©Archief.Amsterdam A14715000118

GEILLU~TQEERD, MAANDBLAD

GEWIJD AAN NATUURSTUDIE, NATUURBESCHERMING, HEEMSCHU~ GEOLOGI~ FOLKLORE, BUITENLEVEN

EN TOERISME ONDER LEIDING VAN

A. V. FEV

UITGEGeveN DOOQ AG.~CHOONDEQ8EEK LAAEN s. JAARGANG SLACHTM AAN 0

RUWE HUID? W eet u, dat onze Hamamells­preparaten uitstekende midde le n hiertegen zijn 7 - Hamame llszalf ter genezing van en voorkoming van Ruwe Huid en W inte rhanden

1936 INHOUD VAN DE NOVEMBER-AFLEVERING: November in den tu in . . . . . . . . . . P. L. Rusticus Licht en schemering ván November . J. G. van Lohe Bosch Een Novemberdag op De Beer . . . . . Simon de Waard

a u r e'Scffermlng In e er anc (11) . . . . . . F. K'oster De sterrenhemel van 15 Nov. tot 15 Dec. Dr. A. C. de Koek Paddenstoelen . . . . . . . . . . . Drs. Fop. I. Brouwer Het groene eiland . . . Dr. J. H. Schuurmans Stekhoven Jr. Wandelen achter de lens . . . . .. .. . . . F. G. De Watersnip . . . . . . . . . . . Nol Binsbergen Gletsjerkrassen en Gletsjersteenen . . . P. v. d. Lijn Het Rijk der Angelen in Nederland (XI) . . J. L. A. Kremer

Alom ve rkrIJgb .. ,. b1j Apolh. k." NEDERLANDSCH FABRIKAAT - De aristocraten onder de kruiden Gerh. Krekelberg

C. TH. VOORHOEVE & Co Apolhek. " . , ·GRA VENHAGE

De korte wandeling De kamerplanten in November . . . . Practicus

Met talrijke afbeeldingen

WANDELAAQ.GU ZOEKT DE NA TUUR? LAAT U .... TUIN DAN IN OVE~EENSTEMMING

!~~~.~ ~A:~"EDE AA~~fii~ïi~ ~'.lk''< <' DEDEMSV::;';;~ e VRAAGT CATALOGUS- VRAAGT ADVIE ZEN -UrTGfBREI()( 50RTIHENTEN VASTE PLANTEN.5IERHEESTERS.CONIFERENoROZ[N.ENZ-

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

126

/ lle[ /010'.J van den ,u:brijCJer en leekcningcn van dn/oll vall den Oord.

M E T een s ic,'lijkcn dl'aai \'cl'laat. de motor­boot. va n d en veerman het ha ventj e va n

den J-I oe k en st event. dan, da nsend op de gol ven, na a i' het zon-ovcl'goLen duinland schap aa n de ovc"zijd e. AI va n ve lTe hooren we heL drukke, sche ll e geroep va n de scholeksters en het mee" melodi euze ge luid va n de wulpen, die daal' op d e breedc s Iik stI'oo k langs dcn\V aLcI"wcg hun kostje opscharrelen.

Al s d e veerman ons even la{et' op de aa nl egplaats heeft afgezet e n ,ve de n langen st e iger afwandelen, zien wc op het s lik naast de gewone mccuwcnbcvol­king en de hier b ijna nooit. ont.br'ckcnd e scholekst.ers e n w ulpen. nog ee n troepje slanke, g,'ij sgekl curd e

ROcJ.Je grutto

sfelfloopers met langen, iets opgewipten s navel. H et zijn rosse grutto 's i we hcbbe n ze in de laa tste maan­den al meer gezien, o.a. in het. begin va n Augustus

op T exe l, waar ze in t ro epe n va n honde l'd en foefden op het vogelrijke slikkengebied achter d e E endracht. De mcesten waren toen nog grootendecls prachtig roodbruin gekleurd e n daa rdoor ge makke lijk als rosse gr'utto's t e herkenn en. :Nu ze echter hun een­voud ig grij ze w interpakj e aan hebben, lijk en ze veel op de iets grootere "gewone" grutto's en hoewe l het voor dc "gewo ne" grutto wel wat laat in den (ijd is (wa arne mingen n a S ept. zcld zaam) zu lle n we (och zekel'heidshah'c maal' eens k-ijken naar de teekening va n vleugels en st aa r(, d aa r~ we hi cl'aa n het beste kenm erk hebben o m d e beide soorten (vooral in winterkleed) van e lkaar t e onde r'scheid en.

door SIMON DE WAARD

Crutlo

Om de vogels Lot opdicgen ie dwingen, loopen we een e indj e heL s lik op ; e ven zwaaien mei de aI'mcn, d aal' gaa n zc al. Il eel duidelijk zien we met d cn kijkc l', daL deze grutto's bij na gchcel d onker gckl cUl'de d euge ls hebben en een w iU en staart, aan het e ind e bezet met fijne, donkel'e dwarsbandjes. Onze Id eterminat ie was du s Loch juist; dit zij n I'osse gl'utio 's. D e "gewone" gruLLo heeft namelijk ccn bl'cedc, wi LLe streep op z' n vleugels, t.envijl de wiHe staart e indigt. in éé n breed en, ZWéll{cn band.

Opmerkzaam gemaakt dOOI' den hoogen, Auii.enden roep, ontd ekken we nog ee n oC\'erlooperLje, dat mei. ee n bocht laag OVCl' het water schee){ om wat verdel' mct een fij n irillertje wee,' op het slik nce)' ie strijken; coquet w ipt zijn st aa rtj c nog waL na.

'0/c slaa n nu het bel{ende zandpaadje in, dat naar hei. th a ns onbewoonde bewakcl'shuisjc \'oerL X og evcn een b lik achierom; he( bootje is a l op dcn tCl'ug­wcg, we zij n afgesneden \'a n de bewoond c wcrcld . Een heerlijken dag hebben wc VÓÓl' ons: \'cr va n allc

Oeperlooperlje

365

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

127

Ifet bootje iJ n/ op rJen Il!rll,fj,\'C,fJ

Ill c nschenge l'oezcmoes c n gJ'oo(e-s(adsl'ulll oeJ' zull e n \\'C lII'e n e n ul'cn lt\ ng kunn cn z\\'cl'\'en in d e o ngel'epi e na(uu r , Een dag \\'aar je \\'e l{cn op iCl'e n kunt. O ogen en oorc n \\' ijd open e n dan, op s tap !

:\auwclijks z ijn wc de ee l'st e duinen ovel', or een onz ic ht bare fa za n( en hat\1l kl okt a lal'lll ee l'end nUl ui( de \'eilige d eldting der duindoorns en me( vec l vel'­foo n \'a n w it -e n-zwad Aa dd e re n ee n paa l' e kst-ers \001' ons uit.

111 he( di cht e struikgewas b lijl<e n hee l wat I'ood­bon.tj es t.e hui ze n, \'a l1 a ll e ka ni en hOOl'e n we hun {ypi o;:c he "f ik" -geluidj es: trek voge ltj es . di e wa':\1'­schijn lijk pas dezc n nacht or in de n \Toegen mOl'gen hi el' gen 'Ti\'eenl zijn e n na ee n kod opo nth ou d hun I'e is nn a l' hci Zuiden zull e n ,'e l'vo lgen ,

[) e duind oo l'n s e n d e '" ieren, di e een maél nd ge leden nog ee n kl e lll'igen besse n\ I'ac ht (orst en, zijn dool' de ~ pl'eeu \\'en a l bij nn ge hee l \'a n hun sa ppigen o\'e l'­\ loed ontdann. Kl e in e troe pj es va n di e pl c izierige dnrld e mak e l's / ijn bez ig de I'es tj es op t e makcn, b ij wel ke aa nge na me bez igheid ze ij vel'ig ge holpen \\'orde n d ool' de talrijk e mel'e ls, zél ng li jst el's en kopen\ ieken. ([)e koper \\' ie ken \\ aren laat dit jaar; 2,) Octobe l', bijnn een maa nd la t e r dan in andere jare n, ha dd en wc pas d e ee l'st e n gezie n, op de nze lr­de n dag. da t \\'e ooit onze ee l'st e bonte kl'aa ien ove l' zage n wie1{en),

Bij d en \·ier!-.prong achtel' het bewakel's huisje gaan we links ar, fu ssche n di c ht c li gus t.c l'hagc n d OOI' n.1.ar d e Vli e ren laa n. D e ligusfe l's pl'ijken nog met ' n wee ld e \ 'an gla n7end z\\,;t d e bessen; do nlterpaal's ge ld e ul'd e u it we 'lJse len ond e r de s tnlike n wijzen cr op . da t oo k de ligust e rbes-.en d OOI' d e \'ogels nid \'CI'sl11éléld worde n; d e houtdui\'e n en dc fazanten z ijn wel d e grootst e arnemers,

[) oOl,dél t ons pad ove,' ec n hoogt e loopt, hebben we op de plaatse n wnal' de meer da n manshoogc ligus terhaag aan d en zuidkant even onderbroke n is , ' n \\ e idsch uit zic ht o \"er ce n gl'ool deel \'a n " de Beer" .

V ÓÓ I' ons, \'an onzen hoogen uitki j \< gesc he id en

366

door ee n wirwar va n duind oo rns, ligust ers en vli el'en ligt een t.weed e hoogtc, het StOI'i.. Ovc r di e ho ogt.e hee n z ic n we het Breed , een g l'az ige vlakte, in hei oo~te n begl'ensd doo l' lage duint.jes met d ichf st ru ik­gewa~ , in het west en d OO I' d e gehave nd e dui nenri j en in het. zuiden dool' hei uif gesfl 'e ld c I'ictm oel'as la ngs de Bri clsc he b'l aas.

Boven het la ndschap ze il e n hoog lang~ de n zacht­hlauwe n he me l enorme \\'o lke nschcpc n, \' oo l'lge­stu w d d OOI' d e n zuid oosten wi nd, di e zonde r onder­bre king een lus tig w ij sje blaast. door het. di cht S (I'U \\ ecl rond om,

I n de laagfe bencde n ons, waa l' nog de schaduw hee l'scht, ligt alles vaal en gra uw, maar waal' d e zon het. la nd schap I'eeds met gulden schijn \ e l,li cht, wOI'df ons oog geboe id dOOI' ven assend moo ie , \Vonde l'­zacht e fint e n.

AI schijnt het herfstzonnetj e dan zoo int ens niet mee l" het. maaltt, de at.mosreer t.o ch zee l' be haagl ijk e n spoedig vo lg ik dan 001< het. \'oOl'becl d \'an mijn 'Tie nd, di e a l eerd e r z ijn dikke n jekker uitgcf rokke n e n op de n I'llgza k gebonde n heen,

\Ve gaa n nu d e Vli erenlaa n dool'. 11 ier' wemelt heL \'a n voedsc lzoekc nd e, klein e tl'e kke rtj es : pimpel­en koolm ceze n, vink en, gr oenlinge n, kn eutj es e n s ij sjes . 'AI di e kl eurige, dl'ukl'oepende za ngertj es geven iets ''roolijks aan hel bijkans bla del'l ooze diere nbosch , Als wc het ldaphekj e zachtj es achfe,' o ns di c ht hebben la t e n , .:dl en, pl'obeel'en we onh ool'­ba a l' \'el'de r t. e loopen , D at valt ni el mce, wa nt. onde r d e \·lieren ligt het vo l dOl'l'e t a kke n , l\ 'l aar ook hi c l' ge ldt: oefening baad kunst.

Bij d e eCl'st ,'o lgende kl'omming va n he t- lél éln tj e z ien wc onze moeite beloond, V óó r ons, op het mcL zo nn eplekjes bezaaide pad , loopt ee n klcurigc fa­za nt enhaan. \\. r aa l' de 70n den (i e re n vogel iJ'e ri, schittert en g lan st z ijn \'ee l'enkl eed in d e bonst c kl e lll'c n, \\. rrt l een pl'achtdi el' ! Z ' n A ziatische af­!< o l11s f is he m \\'e l aan t e z ien , Onzc Inngs t.aa l'{ blijkt in gezel schap i e zijn ,',lil een paa l' ee nvoudig grijs­brui ne henn etjes, Z e zijn bez ig de n grond los t e krabben, op zoek naa i' een malschen worm of ee n kn appenden inscctenboui. l ct s \'erde l'ar z ien we ecn fI'o c pj e houfduiv en bedrijvig I'onddl'ibbe len en Cl' bo\'cn in de \' li c ren onfdcld<en wc nog mCCl' \'a n di e gl'ijze dikk el'd s , z ich koesi erend in het zo nnetj c, Slechts c"en kunnen we de schoonh e id \'a n dit herfst­schild eI'ijij e in ons opne men, wa nt ee n me rel, di e ons bemel'kt hce n, vlu cht met een schcLterenden alal'm­kl'eet hef sb ' uikgewas in e n daal'lnee \'e roor zaa kt di e zwarfjas ee n \, ' ,':U'C paniek onder het vredige \'o lkje \ óór ons, I n een oogwen k is alles wegges t.o\·e n, met zoo' n lawaa i, dat wc de n ecrsfe n tijd geen voge l meel' denk en ie z ien.

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

127

'AT e lo open da n ook maar ,'aak; ,-d s pistool­schote n kna.ppen d e dOlTe takken onde r' onz;c \'oele n, Ik moet la c hen om m'n \Ti e nd, di e mee nt, da t "z;e o ns in Enge land aan hooJ'en kom en ,"

En kijk . ge hee l on\'ct"wa cht s di egt een dikke . b,'u in e vogel met een kor t en, heeschen .:;c hr'eeu \\' bij na \ lak \ oor' onze \'oden op en werpt z ich mcf een Z\\'él .1.Î doo r' de takk enw iJ'wal' boven on~ naill' buiten , Die hout snip (wa nt da t was het) \'e!'trouwde zoo op zijn schuild eu ren , dat hij tot het la a t st e mom ent wachtt e met duchte n, Dit is een echte snippe nge woonte en ook al he n je erm ee be ke nd, hei totaal Oll\'c,'\\'achte doel je toch alt ijd weer seh r'i \< kcn,

* Aa n het e ind e van d e Vlie r'e nla a n kijke n wc uit op een we itj e ornge\'en door' di c ht struikgewas, D oor' ee n ga ping in de duin el1l'ij \'óór ons z ie n wc het sir'and en de zee , gesche iden dOOI' d e [eIwitte sir'eep \'an de branding. Al eer'd er' hebben w e - e igenlijk onbewust - het r'u isehe n \'a n de zee gehoord, maal' nu opeens luist ere n we met int en., genoegen nil.1.1' dit eentonige en t och zoo bekor'ende ge luid , da t wc ve rdel' bijna d en heelen dag niet mee" mi sse n zull en.

\tVe gaa n nu la ngs een glibber'ig, kl eiïg paa dj e naa r' bened en. steke n hel dr'ass ige weitje over e n ko men da n door' het Bakengat op het br'eed e , hie r' groo-

t endeels met zeekra a l e n melldu'uid begroeidesir'and, ~'óg o\'er'hee,'scht hei groen, maal' groote plekken z ijn doo i' de dorTend e plante n ,'eeds mei pr'achtige hel,rst­kleuren getint. \ ' élll helder licht geel toi d onk er I'ood­bru in. Ili er en da a l' blinken uit gest rekte, lichtblauwe pla.:;sen . in wel ke,' omgev ing gemengde tr'oepjes \'a n bonte str'andl oope,'s, d"Î e{ eentj es , bont bekjes , z ih el'­pl ev ieren en w ul pen bedl'ij\' ig\'oedsel loopen tezoeken, Onophoudelijk klinkt hun nuit endgel'oepe n zooa lsge~

woo nlijk \'oe rt de bont bek den bo\ cni oo n, \\ 'e l hebben \\'e on del'\\'eg a l ecn paal' maal troe p­

jes \'oge ls o\'e l' z icn kornc n, maal' op het strand korn cn we {ol d e ontdeld<ing, dat ee n bijna on-ond el'­bl'oke n sÜoorn \'an a ll erle i \ oge ls langs de kust naa i' het Zuide n {r'e kt. D e ee ne il'oep i., nog ni et \'oOl'bij of de andere daagt wee l' op. Dat \\'cet \'a n geen ,'usten of ta lme n, \'óód, \-óód!

11 ct snelst \ liegen de spl'ceu\Yen: laag o\'e,' het strand, rijzend cn dalend hij e lke hindcrnis, sui zen ze in compacte wo JJ<je$ \oOl'bij. Geen kik gc\'e n ze; a ls ze dicht langs ons komen, hoo,'cn \\ e a ll ccn het ,'uischcn \'a n hun deugel."

\\ ' at hooger tr'ekkcn in danscnde ducht kl e in e tJ'oepjes \' inken, kn cutj cs e n p iepcl's, afgew isseld met breede r ijen Oaddercndc boo m- en \'e ld­leeu\\·e,'ikke n. Dal z ijn \ roolijke geze ll en, gee n oogenblik is hun gc roep e n ge lok \ an d e lu cht.

Kijk, daa l' vl iegen ee n paar' kw iksi.aa l'tj es ; in

367

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

128

Een drnJJIg "Lt!kje 11/ hel diliu

gracieuze bogen zwiepen ze z ich als hel ware wat vee l, in d en ü'cklijd worden soms nog wel groo-V OOl'(.

D e I'oeke n e n kau w tjes houden meel' den duin­kant. In OI'delooze slicl-le n kome n ze telkens in ge­mengde (roepen aanwieken, dc t'oeken meest zwij­ge nd, de ka uw(.jes "lachend e n babbelend" als a ltijd.

Il oog langs den blauwen hemel komen van tijd (ot tijd gl'ooic ft'o epe n ki e \'iten a anwappercn; in bl'cede, dubbele "ijen \' liegen ze de zon tcgcmoet, die blinltt en sc hiHcrt op hun \\'it~zwal-( gevede rte,

IleL ho ogst \' liegen de troepen k,'ams\"ogels, zóó hoog, daL ze misschien wc l a an onze aandacht zoudcn ontsnappen, a ls ze nicL sLeeds hun hal'd, \'ét'­klinkend ge l'oep li eten hoore n. ~adat wc een poos in de I'ic hting van de zee ge­

loopcn hebbcn, kccl'cn wC o m en gaan dan schuin WCCI' op de duinen aan . Plotseling krijgcn wc cen roofvogel in ' t. oog, die afwisselend d icgend en zeilend s nel naar he{ zuid cn kocl'st. 11 ei is een spcnvet'; duidelijk z ien wc dOOI' den k.ijke l' de korte, breede vleugels en den la ngcil breeden staari. Xog geen (ien minuLcn latet' vliegt e l' wee,' een ovcr en V001' we aan dc duin en zijn, passee'-l ecn del'de. (Van ec n kcnnis, die denzclfden dag aan d en Ilock irekwaal'l"lcmingen decd, hoorden we, dat hij 14 sperwers over' had zien komen. Al lijkt diL misschien

368

tet'e aan(-allen waal'genomcn. Zoo kwam in "AI'dea" J I'g, 23, een bericht voor van het "Ringstation \'}!"T assenaar". waal'in geme ld werd, dat in den mOl'gen van den ::!5stc n Oct. '3-f t-usschen 7.30 cn 11.30 uur, du s in v icl' u UI' t-ijd, O.a . 6.:::{ spcnvcl's dool'll'okkc n ! Tocgc voegd werd, dat een dergelijk gr'oot aantal nog nimmer was waat'gcnomcn).

D c \'el'I'assingen blijken \'andaag - zoo wel letter­lijk als figlllll'lijk - ni et "an de lucht tc zijn , want nadaL wc in de duinen klimmend, al een paal' maal door onzcn kijker d e donkere figuUl' van ee n buizerd gcvolgd hebben in zijn kalm en, maj estucuzcn v lu cht boven de vcn'c duinhellingen, jagen wc onverwachts een kl e in, van bo\"en blauwgt'ijs gekleurd roo[\-ogel­tje op, dat pijlsnel wegvlucht en dan ook in een oog­wenk uit het gezicht \"el'dwenen is. Dat was ccn smelleken (&,), ons kl e inste roof\'ogeltje. dat, hocwcl hct z ich ook aan gT'ootere soorten yergrijpt, \'oOT'al op v inka chtige vogels jaagt cn deze vogels dan ook op den (,.ek , ·olgt .

Bij c lk du in , dat we over klimmen, stichten we \'cl'\\"a!'!'ing ondel~ d c talrijke konijntj es ; naar allc kanten z icn we hun \Vi He staartjes lusschcn de blondc helm wegdansen .

] loe verder' wc naar het zuiden kom en, des tc schl'alel' w ordt de begt'ociing, tot we op heL laatst

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

128

lil de sluifduine n be landen, een la nd schap \"a n een woeste, romanLi sc he schoo nheid. D e zee en d e wind hebben biel.' g l'ootc b,'csscn in d e duinenrij ges lagen en b ij hoogen vloed sil'oomt heL wa Ler ve l~ hei lan d in. Ontzaglijk breed e plassen zijn cr \'an de n laaLsLe n sLormdoed b lij ven sLaan; ge lukki g z ijn ze nieL di ep, zoodat w e er met onze wafe l'di chi e la a rzen lust ig dOOl'h een ]wnnen plasse n. "\\ ' e z ij n nu bijna aa n hei. mocras.

* * * Laag bo\'cn de uiLgesil'ekLe "iet velde n z\Ve\ e n een

paal' grooLe , sl a nkgebouwde ,'oof\'oge ls : bl'ui ne ki eke ndi e ,·e n. D e li c hi gekleurd e kop s(eek( scherp af bij hei. \ ' 0 0" d e resL donkerbruin e \·eerenkl eed . ln de vede z ien w e nog mee,' ki e ke ndi e \'en, waa"­va n enkele me( een \V iHe sLuit: d iL kunn e n zoo w el grauwe- ('i''i') a ls blauwe ('i''f) ki eke ndi e"en z ijn. Beide sood en, wa a n 'a n de \To uw fj es zoo moe ilijl< va n e lkaar Le o nd er sche iden zijn, l<o l11 e n hi e r namc­lijk in den herfsL \ ' 0 0 1',

\\' e zoeken o ns een \\"eg dooI' ric(. en bi ezen e n nadat w e een paal' maal onze sp,'ingca paciLe iten ge­Loo nd hebben bij h ei neme n \"a n d e so ms rui m ee n mctcr bl'ced e geulen, komen we aan d e GI'ooLe Kreek.

Groote koppe ls ee nd e n, di e hi el' la ngs de s lijkerige oc \'ers aa sde n, gaan bij onze \'crschijni ng me( vee l geraas op d e w ie ke n e n zwenk en na a i' h e t. \~ ' ij d e

S lik. \' a n een paa l' sLokke n, di e we ond er weg gevon­

den hebben e n grooi e la ppen jut e, u if de n r ugza k opged iepl, fl an zen we sne l een schuilhut in e lkaal'. Dan snijden w e \Va L d O"I'e zullest enge ls en sLeken d ie \ ' 00" ca mouflage "ondo m de huL in d e \Veelte modder. In mind el' da n. een kwa rt ier hebben wc zoo een ju weel \'a n cen sc huilhut, plaats biede nd aa n den ma n met. het schetsboek , d en fotogl'aaf mei. zij n spull e n en last noL leasL de rugza kk en mei mondkosL \~, e z iüe n pl' i ma : de tcekena a r heeft e l'gens een solid e pa kkisL \·andaa n. gesjo uw d en zelf heb ik in d e b uurt. ' n zee l' comfoda be le zeepbus opgedaa n . D aL is erg ge mald< e lijk op "de B ee l''' , je be hoeft noo it \'erl egen Le z ifte n o m maLe riaa I. D e s likpl aLcn \'óó r ons in d e krcck ligge n vCl'la t en en daa l'o m gaa n we ee l'st maar d en in we ndigen naLuur mensc h ve l'zorgen.

:\' a cen poosje sil'ijk t. meL een wclIlIid end en trill er cen w ulp schuin VOO I' ons necr. D aar s uist met luid \Vie ke ngc l'lI isch een koppcl w ild e end en 0\ Cl' ons heen; meL vee l la wéléli va ll en ze in bij de bocht, een dertig mete r va n ons af.

569

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

129

Sc/lllill poor OIl,J iol eel/ wlllp lleer~qe.J/rekell

E\ c n Ia t c l' snort cc n tro ep \\ ini e l'ialinkj es \'ool'bij , ze cil'ke le n e\ e n e n dal e n dan bij de w ild e eende n, St ccds meel' ce nd en \'olgc n : oo it links \ Rn ons \ all e n enkc le koppe ls in, hei is cc n geplas cn gcs natcl' \ Rn be la ng,

,~ r c z ic n Cl' hceI \\ at s micntc n bij cn op ec n ar­st and ontde kk en wC nog een paal' prac htige , s lanke pi jlstaade n.

D e \\ ulp hee rt geze lschap gelu'cgen \ an een sood­genoot e n een paa l' scholc kste r" e n \'c l,dcr loope n Cl' d .. l n nog w at ~t O l'mm cc ll w(j cs op het s lik vocd sc l t e zoekc n. li et is maal' ;ammel' , dat gee n \ a n al di c vogc ls di c ht gcnoeg hij de schuilhut ko mt, zóó dat ik 'm met mijn t oest e l ondc l' sc hot Jt an nemen .

'Vel komt ee n paa l't jc dodaarsjes , t e lke ns dui­I<e nd, d e kl'eck arza ldt cn, maal' d a k bij de hut st c kcn ze O\C I' naHl' d cn andcl'cn OC\' C I' . Onze cam o uflage schijnt t och ni et vo ldoend c te zijn,

I n d e \ cd c ~ch ij nL iet s hijzonde l's aa n de hand t e z ijn , Gl'oote (I'oepcn voge ls gaa n de lucht in: massa's eend cn ( \\"a a l'\'an we d OO I' de n gl'ooten ars{a nd a ll ee n d e m.:u'ka ni geteekencl e bCl'geenden he l'ke nn en) , ho nd el'd en gl'a uwc ga nzen , (kenbaal' aa n dc li cht e \' leugc h'andc n) , en nog wat \\ uJpen c n sc ho lcks tc l's,

D an 'l icn \\ c bo\'cn het r iet dc oOl'zaa k \';tll al di c Ol1l'us t \ cr"chijnen . Aan onze \'cl'baa~de blikl<cn \'ct't oont z ich d e kl ocke liguUl' \'a n ee n 'lcea l'c nd. St ccds las tig ge\ a ll c n 0 001' ec n paa r kic ke ndi e \'cn di cg! d e gl'oo t e , d onkc rbruin e \'oge l met la ngzame slage n \'an z ijn breede, "gc\' in gc l,de" \'le uge ls o nzcn kant uit cn stl'ijld. dan op cc n paa l in het mocras , 1)001' de n kijkc l' z ic n wc aa n dc lic ht gc\' le kt c bOl'st

5ïO

--:::::- ., :=:------:::-----

Pi;ï.,/t1af'/ell

e n den d on l<el'c n kop c n s(a al't, cl ;t t het nog ccn jong exc mplaal' i::...

D c I<ie kc nd ic\ en bli j\'e n \ oOl,tdUl'e nd in z 'n buud

e n ar e n i oc !o. t oo{ Cl' een naaI' d e n negmati c ken I'C US, di c z. ic h bitt el' wc inig \ él ll zijn plaaggccsten sc hijnt aa n t e tl'c ld<cn , \N e l ee n half u UI' b lijn. d e gl'oote \ ogcl op z 'n hoogc n uitl<ijkpos( z i{( e n; da n s la at hij z. ' n vleuge ls uit, 0 111 langzaa m WCCI' in dc ,'ichting t e \ e l'Cl w ijncn , \'a n waal' hij gekom e n is , wel ke gc­be ul't e nis de hcc le \'oge lbe\'o lking opni c uw in ,'cp en

I' OCI' bl'eng{. Al ec n fi jd gclede n i::, dc docel o pge komen; s nc l

s troo mt het moddcl'ld clII' igc \\'a t c l", d a t z Îc ndc l' ­ooge n sti jgt, de kree k in e n mcl spocd \'cl'lat e n we nu dc schuilhut.

On ze pl ot sc linge Yel'~c hi jni ng jaagt all e \'oge ls in d e bUlII,t in pan ischc n sch,'il< d e luc ht in, maal' \\ C

hebbe n Cl' nu gccn oog \'00 1'; wc kunne n op het oogcnblik nCl'gens anders aa n de nken dan aan "onzen" /.eea l'c nd .

f m'allell()': olm/eli/en

l ief is maa l' goed, da t wc nici lan gc l' in de sc huil­hut geblc \'c n zijn. Tu s::.che n het "iet ::,taai overal I'ccds wa{el', zoodat wc dc kant c n \ a n d c meel' dan ecn mctcl' l)l'ccde gc ul e n nog m;wl' na uwelijks kunn cn oncl cl'sc heidcn. Zondel' na ttc beencn komen we Cl' niet af : a ll ebc i nc men wc een keer onzc n spl'o ng ic kol'! 1

* * * V a n hei mocras ko mend, gaan wc nog iet s mCCl'

zu idc lij k, naaI' d e Bl'ielsche j\laas. \\ aal' dc zo n blinkt en schitt ed in de pla sscn op het s lik en t cgen wc l1<en li cht cn achtcrgl'o nd de hi er \"ocdselzoe kendc

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

129

bonie siTandloop c J's , bo ntbe kj cs . z il yc"pJe\' ic,'cn en ki e\' iten al s él ':lI'di ge s ilhouetLc n afsteken, Ge hc I Rp;u't staat oo k n og ee n {I'ocpje duUcndc klu tcn,

J\1ccl' naa i' dcn zce kant dobbc rt ccn o ntzagl ijkc eende n dooi ; rec ht t cgen de zon inkijkend, kunn cn wc geen sood cn o ndc l'schc ide n, maal' aa n hc{ fluit cn hoorcn we {oc h, dat Cl' hcel wat smi cnt e n bij zij n ,

Als wc cc n poosje in hef zo nn ctjc gczetcn hebbcn cn onze o nd c rdanc n wat gcdl'oogd z ijn, gaan we w cst e lijk va n dc duin cn t erug, Op hei. groene stl'and z ic n w e ecn gl'oo{cn {I'O Cp dl'uk kwcUcl'c nd c vogc l­tj cs , dic op ccn bcdrij\' ige mani cl' naar zaa dj es \ an cic kweldc"p!a.ntcn !oopen te zoeken, I1 cf zijn snce uw­gO I'zen. Als ze voor ons op\' liegen, blink en de groo(e, bijna \' ierkan{e , wittc \' lerken op hun vlc ugc ls , een pl'a ch{~ig gez icht 1

Op di(zclfdc t CITcinged ee l(c z ien \\'C ook een trocpj e s{I'andlce u weri kke n, grij sbruin c vogels met gee l- en-zwa l'lcn kop,

\Ve st eke n nu het ontzaglijk brecdc strand O\'CI' e n gaa n dan langs dc zee in d e ri chting \'(ln de Pi cl', V a n ü c k is nu bijna niets mee l' t c bcspcuren; s lccht s af c n (oc z icn wc nog kl c inc sPI'Cc u\\'cntrocpjes O\'CI' komcn,

Oll /:::aglijk breede pLnJJCI/ .

Op hel strand s{aRn \ e l'bazcnd \'cc l ma nt e l­meeu we n, waa dusschc n we (oi onze \'cl'I'a"sing ook cnk cle klein e mant c lmceuwcn op mel'1<c n, Z e zijn ncf zoo donkCl' op hun d e uge ls als d e gl'oo{cn, maal' zijn \'a n d eze zelfs zond el' kijk Cl' gocd te onde r­scheide n dOO I' hun \'crschil in grootte cn s lan ke l'en bouw, l\let den kijl<e l' z ie n we, da t ze ge le pooLen hebbe n, (Bij groo{e mantcimeeuw \' lceschld curig),

Al \'an \'e ITC \"licgen ze \ ' 001' ons op, o m achi cl' ons wecl' nCC I' t e sil'ijk en, li et vC I"\\'ond cd ons dan oo k, als Cl' éé n blijft z itt c n, \~ r e \'el' lTI ocdcn cc n vlcugel­dcfect, maal' als wc dc n \ ogc l opn emc n, blijken z'n dcugels in ord c i c 'l ijn, \." aarschijnlijk is hei diel' hic l' gaan zi tt cn 0 111 t c s tcn'cn, a l zou jc aa n de lo'acht , waa l'mee hij m'n \Ticnd in z ijn \' ingcl' bij l, niet zegge n, dat dc \'oge l er zoo s lecht aan (oc is, \~, e zett e n hem \\'CC I' ncel' en dan zien we na ccn poos jc ho e de \'oge l hijge nd zij n kop achtcl'O\'CI' st cckt, tenvij l hc ld c!' \'oc ht uit z'n sna\ el dnlipt, Dat is cen na aI' gcz icht cn met ee n bcetjc wJ'ocging ovel' onzc n bc moeizuch( \' cl'\\'ijdcl'cn wc ons nu spocd ig,

Xadat we onze \\andding lang'i zee hCI'\'a{ heb­ben, zie n wc dak langs hel wal Cl' va n tijd t ot (ijd

Slt:rpcndc manlelmeeuw

37 \

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

130

Jl flll bel eilltle "all de / ' /t'ere"Laall

kleine trocpjcs d"ictccnijcs, di e bedrij\' ig voedsel­zockc nd \'00" ons uiire nn cn. SlcchLs noodc vliegcn zc op, 0 111 dan mci cen bocht, laag ovc,' hel wa ier vli cgend, WCCI' dil'ccl hci sfl'a nd op i e zoc l<Cll.

' Vc komen nu dicht in dc bUlII-L va n de Picl'. l n zee z icn we clubj cs zwade zeeëend cn, (rocpen w ild c cenden cn smienten, Ook op hei s{,'and, dak a an zcc, houdcn z ich hcc l \\ aL ecndcn op, maar hun aan­t:d wo edt ioch nog vcnc ovcdt'ofTcn dooI' het 2Toote lcge l' \'a n mccuwcn, da i z ie h in dczen hoc k ;ooals a lfijd in hCI-fsi en w in( c r', in de na middagul'en \'e r'­zamcld hceft. 11 ct is wc I ccn ge mc ngd gczelschap; wc z icn; kol<mecuwcn, siol'mmccuwen, z il vel'- en maniclmccu\\'e n, J Iel grootste contingenL wOl~dt

eelli ct' gc\'ol'md dool' de z ih'c l's, waar'\'a n \'oorf­dUl'e nd nog kl e in c (,'ocpjes uiL dc )'ichLing \'an de n 'Va fcrwcg aa n komcn v liegcn cn bij het groole legc)' nccl·s(rijken. Ze vCI"za mc lcn z ic h hi cl' e iken a\'ond , om waL \'erdcl' op hct brccdc s il'and gcza melijk den nacht door (c bl'cngcn,

Als we dich[er'bij komen, gaa L a lles de luc hL in; dc sc huwc ecndcn hel ecrst, da n dc mceu\\'cn e n waL zich nog meer in dcze buurt ophoudt; scholeksLcl's,

3ï2

, , , al,) g ezworen ka merat7en

w ulpcn cn tal va n kl c in c waad\'ogcltjcs, D e ecnden dalen o p zce , de rest strijkt achLcl' ons wecl' o p hei s trand, ~r c gaa n nog e vcn ee n e indj c dc Picl' op, gcnieten

va n het imposa ntc ui tz icht op de wijdc, het hc mcl­blauw \\'cel'spicgclcnde zee cn de n b"ecden, doOI' de in- en uilva l'cndc schepen vcrlevcndigden l'i vicl'­mond.

l'e n zo udcn wc ons wel kunncn \'e l·lu siigen in hct imm c!' bociendc schouwspel d CI' regelmatig aan­dcinende golven, di c bruiscnd in ecn rcgen \'an Ho nlt cl'c nd c druppc ls op dc bazaltblokl<cn uitccn­spaHcn.

]V\ a al' hclaas, de tijd dl.'ingL II ct. is bij v icrc n en o m halr \-ijf ko mt de \"eC l'man ons hal en; langs dcn Watc l'\veg gaan we nu in dc ri chLing van de n aan­Icgsteigcr, Op dc palen in d e l'i\' Îcr iTonen zooals gc \\'oonlijk c nkclc aalschol vcrs, waal'\'an Cl' ccntj e op de voor dczc \'ogels zoo ka raktcr'istieke w ij ze z 'n vleugels doOI' dc zon cn den wind laat drogcn.

De sliks[rook is (hans bijna gehee l door' de vogels vcrlatcn. I n d c plassen loopcn wat kokmecuwtjes parmaniig J'ond tc siappcn e n ccn ecnza me w ulp, op zock naa r' vocdsel, bood vlijlig z 'n langen, krommcn snavel in het \\'cckc slik,Dl'i e schol­c kst ers snufl'e len als gezwol'cn kam e l'adcn gezamc­lijk in d en aa nspoelselrand naar mosselen, maar als Cl' één wat gcvo nd en heeft, dan loopt hij in cen s ukke ldr'a fje een e indje heL slik op en slikt dug zijn

, . waarpall er een/je ;:: ' n "Leuge/oJ

(Joor :::011 ell willtl Laai tIrogeIl

©A

rchi

ef.A

mst

erda

m A

1471

5000

130

bu it naar binnen. v..,' aal'op de twee an derc met luid mi sbaar lucht geven aan hun vcro ntwaardiging ovcr het cgoïsme in deze wereld e n da t va n hun vriend in hci bij zo nder.

D e \'eel'baas 1S ccn man va n de kl ok. P recies half \' ij f ligf hcL booLjc VOOI' d cn s te ige r. I nst a ppen en dan gaa n we schuin Lege n de n stl'oom in naar dcn ovcr­kant, naa r d cn H ock, waa r we nog tijdig gcnoeg zijn 0 111 dcn il'cin va n v ijf UUI' tc hal en.

V el'moe id va n dcn langcn t ippe l, maar met ecn hcedijk vo ldaan gevoel, z itten \vc da n c\"cn later 'n beetje Le soezen achLcr de raampj es va n de wat'me co upé, af en Loc weer waf opveerend als ons oog valt op de grooLc duchtcn spreeuwcn, die zich in tIet Aauwc li cht va n d en vall end en schemer naar hun gc mccnschappelijke s laapplaatsen in dc VC I'I'C riei­veldcn spoeden. 3 "i'-,Tovember '35 ,

NATUURiBESCHERMING IN NEDERLAND ( Il) door F. KOSTER

O N S in het vorig éu,t ikcl gegeven ovel'zicht van de dircde en indil'cdc bemoe iing van dc

Ovcrhe id met dc nai uUI'bcschcl'ming was, laat ons dit rond ui t voor'opstellcn, waarlijk bcmoed ige nd. Al s w ij all es rustig nagaa n, is hct mei. el kaar' heel wat, a l springt hct dan ook niet zoo da delijk in hci. oog, V c l'gelijken w ij d e resultate n echtcr mei. vel e a nd er'e la nde n, landen in e n buiie n E uropa, vool'al Am erika, A ustr'ali ë en 0:ieuw Z cela nd, waa r d e Staat dc gehee le nafuurbcschc r'ming onder zijn hoede hccl:t genomen, dan zijn w ij Lo ch wel ee n beetj e achter' geble\'en. Wat: beieekencn ten s lofte eenigc dui zc n­den H .A. op een oppervlakic va n 3.3 mill ioe n, \'oor' ee n volk, dat al ove,' d e 8 milliocn heen is? ~u is Cl' nog meel' gebcUl'd . Wij bedoelen dc wct­

gevend c maairege len tof parti eele bescherming va n heL nat uur'schoon. E erstens noeme n w ij de Bosch wet va n 1922, die het N ood-Bosc hweLje va n 1917, een produ ct uit d e moe ilijke oorlogsjal'cn, verv ing, Lweede ns de :Natllurschoon wct va n 1928, later nog met enl{ele bepalingen aange\' uld. Ongetwijfeld is hct behoud van vele bosschcn en landgoederen, di e andel's hadden moet en wOI'den \'e r'koc ht en voo r a ll er le i doele inden zoudc n z ijn versnipperd, aan d ezc be ide wetten t e dankc l1. Als w ij lezen, dat va n de be last-ingverminder' ing, ingcvo lge de :Natuul'schoon­wet van 1928 VOOt' eigenaren moge lijk, in 1935 niel mind er dan 288 landgocder'en profitccl'den, dan gccft dat te dcnken . En daarondel' zijn hee l mooi e en bela ngrijke, waar dus nu ook het publi ek vrij mag wa nd clcn, wat zeke r zeel' moet worden gewaar'deer'd.

l\1aa r' met dat a l kunn en w ij toch moe ilijk t evr'e­den zijn. Verschill ende over'he idso rgan en zijn dan ook zoo onder'nemend geweest zelf nog meer i e doen ter besche r'ming \'an bodem, plan ten en di eren, zoo­als de Pl'ovin cies ?\T oord- en Zuid- Ilolla nd, Gt'onin ­gen en Friesland, waa l' Plassenverorde ningen in het leven zijn geroepen. In d e gemeente B ergen (aan

Z ee) is bepaald, da L de blau we zeedistel niet mag wO I'den geplukt..

Wie weet hoe zeer' d e trek del' menschen naar hct watcr is toegenom en, mag z ich wel zee r vcrhe uge n ovcr d eze V et'ot'd eningen tot Bcsche t'ming d er Pla sse n. I-I ct wOl'dt daar zcket' nu gcen janbocl. l\1cn heeft zoo d c r'ecI'eatie in dc ha nd , evencens de ex­ploitatic va n a ll er'l e i onispanningsgelegenh eden, zoo­daL het daar bu iLcn de n heelcn zo mer door gee n kcnnis wordt.. In ~ oord-Holland bijvoo['bceld va ll en bijna a ll e plassen en plasjes onder de be­palingen, a l heeft men he laas het IJ selmee r, \'001' zoovcr' hei gl'enst aa n d e pt'o vin cie, e r buiten ge­la t en. H oc jammer dat is - en dit de monstreel't het noodlot va n leemten in de wcigcving - bleek di t jaar' aan de kust bezuiden l\10nnikendam. Daar ligt, met een voo l'uitspringenden ho ek ten Zuiden van d e Gouwzee, een buiLendijksch pold ergcbied, D e Nes, H oewel het n iet een natuurlijke aanslibbing was, maal' een door kunstwcI'ke n en vlijt gewonnen pol­der, was hei Loch ee n prac htig landschapj e , Xa d en hoogcn waten ' loed van 19 16 was er uit dit geb ied gl'ond gehaa ld \ ' 00[' verste l'king der dijke n, waardool' hei cen schild cl'a chtig complex werd van e ila ndj es en plassen, een ideaa l broedoord voor kokmeeuwen en v ischdiefjes, met een heel mooie vegeiatie van lepc lblad en r iet, I-l et w a s een nat uurmonument ge­worden van bij zond ere waa['de .

Wat is er nu geschi ed ? 1:-1 ct grootste ged eelie is in dit voorjaar ge heel ondcl' de bagger, afkomstig uit de \'aargeul doo l.' d e Gou\\'zee, bcdol ven. V['u cht­ba,'e bagger, zoodal te voorz ien is dat eedang het heele gebied n etj es zal word en ontgonnen in het belang va n veetee lt of landbou w. Tijdelijk heeft het gebied een zekere bekol'ing, omdat de kokmeeuwen en vischdiefjes op de bagger hun nesten hebben ge­bouwd, er voorts noga l wat st e ltloopers kom en, maar dit zal nict lang meel' dure n, Zoo is wed erom

373