HE

EM

TU

IN D

E Z

OM

P

OO

ST

ER

BE

EK

IVN

Zu

idw

est

Velu

wezo

om

ww

w.ivn

-zw

v.n

l

IVN

Het IV

N, V

ere

nig

ing v

oor

natu

ur-

en m

ilieueducatie,

is e

en v

ere

nig

ing v

an v

rijw

illig

ers

en b

ero

epskra

chte

n d

ie s

treeft n

aar

meer

natu

ur

en

een b

ete

re k

walit

eit v

an h

et m

ilieu.

Vers

pre

id o

ver

Nederland h

eeft h

et IV

N z

o’n

180 p

laats

elij

ke a

fdelin

gen e

n e

lf p

rovin

cia

le

consule

nts

chappen. M

eer

dan 1

6.0

00 leden z

etten

zic

h a

ctief in

voor

de n

atu

ur

en h

et m

ilieu d

oor

mid

del van a

llerlei voorlic

hte

nde e

n e

ducatieve

activiteiten v

oor

jong e

n o

ud, zoals

excurs

ies,

curs

ussen, te

nto

onste

llingen e

n lezin

gen

uitgave IV

N Z

uid

west V

elu

wezoom

, m

ei 2006

Heem

tuin

'de Z

om

p'

1

► V

oo

rwo

ord

U h

ebt e

en b

oekje

in h

anden d

at u

info

rmatie g

eeft

ove

r e

en

bijz

on

de

r g

eb

ied

: h

ee

mtu

in d

e Z

om

p in

Oo

ste

rbe

ek.

Vo

ord

at

u z

ich

na

ar

of

in d

e Z

om

p

be

ge

eft

ee

rst

wa

t p

raktisch

e in

form

atie

.

De

Zo

mp

is g

ele

ge

n o

p d

e h

oe

k v

an

de

Fa

ng-

ma

nw

eg

en

de

Da

m e

n is

gra

tis to

eg

an

ke

lijk v

an

15

ma

art

to

t 1

no

ve

mb

er,

va

n 1

0.0

0-2

1.0

0 u

ur.

Ho

nd

en

zijn

nie

t to

eg

esta

an

. In

of n

ab

ij d

e Z

om

p

is g

ee

n r

esta

ura

ntf

acili

teit o

f to

ilet,

ho

reca

ge

le-

ge

nh

ed

en

vin

dt

u a

an

de

Utr

ech

tse

we

g.

Vo

or

min

de

rva

lide

n is d

e Z

om

p b

ep

erk

t to

eg

an

-

kelij

k d

oor de s

terk

e h

oogte

vers

chill

en; ro

lsto

ele

n

en

kin

de

rwa

ge

ns k

un

ne

n w

el

op

he

t u

itkijk

pu

nt

vla

k n

a d

e in

ga

ng

ko

me

n.

U k

un

t d

e Z

om

p v

an

af

de

Utr

ech

tse

we

g p

er

bu

s

be

reik

en

me

t lij

n 1

en

86

, h

alte

We

ve

rstr

aa

t; o

f

vanaf de B

enedendorp

sw

eg m

et lij

n 5

0, halte v

an

To

ulo

n v

.d.

Ko

og

we

g.

Va

na

f d

e b

ush

alte

s is h

et

no

g c

a.

8 m

inu

ten

lo

pe

n.

Hie

rna

ast

vin

dt

u e

en

pla

ttegro

nd v

an d

e o

mgevin

g. N

a d

e in

gang v

indt

u e

en

info

rma

tie

pa

ne

el w

aa

rop

elk

e m

aa

nd

sta

at

aa

ng

eg

eve

n w

elk

e p

lan

ten

blo

eie

n.

Vo

or

me

er

info

rma

tie

ve

rwijz

en

wij

u n

aa

r:

* de Z

om

p-w

ebsite (

HT

TP

://S

UR

F.T

O/Z

OM

P)

z

ie a

chte

rin d

it b

oekje

op b

lz 1

8

* IV

N Z

uid

west V

elu

wezoom

(W

WW

.IV

N-Z

WV

.NL)

* de g

em

eente

voorlic

hting

* V

VV

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

2

► In

leid

ing

De Z

om

p is

een m

oera

ssig

gebie

d in

de b

ebouw

de

ko

m v

an

Oo

ste

rbe

ek.

He

t is

in

ge

rich

t a

ls h

ee

m-

tuin

en

lig

t in

he

t Z

we

iers

da

l, a

an

de

vo

et va

n d

e

Da

m e

n e

ve

nw

ijdig

aa

n d

e F

an

gm

an

we

g.

He

t is

ee

n o

ase

va

n r

ust m

et e

en

sch

at a

an

pla

nte

n e

n

die

ren

. B

ij e

en

inve

nta

risa

tie

in 1

99

5 w

erd

en

17

5

pla

nte

nso

ort

en

aa

ng

etr

offe

n !

Dit b

oe

kje

ka

n a

ls le

idra

ad

die

ne

n b

ij d

e o

ntd

ek-

kin

g v

an

dit p

rach

tig

e s

tukje

na

tuu

r. A

ch

ter

de

na

me

n v

an

pla

nte

n, b

om

en

en

str

uik

en

sta

an

zo

-

ve

el m

og

elij

k d

e b

loe

mkle

ur e

n d

e b

loe

ima

an

de

n

(bijv

. ro

ze

7,8

). W

ij ra

de

n u

aa

n e

en

bo

ekje

me

t

afb

ee

ldin

ge

n v

an

wild

e p

lan

ten

me

e t

e n

em

en

,

zo

da

t u

de

sg

ew

en

st

de

pla

nte

n k

un

t o

pzo

eke

n.

Ee

n h

ee

mtu

in i

s e

en

tu

in m

et

wild

e i

nh

ee

mse

pla

nte

n.

Pla

nte

n d

ie s

po

nta

an

op

ko

me

n e

n v

an

natu

re h

ier th

uis

hore

n k

rijg

en e

en k

ans o

m h

ier te

gro

eie

n. O

ok w

ord

en

pla

nte

n, d

ie in

de

ze

om

ge

-

dott

erb

loem

Heem

tuin

'de Z

om

p'

3

vin

g thuis

hore

n m

aar zic

h n

iet sponta

an v

estigen,

aa

ng

ep

lan

t. D

aa

rbij

ve

rto

on

t d

e v

eg

eta

tie

ve

el

dyn

am

iek:

pla

nte

n v

ers

ch

ijn

en

en

ve

rdw

ijn

en

oo

k v

aa

k w

ee

r.

In h

et

mid

de

n v

an

de

Zo

mp

lig

t e

en

vijv

er;

de

ze

is g

evu

ld m

et

kw

elw

ate

r e

n i

n d

e w

inte

r re

latie

f

warm

, waard

oor m

inder ijs

vorm

ing p

laats

vin

dt d

an

eld

ers

; d

it k

an

ge

va

arlijk

vo

or

kin

de

ren

zijn

. D

e

vijv

er

wo

rdt g

evo

ed

do

or

de

bro

nn

en

ro

nd

om

de

vijv

er

en

aa

n d

e v

oe

t va

n d

e D

am

. D

e c

on

sta

nte

wa

tera

an

vo

er

(me

t e

en

te

mp

era

tuu

r va

n c

a.

10

°C) zorg

t erv

oor, d

at a

an d

e la

ge k

ant v

an d

e v

ijver

de

Zu

ide

rbe

ek o

nts

prin

gt,

die

do

or d

e v

ijve

rs a

an

de

Be

ne

de

nd

orp

sw

eg

, la

ng

s h

et

ou

de

ke

rkje

en

do

or

de

uite

rwa

ard

en

na

ar

de

Rijn

str

oo

mt.

► E

en

stu

kje

gesch

ied

en

is

De

Zo

mp

(zo

mp

ig =

dra

ssig

) is

va

n o

ud

sh

er

ee

n

mo

era

sg

eb

ied

in

he

t Z

we

iers

da

l. D

it d

al

is e

en

ero

sie

da

l o

nts

taa

n i

n d

e v

oo

rla

ats

te i

jstijd

(d

e

Sa

ale

-ijs

tijd

) zo

’n 1

50

.00

0-1

10

.00

0 ja

ar

ge

led

en

.

Sm

eltw

ate

r str

oo

md

e d

oo

r h

et e

rosie

da

l o

mla

ag

rich

tin

g r

ivie

r.

He

t w

ate

r, z

oa

ls h

et n

u h

ier o

pw

elt, ko

mt va

n v

er:

de

re

ge

n,

die

op

de

ho

ge

r g

ele

ge

n V

elu

we

va

lt,

str

oo

mt la

ng

za

am

in d

e b

od

em

na

ar

be

ne

de

n e

n

ko

mt o

p la

ge

re p

laa

tse

n (

zo

als

de

Ve

luw

ezo

om

)

we

er

aa

n h

et

da

glic

ht,

op

bo

rre

len

d i

n d

e v

ele

bro

nn

en

.

In b

eg

in d

ert

ige

r ja

ren

va

n d

e v

orig

e e

eu

w k

wa

m

he

t g

eb

ied

in

eig

en

do

m v

an

de

ge

me

en

te R

en-

kum

. D

ie li

et in

1935 d

e D

am

aanle

ggen a

ls w

erk

-

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

4

vers

chaffi

ngsobje

ct; e

en b

rug z

ou te

duur w

ord

en.

Do

or

de

ze

in

gre

ep

we

rd d

e Z

om

p b

ruu

sk v

an

de

rest

va

n h

et

Zw

eie

rsd

al a

fge

sn

ed

en

.

Va

na

f 1

96

9 w

erd

op

aa

nra

de

n v

an

dr.

ir. H

. D

oin

g

va

n

de

(

toe

nm

alig

e)

La

nd

bo

uw

H

og

esch

oo

l

Wagenin

gen b

ekeken o

f het g

ebie

d in

een “heem

-

pa

rk”

om

ge

vo

rmd

ko

n w

ord

en

. In

19

78

we

rd e

en

de

fin

itie

f p

lan

op

ge

ste

ld v

oo

r d

e a

an

leg

. N

a b

o-

dem

onderz

oek w

erd

bepaald

welk

e p

lante

n w

aar

een p

laats

je z

ouden k

rijg

en e

n w

erd

en b

om

en e

n

str

uik

en

ge

po

ot e

n k

ruid

ach

tig

e p

lan

ten

ge

za

aid

.

In 1

98

2 k

on

he

em

tuin

de

Zo

mp

vo

or

he

t p

ub

liek

op

en

ge

ste

ld w

ord

en

.

In 1

997 h

eeft IV

N a

fdelin

g Z

uid

west V

elu

wezoom

he

t b

eh

ee

r va

n d

e Z

om

p o

ve

rge

no

me

n v

an

de

ge

me

en

te R

en

ku

m.

He

t o

nd

erh

ou

d g

eb

eu

rt t

e-

ge

nw

oo

rdig

do

or

vrijw

illig

ers

. E

en

ie

de

r d

ie w

il

ka

n m

ee

we

rke

n:

led

en

va

n d

e I

VN

we

rkg

roe

p

Zo

mp

, o

mw

on

en

de

n e

n m

en

se

n d

ie h

et g

ew

oo

n

fijn

vin

de

n o

m te

we

rke

n in

de

na

tuu

r. M

en

we

rkt

volg

ens e

en b

eheer-

en o

nderh

oudspla

n u

it 1

996,

op

ge

ste

ld d

oo

r d

e B

ele

idsg

roe

p O

ntw

ikke

lin

g

Zo

mp

va

n I

VN

Zu

idw

est

Ve

luw

ezo

om

.

► In

delin

g v

an

de h

eem

tuin

Om

dat het te

rrein

in d

e Z

om

p o

ndanks d

e g

eringe

op

pe

rvla

kte

va

n c

a.

35

00

m²

va

n n

atu

re g

rote

vers

chill

en v

ert

oont i

n b

odem

geste

ldheid

, hoogte

,

vochtigheid

en b

ezonnin

g is

het m

ogelij

k d

e tu

in in

vers

chill

ende e

colo

gis

che g

roepen te v

erd

ele

n (A

t/m

J).

Dit is

te

zie

n o

p h

et in

form

atie

pa

ne

el b

ij d

e

ing

an

g e

n o

p d

e p

latt

eg

ron

d a

ch

terin

dit b

oe

kje

.

Heem

tuin

'de Z

om

p'

5

Le

ge

nd

a

A

dro

ge

, vo

ed

se

larm

e b

osse

n

B

dro

ge

to

t vo

ch

tig

e v

oe

dse

lrijk

e b

osse

n

C

vo

ch

tig

e t

ot

na

tte

vo

ed

se

lrijk

e b

osse

n

D

bro

nb

os

E

oe

ve

rve

ge

tatie

F

vo

ch

tig

e t

ot

dro

ge

he

ide

G

str

uw

ee

l va

n d

rog

e g

ron

de

n

H

vijv

er

J

stin

ze

pla

nte

n

De

de

len

A,

B e

n G

zijn

re

latie

f d

roo

g,

terw

ijl h

et

ge

bie

d o

m d

e v

ijve

r –

C,

D,

en

E –

vo

ch

tig

en

ve

en

ach

tig

is d

oo

r h

et

kw

elw

ate

r va

n d

e b

ron

-

nen. In

het deel J

sta

an s

inds 2

004 k

alk

min

nende

stin

ze

pla

nte

n.

Hie

r w

ord

t n

og

we

l g

eë

xp

erim

en

-

tee

rd.

De

gro

nd

is t

er

ple

kke

ka

lkh

ou

de

nd

do

or

uitsp

oe

ling

va

n k

alk

uit d

e D

am

, d

ie is

aa

ng

ele

gd

me

t p

uin

.

dri

e- e

n t

ien

do

orn

ste

kelb

aa

rsje

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

6

De v

ijver H

heeft e

en g

oede w

ate

rkw

alit

eit, h

oew

el

er de la

ats

te ja

ren h

ela

as s

pra

ke is

van in

spoelin

g

va

n v

err

ijke

nd

e s

toffe

n, w

aa

rdo

or

ove

rda

dig

e a

l-

ge

ng

roe

i pla

ats

vin

dt.

Hie

r ka

n m

en

ho

ofd

za

ke

lijk

ste

kelb

aarz

en a

antr

effen, a

lsm

ede a

an d

e randen

am

fib

ieë

n a

ls g

roe

ne

en

bru

ine

kik

ke

rs, p

ad

de

n e

n s

ala

ma

nd

ers

. D

oo

r

de te la

ge tem

pera

tuur van h

et w

ate

r w

ord

en h

un

na

ko

me

ling

en

ech

ter

ze

lde

n v

olw

asse

n.

► E

en

ro

nd

je d

oo

r d

e h

eem

tuin

U n

ee

mt h

et p

ad

lin

ks n

aa

r b

en

ed

en

en

zie

t a

an

uw

lin

ke

rka

nt

de

ve

ge

tatie

va

n d

e b

osse

n v

an

dro

ge

vo

ed

se

larm

e g

ron

d (

A, d

e m

ee

ste

bo

sse

n

op d

e V

elu

we) en a

an d

e rechte

rkant de v

egeta

tie

va

n d

rog

e to

t vo

ch

tig

e v

oe

dse

lrijk

ere

bo

sse

n (

B,

bo

sse

n v

an

de

Ve

luw

ezo

om

). H

ier

gro

eit v

ee

l

klim

op

op

de

gro

nd

en

te

ge

n d

e b

om

en

om

ho

og

na

ar

he

t lic

ht;

hij

blo

eit i

n d

e v

roe

ge

he

rfst

en

vo

rmt

zo

ee

n la

ats

te v

oe

dse

lbro

n v

oo

r in

se

cte

n.

De

do

nke

rpa

ars

e b

esse

n z

ijn n

iet

zo

ge

liefd

bij

vogels

. E

r sta

an d

ivers

e e

xem

pla

ren v

an d

e h

uls

t

(5),

wa

arv

an

de

bla

de

ren

va

ak z

ijn a

an

ge

tast

do

or

he

t h

uls

tvlie

gje

.Dit i

s e

en

zo

ge

no

em

de

bla

dm

ine

erd

er

die

on

de

r h

et

bla

do

pp

erv

lak h

et

bla

dm

oe

s w

eg

vre

et

en

ee

n g

rilli

g p

atr

oo

n a

ch

-

terla

at.

Ook s

taan h

ier ta

xus, m

et s

om

bere

, donkerg

roene

(giftig

e)

na

ald

en

en

(g

iftig

e)

za

de

n i

n e

en

ro

od

om

hu

lse

l, h

aze

laa

r (2

),

kre

nte

nb

oo

m (

4),

lij

s-

terb

es (

5)

en

de

zo

me

reik

(5

). D

e k

am

pe

rfo

elie

Heem

tuin

'de Z

om

p'

7

(6/7

) w

ord

t o

ok w

el

bo

om

wu

rge

r g

en

oe

md

: h

ij

slin

ge

rt z

ich

om

vo

ora

l d

un

ne

bo

om

sta

mm

etje

s,

die

hij

ka

n a

fkn

elle

n.

De

blo

em

en

ru

ike

n (

vo

ora

l

’s a

vo

nd

s)

he

erlijk

.

Op d

e b

odem

kunt u v

oorjaars

blo

eie

rs a

antr

effen,

zo

als

he

t le

lietje

va

n d

ale

n (

wit 5

), k

lave

rzu

rin

g

(wit 3

/4),

bo

svio

oltje

(b

lau

w 5

), d

aslo

ok (

wit 4

/5),

da

lkru

id (

wit 5

), g

roo

tblo

em

mu

ur

(wit 5

), b

osb

es

(roze 5

), e

n w

at m

eer naar beneden w

ilde h

yacin

t

in w

it, b

lau

w o

f ro

ze

(4

/5),

ma

ag

de

np

alm

(lil

a 4

),

vin

ge

rhe

lmb

loe

m (

roze

3),

pri

mu

la (

ge

el

3)

en

nie

skru

id (

gro

en

/wit 3

). H

ele

ma

al o

nd

era

an

tre

ft

u o

.a.:

bo

nte

do

ve

ne

tel (g

ee

l 5

) e

n lie

ve

-vro

uw

e-

be

dstr

o (

wit 5

) a

an

.

Lie

ve

-vro

uw

e-b

ed

str

o (

Ga

liu

m o

do

ratu

m)

Oo

k w

el

wie

gstr

o e

n m

eik

ruid

ge

no

em

d.

Be

va

t

ee

n s

tof

die

bij h

et

dro

ge

n e

en

le

kke

re h

oo

i-

ach

tig

e g

eu

r g

ee

ft (

be

va

t cu

ma

rin

e).

Vro

eg

er

ge

bru

ikt

vo

or

ku

sse

nvu

llin

g e

n z

akje

s i

n d

e

lin

ne

nka

st.

Vo

lge

ns d

e l

eg

en

de

zo

u M

ari

a d

e

krib

be

ge

de

kt h

eb

be

n m

et h

oo

i en

kru

ide

n. B

ij d

e

eers

te k

rete

n v

an h

et pasgebore

n K

ind b

egon h

et

be

dstr

o t

e b

loe

ien

. In

de

ge

ne

esku

nd

e g

eb

ruik

t

kam

per

foel

ie

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

8

als

urin

ed

rijv

en

d m

idd

el, b

ij g

ee

lzu

ch

t e

n t

eg

en

zw

aa

rmo

ed

igh

eid

.

Be

ne

de

n a

an

ge

ko

me

n g

aa

t u

re

ch

ts e

n v

olg

t

he

t p

ad

da

t lin

ks o

m d

e v

ijve

r g

aa

t. H

ier

vin

dt

u

bro

nb

os (

D),

ee

n b

osty

pe

da

t vo

ork

om

t o

p z

ure

ve

en

gro

nd

en

me

t h

og

e g

ron

dw

ate

rsta

nd

. D

e b

o-

me

n b

eh

ore

n t

ot

de

wa

term

inn

en

de

fa

mili

es d

er

wilg

en

en

elz

en

(o

.a.

de

zw

art

e e

ls);

lin

ks

sta

an

be

rke

n (

za

ch

te e

n r

uw

e).

Da

ar

gro

eit u

itb

un

dig

het zeld

zaam

paarb

ladig

goudveil

(4),

dat schoon

bro

nw

ate

r n

od

ig h

ee

ft;

he

t b

loe

it m

et

on

op

va

l-

len

de

gro

en

-ge

le b

loe

mp

jes.

Oo

k s

pe

en

kru

id

(ge

el

4/5

) e

n d

e f

ors

e k

on

ing

sva

ren

(7

) sta

an

hie

r: d

e b

ruin

e,

rech

top

sta

an

de

“ve

ren

” d

rag

en

on

telb

are

fijn

e s

po

ren

.

Aa

n d

e r

ech

terk

an

t o

.a. g

roo

t h

oe

fbla

d (

2/3

) m

et

en

orm

e b

lad

ere

n,

ge

le lis

(5

), w

ate

rmu

nt

(pa

ars

6),

gro

ot

he

kse

nkru

id (

wit 7

), v

ale

ria

an

(ro

ze

6/7

), t

eu

nis

blo

em

(g

ee

l 7

), g

rote

bra

nd

ne

tel (7

),

ge

wo

ne

ka

tte

nsta

art

(p

aa

rs 7

), g

ew

on

e w

ed

erik

(geel 7

) en m

oera

sspirea (ro

om

wit 6

/7).

We z

ulle

n

twe

e p

lan

ten

wa

t n

ad

er

be

lich

ten

:

hek

sen

kru

id

Heem

tuin

'de Z

om

p'

9

Ec

hte

va

leri

aa

n (

Va

leri

na

na

offi

cin

ali

s)

De

ze

fo

rse

pla

nt

gro

eit g

raa

g i

n e

en

vo

ch

tig

e

om

ge

vin

g;

hij

blo

eit i

n j

un

i e

n j

uli

me

t p

luim

en

roze

blo

em

pje

s.V

ale

re is L

atijn

vo

or

ge

zo

nd

zijn

,

offi

cin

alis

ko

mt

va

n h

et

La

tijn

se

offi

cin

a =

we

rk-

pla

ats

, va

n d

e a

po

the

ke

r d

us.

He

t is

ee

n z

ee

r

ge

ne

eskra

ch

tig

e p

lan

t d

ie r

ee

ds in

de

vie

rde

en

vijfd

e e

eu

w v

oo

r C

hri

stu

s g

eb

ruik

t w

erd

do

or

de

Gri

ekse

art

s H

ipp

ocra

tes.

He

t u

it d

e w

ort

el

ge

wo

nn

en

va

leri

aa

nzu

ur

wo

rdt

no

g s

tee

ds g

e-

bru

ikt

in s

laa

p-

en

ka

lme

ren

de

mid

de

len

. In

de

bio

log

isch

-dyn

am

isch

e l

an

db

ou

w w

ord

t h

et

als

ge

wa

sb

esch

erm

ing

sm

idd

el

ge

bru

ikt.

De

ge

ur

is

we

e e

n o

na

an

ge

na

am

. V

olg

en

s e

en

leg

en

de

zo

u

de

du

ive

l er te

ge

n g

ep

last h

eb

be

n u

it n

ijd o

ve

r d

e

po

pu

larite

it v

an

de

pla

nt b

ij d

e m

en

se

n. D

ie tre

k-

ke

n z

ich

ech

ter

va

n d

eze

ge

ur

nie

ts a

an

!

Mo

era

ss

pir

ea

(F

ilip

en

du

la u

lma

ria

)

Een h

oge, vochtm

innende p

lant m

et plu

imen z

eer

ge

urig

e,

roo

mw

itte

blo

em

pje

s.

De

ou

de

La

tijn

se

na

am

wa

s R

eg

ina

pra

ti =

ko

nin

gin

de

r w

eid

e:

in

Fra

nkrijk

heet de p

lant nog s

teeds rein

e d

es p

rés,

in E

ng

ela

nd

qu

ee

n o

f th

e m

ea

do

w.

De

pla

nt

be-

va

t sa

licylz

uu

r (o

ok g

eb

ruik

t in

asp

irin

e)

en

we

rd

vro

eg

er

aa

ng

ew

en

d te

ge

n g

rie

p, re

um

a e

n b

uik

-

kra

mp

. In

de

ho

me

op

ath

ie w

ord

t h

et g

eb

ruik

t o

m

ge

wrich

tsre

um

a e

n jic

ht

te b

eh

an

de

len

.

Nu

ga

at

u d

e b

rug

ove

r. I

n d

it d

ee

l g

roe

it d

e

ve

ge

tatie

va

n (

C)

vo

ch

tig

e/n

att

e v

oe

dse

lrijke

bo

sse

n (

in b

ee

kd

ale

n e

n l

an

gs r

ivie

ren

). I

n d

e

bo

om

/str

uik

laa

g o

.a.:

po

pu

lier,

es,

ha

ze

laa

r e

n

inla

nd

se

vo

ge

lke

rs (

5),

die

me

t tr

osse

n w

itte

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

10

blo

em

pje

s b

loeit e

n n

iet v

erw

ard

moet w

ord

en m

et

de A

merikaanse v

ogelk

ers

, die

ook w

el “

bospest”

word

t genoem

d o

mdat hij

woekert

in o

nze b

ossen

op

de

za

nd

gro

nd

en

.

Op d

e g

rond: b

rede s

tekelv

are

n, b

osanem

oon (w

it

4),

oo

k w

el “

ach

teru

m k

ieke

rtje

” g

en

oe

md

om

da

t

de

blo

em

me

t d

e z

on

me

ed

raa

it,

ma

ag

de

np

alm

,

pe

nn

ing

kru

id

(ge

el 5

/7),

da

gko

eko

eksb

loe

m(r

oze

5/6

), k

ruip

en

d z

en

e-

gro

en

(p

aa

rs 5

), m

oe

rasro

lkla

ve

r (g

ee

l 7

).

La

ng

s d

e v

ijve

r ku

nt

u a

an

tre

ffe

n:

ad

de

rwo

rte

l

(ro

ze

5/9

), k

ievitsb

loe

m (4

) e

en

pla

nt w

aa

rva

n d

e

blo

em

en e

en h

eel b

ijzonder ro

ze/p

aars

ruitje

spa-

tro

on

he

bb

en

; d

eze

pla

nt

is z

ee

r ze

ldza

am

en

word

t hela

as n

ogal e

ens d

oor bezoekers

geplu

kt,

nie

t d

oe

n a

.u.b

. !

Ve

rde

r d

ott

erb

loe

m (

ge

el

4),

konin

gin

nekru

id (ro

ze 7

/10),

wilg

enro

osje

(ro

ze 7

),

koekoeksblo

em

(ro

ze 6

/8),

Jacobskru

iskru

id (geel

6/1

0)

en

ra

tela

ar

(ge

el 5

/8).

Ee

n la

stig

“o

nkru

id”

is h

eerm

oes, een li

d v

an d

e p

aard

ensta

art

fam

ilie,

ge

led

e e

n v

ert

akte

gro

en

e s

ten

ge

ls d

ie o

ve

ral

tusse

nd

oo

r o

psch

iete

n.

Ko

nin

gin

ne

kru

id (

Eu

pa

tori

um

ca

nn

ab

inu

m)

Ook w

el l

everk

ruid

genoem

d, een li

d v

an d

e g

rote

Co

mp

osie

ten

fam

ilie

, w

aa

r o

ok d

e p

aa

rde

blo

em

toe

be

ho

ort

. D

e b

lad

ere

n d

oe

n d

en

ke

n a

an

de

pen

nin

gkr

uid

Heem

tuin

'de Z

om

p'

11

bla

dere

n v

an d

e h

enneppla

nt (

cannabis

), v

andaar

de

na

am

. D

e o

nte

lba

re k

lein

e,

roze

blo

em

en

be

va

tte

n v

ee

l n

ecta

r e

n w

ord

en

da

aro

m g

raa

g

be

zo

ch

t d

oo

r ve

le s

oo

rte

n z

we

efv

lieg

en

, b

ijen

en

vlin

de

rs.

De

pla

nt

wo

rdt

al

ze

er

lan

g g

eb

ruik

t in

de

ge

ne

esku

nd

e o

md

at h

ij zw

ee

t- e

n u

rin

ea

fdrij-

ve

nd

e,

laxe

ren

de

en

wo

nd

he

len

de

eig

en

sch

ap

-

pe

n h

ee

ft.

Sta

an

de

op

de

tw

ee

de

bru

g,

zie

t u

aa

n d

e o

ve

r-

ka

nt

rech

ts i

n h

et

bra

am

bo

s:

pra

ch

tfra

mb

oo

s

(4/5

), d

e m

oo

ie,

roze

rod

e k

lokvo

rmig

e b

loe

me

n

ste

ke

n d

uid

elij

k a

f te

ge

n d

e w

itte

blo

em

en

va

n

de

bra

am

.

U g

aat over de b

rug e

n d

an li

nks: hie

r bevin

dt zic

h

he

ide

ve

ge

tatie

(F

): r

ech

ts v

an

he

t p

ad

ve

ge

tatie

va

n d

rog

e h

eid

e m

et

o.a

. str

uik

he

ide

(ro

ze

8),

jen

eve

rbe

s,

ge

wo

ne

bre

m (

ge

el 5

), D

uitse

bre

m

(ge

el 5

), g

asp

eld

oo

rn (

ge

el 3

/5)

en

de

gro

te p

ol-

len

va

n h

et

pijp

en

str

oo

tje

, e

en

gra

sso

ort

. H

ee

l

kle

ine

, w

ein

ig o

pva

llen

de

pla

nte

n a

lda

ar

zijn

lig

-

gend h

ert

shooi (

geel 7

/8) en k

lein

e le

euw

enkla

uw

(ge

elg

roe

n 5

/10

).

Lin

ks v

an

he

t p

ad

vo

ch

tig

e h

eid

eve

ge

tatie

me

t

ga

ge

l (4

/5),

be

en

bre

ek (

ge

el 7

/8),

la

ve

nd

elh

eid

e

(ro

ze

8),

ve

en

be

s (

roze

5/8

) m

et g

rote

ro

de

be

s-

se

n,

do

ph

eid

e o

f e

rica

(ro

ze

6).

Oo

k s

taa

t h

ier

de

kru

ipw

ilg (

3/5

), e

en

ze

er

toe

pa

sse

lijke

na

am

vo

or

de

ze

bo

om

.

Ga

ge

l (M

yri

ca

ga

le)

De

ze

str

uik

ko

mt n

iet ve

el m

ee

r vo

or

in o

ns la

nd

;

hij

is k

en

me

rke

nd

vo

or

he

t vo

ch

tig

e h

eid

ela

nd

-

schap, w

aarv

an d

oor ontg

innin

g e

n o

ntw

ate

ring in

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

12

on

s la

nd

ma

ar

we

inig

is o

ve

rge

ble

ve

n.

De

str

uik

is tw

ee

hu

izig

, d

at b

ete

ke

nt d

at d

e m

an

ne

lijke

en

de

vro

uw

elij

ke

blo

eiw

ijze

n,

de

ka

tje

s,

op

ap

art

e

str

uik

en

gro

eie

n.

Ga

ge

l h

ee

ft e

en

le

kke

re,

kru

i-

dig

e g

eu

r e

n i

s e

eu

we

nla

ng

– o

nd

an

ks s

tre

ng

e

ve

rbo

de

n –

ge

bru

ikt o

m b

ier

te k

ruid

en

, in

pla

ats

va

n h

op

; h

et zo

u r

oe

sve

rwe

kke

nd

zijn

. D

e b

lad

e-

ren

we

rde

n v

roe

ge

r te

ge

n h

uid

zie

kte

n g

eb

ruik

t.

Aa

n h

et

ein

d v

an

he

t p

ad

sta

at

ee

n b

an

k.

Hie

r-

ach

ter

ligt e

en

om

ge

va

llen

vo

ge

lke

rs d

ie a

l ja

ren

do

orle

eft

en

elk

vo

orja

ar

uitb

un

dig

blo

eit.

Bij

de

ba

nk s

taa

t p

inkste

rblo

em

(lil

a 4

/5),

wa

ard

pla

nt

vo

or

de

ru

pse

n v

an

de

ora

nje

tip

, e

en

mo

oie

vlin

de

r d

ie h

aa

r e

itje

s o

p b

ep

aa

lde

so

ort

en

va

n

de

kru

isb

loe

mfa

mili

e a

fze

t. L

oo

k-z

on

de

r-lo

ok e

n

pin

kste

rblo

em

zijn

ha

ar

favo

rie

ten

.

Re

ch

ts v

an

de

ba

nk:

(J)

stin

ze

pla

nte

n,

pla

nte

n

die

nie

t in

he

em

s z

ijn,

ma

ar

die

ee

uw

en

ge

led

en

bij b

uite

np

laa

tse

n w

erd

en

aa

ng

ep

lan

t e

n v

an

da

aru

it v

erw

ilde

rd z

ijn. In

dit s

tuk w

ord

t g

eë

xp

eri

-

mente

erd

. Er sta

at b

.v.: v

erg

eet-

mij-

nie

t (bla

uw

5),

ga

gel

Heem

tuin

'de Z

om

p'

13

do

nke

re o

oie

va

ars

be

k (

do

nke

rro

od

5),

lo

ng

kru

id

(ee

rst

roze

da

n l

ila 4

/5),

ho

nd

sd

raf

(pa

ars

4/8

)

oo

k w

el

“kru

up

-do

or-

de

-tu

un

” in

de

vo

lksm

on

d,

ake

lei

(5),

kle

ine

pim

pe

rne

l (5

), h

art

ge

sp

an

(ro

od

5),

Fu

ch

s k

ruis

kru

id (

ge

el 6

/7),

ge

str

ee

pte

lee

uw

en

be

k (

7/8

), h

on

dsp

ete

rse

lie (

wit 8

), e

ch

te

do

ve

ne

tel

(ge

el

4/6

) e

n v

ing

erh

oe

dskru

id (

roze

,

roo

d,

ge

el o

f w

it 5

/10

).

U h

ou

dt

nu

re

ch

ts a

an

en

ga

at

de

(re

ch

ter)

tra

p

op

la

ng

s d

e h

eid

e.

Lin

ks (

G)

str

uw

ee

l d

at

ach

ter

de

du

ine

n e

n s

om

s la

ng

s d

e g

rote

riv

iere

n v

oo

r-

ko

mt.

Lin

ks:

ka

rdin

aa

lsm

uts

(w

it 5

), m

et

op

va

lle

nd

e

roze

me

t o

ran

je v

ruch

ten

. K

ard

ina

als

mu

ts w

ord

t

va

ak k

aa

lge

vre

ten

do

or

de

ru

pse

n v

an

de

stip-

pe

lmo

t, d

ie j

e e

r in

gro

ten

ge

tale

in

sp

inse

ls o

p

aa

n k

un

t tr

effe

n (

de

str

uik

ga

at e

r n

iet d

oo

d a

an

);

ho

nd

sro

os (

roze

5/7

), e

en

stijli

ge

me

ido

orn

(w

it

5),

bo

sa

ard

be

i (w

it 5

) e

en

blo

em

ig p

are

lgra

s (

5),

ma

nso

or

(bru

inro

od

3/5

), G

eld

ers

e r

oo

s (

wit 5

/6)

kard

ina

als

mu

ts

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

14

me

t in

de

na

zo

me

r tr

osse

n p

rach

tig

e, h

eld

err

od

e

be

sse

n.

Re

ch

ts D

uitse

bre

m (

ge

el 5

), to

rme

ntil (

ge

el 6

/7),

va

lkru

id (

ge

el 6

/7),

mu

ize

no

ort

je (

ge

el 5

/10

) d

at

ee

n w

aa

r ta

pijt

ka

n v

orm

en

, e

n b

osa

ard

be

i.

Bo

ve

n a

an

ge

ko

me

n

ku

nt

u e

ve

n o

p d

e b

an

k

ge

nie

ten

va

n h

et

uitzic

ht

alv

ore

ns d

e t

rap

na

ar

be

ne

de

n t

e g

aa

n n

aa

r d

e v

ijve

r to

e:

lin

ks j

u-

da

sp

en

nin

g (

pa

ars

4/5

), z

ee

pkru

id (

roze

7/9

),

en

re

ch

ts:

cip

resw

olfsm

elk

(g

ee

l 5

/8)

en

alw

ee

r

bo

sa

ard

be

i.

On

de

r a

an

ge

ko

me

n lin

ksa

f o

ve

r h

et kn

up

pe

lpa

d

lan

gs d

e v

ijve

r: H

ier

zie

t u

he

t kw

elw

ate

r u

it d

e

he

llin

g k

om

en

(E

). L

an

gs d

e v

ijve

r va

lt v

oo

ral h

et

gro

ot

ho

efb

lad

op

.

Gro

ot

ho

efb

lad

(P

eta

sit

es

hy

bri

du

s)

Oo

k w

el “p

ad

de

nb

lad

ere

n”

ge

no

em

d,

lid v

an

de

Co

mp

osie

ten

fam

ilie

. H

et

is e

en

ze

er

fors

e p

lan

t

die

in

de

na

win

ter

blo

eit m

et

dik

ke

ste

ng

els

me

t

talrijk

e v

aalroze b

loem

pje

s. D

e p

lant is

tw

eehuiz

ig

(zie

ga

ge

l) e

n g

roe

it in

gro

te g

roe

pe

n m

et a

llee

n

gro

ot

ho

efb

lad

Heem

tuin

'de Z

om

p'

15

ma

nn

elij

ke

of

alle

en

vro

uw

elij

ke

pla

nte

n.

De

be

stu

ivin

g d

oo

r sch

aa

rse

, vro

eg

e in

se

cte

n is

da

ard

oo

r va

ak m

oe

ilijk

.

De

pla

nt

ve

rsp

reid

t zic

h d

an

oo

k m

ee

sta

l d

oo

r

zijn

wo

rte

lsto

k.

He

t u

itg

eb

reid

e w

ort

els

tels

el

en

de

uitlo

pe

rs v

orm

en

ee

n s

tevig

e, le

ve

nd

e o

eve

r-

beschoeiin

g. D

e p

lant is

voor vro

ege in

secte

n e

en

be

lan

grijk

e s

tuifm

ee

l- e

n n

ecta

rbro

n:

ho

mm

els

,

bije

n e

n c

itro

en

vlin

de

rs w

ete

n h

em

te

vin

de

n. N

a

de

blo

ei

ko

me

n d

e e

no

rme

bla

de

ren

, d

ie g

raa

g

ge

ge

ten

wo

rde

n d

oo

r ve

rsch

ille

nd

e s

oo

rte

n s

lak-

ken, w

aaro

nder het k

lein

e, s

pitse b

arn

ste

ensla

kje

.

De

wo

rte

lsto

k w

erk

t slij

mo

plo

sse

nd

, zw

ee

t- e

n

urin

ed

rijv

en

d e

n k

ram

pw

ere

nd

. D

e b

lad

ere

n z

ijn

wo

nd

ge

ne

ze

nd

.

Ve

rde

r sta

at

lan

gs d

e v

ijve

r n

og

: ve

rsch

ille

nd

e

soort

en w

ilg (2/3

), w

ate

rkers

(w

it 5

), m

oera

szegge

(5/6

), s

me

erw

ort

el (p

aa

rs e

n w

it 5

/8),

mo

era

sa

n-

do

orn

(p

aa

rs 7

/8).

Lin

ks o

p d

e h

elli

ng v

egeta

tie v

an d

e v

ochtige (be

-

neden) to

t dro

ge (boven) voedselrijk

e b

ossen (C

)

na

ast e

lka

ar

ma

nn

etje

sva

ren

en

wijf

jesva

ren

: ze

lijke

n e

rg o

p e

lka

ar,

ma

ar

wijf

jesva

ren

he

eft

ee

n

fijn

er

uite

rlijk

do

or

me

er

inke

pin

ge

n.

Lo

ng

kru

id,

sle

ute

lblo

em

(g

ee

l 4

), b

osa

nd

oo

rn (

vio

let

6/9

)

ku

nt

u e

r o

ok z

ien

.

Sm

ee

rwo

rte

l (S

ym

ph

ytu

m o

ffic

ina

le)

Word

t ook w

el h

eelw

ort

el e

n s

pekw

ort

el g

enoem

d.

Is a

lge

me

en

la

ng

s w

ate

rka

nte

n e

n o

p v

och

tig

e

gro

nd

en

Oo

k d

eze

pla

nt

he

eft

in

zijn

na

am

offi

cin

ale

:

pla

nte

n m

et

de

ze

so

ort

na

am

zijn

ee

uw

en

ou

de

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

16

art

se

nijg

ew

asse

n.

De

wo

rte

l b

eva

t e

en

dik

ke

su

bsta

ntie

en

we

rd –

fijn

ge

wre

ve

n –

ge

bru

ikt

op

wo

nd

en

, a

de

ron

tste

kin

ge

n e

n b

loe

du

itsto

rtin

-

ge

n.

In d

e h

om

eo

pa

thie

wo

rdt

he

t g

eb

ruik

t vo

or

be

ha

nd

elin

g v

an

zw

elli

ng

en

en

kn

eu

zin

ge

n,

ter

vo

ork

om

ing

va

n litte

ke

nw

ee

fse

l e

n t

eg

en

pijn

bij

bra

ndw

onden. Z

alf, uit d

e w

ort

el b

ere

id b

evord

ert

he

t sa

me

ng

roe

ien

va

n b

otw

ee

fse

l bij

bo

tbre

uke

n

(we

ten

sch

ap

pe

lijk

be

we

ze

n).

In

de

co

sm

etica

wo

rdt

he

t g

eb

ruik

t in

crè

me

te

ge

n k

raa

ien

po

ot-

jes.

De

bijn

aa

m h

om

me

lblo

em

is a

ls v

olg

t te

ve

rkla

-

ren: de la

mpio

nvorm

ige b

loem

pje

s z

ijn n

ecta

rrijk

.

Hom

mels

zijn

echte

r te

dik

om

in d

e b

loem

te k

un

-

ne

n k

ruip

en

, d

us m

oe

ten

ze

inb

reke

n: zij

kn

ag

en

aa

n d

e b

ove

nka

nt

va

n d

e b

loe

m e

en

ga

atje

en

ku

nn

en

zo

de

ne

cta

r o

pzu

ige

n. D

eze

ga

atje

s z

ijn

go

ed

zic

htb

aa

r.

U k

un

t b

ij d

e s

plit

sin

g n

aa

r lin

ks g

aa

n e

n w

ee

r

om

ho

og

lop

en

ove

r d

e h

elli

ng

va

n d

e F

an

gm

an

-

we

g,

of

no

g e

en

s la

ng

s d

e v

ijve

r lo

pe

n e

n n

a d

e

stin

ze

nh

oe

k d

e l

inke

rtra

p o

mh

oo

g n

em

en

om

na

ar

de

uitg

an

g t

e g

aa

n.

Via

dit k

lein

e p

ad

lo

op

t

smee

rwo

rtel

Heem

tuin

'de Z

om

p'

17

u o

p d

e h

elli

ng

va

n d

e D

am

. H

ier

zijn

bo

me

n e

n

str

uik

en

aa

ng

ep

lan

t o

m d

e D

am

aa

n h

et

zic

ht

te

on

ttre

kke

n.

La

ng

s h

et

pa

d g

roe

it o

.a.

eik

va

ren

,

sa

lom

on

sze

ge

l (w

it 5

), e

en

- e

n t

we

estijli

ge

me

i-

doorn

en s

pork

ehout (w

it 5

/9).

Deze la

ats

te w

ord

t

oo

k w

el vu

ilbo

om

ge

no

em

d: d

e s

ch

ors

he

eft

ee

n

laxe

ren

de

we

rkin

g.

He

t is

de

wa

ard

pla

nt

va

n

de

citro

en

vin

de

r. Z

ij le

gt

ha

ar

eitje

s o

p d

e t

ak-

ke

n e

n h

aa

r ru

pse

n l

eve

n v

an

he

t b

lad

. O

m d

e

sta

mm

etje

s v

an

bo

me

n e

n s

tru

ike

n s

ling

ert

zic

h

ka

mp

erf

oe

lie.

He

t sp

ree

kt

va

nze

lf d

at

in e

en

ge

bie

dje

me

t

zo

ve

el

va

ria

tie

in

ve

ge

tatie

ve

el

so

ort

en

vo

ge

ls

vo

ork

om

en

o.a

.: r

oo

db

ors

t, w

inte

rko

nin

g,

tjiftja

f,

fitis,

sta

art

me

es (

ne

ste

len

d i

n d

e j

en

eve

rbe

s),

go

ud

ha

an

tje

, ko

olm

ee

s,

pim

pe

lme

es,

ekste

r,

ga

ai, z

wa

rtko

p, m

ere

l, v

ink e

n ij

svo

ge

l. S

om

s z

ijn

er

ee

nd

en

in

de

vijv

er

en

er

sta

at

oo

k w

el

ee

ns

ee

n b

lau

we

re

ige

r te

vis

se

n.

De

za

ng

vo

ge

ls k

om

en

af

op

de

vru

ch

ten

va

n

pla

nte

n,

bo

me

n e

n s

tru

ike

n e

n n

atu

urlijk

oo

k o

p

de

in

se

cte

n.

De

ze

zijn

go

ed

ve

rte

ge

nw

oo

rdig

d:

div

ers

e s

oo

rte

n b

ijen

, h

om

me

ls, vlin

de

rs, ke

ve

rs,

libelle

n e

n w

ate

rjuffers

, vlie

gen, m

uggen, a

lsm

ede

div

ers

e s

oo

rte

n s

pin

ne

n.

Wij

hopen d

at u g

enote

n h

eeft v

an u

w rondje

door

de

Zo

mp

, n

iet a

llee

n v

an

de

flo

ra e

n fa

un

a, m

aa

r

ook v

an d

e rust die

er in

deze k

lein

e o

ase m

idden

in O

oste

rbe

ek h

ee

rst.

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

18

On

der

staa

nd

e in

form

atie

is

te v

ind

en o

p:

HT

TP

://S

UR

F.T

O/Z

OM

P

Hoe

de

Zom

p t

e ber

eiken

?

Pla

tteg

rond v

an d

e Z

om

p

Ges

chie

den

is v

an d

e Z

om

p

Agen

da

en D

agboek

van

de

Zom

p

Inven

tari

sati

e van

pla

nte

n i

n d

e Z

om

p

Bij

zonder

e pla

nte

n i

n d

e Z

om

p

Inven

tari

sati

e van

vogel

s in

de

Zom

p

Inven

tari

sati

e van

pad

des

toel

en i

n d

e Z

om

p

Inven

tari

sati

e van

moss

en i

n d

e Z

om

p

Rap

port

Bel

eidsg

roep

Ontw

ikkel

ing Z

om

p

Over

zich

t van

hee

mtu

inen

in N

eder

land

Inte

rnet

sit

es o

ver

pla

nte

n e

n t

uin

en i

n N

L

Wan

del

- en

Fie

tsro

ute

s in

Ned

erla

nd

IVN

Zuid

west V

elu

wezoom

20

Heem

tuin

'de Z

om

p'

19

► G

eb

ruik

te lit

era

tuu

r

Ne

de

rla

nd

se

eco

log

isch

e F

lora

, D

rs.

E.J

.

We

ed

a,R

. W

estr

a,

Ch

. W

estr

a, T.

We

str

a.

De

Zo

mp

, a

fd.

Gro

en

ve

rzo

rgin

g D

ien

st

ge

me

en

tew

erk

en

Re

nku

m.

Fo

lde

r "H

ee

mtu

in d

e Z

om

p",

ge

me

en

te

Re

nku

m.

Fo

lklo

re v

an

wild

e p

lan

ten

, P.

va

n W

ers

ch

► C

olo

fon

Te

kst

en

sa

me

nste

llin

g:

Jo

ne

Nu

is e

n F

rits

Le

usin

k

Afb

ee

ldin

ge

n:

Frits

Le

usin

k

Pro

du

ctie

: H

ub

ert

Me

ttiv

ier

Me

ijer

Dru

k:

Dru

kke

rij M

od

ern

, B

en

ne

ko

m

Uitg

ave

: IV

N Z

uid

we

st

Ve

luw

ezo

om

,

tw

ee

de

dru

k m

ei 2

00

6

WW

W.I

VN

-ZW

V.N

L

vuu

rgo

ud

ha

an

tje

IVN

lan

delijk

bu

reau

, P

osts

bu

s 2

0123, 1000 H

C A

mste

rdam

tel. 0

20 -

622 8

1 1

5

ww

w.ivn

.nl