in Woerden 11Werken aan vertrouwen

WorkForce in Zuidoost 10Een zinvolle dagbesteding

Pak je Kans Meiden! 14Pittige types

Werk aan de winkel 16Samenwerking met sociale firma’s

Spreekuur voor criminele jongeren 17 Hulp in ruil voor goed gedrag

‘Iedere casus is uniek’ 19Radicalisering tegengaan

Seks en weerbaarheid 22Bewuste keuzes leren maken

Inhoud

Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016Tekst: Sofie Coronel , Brigitta van den Berg en Carla BlaauwEindredactie: Simone Dweelaard en Robin de BoodCoördinatie: Simone Dweelaard Fotografie: © Piet Hermans Foto p.07: © Shutterstock, SymbiotFoto p.11: © Jeugd-punt Woerden.Vormgeving: Ivo Mulder, Studio StennisOplage: 1500 exemplaren

Stichting Streetcornerwork u Centraal Bureau Herengracht 352 u 1016 CG Amsterdam020 - 6 23 97 67 (tel) u [email protected] www.streetcornerwork.eu

In deze uitgave vindt u weer verschillende artikelen over de praktijk van onze cliënten en medewerkers.

Veel mooie voorbeelden hoe het lukt om cliënten weer controle te laten krijgen over hun eigen leven en hen zo weer perspectief te bieden. Wat opvalt is dat de problemen van onze cliënten toenemen: meer agressie, gedragsproblemen en psychiatrie bij de dak – en thuisloze jongeren, te weinig opvangplekken voor meiden en jonge moeders, toenemende schulden en verslavingsproblemen. Door alle berichten over criminele en terroristische dreigingen en aanslagen heeft u de opgave op het terrein van veiligheid en de aanpak van radicalisering wel op uw netvlies.

Voor onze cliënten wordt de samenleving alleen maar complexer. De eisen en druk om te presteren nemen toe, de acceptatie dat sommigen (tijdelijk) niet mee kunnen (of willen) doen neemt af. Onze medewerkers ervaren die toenemende complexiteit ook en dan helaas niet alleen bij hun cliënten. Daar kunnen ze wel mee dealen. Meer moeite kost de toenemende administratieve rompslomp, de eisen aan rapportage en verantwoording, soms in vier verschillende systemen, de vergadercircuits. Tel daar de bezuinigingen en de eis om meer te doen voor minder geld bij op, en de opgave waarvoor wij staan is helder.

Die opgave gaan we desondanks blijmoedig aan. Ook dat spreekt uit de artikelen hierna. We zien de kansen die er geboden worden en de verbeteringen die we met elkaar, de gemeente en onze partners weten te realiseren. De aanpak van de groep spookjongeren en de extra aandacht voor de jongvolwassen doelgroep zijn daar goede voorbeelden van.De fusie met onze collega’s van de Volksbond geeft naast de mogelijkheid om het met elkaar beter, effectiever en goedkoper te organiseren, ook energie om nieuwe oplossingen te bedenken en te realiseren. Daarmee hopen we, ondanks dat het er niet eenvoudiger op wordt, toch meer te kunnen betekenen voor onze cliënten. u

Voorwoord Robin de Booduuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu

2 3

Page 3: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

WEER BOVEN WATERPilot spookjongeren is succes Eind 2014 kreeg Streetcornerwork van de gemeente Amsterdam de opdracht een pilot op te zetten voor spookjongeren in stadsdeel Nieuw-West. De opdracht was spookjongeren op te sporen en de onderliggende problematiek van deze groep in kaart te brengen. Daarnaast wilde de gemeente een reeks aanbevelingen. Waar zitten de knelpunten? Hoe krijg je deze jongeren weer op de rit? En welke voorzieningen zijn nodig om deze groep jongeren weer te laten meedraaien in de samenleving? Een complexe opdracht, die een goede samenwerking met verschillende gemeentelijke diensten vereist. Angela Leenders is projectleider en Sofie Kosters is begeleider van spookjongeren.

‘Voordat we met de pilot begonnen, moesten we eerst het begrip spookjongere helder definiëren’, zegt Angela Leenders. ‘Er zijn namelijk verschillende definities in omloop, die ieder op hun beurt een ander beeld geven van de aard en omvang van de problematiek.’ Streetcornerwork richtte zich in deze pilot op jongeren tussen de 18 en 27 jaar die niet ingeschreven staan bij de Basisregistratie Personen (BRP), maar die nog wel ergens in Amsterdam verblijven. Angela: ‘Deze groep hebben we vervolgens opgesplitst in

twee categorieën. Enerzijds is er een groep jongeren die niet ingeschreven staat, maar die wel min of meer een vaste verblijfplaats heeft, bijvoorbeeld bij de ouders, een tante of ergens illegaal. Anderzijds is er een groep die niet alleen geen inschrijving maar ook geen vaste verblijfplaats heeft. Deze groep jongeren is uiteraard het meest kwetsbaar. Jongeren met een inschrijving bij de BRP maar zonder vaste verblijfplaats, zijn formeel niet meegenomen in deze pilot, al vertonen hun problemen veel gelijkenis met spookjongeren.’

OnzichtbaarWat beweegt deze jongeren om zich uit te schrijven bij de BRP? Angela Leenders: ‘Ik wil wel eerst kwijt dat niet alleen jongeren en ouders, maar ook gemeentelijke- en andere overheidsinstanties een aanvraag tot uitschrijving kunnen doen. Naar schatting 40 procent wordt op verzoek van instanties als de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), de dienst Werk, Participatie & Inkomen (WPI), Zorginstituut Nederland (ZiN) of bijvoorbeeld het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) uitgeschreven.

Meestal als het na herhaalde pogingen niet is gelukt om de jongere te bereiken.’De rest van de aanvragen tot uitschrijving vindt plaats op initiatief van de jongeren of de ouders. Angela: ‘Voordat tot uitschrijving wordt overgegaan, blijkt er vaak een lange geschiedenis van ‘gedoe’ aan vooraf te zijn gegaan. Het komt geregeld voor dat één van de ouders uit beeld is of dat ouders niet in staat zijn een stabiele thuissituatie te bieden. Soms zijn ouders zwaar teleurgesteld als hun kind voortijdig school verlaat, werkloos is of zich onttrekt aan de cultuur en religie binnen het gezin. Sommige jongeren kampen ook nog eens met verslavingsproblemen, zijn in aanraking geweest met de politie of hebben last van psychische klachten. Denk aan depressies of aan een licht verstandelijke beperking. Dit alles in combinatie met een veelal krappe behuizing en een gedeelde uitkering komt de sfeer thuis niet ten goede.’Naar schatting heeft zo’n 85 procent van deze jongeren te maken met schulden. Angela: ‘Zodra een kind achttien wordt moet het zelf een zorgverzekering afsluiten. Veel ouders hebben niet de financiële middelen om hun kind in deze kosten tegemoet te komen. Daar komt bij dat sinds de invoering van de Participatiewet het doen en laten

van een inwonende 20+ jarige, die geen opleiding volgt, direct gevolgen heeft voor het gezinsinkomen. Ouders kunnen gekort worden op hun bijstandsuitkering en ook de huurtoeslag valt meestal lager uit.’ Bij ouders leeft niet alleen angst, ook schaamte speelt hen parten. Angela: ‘Zij schamen zich als de deurwaarder voor de zoveelste keer op de stoep staat en ze zijn bang dat ze moeten opdraaien voor de schulden van hun kind.’ Om het toch al krappe gezinsinkomen veilig te stellen lijkt uitschrijving na een periode van stress de ideale oplossing.

Uitgesloten De eerste maanden na een uitschrijving lijkt alles voorspoedig te gaan: er is wellicht weer stabiliteit in de thuissituatie, en politie en deurwaarders blijven op afstand. Daarna volgt een veelvoud aan problemen. Zonder vast inschrijfadres kan geen uitkering, studiefinanciering of zorgtoeslag worden aangevraagd.

Het aanvragen van een DigiD of legitimatie is niet mogelijk. De kans op een baan of het volgen van een opleiding is vrijwel uitgesloten. Ook de toegang tot de (geestelijke) gezondheidszorg is beperkt. Bovendien bouwt de jongere geen inschrijfduur op bij de woningbouw. Ondertussen stapelen de schulden zich onopgemerkt op. Openstaande boetes worden door tussenkomst van incassobureaus almaar hoger. Na zes maanden geen zorgverzekering betaald te hebben neemt Zorginstituut Nederland het hele schuldenpakket over en doet daar maandelijks een boete bovenop. In de lift ‘Om verergering van problemen te voorkomen, is het van belang om deze jongeren vroegtijdig te bereiken en ze doelgericht te ondersteunen’, vertelt Sofie Kosters.

‘Tijdens de pilot hebben we de jongeren op verschillende manieren benaderd. Door middel van voorlichting bij scholen, bibliotheken en moskeeën. Er is een speciale

website in het leven geroepen waar jongeren zich konden aanmelden. Er zijn posters opgehangen en we hebben geflyerd in de buurt bij onder andere snackbars en hangplekken. Veel jongeren meldden zichzelf aan, maar ook door contacten met verschillende ketenpartners of via veldwerk en iPA kwamen zij in beeld.’Eenmaal in beeld is geprobeerd hun persoonlijke situatie in kaart te brengen. Sofie: ‘Daar komt veel bij kijken. De problemen van deze jongeren zijn zeer complex en je kunt niet zomaar zeggen ‘Zoek maar een baantje!’ of ‘Maak eerst je school maar af!’. Grote kans dat ze terugvallen.’Een eerste belangrijke stap is het vinden van een inschrijf- of brief adres, zodat de jongere zich weer kan inschrijven bij de Basisregistratie Personen en op die manier weer toegang

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

Verblijft bij ouders / verzorgers: 36%

2 à 3 vaste plekken per week: 64%

Gebruik van de nachtopvang: 22%

Geen vaste plekken / geen gebruik van de

nachtopvang: 78%

Jongeren met een (min of meer) vaste verblijfplek: 73%

Jongeren zonder een vaste verblijfplek: 27%

Jongeren zonder inschrijving

4 5

Page 4: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

krijgt tot sociale voorzieningen. Sofie: ‘In samenwerking met welzijnsorganisatie HVO Querido zijn tijdens de pilot briefadressen beschikbaar gesteld, uiteraard onder strikte condities. Daarnaast hebben we uitgebreid de school-werksituatie, de woonsituatie en de sociale omgeving in kaart gebracht. Kan iemand nog een Verklaring Omtrent het Gedrag krijgen? Hoe is het gesteld met de geestelijke gezondheid? Is school mogelijk? Is er een goede CV? Zijn er verslavingsproblemen? De financiën worden op een rijtje gezet en vervolgens wordt de jongerenschuldhulpverlening van PuurZuid ingeschakeld. Met de inschrijving komt namelijk ook het hele schuldenpakket weer te voorschijn.’‘Ondersteuning op verschillende fronten en intensieve begeleiding zijn een voorwaarde om terugval te voorkomen’, vervolgt Sofie. ‘Tijdens de pilot werkte Streetcornerwork nauw samen met een heel netwerk aan ketenpartners en verschillende gemeentelijke instanties. Iedereen zette z’n schouders eronder. Het resultaat mag er wezen: van de 157 jongeren zit 73 procent weer in de lift. Want eenmaal zichtbaar zijn er meestal oplossingen.’

AanbevelingenSamen met de gemeente is er voor gezorgd dat jongeren minder buiten de boot vallen. Angela Leenders: ‘Het is bijvoorbeeld al een stuk lastiger geworden om je zonder vervolgadres uit te schrijven. Het is inmiddels duidelijk dat de regelgeving rondom briefadressen versoepeld zal worden en dat de aanpak ingebed wordt binnen de Jongerenpunten van de stad. Veel jongeren voldoen niet aan de gestelde eisen om een regulier briefadres toegekend te krijgen en zoeken daarom soms hun heil in particuliere briefadressen. Handel

in briefadressen is een lucratieve aangelegenheid. Ze worden gewoon op Marktplaats voor €100,- tot €200,- per maand aangeboden. Deze handel aan banden leggen zou wellicht een optie kunnen zijn.’En dan de huisvesting. Sofie Kosters: ‘De druk op de woning markt is gigantisch. Jongeren blijven langer thuis wonen en dat zorgt voor de nodige escalaties. De gemeente Amsterdam probeert daarom extra huisvesting te genereren voor kwetsbare jongeren. In dit programma is ook ruimte gereserveerd voor spookjongeren.’Naast aanbevelingen op

gemeenteniveau, wordt in de pilot ook een aantal knelpunten op landelijke niveau aangesneden. Angela Leenders: ‘Vroeger was inschrijving bij de BRP niet meer dan een registratie van het woonadres, maar gaandeweg is het uitgegroeid tot iets dat direct gevolgen heeft voor de toegang tot de zorg en sociale zekerheid. Je kunt je afvragen of dit wel wenselijk is. Hetzelfde geldt voor de Participatiewet: in veel kwetsbare gezinnen staat de uiteindelijke uitwerking van deze wet haaks op een samenleving die juist participatie voorstaat.’ u

Op wegAls Ferry (22) zich aanmeldt bij Streetcornerwork valt hij buiten de samenleving: niet meer ingeschreven bij de Basisregistratie Personen en daardoor ook al zijn rechten (en plichten) kwijt. Wat ging hieraan vooraf? In 2013 wordt hij op straat gezet en door zijn ouders uitgeschreven. Thuis is er veel ruzie, deels veroorzaakt door continue miscommunicatie tussen Ferry en zijn moeder. Als tijdelijke oplossing trekt hij in bij een vriend van zijn vader. De situatie is verre van ideaal omdat deze man gewoon een gezin heeft. In diezelfde periode overlijdt Ferry’s vader. Ook na de dood van vader herstelt het contact met moeder niet.Eenmaal in beeld bij Streetcornerwork, wordt in samenwerking met de dienst Werk, Participatie & Inkomen (WPI) bijzondere doelgroepen voor Ferry een uitkering en briefadres bij WPI geregeld. Daarnaast wordt mogelijk gemaakt dat hij bij WPI een re-integratietraject kan

volgen dat past bij zijn interesse en intelligentie. Uit onderzoek bleek namelijk dat Ferry een gemiddeld IQ van 70 heeft. Dit verklaart voor een groot deel de vele misverstanden tussen Ferry en zijn moeder. Van Ferry werden dingen verwacht waaraan hij - gezien zijn intelligentie - niet kon voldoen. De uitslag van het onderzoek is reden om ook Stichting Mee erbij te betrekken. Zij doen een aanvraag bij het Centrum Indicatiestelling Zorg voor een begeleid wonen-traject. De aanvraag wordt snel gehonoreerd en Ferry wordt geplaatst in een woning van het Leger des Heils, waar hij ook begeleid wordt in zelfstandig worden. Ferry is goed op weg: hij werkt aan zijn schulden, staat open voor een re-integratietraject, werkt mee aan alle hulpverlening en heeft een woning. Zonder briefadres had hij deze stappen nooit kunnen zetten.

De naam Ferry is in verband met de privacy gefingeerd

Eenmaal zichtbaar zijn er meestal oplossingen

6 7

Page 5: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Passende hulp voor 23+ weekdagboekSoms hebben ze een schop onder de kont nodig, voor anderen is psychologische hulp absolute noodzaak. Schulden hebben ze bijna allemaal. Het team 23+ begeleidt jongvolwassenen tot 27 jaar naar opleiding of leerwerktraject. Ondertussen bieden ze hulp bij alle grote en kleine problemen die de stap naar werk in de weg staan. Zo ziet de werkweek eruit van Marjolein van Oostveen, hulpverlener bij Team 23+.

Maandag Richard sms’t dat hij niet komt vanochtend. ‘Alles goed, maar heel druk. Kom binnenkort weer.’ Daar ben ik helemaal niet blij mee. Dit is al de derde afzegging in korte tijd. Richard (25) doet inderdaad van alles: hij is vrijwilliger in een museum, geeft muziekles en is actief in zijn buurt. Maar hij is psychisch ook instabiel en vertoont soms psychotische trekken. Navraag leert dat hij de afgelopen twee weken ook niet bij zijn psycholoog en schuldhulpverlener is geweest. Dit gaat niet goed. Ik fiets meteen naar zijn huis. Er is geen bel dus ik roep en klop hard op de voordeur. Geen reactie. Ik doe een melding bij de GGD. Zij gaan dan langs om poolshoogte te nemen. Ik bel straks na of de GGD hem te pakken heeft gekregen.Een snelle, vroege lunch en dan door naar DWI. Ik tref Wim van het jongerenpunt. We bespreken hoe we het straks met Noëlle gaan aanpakken. We gaan voor

de ‘good cop, bad cop’ verdeling, want Noëlle moet echt aan de bak. Ze is opgeleid voor de zorg, maar heeft alleen in kleding- en schoenenwinkels gewerkt. Haar mode- en schoenenliefde heeft ook gezorgd voor forse schulden. Ze moet nu vooral aan de slag. Kieskeurig zijn in vacatures is geen optie meer. Onze aanpak lijkt te werken. We spreken af dat ze mee doet aan de matchingtafels met werkgevers die DWI organiseert en dat zij haar CV bijwerkt. Als dat op niets uitloopt, gaat ze meedoen aan een werkervaringstraject. Ze kan dan stage lopen met behoud van uitkering om ritme op te bouwen en het gat in haar CV te vullen.

Dinsdag Het 23+ project wordt nu stedelijk uitgerold. Samen met collega Bianca ben ik verantwoordelijk voor het optuigen van dit project in Amsterdam Noord. Deze ochtend ga ik kennismaken met de jongerenadviseurs. Hoewel men heel

blij is met meer aandacht voor deze doelgroep, worden we ook kritisch bevraagd naar onze meerwaarde ten opzichte van andere hulpverlening. Al met al een goed gesprek. Vanaf de pont loop ik het Centraal Station in. Ik ga koffie drinken met Tobias, een rustige, aardige jongen van 25. Tobias vertoont psychotische trekken, net als zijn zusje die inmiddels is opgenomen. Maar zowel Tobias als zijn ouders, bij wie hij de meeste tijd doorbrengt, hebben grote moeite om dit te accepteren. Hij wil absoluut niet opgenomen worden. Daarom breng ik hem onder bij het Vroege Interventie Psychose team (VIP) van het AMC. Dit interdisciplinaire team biedt intensieve begeleiding aan mensen met dreigende psychoses. Via een omweg zullen zij toch een diagnose kunnen stellen en kijken wat de beste behandeling is.

Daarna fiets ik door naar het huis van Corine, voor mijn wekelijkse bezoek. Een verleden van seksueel misbruik en jarenlang verblijf in

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

Waarom 23+?In het project 23+ worden jongeren tussen 23 en 27 jaar geholpen om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergoten en belemmerende factoren die dit in de weg staan aan te pakken. Jongvolwassenen die problemen hebben met financiën, scholing, werk of op andere gebieden moeilijkheden ondervinden, krijgen intensieve laagdrempelige begeleiding. De medewerkers van het team onderhouden goede contacten met DWI, scholen en werkgevers en verzorgen indien nodig een warme overdracht naar hulpverleningsinstanties.Streetcornerwork is van mening dat ook jongeren die ouder zijn dan 23 jaar hulp moeten krijgen bij problemen op diverse leefgebieden. Want wie als jongere hiermee te kampen heeft, is niet opeens probleemvrij als de leeftijd van 23 jaar is bereikt. Helaas zijn jongeren vanaf 23 jaar te oud voor veel projecten, trajecten en soorten hulpverlening die passen bij hun leeftijd. Zij komen dan terecht bij het algemeen maatschappelijk werk of de daklozenhulp voor volwassenen. Deze hulpverlening is minder toegesneden op de problemen van deze doelgroep en minder gericht op de diverse leefgebieden. Met het project 23+ is er nu officieel passende hulp voor deze doelgroep en worden hun problemen inzichtelijker.

JongerenpuntenHet Jongerenpunt voor werk en opleiding van de gemeente Amsterdam helpt jongeren tussen de 18 en 27 jaar die geen werk of diploma hebben. Na een kennismakingsgesprek maakt de jongere een plan van aanpak. Dit kan een terugkeer naar school zijn of het zoeken naar een baan of een werkervaringsplaats. Daarna wordt de jongere begeleid bij de uitvoering van dit plan. Er zijn zeven Jongerenpunten in de stad. Meer informatie is te vinden op de site van de gemeente Amsterdam.

‘Ik roep en klop hard op de deur. Geen

reactie’

Hulpverlener Marjolein Oostveen

8 9

Page 6: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

jeugdinstellingen hebben diepe sporen achtergelaten. Maar de wachtlijst voor de juiste psycholoog is lang. In de tussentijd fungeer ik als een soort grote zus die luistert, advies geeft en ondersteuning biedt. Corine vindt het moeilijk om contact te leggen, uit angst om over haar verleden te praten. Haar vertrouwen in de hulpverlening is minimaal. We praten vandaag over de EMDR-therapie, die na bijna een jaar wachten eindelijk gaat beginnen. Hopelijk helpt het haar om haar trauma’s te verwerken.

WoensdagNa koffie en wat telefoontjes ga ik naar stadsdeel Zuid voor verder overleg over de Riekerhaven. Dit is een woonproject dat straks plaats biedt aan 500 jongeren en studenten. Hiervan heeft het stadsdeel 15 woningen gereserveerd voor jongeren uit Zuid die in aanmerking komen voor begeleid wonen. Ook wij mogen kandidaten voordragen. Daar ben ik ontzettend blij mee. We nemen in anderhalf uur alle aangemelde jongeren door, waarbij ik mij natuurlijk ook hard maak voor twee van mijn eigen cliënten. Beiden hebben hun motivatie op papier gezet. Als het lukt, kunnen ze er twee jaar lang wonen. Het zou een prachtkans zijn. ‘s Middags komt Amadou naar

kantoor. Ook hem zie ik bijna elke week wel een uurtje om te praten over werk, financiën en andere beslissingen die hij moet nemen. Sinds kort zit deze aankomende muzikant in de schuldsanering, zodat hij de kans heeft over een paar jaar schuldenvrij te zijn. Nu zijn gezondheid nog. We praten opnieuw over zijn drugsgebruik en zijn wisselende seksuele contacten. Amadou lucht zijn hart en belooft dat hij zich weer gaat laten testen op soa’s. Zijn afstudeerscriptie is bijna af. Samen brainstormen we over welke stappen hij kan nemen om straks in de muziekwereld aan de bak te komen. Daarna heb ik een intake-gesprek met Alicia, een jonge moeder met een snoepje van een baby. Via de schuldhulpverlening is ze bij ons terecht gekomen. Ze woont in de opvang van het Leger des Heils, maar voelt zich daar niet op haar gemak. Ik vertel haar dat ze misschien in aanmerking kan komen voor begeleid wonen. Maar Alicia wil het liefst op eigen benen staan en zelfstandig voor haar kleine meisje zorgen. In het gesprek vertelt ze dat ze veranderd is, betere vrienden heeft en niet meer zo boos is. We maken een vervolgafspraak. Als ik haar wat beter ken, kunnen we kijken of zelfstandig wonen een reële oplossing is. u

Nieuw: Veldwerk in WoerdenNaast Amsterdam werkt Streetcornerwork ook in andere gemeenten. In Haarlem,

Velsen en Heemstede zijn vaste teams van veldwerkers werkzaam. Sinds begin 2016

zijn twee veldwerkers van Streetcornerwork actief in Woerden.

Goed nieuws, de criminaliteit binnen de provincie Utrecht is gedaald. Helaas is er ook slecht nieuws: de jeugdcriminaliteit in de gemeente Woerden nam toe met maar liefst 14 procent. Reden voor de gemeente om naar nieuwe oplossingen te zoeken. Twee veldwerkers van Streetcornerwork zijn ingevlogen om te inventariseren wat er aan de hand is.

Eerste stappenGevraagd naar zijn eerste dag in Woerden zegt veldwerker Youssef: ‘Natuurlijk keken we eerst even de kat uit de boom. Waar moeten we zijn? Wie hangen daar rond? Maar dan is het zaak om lef te hebben en er gewoon op af te stappen.’ De veldwerkers leggen zo contact met een groep overlastgevende en in sommige gevallen criminele jongeren. Zij bouwen een band op en werken aan een vertrouwensbasis die nodig is om met hen aan de slag te gaan. Ook zetten de

veldwerkers de eerste stappen om het gedrag van de jongeren te beïnvloeden. Want naast het verstrekken van informatie, treden de veldwerkers ook correctief op wanneer de jongeren crimineel gedrag vertonen of overlast geven. Jongeren met hulpvragen krijgen informatie en worden begeleid naar gespecialiseerde voorzieningen. Tegelijkertijd reiken de veldwerkers de gemeente handvatten aan om de overlast van deze groep effectief tegen te gaan.

Vindplaatsen verschuivenDe kracht van veldwerk heeft zich al in diverse gemeenten bewezen. Ook in Woerden bezoeken de veldwerkers plekken waar, op de politie na, geen andere professionals komen. Denk aan theehuizen, eetgelegenheden en natuurlijk gewoon op straat of bij jongeren thuis. ‘Als het seizoen verandert, veranderen ook de vindplaatsen. Dat blijven wij volgen door constant contact te houden.’

Niet meepratenDe afstand tussen jongeren, buurtbewoners, politie en hulpverlening is groot in Woerden. ‘Het onderling respect is compleet weg’, zegt Youssef. ‘Wij laten de jongeren zien hoe je elkaar hoort te benaderen. We hebben een gesprek met de burgemeester geregeld, waarin beide partijen hun visies kunnen delen. Ondertussen onderstrepen we wel dat je bijvoorbeeld met politie juist niet in discussie treedt. Dit soort dingen moeten die jongeren leren. Bedenk

wel dat het geen kleine kinderen zijn, dus we behandelen ze op een volwassen manier. We luisteren, tonen begrip, maar praten niet met ze mee. We merken nu al dat de jongeren zich anders opstellen.’

VermengingHoewel Youssef nog niet zo lang werkzaam is in Woerden, ziet hij mooie kansen. ‘Opvallend vind ik dat jongeren van allochtone en autochtone afkomst hier heel goed mengen. Dat zie je in Amsterdam en Utrecht veel minder. Ik hoop dat die vermenging in de toekomst zal leiden tot minder wederzijdse vooroordelen en meer begrip. Want pas als jongeren zich meer verbonden voelen met de samenleving zullen zij op eigen kracht hun leven op de rit krijgen.’ u

Wie is Marjolein van Oostveen Marjolein (1976) studeerde Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Hogeschool van Amsterdam. Tijdens haar stage bij Streetcornerwork raakte ze zo enthousiast over de organisatie dat ze na haar afstuderen gelijk aan de slag ging als veldwerker voor de doelgroep dak- en thuisloze jongeren. Daarna werkte ze 2,5 jaar voor het Supportteam Jellinek, een ambulant team voor chro-nisch verslaafde daklozen. In 2011 kwam ze weer terug bij Streetcorner-work om aan de slag te gaan voor team Lokale Trajectbegeleiding. Nu werkt ze alweer enige tijd voor project 23+ in stadsdeel Zuid en zet ze samen met collega’s het project op in Noord.

‘Tijdens het wachten op psychische hulp fungeer ik als grote zus’

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

10 11

Page 7: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Het is een van de eerste stralende lentedagen. WorkForce team Zuidoost heeft zich verzameld bij het kantoor van Streetcornerwork aan de Flierbosdreef. Twee van de zes werkers kunnen daar gebruik maken van het heroïneproject van de GGD. Daarna gaat het gehele team de bus in. Op naar ‘De boom die alles zag’, het monument voor de slachtoffers van de Bijlmerramp.

Het witte Streetcornerworkbusje stopt. De deuren zwaaien open en een team van zes mannen stapt geroutineerd de bus uit. Hesjes aan, zakken in de ringen en knijpers in de aanslag. Aan een reportage willen de meesten wel meewerken. Ze zijn immers trots op hun werk. Een enkeling wil niet op de foto. Voor we er erg in hebben, is het halve team al een paar honderd meter verderop. ‘Tja, ze gaan snel hoor,’ zegt begeleider Michael Postma.

Dat er hard gewerkt wordt, is duide-lijk. Al na tien minuten is de eerste zak vol. Dichtbinden, nieuwe zak in de ring en dóór. Vooral op de parkeer-plaatsen en achter de flats zorgt de komst van het WorkForceteam voor een wereld van verschil. Enkele voorbijgangers zien de teamleden bezig en spreken hen aan: ‘Geweldig dat jullie dit doen’, en ‘komen jullie ook bij mij voor de deur?’

Op de vraag of er ook bij regen zo hard gewerkt wordt haalt meneer Panka zijn schouders op. ‘Als het regent hebben we gewoon zo’n poncho aan. Trouwens, ik vind het niet hard werken. Het is zo geprikt eigenlijk.’ Panka is kortgeleden verhuisd naar het centrum, maar hij blijft komen voor het werk in Zuidoost. ‘Ik heb hier jarenlang gewoond’, zegt hij, ‘het is mijn buurtje. Hier ontmoet je altijd veel soorten mensen. Dat maakt het zo leuk.’

Ook meneer Kuils (57 jaar) is groot liefhebber van Zuidoost. Hij woont er al sinds de jaren zeventig. Toen hij op zijn 18de van school kwam, begon hij te werken in de bouw. ‘Dat heeft niet zo lang geduurd’, zegt hij. ‘Op die leeftijd vond ik uitgaan en kattenkwaad uithalen belangrijker. Ik was lui en wilde niet echt deugen. Nu ben ik rusti-

ger geworden. Verstand komt met de jaren, zullen we maar zeggen.’ Kuils is blij dat hij kan meewerken met WorkForce. Vanwege de dagbesteding, maar ook omdat hij het gevoel heeft dat hij zich nu nuttig kan maken. ‘Vroeger had ik daar geen interesse in, maar nu wel. Ik zou nog wel meer willen doen, iets waarmee ik mezelf meer zou kunnen ontwikkelen.’De omgeving waar WorkForce elke woensdag werkt, draagt een pijnlijke geschiedenis met zich mee: de Bijlmerramp. De meeste van de werkers hebben met eigen ogen gezien welke ravage het El Al vliegtuig in de flats Klein Kruitberg en Groeneveen achterliet. Zoals meneer Kuils: ‘Ik heb mensen met matrassen naar beneden zien springen. Afschuwelijk!’ Nog steeds komt de herinnering aan die dag regelmatig terug, maar echte sporen heeft de gebeurtenis niet achtergelaten. ‘Als je weet wat voor erge dingen ik vroeger heb meegemaakt, snap je dat ik gehard ben. Ik kan zoiets als de Bijlmerramp daardoor misschien wat makkelijker verwerken.’ Na het rondje om het Bijlmer-monument, maakt het team schoon bij de moskee en bij het winkelcentrum. Voor de lunch gaan de werkers naar een loods in de buurt. Daarna pakken zij de knijpers weer op en gaan aan de slag in het Nelson Mandelapark. Zodat ook dat er in no time piekfijn uitziet. u

WorkForcein Zuidoost Zo geprikt!

Mensen met verslaving, psychische problemen of zonder dak boven hun hoofd gaan overdag meestal graag aan het werk. Het WorkForce-team gaat dagelijks met werkploegen aan de slag die de straat schoonhouden, vaak ook op basis van afspraken met ondernemers in de buurt. In samenwerking met AV Dienstverlening kunnen cliënten zich bekwamen in houtbewerking en reparatie. Voor zorg mijdende cliënten is WorkForce een eerste stap naar structuur in hun leven.

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

12 13

Page 8: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Een eigen plekHet verhaal van Fatima (25) is representatief voor het soort situaties waarbij jongeren hulp krijgen binnen Pak je Kans. Wel lijkt de problematiek de laatste jaren zwaarder te worden. Zo’n 20 procent valt onder de noemer zwaardere gevallen. Fatima hoort daar niet bij.

Fatima is een stralende verschijning die meteen van wal steekt: ‘Dit jaar voltooi ik mijn opleiding tot assistent accountant aan het ROC. Economie en administratie heb ik altijd leuk gevonden. De opleiding is pittig en breed van opzet. Er zijn veel doorgroeimogelijkheden en de kans op werk is goed. ’Een paar jaar geleden zag de toekomst van Fatima er een stuk minder zonnig uit. ‘Ik ben heel streng opgevoed: ik mocht nooit naar de bioscoop of met vriendinnen de stad in. Wanneer de lantaarns gingen branden moest ik binnen zijn. Als ik te laat kwam, zwaaide er wat. Thuis was er veel ruzie over van alles en nog wat, vooral over geld.’‘Toen mijn ouders uit elkaar gingen, ben ik ook het huis uitgegaan. Ik wilde absoluut niet bij mijn moeder blijven wonen. Met mijn moeder had ik de vreselijkste ruzies. We hebben allebei een sterk karakter en dat botste enorm. Het eindigde vaak met een pak slaag. In die tijd ging ik af en aan naar school. Ik begon met een opleiding, maar haakte na een paar maanden weer af. Het jaar daarop was het precies hetzelfde liedje en het jaar daarna ook. Ik begon steeds, maar na een tijdje ging ik weer spijbelen. Ik was overal en nergens: in Den Haag, Rotterdam en soms een paar maanden in België. Ik Ik sliep bij mensen op de bank of bij iemand in de kelder, maar ook gewoon op straat.’

Op advies van een tante meldt Fatima zich uiteindelijk aan bij Streetcornerwork. Maar na verloop van tijd laat zij dit contact verwateren. ‘Ik ging weer zwerven en vertrok voor een paar maanden naar België. Eenmaal terug in Amsterdam heb ik me opnieuw aangemeld. Samen met mijn begeleider heb ik de draad weer opgepakt. Ik ben weer begonnen met school, heb me ingeschreven bij de gemeente en een zorgverzekering aangevraagd. Mijn begeleider heeft ook een intake geregeld bij Pak je Kans Meiden! Ik had het geluk dat ik daar voor

in aanmerking kwam.’ Inmiddels woont Fatima in een studentenflat. ‘Het is klein en duur, maar alles is beter dan buiten slapen. Het contact met mijn moeder is iets beter, maar ik

ben heel selectief geworden wat de familie betreft. Sommigen van hen wil ik echt nooit meer zien, ook mijn opa en oma niet. Ik ben blij dat ik nu een eigen plek heb.’ De naam Fatima is in verband met de privacy gefingeerd

Pak je Kans Meiden! Twee jaar geleden is in Nieuw-West het programma Pak je Kans Meiden! gestart. Nina Hanson, veldwerker bij Streetcornerwork, was nauw betrokken bij de opstart van dit traject. Pak je Kans Meiden! is bestemd voor jonge vrouwen met complexe problemen. Ze krijgen onder andere hulp bij het oppakken van een opleiding, het vinden van een stageplaats of een baan.

‘Het begint er meestal mee dat het thuis niet goed matcht’, begint Nina Hanson. ‘Sommige meiden kunnen zich niet meer helemaal vinden in de normen en waarden van hun ouders. Ze zijn bijvoorbeeld minder met het geloof bezig en verlangen naar meer

vrijheid. Dit kan tot de nodige ruzies leiden, al dan niet met fysiek geweld. Weglopen lijkt dan soms de meest logische optie.’ Meisjes hangen in tegenstelling tot jongens veel minder op straat, dus zoekt Nina ze onder meer op in de sportschool tijdens

kickboksles. Het handige is dat je in zo’n groep degenen met problemen er snel uitpikt. Nina: ‘Ze zijn tegendraads en hebben een grote mond. Verbaal komen ze sterk uit de hoek. Het risico bestaat dat dit verkeerd geïnterpreteerd wordt, dat je

denkt: die redt zich wel, waardoor problemen te laat aan het licht komen.’ ‘Er is momenteel veel nieuwe aanwas met behoorlijke pittige types. Er zitten meiden tussen die geen contact meer hebben met hun familie. Die zwerven rond en komen in aanraking met foute vrienden. De meesten hebben nog geen justitiële achtergrond, maar dit gevaar dreigt wel.’ Ronselaars‘Meiden die geen slaapplaats hebben, gaan soms tot laat door met stappen en hopen op goed geluk dat ze bij iemand kunnen overnachten’, vervolgt Nina. ‘Het zijn schrijnende situaties waar met enige regelmaat seks als ruilmiddel wordt gebruikt. Sommige meisjes vallen in handen van loverboys. Die wereld is harder geworden. De charmante loverboy met een snelle auto vol cadeautjes behoort tot het verleden. Nu komt het voor dat meisjes worden verkracht en gefilmd, en vervolgens worden gechanteerd: ‘Als je niet voor mij gaat werken, laat ik dit filmpje aan je ouders zien.’ Meiden met een minder stabiele thuissituatie zijn kwetsbaar en lopen meer risico om in handen te vallen van de verkeerde jongens. Uit schaamte wordt er meestal geen aangifte gedaan. Maar het komt ook voor dat meiden zelf het initiatief tot prostitutie nemen: het snelle geld voor mooie spulletjes.’

HouvastOpvallend is dat de meeste meisjes hun school wel proberen voort te zetten, uiteraard met lange tussenpozen van spijbelen. Nina: ‘School lijkt een soort houvast te zijn. Daar moet je dus op inzetten. Als ik eenmaal contact heb, kijk ik wat de hulpvragen zijn. Bij hoge schulden verwijs ik door naar PuurZuid. Als er sprake is van ernstige verslaving wordt de Jellinek ingezet. Het blowgedrag is momenteel extreem en ook het gebruik van harddrugs lijkt toe te nemen. Maar het belangrijkste is het vinden van geschikte en veilige woonruimte, waar de meiden gecoacht worden om weer aan hun toekomst te werken.’ u

Pittige types

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

‘Verbaal komen ze sterk uit de hoek, daardoor kunnen

problemen te laat aan het licht komen’

‘Alles is beter dan buiten slapen’

Veldwerker Nina Hanson

14 15

Page 9: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Werk aan de winkelStreetcornerwork werkt samen met een aantal sociale firma’s waar jongeren en volwassenen met problemen de kans krijgen om te ontplooien. Zij doen de nodige kennis en ervaring op om weer zelfstandig aan de slag te kunnen. Medewerkers van Streetcornerwork nemen tijdens dit leerwerktraject de praktische en persoonlijke begeleiding voor hun rekening.

CRE8Bij CRE8 kunnen jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt hun creativiteit ontwikkelen en praktische kennis opdoen van digitale productietechnieken, zoals 3D printen of lasersnijden. Naast praktische vaardigheden kunnen zij ook leren hoe het er in het bedrijfsleven aan toegaat. CRE8 is namelijk meer dan een werkplaats waar ‘leuke’ producten worden ontworpen. Het is ook een commerciële onderneming met verschillende opdrachtgevers en een winkel die gerund moet worden. In de winkel worden originele designlampen, muur- en raambelettering en sieraden verkocht. Daarom krijgen jongeren ook de mogelijkheid om zich te verdiepen in marketing en sales. CRE8 Urban Fabrication, Herengracht 37, www.c-r-e-8.nl

RamblerIn de modewereld draait het om geld, maar bij Rambler, een professioneel streetwear modelabel, gaat het ook om het welzijn van jongeren. Alle kledingstukken van het label zijn ontworpen door straatjongeren die begeleid worden door Streetcornerwork. De ontwerpen zijn stoer en krachtig. Tijdens de dagbesteding leren zij niet alleen hun creatief talent te ontplooien, maar ook dat mode aan bepaalde restricties onderhevig is. De kleding moet ‘draagbaar’ zijn, kledingstukken binnen een collectie moeten op elkaar afgestemd worden en niet onbelangrijk: de collectie moet op tijd af zijn. Dit vraagt om samenwerking en deadlines nakomen, vaardigheden die ook buiten de modestudio van pas komen. De jongeren blijven intellectueel eigenaar van hun ontwerp en krijgen tien procent aan royalty’s op elk verkocht stuk. Rambler, Zeedijk 54www.rmblr.com

LoenatixJongeren en volwassenen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen een paar dagdelen per week terecht bij Loenatix om ervaring op te doen met het reilen en zeilen van een T-shirtmerk, winkel en zeefdrukkerij. Loenatix is in 2003 opgericht en intussen uitgegroeid tot serieus merk met meer dan 10 verkooppunten in het land. Tijdens de dagbesteding leren de deelnemers hoe zij textiel en T-shirts met eigen ontwerpen kunnen bedrukken en verkopen. Het ontbreekt de deelnemers niet aan zelfspot, veel prints verwijzen gekscherend naar hun psychiatrische achtergrond: ‘It Feels Perfect To Be Imperfect’. Ieder T-shirt is uniek en met de hand bedrukt. De shirts worden in beperkte oplage in de Loenatix shop verkocht. De winkel biedt op haar beurt de gelegenheid om ervaring op te doen met klanten of het bijhouden van de kassa. De producten van Loenatix zijn fairtrade. Loenatix Shop, Jan Pieter Heijestraat 129 www.loenatix.nl

*zie ook de achterpagina.

Spreekuur voor criminele jongerenIn navolging van het Veelplegers spreekuur is Veldwerk Amsterdam, een afdeling van Streetcornerwork, een pilot gaan draaien in Amsterdam Noord met een spreekuur voor louter jongeren. Mohammed Bakayan van nam hiertoe het initiatief.

Iedere dinsdag zitten politie, GGD, Veldwerk Amsterdam, DWI, Reclassering en Mentrum/Jellinek om tafel op het Ketenunit spreekuur, beter bekend als het Veelplegers spreekuur. Volwassen veelplegers krijgen een hulpaanbod, op voorwaarde dat zij niet meer de fout ingaan en geen overlast meer geven. Bij commitment worden de benodigde leefdomeinen als zorg, uitkering, onderkomen, justitiële dekking en daginvulling snel en flexibel ingericht. Het spreekuur dat in 2008 in leven is geroepen lijkt zijn vruchten af te werpen: het delictgedrag gemeten naar recidive is met 65 procent verminderd. Voldoende reden om te onderzoeken of het Veelplegers spreekuur eenzelfde positief effect heeft op jonge ‘hiccers’. ‘HIC staat voor High Impact Crimes’, verduidelijkt Mohammed Bakayan. ‘Het kan gaan om woninginbraak, straatroof, overvallen, voertuigdiefstal en

geweldpleging, maar ook dealers en nep-dope verkopers behoren tot onze doelgroep. Het zijn dus jongeren die strafbare feiten hebben gepleegd of daarvan verdacht worden. Bij wijze van experiment hebben we in 2014 tien jongeren afkomstig uit de gehele stad op het spreekuur uitgenodigd. Karl Kaspers van het Streetcornerwork jeugdteam in Noord was hier nauw bij betrokken. Met zes jongeren hebben we afspraken kunnen maken om hun leven te beteren. Hierbij werken wij intensief samen met de ketenpartners en wisselen onderling regelmatig informatie uit.’

WisselgeldVanwege dit succes is in samen-spraak met alle ketenpartners besloten een apart spreekuur voor alle criminele jongeren in Amsterdam Noord te initiëren. ‘Om gedrag te veranderen heb je altijd wisselgeld nodig’, zegt Mohammed. ‘Je moet

ze wel iets te bieden hebben. Op het spreekuur worden de jongeren geconfronteerd met hun delictgedrag. De politie is hierbij leading. Er wordt veel begrip getoond en de jongere wordt de keuze gesteld. ‘Wij willen je graag helpen en hebben het beste met je voor. Wij kunnen ervoor zorgen dat je niet de cel in hoeft. Maar daar staat wel iets tegenover, namelijk dat je vanaf nu aan jezelf gaat werken. Je bent bij ons in beeld. Dus zeg het maar!’ Er wordt op een opbouwende manier druk uitgeoefend. De meeste jongeren zijn opportunistisch en gaan in op het voorstel om bijvoorbeeld af te kicken of zich te laten behandelen voor persoonlijkheidsstoornissen.’

‘Om een vinger aan de pols te houden laten we de jongeren doorlopend terugkomen. Als iemand zijn afspraken niet nakomt, wordt er geschermd met juridische stappen of met het korten op de uitkering. In praktijk komt het daar meestal niet van. Alleen dreigen is al voldoende.’

Niets te verliezen‘Veel van deze jongens hebben een Marokkaanse achtergrond’, vervolgt Mohammed. Soms heeft het gezin te maken met een achterstandssituatie: zijn ze uitkeringsafhankelijk en klein behuisd. Daarnaast speelt natuurlijk ook beeldvorming in de media een rol. Veel jongeren zien echt het nut

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u uu u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

16 17

Page 10: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Wat is de rol van Streetcornerwork als het gaat om de-radicalisering? ‘Onze rol is tweeledig. Enerzijds kan de gemeente ons inschakelen bij een vermoeden van radicalisering. Een van onze medewerkers wordt aan de zaak gekoppeld en begint met een inventarisatie. Vervolgens wordt er in opdracht van de dienst Openbare Orde en Veiligheid (OOV) een begeleidingstraject ingezet. Anderzijds hebben wij in ons reguliere werk een signalerende en preventieve functie. Als een veldwerker iemand ziet radicaliseren gaat hij zelf aan de slag of zoeken wij de samenwerking met de gemeente.’

Wat zijn de kenmerken van radicalisering?Om te beginnen is elke casus uniek. Natuurlijk kun je leren van eerdere gevallen, maar er spelen altijd veel factoren mee en dat maakt zaken complex. Bij geradicaliseerde jongeren en volwassenen zijn er de zogenaamde ideologische kenmerken. Denk aan het afwijzen van de democratie, het aanhalen van extremistische geleerden, het goedkeuren van aanslagen en een hoge betrokkenheid bij internationale conflicten. Daarnaast zijn er ook vaak persoonlijke problemen, zoals psychische instabiliteit, geïsoleerd leven, beïnvloedbaarheid, criminaliteit en agressie.

Tot slot hebben mensen die dreigen te radicaliseren ook vaak te maken met maatschappelijke issues zoals schooluitval, thuisloosheid, een problematische opvoeding, werkloosheid en discriminatie. Hoe deze factoren samen leiden tot radicalisering, is altijd anders. Dit alles vergt een specialistische aanpak.

Wat doen veldwerkers als iemand vermoedelijk radicaliseert?Nadat er contact is gelegd ga je het gesprek aan en is er de mogelijkheid een begeleidingstraject aan te bieden. Er is dan één-op-één contact. Feitelijk is dat bij reguliere cliënten ook het

geval. Bij een casus is het primaire doel het risico voor de samenleving te reduceren. Van belang is dat iemand niet verder radicaliseert. De begeleiding stopt als deze doelstellingen zijn behaald en de persoon in kwestie weer binnen de kaders van de wet in staat is mee te draaien in de maatschappij. Het traject is intensief. Een kanttekening is natuurlijk dat het niet altijd wil zeggen dat je preventief of curatief succesvol bent. Je kunt intensief contact hebben met iemand, maar dan blijkt hij of zij toch ineens te zijn verdwenen. Soms is een jongere gewoon flink ontregeld en is het stempel radicalisering onterecht gezet.

er niet van in om hun school af te maken. ‘Waarom zou ik? Ik krijg later toch geen stageplaats of baan aangeboden’. Ze zijn nog jong en denken niets te verliezen te hebben. Juist die gedachte moet je zien om te buigen. Je moet ze aanmoedigen om wel aan een toekomst te werken en laten inzien dat een afgeronde opleiding essentieel is.’‘Een bijkomend probleem is het gebrek aan opvoedkundige vaardigheden’, zegt Mohammed. ‘Bij sommige ouders bestaat weinig interesse voor hun kinderen. Als jouw kind de hele nacht op straat heeft lopen kloten, moet je daar natuurlijk iets van zeggen. En niet blij zijn dat ie overdag lekker in zijn bed ligt. Het aangeven van grenzen is belangrijk. Praten over problemen is veelal not done. Toch tekent zich een kentering af. Tijdens huisbezoeken maak ik regelmatig mee dat moeders zich grote zorgen maken. Daarom probeer ik zo veel mogelijk de ouders bondgenoot te maken.’

Andere leefstijlVeel jongeren blijken tot een omslag te bewegen, al is dat natuurlijk niet van de ene op de andere dag. Mohammed geeft als voorbeeld een jongen die van Politie en Handhaving meer dan duizend mutaties op zijn naam heeft

gekregen. ‘Als je zijn naam intikte, bleef je eindeloos doorscrollen. Hij had persoonlijkheidsstoornissen en spookte van alles uit. Van alle kanten werd hij in de gaten gehouden. Ook had hij behoorlijk wat boetes openstaan. Middels de flexibele boeteregeling en bemiddeling

voor zijn uitkering is deze jongen als tegenprestatie in behandeling gegaan bij Inforsa. Inmiddels geeft hij kickboksles en wordt hij begeleid door een werkcoach.’‘Een andere jongen wilde aanvankelijk helemaal niets met het spreekuur te maken hebben. Na een paar maanden nam hij zelf contact op over een in beslag genomen scooter met motorblok. Hij bleek door de politie en de RDW van het kastje naar de muur gestuurd

te worden. De boetes wegens het bezit van een niet-verzekerd voertuig bleven onverminderd binnenstromen. Het kenteken is toen van zijn naam gehaald en in overleg met het CJIB zijn de boetes kwijt gescholden. Dit was genoeg om zijn levensstijl een positieve wending te geven. De jongen volgt nu een opleiding en heeft een baan. Het leuke is dat hij nu overal loopt rond te bazuinen dat de politie hem zo goed geholpen heeft.’ u

Veel jongeren blijken tot een omslag te bewegen

Radicalisering tegengaan

‘Iedere casus is uniek’

De afgelopen tien jaar is Streetcornerwork een

van de partners als het gaat om de aanpak

radicalisering bij de gemeente Amsterdam.

Bernadette van den Oudenrijn, regiomanager

Jeugd, coördineert zaken op het gebied van

radicalisering en werkt hierin samen met

diverse gemeentes.

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

Veldwerker Mohammed Bakayan in actie

18 19

Page 11: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

Welke vaardigheden moeten veldwerkers hebben die deze geradicaliseerde jongeren helpen?‘Dezelfde als alle veldwerkers: goed contact kunnen leggen en ondersteunen zonder te betuttelen. Kennis van de islam kan helpen, maar is niet noodzakelijk. We hebben gezien dat veldwerkers die deze kennis niet hebben, net zo goed hun bijdrage kunnen leveren. Belangrijk is bijvoorbeeld dat je in de nabijheid van iemand kunt komen en een goed gevoel voor timing hebt. Alleen dan weet je op welk moment je welke stap kunt zetten. Je probeert iemand weer terug te brengen naar het hier en nu, naar de realiteit waar in gezamenlijkheid problemen oplosbaar zijn.’

‘Er valt altijd te praten’ Veldwerker Mourad Ezzoubaa werkt in Amsterdam

Nieuw-West en heeft ervaring met jongeren die

dreigen te radicaliseren. Hij benadrukt dat een

kwetsbare achtergrond de grootste risicofactor is

voor radicalisering. ‘Deze jongeren kunnen alle

kanten op schieten, van criminaliteit tot religieus

radicalisme.’

Door zijn veldwerk heeft Mourad contact met ruim tweehonderd jongeren. Zo’n tien procent daarvan is volgens hem dermate kwetsbaar dat radicalisering mogelijk is. Belangrijke katalysator voor radicalisering is dat jongeren het gevoel hebben buitengesloten te worden door de samenleving. Denk bijvoorbeeld aan schooluitval, werkloosheid of discriminatie. ‘Als dit vroeg aangepakt wordt, is de kans dat het daadwerkelijk misgaat heel klein.’

‘Zo breng je iemand weer terug naar de realiteit, waar

problemen oplosbaar

zijn.’

Een misverstand over radicalisering bij jongeren is dat het begint met extreme uitingen. ‘Dan is het al heel erg laat en dreigt er al gevaar voor de samenleving’, zegt Mourad. ‘Het liefst zie ik dat er echt geluisterd wordt naar jongeren die zich gediscrimineerd voelen op de arbeidsmarkt. Er valt nog goed te praten met jongeren die meerdere malen uitvallen op school, net als met jongeren die steeds meer op straat hangen en omgaan met criminele vrienden. Je moet het alleen wel doen.’ Maak het persoonlijkKernactiviteit van Mourad is dan ook het voeren van gesprekken met deze jongeren. ‘Eerst praten we over actuele zaken, gewoon koetjes en kalfjes, maar al heel snel gaat het over hun persoonlijke problemen en belemmeringen.’ Religie en cultuur zijn minder belangrijke gespreksonderwerpen. Volgens Mourad is het altijd handig als een veldwerker hier enige kennis over heeft, maar het is geen voorwaarde voor maatwerkoplossingen. ‘Door zo snel mogelijk te focussen op pijnpunten, weet je vrij snel hoe je iemands situatie kan helpen verbeteren en welke steun iemand nodig heeft.’ Doe het samenVeldwerkers van Streetcornerwork zijn geen eenzame cowboys op zoek naar dreigende radicaliserende jongeren. Zij werken samen met

politie, jongerenwerk, winkeliers, zelforganisaties en sportbuurtwerk. Mourad: ‘Al deze partijen kijken naar de jongeren vanuit een eigen perspectief en iedereen heeft direct contact met hen. Het is belangrijk om veranderingen goed met elkaar te communiceren. Is iemand opeens heel weinig op straat, of juist heel veel? Heeft iemand opeens een extreme mening over bepaalde zaken? Door dit met elkaar te delen, kunnen we vroeg ingrijpen en het gesprek aangaan met de jongere in kwestie.’ Maak verbinding Helaas zijn jongeren de laatste jaren steeds verder uit beeld geraakt. Mourad is van mening dat het daardoor moeilijker is om verbinding met hen te maken. ‘Het is nog steeds mogelijk om contact te krijgen, maar een band opbouwen is iets anders. Alleen contact op straat is niet voldoende. Vergeet niet dat de meeste van deze jongeren het liefst buiten beeld wíllen blijven. Dat kan te maken hebben met criminaliteit, maar net zo goed met schaamte, gebrek aan zelfvertrouwen of puur omdat ze de confrontatie met hulpverleners niet aan willen gaan.’ Door gebrek aan buurthuizen en de bezuinigingen in het jongerenwerk, zijn er minder manieren om de contacten met jongeren te verdiepen. Mourad is er dan ook voorstander van dat er weer meer geïnvesteerd wordt in jongerencentra. ‘Maar tegelijk kijk ik daar heel kritisch tegenaan.

Jongerencentra moeten geen hangplekken worden, zoals vroeger vaak het geval was. Er moet meer te halen zijn dan alleen recreatie. Jongerencentra zouden poorten tot

de toekomst moeten worden, waar jongeren terecht kunnen voor zowel talentonwikkeling als ondersteuning bij hun maatschappelijke uitdagingen.’ u

MeldpuntRadicalisering kan leiden tot ernstige geweldsincidenten en maatschappelijke verstoring. Daarom is een gezamenlijke aanpak noodzakelijk. Het meld- en adviespunt radicalisering van de gemeente Amsterdam is bedoeld voor professionals met vragen of zorgen over individuele gevallen waarin mogelijk sprake is van een radicaliseringsproces. Het meld- en adviespunt kan - ook anoniem - helpen om een situatie te beoordelen en kan adviseren over hoe te handelen. In dit expertisecentrum worden de signalen vanuit verschillende invalshoeken bekeken en beoordeeld. Is er daadwerkelijk sprake van radicalisering of is er iets anders aan de hand? Om signalen vroegtijdig te kunnen opvangen wordt het gemeentelijke netwerk van professionals aangevuld met sleutelfiguren bij zelforganisaties en religieuze instellingen. Het eerste doel is om het onderwerp bespreekbaar te maken, zodat mensen er zelf mee aan de slag kunnen. Daarnaast worden trainingen gegeven om radicalisering te herkennen en er mee te leren omgaan. Het meldpunt is bereikbaar via [email protected] of telefonisch via 020 552 2684.

20 21

Page 12: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

trainingen. Ter afsluiting gaat de groep een weekendje weg naar een bungalowpark, ook hier krijgen zij trainingen. Schijn bedriegt‘De meeste meiden komen binnen met een grote mond’, weet Melanie. ‘Ze lijken dan heel precies te weten hoe ze door jongens bejegend willen worden en waar hun grenzen liggen. Maar schijn bedriegt. Al bij de eerste oefening wordt dat duidelijk. We staan dan in twee rijen tegenover elkaar en lopen naar elkaar toe. De opdracht is aan te geven wanneer je vindt dat iemand in je persoonlijke

ruimte komt. De meiden staan zo wat op elkaars tenen en dan nog hoor je ze niet klagen. Als we vervolgens bespreken wat eigenlijk je persoonlijke ruimte is, je comfort zone, beginnen ze te begrijpen wat we bedoelen.’ Ook kleding is een onderwerp van gesprek tijdens de trainingen bij Powergirls. ‘Veel meiden maken geen verschil in kleding om in naar school te gaan en kleding om in uit te gaan’, zegt Melanie. ‘Zelf zijn ze heel goed in het beoordelen van het uiterlijk van anderen, dus van die vaardigheid maken we gebruik. Alleen nu mogen ze naar zichzelf gaan kijken. Meestal

valt het kwartje dan wel. Natuurlijk gaan ze daarna niet meteen kuis gekleed naar school, maar het is een gespreksonderwerp geworden. Ook tijdens het veldwerk kunnen we er dan makkelijker op terugkomen.’ TalentOpvallend fenomeen is dat de meiden van Powergirls het stuk voor stuk heel moeilijk vinden om iets positief over zichzelf te vertellen. Wat is hun talent? Wat kunnen ze goed en waar houden ze van? ‘Ze hebben geen idee. Met name tijdens het weekend weg wordt duidelijk hoe deze meiden hunkeren

naar liefde en bevestiging’, zegt Deusa. De veldwerkers die meegaan zijn al snel hun grote voorbeeld, hun moederfiguur en hun vriendin. ‘Veel meiden zijn ontzettend knuffelig. Ze hebben echt een tekort aan liefde. Als je ziet hoe kattig de meiden tegen elkaar zijn, schrik je. Ook als ze vriendinnen zijn. Thuis worden ze vaak ook niet erg positief opgevoed, laat staan dat er gesproken wordt over seks en relaties. Dit alles bij elkaar veroorzaakt een soort armoede en eenzaamheid. Het vreet aan hun zelfbeeld en het voedt hun honger naar aandacht en bevestiging.’ u

Seks en weerbaarheidLiefde en seks lijken voor sommige jongeren mijlenver van

elkaar af te staan. Seks is eerder een middel om een doel te

bereiken, met alle negatieve gevolgen van dien: moeder worden

op je dertiende, gechanteerd en bedreigd worden door je ex of

een leven lang slechte relaties. Een gesprek met team Zuidoost

over de seksuele weerbaarheid van jonge meiden.

‘Sommige meiden willen op hun dertiende moeder worden’, zegt Melanie Falix. ‘Zij hebben totaal geen beeld van hun toekomst, ze hebben geen enkel idee wat zij met hun leven kunnen doen. Wij proberen daarom hun horizon te verbreden, bijvoorbeeld door te praten over opleiding en werk. Alleen als dat lukt, kunnen zij andere keuzes maken.’ Melanie Falix is sinds vier jaar veldwerker in Amsterdam Zuidoost. Daarnaast werkt zij mee aan het project Powergirls, een trainingsprogramma voor meiden tussen 13 en 23 jaar. Doel van het project is meiden weerbaarder te maken, ook op het gebied van seksualiteit. In eerste instantie was dit project gericht op de Caraïbische doelgroep, omdat onder hen veel tienerzwangerschappen en abortussen bleven voorkomen, ondanks interventies en campagnes.

BeeldmateriaalSinds een jaar of drie steekt ook een ander probleem de kop op: Er wordt beeldmateriaal verspreid waarop een jonge vrouw seksuele handelingen uitvoert. Hiermee wordt zij gechanteerd. Dit komt voor bij meiden met diverse achtergronden, vandaar dat er nu een bredere doelgroep meedoet aan Powergirls. Teamleider Deusa Marques: ‘Toen de problemen met seks en social media toenamen dachten de meeste mensen en wij ook: jongens initiëren dit en we moeten meiden leren om nee te zeggen. Inmiddels weten we dat het vaak anders ligt: we zien dat meiden zich aanbieden om dit soort materiaal van zichzelf te laten maken of ze zetten zelf compromitterende beelden op internet. Vervolgens zijn er jongeren die daar ernstig misbruik van maken, waarvan de meiden het slachtoffer worden. We moeten die meiden dus afleren zichzelf op deze

manier aan te bieden en met hen in gesprek gaan over eigenwaarde en het leggen van grenzen. Eigen gewinDe kern van het probleem ligt volgens de teamleidster Deusa Marques bij een gebrek aan eigenwaarde. ‘De puberteit is een kwetsbare fase in je leven. Wie ben ik? Hoe zie ik eruit? Dat is altijd zo geweest. Nu het normaal is geworden om aandacht te vragen via social media, zoeken deze meiden naar bevestiging via deze weg.’ Daar komt bij dat het beeld van seks onder jongeren erg is veranderd. Deusa: ‘Als je je heel sexy gekleed bent, ben je een sterke vrije vrouw, vinden zij. Als je een relatie hebt voor de seks, ben je stoer. Als je spullen krijgt in ruil voor seks ben je ook goed bezig.

Mij maak je alleen niet wijs dat een meisje van 15 alleen een relatie heeft voor de seks. Op die leeftijd hoort het vooral over verliefdheid te gaan, niet over eigen gewin in de zin van lust, geld of status.’ PowergirlsSeksuele weerbaarheid is een belangrijk onderdeel van Powergirls. Deusa: ‘De term seksuele weerbaarheid zegt die meiden natuurlijk helemaal niets. Bij deze doelgroep is het de kunst de meiden aan te spreken in hun eigen taal, ze te laten ervaren en voelen wat je bedoelt en model te staan voor hoe het ook kan.’ De trainingen van Powergirls worden gegeven door een gespecialiseerde trainer. Melanie en een andere meidenveldwerker zijn daar altijd bij aanwezig. Er zijn zeven wekelijkse

u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u

Powergirls is een project van Streetcornerwork in Amsterdam Zuidoost, waar meiden leren bewuste keuzes te maken. De training is een combinatie van praktische hulp en ‘empowerment’. Er komen onderwerpen aan de orde als seksualiteit, normen en waarden, grenzen stellen, zelfverdediging, toekomstkeuzes en hulpverlening. Een Powergirlsgroep bestaat uit tien meiden. Een trainingscyclus uit zeven sessies. Daarnaast krijgen de meiden zo nodig individuele begeleiding.

‘Ik ben nu vaker trots op mezelf’ Amarel is 17 jaar en kwam bij Powergirls via het buurthuis waar zij tot een jaar geleden veel kwam. Inmiddels komt ze daar veel minder, omdat zij het te druk heeft met haar nieuwe opleiding tot verzorgende. Als het gaat om seksualiteit is Amarel heel open. Toch hebben de gesprekken bij Powergirls haar veel opgeleverd. ‘Vroeger vond ik het moeilijk om nee te zeggen’, vertelt ze. ‘Ik was bang voor de reactie, maar ik wist zelf ook vaak niet waar mijn grens lag. Nu maak ik mijn standpunt heel duidelijk en wijk daar niet meer vanaf.’ Dit lijkt een klein verschil, maar deze manier van kijken is voor Amarel helemaal nieuw. ‘Eerst dacht ik dat jongens en seks heel belangrijk waren, maar nu weet ik dat er veel meer op de wereld is. Ik ben nu heel erg gefocust op mijn opleiding. Ook ben ik veel vaker trots op mezelf. Na deze opleiding hoop ik door te leren tot verloskundige of kraamverzorgende.’

Amarel (l) en hulpverlener Melanie

22 23

Page 13: Seks en weerbaarheid - Streetcornerwork...Seks en weerbaarheid 22 Bewuste keuzes leren maken Inhoud Dit is een uitgave van Stichting Streetcornerwork, juni 2016 Tekst: Sofie Coronel

24