Hc1 introductie Veranderdynamiek · ©dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 1 vrije Universiteit...
Transcript of Hc1 introductie Veranderdynamiek · ©dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 1 vrije Universiteit...
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 1
dr. Antonie van Nistelrooij31 augustus 2015
Hc1 introductie
Veranderdynamiek
Downloads o.a. via www.avannistelrooij.nl
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 2
Master Onderwijs: “Veranderdynamiek”
Bachelor Onderwijs: “Organizational Behavior”
Onderzoek: Change leadership & Participative change
Assist. Prof ‘Organisatieontwikkeling & Organisatieadvies’
Alignment.nu
Lecturer post-academische leergangen
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 3
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 4
Programma 13.30- 15.15
1. Opzet vak
4. Kijken naar verandering
2. Vakgebied en typisch dichotoom onderscheidOperationeel vs Change management
Strategisch vs Klinisch perspectief
Ontwerp- vs Ontwikkelbenadering
3. Verandertypes & - bewegingen
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 5
5 studenten per groep
Alle literatuur verwerken
Beperkte omvang
Academische toonzetting
40%
40%
20%
Case -
assignment
Individuele opdracht
&Groepsindeling
Open vragen
Tentamen
10-9 <11.00 uur inleveren
28-9 <12.00 uur inleveren
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 6
Karakteristieken
1. Hybride, divers geheel aan inzichten, opinies en theorieën uit
diverse wetenschappelijke disciplines zoals strategie,
pedagogiek, psychologie, sociologie, antropologie
2. Het gaat niet om entiteiten maar om dynamiek en processen
waarbij tijd en (multipele) contexten van invloed zijn en wat zich
lastig op basis van positivistisch wetenschappelijke regels
‘objectief’ laat onderzoeken
3. Gebrek aan body of knowledge - er bestaat bijvoorbeeld
geen jurisprudentie zoals in de rechtswetenschappen
Het vakgebied
Zie ook Pettigrew ea (2001)
4. Partnership tussen ‘practitioners’ en ‘scholars’ als twee
zijden van dezelfde medaille die niet zonder elkaar kunnen
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 7
Gericht op:• Productiviteit (rendement op
investeringen),
• Kwaliteit en efficiency (het
verbeteren van de productiviteit door
het verlagen van uitval/afval en
doorlooptijd)
Gericht op:• Innovativiteit (vinden van nieuwe
toepassingen van bestaande diensten
en producten),
• Creativiteit (vinden van geheel nieuwe
oplossingen voor bestaande
problemen/uitdagingen)
Focus op: • Bestaande werkrelaties,
• Instructie/sturing,
• Coördinatie via hiërarchie
Focus op:• Projectmatig werken in parallelle
cross-sectionele organisatie
• Directe participatie
• Coördinatie via eigenaarschap in
een lerende infrastructuur
• Behoud van status quo • Ontwikkelen van Toekomstvisie en
stimuleren van adaptief vermogen
Dichotoom onderscheidOperationeel- vs Change management
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 8
Kenmerken staan op volgende slides
Strategisch management
Verandermanagement
Managen van (strategische) interventies
(en de illusie dat je de verandering aan het managen bent)
Strategisch
Management
perspectief
Organisatieontwikkeling
OrganisatiegedragBegeleiding van gedragsverandering
(en de illusie dat je mensen aan het veranderen bent)
Sociaal Ψ
& Klinisch
perspectief
Dichotoom onderscheidMacro v Micro
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 9
Micro
Macro collectieve gehelenbijvia ‘leerprogramma’s’ en ‘verandertrajecten’
Focus op samenhang tussen
omgevingsdynamiek, strategie en
organisatiedesign
Strategisch
Management
perspectief
Gericht op individuenbijvoorbeeld 1:1 via het stellen van vragen
Klinisch Ψ
perspectief
Gericht op groepen
bijvoorbeeld via training
Sociaal Ψ
perspectief
Focus op samenhang cultuur,
gedrag en welzijn mensen
Dichotoom onderscheidMacro v Micro
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 10
Dichotoom onderscheidVoorbeeld strategisch perspectief (zie hc3)
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 11
Onbehagen Kristallisatieopenlijke
intentie
verklaring
stress
pijn
onlust-
gevoelens
ongenoegen verwarring
herwaardering
loslatenopgeven
klaar voor actie
Focus gebeurtenis
Contemplation Preparation Action
Dichotoom onderscheidVoorbeeld klinisch perspectief (zie ook hc3 & hc7)
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 12
- Lean Management
- Total Quality Management
- Business Proces Redesign
Bijvoorbeeld Bijvoorbeeld
- Trainingen
- Survey Feedback
- Teambuilding
Organization
Development
Strategisch
managementTheoretische
Benaderingen
(proces)
Verander-
Aspecten (inhoud)
Macht
GedragBeleid
Structuur Cultuur
Ook
ontwerpbenadering
Of expertbenadering
genoemd
Ook
ontwikkelbenadering
genoemd
Dichotoom onderscheidontwerpen vs ontwikkelen
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 13
Termen worden zowel in het strategische- als in het OD perspectief gebruikt
Enkele verandertypesInleiding voor Hc2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 14
Top-Down Bottom-Up Bipolair
Multi-nucleous
Planned change
Emergent change
Bottom-Up Chaos
Veranderrichtingen- en bewegingenInleiding voor Hc2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 15
Organization Development and Change, 9th Edition
Thomas G. Cummings
Christopher G. WorleyISBN-10: 0324421389 ISBN-13: 9780324421385
792 Pages
© 2009
Naslagwerk
Eerdere edities zijn
ook nog aardig
actueel
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 16
PAUZE
http://prezi.com/ce0r-q9nnu9f
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 17
Moment1 Moment2
Eadweard Muybridge (1830 - 1904)
1
7
Voorbeeld 1
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 18
Moment2Moment1
1
8
Eadweard Muybridge (1830 - 1904)
Voorbeeld 2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 19
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 20
Moment 2Moment 1
TijdZonder tijdsverloop geen verandering (?!)
EnergieZonder beweging geen verandering (?!)
Kijken naar veranderingIn essentie
Verandering heeft ogenschijnlijk iets maken met……
PerceptieZonder (gemeenschappelijke) informatie
verwerking en betekenisgeving geen
verandering (?!)
?
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 21
Wat gaan we veranderen?
Het paard ?! De ruiter ?!
Het equipe ?!
De manier waarop ze samen werken ?!
Inhoud
Tijd: met welke snelheid ?
Volgorde: in welke stappen/fasering!?
Aanpak: participatief? top down?
Hoe gaan we veranderen?Proces
Kijken naar veranderingIn essentie
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 22
Wat gaan we veranderen?Inhoud
Hoe gaan we veranderen?Proces
Framing: met welke bedoeling?
Met wie: met welke stakeholders/perspectieven?
Logica: met welke samenhang tussen context,
proces en inhoud?
Waarom & Wie gaan we
veranderen?Context
Kijken naar veranderingIn essentie
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 23
OntologieVanuit de ontologie kan de vraag worden gesteld wat de
ware werkelijkheid is…..
Of: hoe ervaren wij de werkelijkheid om ons heen?
Als je naar een organisatie kijkt… wat zie je dan? Wat
valt je als eerste op? Waar zie je dan?
Machines, mensen, processen, gehelen?
Kijken naar veranderingIn wetenschapstheoretisch opzicht
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 24
EpistemologieVanuit de epistemologie kan de vraag worden gesteld
hoe we de werkelijkheid zoals wij die ervaren kunnen
kennen. Met andere woorden, hoe kan toegang worden
verkregen tot het verschijnsel organisatie?
Als je kennis over organisaties wil vergaren hoe je dat
dan? Tijd & arbeidstudie, Vragenlijst, in gesprek te gaan
of door deze proberen te veranderen?
Kijken naar veranderingIn wetenschapstheoretisch opzicht
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 25
MethodologieVanuit de methodologie kan de vraag worden gesteld hoe
de wereld of de werkelijkheid hanteerbaar is. Hoe kunnen
veranderingen tot stand worden gebracht?
Wat zijn de mogelijkheden en dimensies om in te grijpen?
Welke interventies kunnen er op welke dimensie worden
gedaan en met welke beperkingen?
Hoe verander je organisaties? Door in te grijpen?, door
niks te doen?, deconstructie van betekenissen, re-
engineering van processen, menselijk gedrag te trainen?
Kijken naar veranderingIn wetenschapstheoretisch opzicht
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 26
klassiek Modernistisch Post-
modernistisch
Objectivistisch
Organisatie als
machine
Vragenlijsten
Tijd- &
arbeidstudies
Subjectivistisch
Organisatie als
Hersenen
Interviews
Vragenlijsten &
Interviews
Intersubjectivistisch
Organisatie als een
geconstrueerde
betekenis
Reflexieve
observaties
Deconstructie &
Dialoog
Ontologie
Episte-
mologie
Methodo-
logie
Kijken naar veranderingIn wetenschapstheoretisch opzicht
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 27
EINDE
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 28
Verandering is een kwestie van het combineren van Rationale (visie &
logica), Focus (veranderrichting & verandercapaciteit), Energie
(bereidheid en bekwaamheid) en het juiste Effect (in termen van
resultaat en opbrengsten).Ten Have et al (2014)
Kijken naar verandering 3
Verandering is een kwestie van het stimuleren en het begeleiden van
doorgaande dialoog waarin stakeholders een gemeenschappelijk
belang vaststellen en middels het uitwisselen van betekenissen,
ervaringen, en inzichten deze ook gezamenlijk realiserenVan Nistelrooij et al (2013)
Vanuit de blijk van een veranderkundige/change agent:
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 29
Model van Lievegoed
1 Pioniersfase (inception)• pionier maakt product en creëert markt
• één leider principe
2 Differentiatiefase (high growth)• horizontale & verticale differentiatie
• multiplicatie van leidinggevende posities
3 Integratiefase (maturity)• coördinatie & afstemming
• integratie van activiteiten & teamvorming
Overrijpe
pioniersfase
(decline)
Lievegoed (1969; 1993 p.54-85)
“Organisaties in ontwikkeling”
Overrijpe
bureaucratiefase
(decline)
Organisatie 1.0
Organisatie 3.0
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 30
Organisatie 1.0
1. Efficiency & Effectiviteit (en andere criteria)
2. Alles wat men onderscheiden
kan, moet men scheiden ParallelliserenDifferentiëren
3. Vaste gedetermineerde, voorschrijvende
causaal lineaire manier van werken
4. Het menselijke, emotionele en irrationele is
ondergeschikt“Sine ira et
studio”
5. De ‘waarheid’ is dat van de zender = bovengeschikte in de
hiërarchie
Innovativiteit
Kwaliteit
Flexibiliteit
Efficiency
Productiviteit
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 31
1. Gemeenschappelijke zingeving is ook een
effectiviteitscriteria
5. De ‘waarheid’ zit in het proces van sociale
deconstructie en - (re-) constructie)
2. Integreren en verbinden worden alsmaar
belangrijker (al was het maar vanwege de vele
fusies)
4. Individuele bewustwording is een eerste vereiste maar het
onbewuste bepaalt
3. Causaal-lineair denken inruilen voor
circulair systemisch denken
Organisatie 3.0?
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 32
Human Process
Interventies- communicatievraagstukken
- probleemoplossing
- besluitvorming
- interactie
- leidinggevende stijl
Strategische interventies- wat voor welke doelgroep
- aanpassing aan omgeving
- met welke waarden
Technostructurele
Interventies- arbeidsdeling
- coördinatie afdelingen
- productievraagstukken
- ontwerp & reengineering
processen
HRM interventies- aantrekkelijk maken werk
- stellen van doelen
- beloningsvraagstukken
- plannen van carrières
Cummings & Worley
(2001:147)
Figuur 9-1
Indeling Interventies
Strategisch
Mee klinisch
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 33
Politiek
Techno structural
Vragen: Hoe arbeid te verdelen?
Hoe te coördineren tussen afdelingen?
Hoe te produceren,
Hoe het werk en de taken te ontwerpen?
Voorbeelden: Structural design
Downsizing
Re-engineering
Parallelle leerstructuren
Total Quality Management
Work DesignRationeel
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 34
Zelf-
organiserend
Human Process
Vragen: Hoe te communiceren?
Hoe problemen op te lossen?
Hoe beslissingen te nemen,
Hoe te interacteren en hoe te leiding te geven?
Deel 3 in C&W
Voorbeelden: Trainingen (T-Groups)
Process Consultation en Team Building
Third-party Interventions (Conflict hantering)
Organization Confrontation Meeting
Intergroup Relationships
Large-group Interventions (LGI)
Grid Organization Development (Blake & Mouton)Leren
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 35
Human Resource Management
Vragen: Hoe aantrekkelijk te zijn voor goede mensen?
Hoe doelen te stellen en mensen te belonen?
Hoe carrières te plannen en te ontwikkelen?
Hoe potentieel te realiseren?
Deel 5 in C&W
Voorbeelden: Goal setting
Performance Appraisal
Reward Systems
Career Planning and Development
Managing Work Force Diversity
Employee WellnessMens
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 36
Strategisch
Vragen: Welke functies, producten, services en markten?
Hoe concurrerend voordeel te realiseren?
Hoe je te relateren aan de omgeving?
Welke waarden begeleiden het functioneren?
Deel 6 in C&W
Voorbeelden: Integraal strategische verandering
Transorganisationele verandering
Fusies en aquisities
Culturele verandering
Zelf organiserende organisaties
Organisationeel leren
KennismanagementRationeel
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 37
Individu Groep Organisatie
Human process
Trainingen, T groups
Process consultatie
3e partij interveniëren (mediëren)
Team building
x
x
x
x
x
x
Confrontatie meeting
Intergroep relaties
Large group interventies
Grid OD
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Human Resource management
Goal setting
Prestatie beoordeling
Beloningssystemen
x
x
x
x
x
x x
Carière- en loopbaanplanning
Diversiteitsmanagement
x
x x
Gericht opH&B: 586-594; (C&W, 148; tabel 9-1)
Interventies: niveau/1
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 38
Individu Groep Organisatie
Technostructuur
Structuur ontwerp
Downsizing
Reengineering (herontwerp) x
x
x
x
Parallelle (leer)structuur
Empowerment
Total Quality Management (TQM)
Work Design (STSD/BPR/ZST’s)
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Strategisch management
Open systems planning
Integrated Strategic Change
Transorganization Development
x
x
X
x
x
x x
Cultuur verandering
Self Designing organisaties
Organization learning
x
x
x
x
x
Gericht op
Interventies: niveau/2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 39
Onderscheid 1
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 40
Onderscheid 1
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 41
Plus ça change, plus cést la même choseVerandering en inertie zijn relatieve begrippen – menselijke dynamiek
is altijd de uitkomst van beiden en afhankelijk van hoe en wie er naar
kijkt.
Dynamiek <Gr. dunamikos], (ritmische) bewogenheid; vaart; -
(vaak figuurlijk) de interne kracht - in verband met een beweging en of
ontwikkeling
Over dynamiek
Inertie Onbewogenheid, daadloosheid, lamlendigheid, lethargie, logheid,
willoosheid, niet-reagerend, indolentie. Het (collectieve) onvermogen van
mensen om (formele) besluitvorming om te zetten in daden waardoor zaken
alsmaar niet worden uitgevoerd zoals afgesproken.
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 42
http://prezi.com/ce0r-q9nnu9f
Kijken naar verandering 2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 43
"What people think about social change is crucially
important in moving them to action, and hence it crucially
influences the very course and prospects of social change.
(Sztompka, 1993, p.xv)
1. De mate waarin we onze eigen aannames kennen
over wat mensen verandert
2. De mate waarin we onze eigen aannames kennen
over wat mensen verandert binnen de context van de
eigen organisatie
Sztompka, (1944-)
Douglas McGregor
(1906-1964)
Wat maakt (change) managers tot goede (change)
managers?
(The human side of Enterprise, 1960, p.11)
Kijken naar verandering 2
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 44 vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2012 44
- Wanneer een meer machtige hen dit opdraagt
- Wanneer ze worden beloond/gestraft of er iets voor
terug krijgen
- Wanneer nieuwe inzichten hen interesseren
- Wanneer er iets geleerd kan worden
- Wanneer samen met relevante anderen een
ander ‘werkelijkheidsbeeld’ ontstaat
Over wat mensen doet veranderen
Voorbeeld verander aannames
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 45
- De mens is lui, zal zich niet
zomaar inspannen (zonder straf
en beloning)
- De mens moet gestuurd en
gecontroleerd worden
- De mens wil zekerheid, is weinig
ambitieus en moet worden
geleid
- De mens voelt zich niet
verantwoordelijk en is niet zo
betrokken bij de organisatie
McGregor’s X en Y theorie
Aannames X
- De mens is van nature geneigd zich in
te spannen
- De mens kan zelf sturing geven en
zichzelf controleren
- De mens heeft ambities, is vindingrijk
en creatief
- De mens voelt zich verantwoordelijk
voor het werk en wil betrokken zijn bij
de organisatie
Aannames Y
Uit: Wie verandert hier nou eigenlijk? Ten ham & Van Nistelrooij (2006:24)
vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2015 46 vrije Universiteit amsterdam© dr. A.T.M. van Nistelrooij najaar 2012 46
- Wanneer een meer machtige hen dit opdraagt
- Wanneer ze worden beloond/gestraft of er iets voor
terug krijgen
- Wanneer nieuwe inzichten hen interesseren
- Wanneer er iets geleerd kan worden
- Wanneer samen met relevante anderen een
ander ‘werkelijkheidsbeeld’ ontstaat
Over wat mensen doet veranderen
Voorbeeld verander aannames
X
Y