Handleiding verteltas kleur in boekvorm groot 50 · 2017-09-25 · Wij hebben er een figuurtje van...

VERTELTAS DEMENTIEvoorkinderenvan3deen4deleerjaar

HANDLEIDING WerelddagDementie2017-Roeselare

1WerelddagDementie2017–RoeselareHandleidingVerteltasDementie3de-4deleerjaar

I nhoud VOORWOORD 2

INLEIDING 3

AANDESLAG

Veelgesteldevragendoorkinderenvan10overdementie 6

Kinderenlerenomgaanmetdementie?! 13

Boeken 17

Beeldmateriaal 18

SpelmateriaalindezeVerteltasDementie 19

Kinderenenouderenmetdementieininteractie:een

inspirerendelijstvanactiviteitenineen‘dementievriendelijke

school’

20

De10gebodenvandedementiezorg 22

Eengetuigenisvaneenpersoonmetjongdementie 23

NUTTIGEADRESSEN 24


VerteltasDementie

V OORWOORD

Besteleerkracht,bestereferentiepersoondementie,bestehulpverlener

FijndatjedezeVerteltasDementiehebtontleend.Ditiseenlaagdrempeligpakketvoorkinderenvanhet3deen4deleerjaarmetalsthemadementie.

DezeVerteltasDementiekwamtotstandn.a.v.deWerelddagDementiedieop21september2017plaatsvondinRoeselare.MetverschillendepartnerswaaronderdeexpertisecentradementieSophiaen Foton, Zorgbedrijf Roeselare, de Alzheimer Liga Vlaanderen, kenniscentrumARhus, hogeschoolVives, Stad Roeselare en verschillende woonzorgcentra werd ervoor gekozen een project uit tewerkendatzichrichtnaarhetonderwijs.

DeVerteltasDementiewerddoorbovenstaandepartners in samenwerkingmethet5deen6de jaarGezondheids- enWelzijnswetenschappen vanVISO campusPolenpleinRoeselare (schooljaar 2016-2017)uitgewerkt.WewensendanookeenspeciaalwoordjevandankterichtenaandocenteMevr.AnnieDoensdiedeleerlingenheeftbegeleid.

Omhetgeheelwataantrekkelijkertemaken,hebbenweeenfiguurtjeinhetlevengeroepen.MaakkennismetJoopDeZakdoekknoop!

Voorhetontwerpvandezefiguurbaseerdenweonsopeenbestaandlogo.OpadviesvanpersonenmetdementiegebruiktECDFotonhetlogovandegeknooptezakdoekbijactiesvooreendementievriendelijkBrugge.HeelwatandereVlaamsestedengebruikennuookalditlogoomdementievriendelijkeactiesaantekondigen.

Wij hebben er een figuurtje van gemaakt en hem de naam “Joop De Zakdoekknoop”gegeven. Wij hopen met Joop heel wat kinderen en leerkrachten te inspireren omdementiebespreekbaartemakenopschoolénthuis!

Dezehandleidingzorgtervoordatjesnelaandeslagkanmethetpakket.

Alvastveelsuccesmetjeles(sen)!


“Dementie is vooral erg als een samenleving er niet mee om kan gaan.”

Jan Hoet

I NLEIDING

Dementiebespreekbaarmaken…kanstartenindeklas

“Alsof de geest dood is en het lichaam verder leeft. Wist je dat deze en andere heersendemaatschappelijke clichés over dementie de levenskwaliteit vanmensenmet de aandoening ernstigaantasten?Datwehenopdiemanier juist ineenhoekjedrummen,stigmatiseren, infantiliserenenetiketteren?Eenmensmetdementie iseenpersoonmetwensen,gevoelensenvoorkeuren.Enmetbehoefteaan contact. Je hebt dementie.Dementie heeft jouniet.Net zoals je eenandere ernstigeaandoeningkanhebben, kan jedementiehebben.De samenlevingmoethaarbeeldoverdementiebijstellenennuanceren”.(Bron:Vergeetdementie,onthoumens–www.onthoumens.be).

Het Geactualiseerd Dementieplan Vlaanderen 2016 -2019: ‘Samen verder bouwen aan eendementievriendelijkVlaanderen’heeft‘dementiebespreekbaarmakeninhetonderwijs’alséénvanhaarprioriteitengesteld.

Deze vertelzak heeft bijgevolg als voornaamste doelstellingen om lagere schoolkinderen teinformeren en te sensibiliseren over dementie. Door hen kennis te laten maken met het themadementieenzichtelateninlevenindebelevingswereldvanpersonenmetdementie,kunnenzeeengenuanceerdebeeldvormingoverdementiemeeuitdragen.

Genuanceerdebeeldvormingoverdementiebegintimmersbijonzekinderen.Zijkunnenderolvan‘ambassadeur’ opnemen en zo een positieve beeldvorming over dementie overdragen aan hunoudersengrootouders,kortomdemaatschappij.


Vlaanderenteltvandaagzo’n122000personenmetdementie,waarvanongeveer70%thuiswoont, aldannietomringddoor familie, kennissenenvrienden.Hetaantalpersonenmetdementie zal tegen 2030 stijgenmet een kwart. Het is een opdracht van alle overheden,zorgverstrekkers en zeker ook voor onze samenleving om de personen met dementie hunvolwaardige plaats in de samenleving te doen behouden en samen in de nodige zorg enondersteuningtevoorzien.(Bron:GeactualiseerdDementieplanVlaanderen2016-2019)

Door de toenemende vergrijzing en als gevolg ook een toename van het aantal mensen metdementie, worden heel wat kinderen van vandaag in hun directe omgeving geconfronteerd metmensenmetdementie.

Alseenkind inzijnofhaaromgevingmeemaaktdat iemanddementieontwikkelt,dankanditveelvragenoproepenbijhetkind.Laatjehetonderwerponbespreekbaar,dankanhetgebeurendateenkind zelf een verklaring gaat bedenken voor het gedrag van bijvoorbeeld opa of oma. Het is nietnodig om er een heel ingewikkeld verhaal van te maken. Vertel het kind dat de persoon metdementieeenziekteheeftwaardoorhijofzijzichsomsandersgaatgedragen.

Gekaderdindeeindtermen

De verteltas dementie beoogt heel wat doelstellingen die kaderen in de eindtermen betreffende‘mensenmaatschappij’,‘socialevaardigheden’en‘lerenkennen’.

Devoornaamstezijn:

Deleerlingen:

- tonendebereidheidzichteoefenen inomgangswijzenmetanderenwaarinzemindersterkzijn;

- kunnenvoorbeeldengevenvanmogelijkhedendieinonzesamenlevingbestaanvoordezorgenopvangvanbejaardenenmensenmeteenhandicap;

- wetendatzeincontactmetmensenmeteenhandicapattentmoetenzijnvoordenodenenverwachtingenvandezemensen;

- kunneninomgangmetanderenrespectenwaarderingopbrengen;- kunnenzorgopbrengenvoorietsofiemandanders;- kunnenkritischzijneneeneigenmeningformuleren;- kunnenzichdiscreetopstellen;- samenwerkenmetanderen,zonderonderscheidvansocialeachtergrond,geslachtofetnische

origine;- kunnen op systematische wijze verschillende informatiebronnen op hun niveau zelfstandig

gebruiken.

Werkwijze

In deze handleiding en verteltas dementie kan je heelwatmateriaal vinden om kinderen van hetderde en vierde leerjaar kennis te laten maken met het thema dementie: spelmateriaal,beeldmateriaal…


Daarnaastvindjeinspiratieomvanjeschooleendementievriendelijkeschooltemaken.Opbezoek gaan bij de bewoners van het naburig gelegenwoonzorgcentrum en samen leukeactiviteiten ondernemen is een mooi voorbeeld. Een overzichtelijke lijst biedt heel watideeën!

Doordeveelheidaanmateriaalkanjezelfselecterenwatjewilhanterenindeklasofwenstmeetegevennaarhuis,aangepastaanjeeigennodenendievandekinderen.Ommateriaalmeetegevennaarhuiswerdendriekleinerezakjesaandevertelzaktoegevoegd.Wanneerhetmateriaalbruikbaarisvoorthuis,wordtdatsteedsduidelijkvermeld.

Wanneer kinderen een spel meekrijgen naar huis met de opdracht dit te spelen met ouders ofgrootouders, dan sensibiliseren en informerenwe niet enkel de kinderen in de klas,maar ook demensen inhungezinof familie!Opdezemanierbereikenwenogméérmensenoponzewegnaareendementievriendelijkersamenleving!

Wil je graag nog extra informatie over dementie? In deze handleiding vind je nuttigeinformatieadressenterug.

Alle materiaal van deze Verteltas Dementie kan steeds gedownload worden op de website:www.dementie.be/sophia

Succesenbedanktomjesteentjebijtedragenaaneendementievriendelijkesamenleving!


A AN DE SLAG

1. Veel gestelde vragen door kinderen van 10 over dementie Een antwoordboekje voor de leerkracht

Omdathetaantalmensenmetdementienogsteedstoeneemt,isdekansgrootdatdemeestemensen-ookkinderen-indeloopvanhunleveninhunomgevingmetdementiegeconfronteerdworden.Maarhoekijkenkinderenvan10jaarnaarpersonenmetdementie?Wathoudthenbezig?Watraakthen?Watzijnhunvragen?

Deervaringinenkelewoonzorgcentraleertdatkinderenergpraktischevragenstellenoverdementie.Wevattenhunvragensamenineenaantalthema’s:

1.vragenovercijfersenfeiten;2.vragenoverdekenmerkenvandeziekte;3.vragenoverhoemensendementiebeleven;4.vragenoverhetverloopvandeziekte.

Leeswijzer:Elkevraagkrijgteenantwoordvoordekinderenendaarnavolgtwatachtergrondvoordeleerkracht.

1. VRAGENOVERCIJFERSENFEITEN Prevalentie,erfelijkheid,oorzaak

‘Mijnmamais35jaar,mijnpapais40jaar:kunnenzijdementiekrijgen?’‘Kanikdementiekrijgen?’

Kinderenkrijgengeendementie.Hetkangebeurendatiemandvan50jaardementiekrijgt,maarditgebeurtgelukkignietveel.Demeestemensenzijnaloudophetmomentdatzedeeerstetekenenvandementievertonen.Hoeouderjebent,hoegroterdekansopéénofanderevormvandementie.Eenomavan85jaarheeft4keermeerkansomdementietekrijgendaneenomavan75jaar.

Bijkomendeinfovoordeleerkracht:Degrootsterisicofactorvandementieisdeleeftijd.Uitinternationaalonderzoekwetenweongeveerpergeslachtenleeftijdsgroephoeveelmensenerdementiehebben.(Steyaert,2016)

Indeleeftijdsgroepmannentussen30en59jaarishetrisico0.16%.Indeleeftijdsgroepvrouwentussen30en59jaarishetrisico0.09%Indeleeftijdsgroepmannentussen75en79jaarishetrisico7%.Indeleeftijdsgroepvrouwentussen75en79jaarishetrisico7.6%.


Indeleeftijdsgroepmannentussen90en94jaarishetrisico29.2%Indeleeftijdsgroepvrouwentussen90en94jaarishetrisico44.4%

‘Alsjemetdezemensenincontactkomt,kanjedanookdementiekrijgen?’

Jekrijgtgeendementiedoorcontactmeteenpersoonmetdementie,anderszoudenallemensendiezorgenvooriemandmetdementieookziekwordenendatisnietzo.

Jehoeftnietbangtezijnvanmensenmetdementie.Zijzijngewonemensen.Netzoalsiedereenhoudenzevanbezoek,fietsenofwandelenzegraag,lachenzegraag,vindenzehetnietleukalsjehensteedsverbetertofalsjedingenvraagtdiezenietkunnen…

‘Waardoorkrijgjedementie?’

Dementiewordtveroorzaaktdooreenziekte.Erzijnveelverschillendeziekteswaardoorjedementiekankrijgen.Dezeziektetastdehersenenaan.JekanhetvergelijkenmetPac-Man1.Pac-Manhaptstukjesuitdehersenen,eersteenkleinbeetjeendanmeerenmeer.Hoemeerstukjeshijhapt,hoemoeilijkerhetwordtvoormensenmetdementie.Zekrijgendanmeerenmeerproblemenomdiedingentedoendiezevroegergemakkelijkdeden.

BijkomendeinfovoordeleerkrachtDementieisgeenéénduidigeziektemaareensyndroom:eenverzamelingaandoeningenmetsterkvergelijkbarekenmerkenenmeteendiversiteitvanoorzaken.Momenteelzijnermeerdanzestigvormenbekend.Allevormentastendewerkingvandehersenenaan.Daardoorverminderendemogelijkhedenomvoorzichzelftezorgenenwordenmensenmeerenmeerafhankelijk.(Steyaert,2016)

DebekendsteenmeestvoorkomendevormvandementieisdeziektevanAlzheimer.Ongeveer60%vandepersonenmetdementiehebbendeziektevanAlzheimer.NadeziektevanAlzheimerisvasculairedementiedemeestvoorkomendevariant.Dezekomtvoorbijongeveer15tot20%vandepersonenmetdementie.DeziektevanAlzheimerkanookvoorkomensamenmetvasculairedementie.AnderevormenvandementiezijnLewyBodydementie,frontotemporaledementie.Endanzijnernogheelwatminderbekendeenmindervoorkomendevormenvandementie.(Steyaert,2016)

‘Kanjegenezenvandementie?’

1Pac-Maniseengameplay.Despelerbestuurtinhetspeleengeel‘happertje’genaamdPac-Man,waarmeehijzicheenwegmoetbanendooreenspeelveldgevuldmetbolletjesenanderevoorwerpenzoalsvruchtjes.Hetdoelisomalleballetjesinhetspeelveldopteeten.Devruchtjesleverenextrapuntenop.(Wikipedia,z.j.)


Jammergenoegkunnenmensenmetdementie(voorlopig)nognietgenezen.ErbestaanwelgeneesmiddelendiegebruiktwordenbijdeziektevanAlzheimer.Bijsommigemensenhelptditeentijdjeomdeuitingenvandeziekteteverminderen,maardeziektezelfgeneesternietvan.

Wetenschapperszijnvolopopzoeknaargepastemedicatiemaaromdatonzehersenenzoingewikkeldinelkaarzitten,isditeenergmoeilijkeopdracht.Mensenmetdementiewordenwelaangeradenomzogezondmogelijktelevenenactiefteblijven.Hetisbelangrijkdatzezolangalsmogelijkblijvendoenwatzegraagdoenengoedkunnen,bv.klarinetspelen,meehelpeninhethuishouden,hetgrasafrijden,bezoekontvangen,eenuitstapdoen,klusjesinhuis…

2. VRAGENOVERKENMERKENVANDEMENTIE

‘Kanhetgebeurendatmensenmetdementiehunwegnietmeervinden?’

Mensenmetdementievindensomshunwegnietmeer.Alszethuiswonenenzegaanopboodschapofwandelen,dankanhetgebeurendatzedewegnietmeerterugvinden.Erbestaanwelveelhulpmiddelen,bv.mensenkunneneenbandjedragendatverbondenismetdesmartphoneofcomputervaneenfamilielid.Alszedewegkwijtraken,dankanjehengemakkelijkerterugvinden.Zekunnenookeenkaartinhunportefeuillestekenwaaropstaatwiekanwordenopgebeldomhentehelpennaarhuisterugtekeren.

Ineenwoon-enzorgcentrumkunnendemensenvrijrondwandelenmaarsomsgaatheteensmis.Eenbewonervindtdewegnietnaarzijnkamerenzetzichdanindezetelindekamervandebuurman.Hetgebeurtdatdebuitendeurineenwoon-enzorgcentrumgeslotenis,waardoordemensenmetdementienietzelfnaarbuitenkunnen.

BijkomendeinfovoordeleerkrachtDitwordtdesoriëntatieinruimtegenoemd.Deoorzaakhiervanishetontstaanvangeheugenproblemenopverschillendeniveaus.Menkrijgthetmoeilijkomnieuweinformatieopteslaan(gestoordeinprenting).Maarmenvergeetookdingendiemenwelgewetenheeft,zelfsbetekenisvolleherinneringenuitdeeigenlevensloop(oprollendgeheugen).Naastdesoriëntatieinruimte,iserookdesoriëntatieintijdenlaterookinpersoon.Wijvoelendetijdautomatischaanmaarmensenmetdementiekunnentijdnietmeerinschatten.Menheeftgeenideeofhetmorgen,namiddagofnachtis,menweetnietgoedwelkedag,maandofjaarhetis.

NogietsmeerachtergrondDezeinhoudisgebaseerdopdecursus‘Zorgverlenenbijmensenmetdementiethuis,samenintransitienaarexcellentezorg’.(Verhaest,2016)IndeDSM-5(Amerikaanshandboekvoordiagnoseenstatistiekvanpsychischeaandoeningen)moetersprakezijnvaneenbetekenisvollecognitieveachteruitgangt.o.v.vroegerfunctionerenin1ofmeerderecognitievedomeinen.Doordezecognitievebeperkingenwordtmenmeerenmeerafhankelijkbijdedagelijkseactiviteiten.Dezecognitievedomeinenzijn:aandacht,uitvoerendefuncties,lerenengeheugen,taal,waarnemingenmotoriekensocialecognitie.


Eenverstoordeaandachtbetekentdatmengemakkelijkafgeleidis(bv.Menisaanhetkokenendebelgaat.Menopentdedeurenvergeetdatmenaanhetkokenwas.),moeilijknieuweinformatieingedachtenkanhoudenomtegebruiken(bv.eenafspraakonthouden),moeiteheeftmetrekenenenvertraagddenkt(bv.allesgaattrager).

Doorachteruitgangindeuitvoerendefuncties(=dehogerecontrolefunctieszoalsplannen,organiseren,beslissen…)ontstaanproblemenmetcomplexetaken.(bv.koken,autorijden,feestorganiseren,verjaardagskaartschrijven…).Menkanmoeilijkbeslissingennemen(bv.alofnietnaareenfeestgaan),menblijfttwijfelen,menneemtgeeninitiatief(bv.naardekapstergaan)ofmenkanjuistmoeilijkstoppenmeteenhandeling(bv.totlaatindenachtopdecomputerblijvenwerken).Veranderingenkunnenonrustteweegbrengen.Ontremdgedragkanontstaan,ditisbv.veeldingenkopendiemennietnodigheeft,teveeleten,zichongepastgedragen…

Erontstaanproblemenmethetgeheugen.(ziehoger)Mensenherhalenzichzelf,kunnenhetverhaalineenfilmnietvolgen,verliezenbetekenisvolleherinneringen(bv.huwelijksverjaardag)enzijngedesoriënteerd(ziehoger).

Mensenkrijgenhetmoeilijkomzichverbaaluittedrukkenen/ofanderentebegrijpen.Zekomennietophetjuistewoord,zegebruikenwoordenzoals‘datding’,’jeweetwel’…ofzegebruikenvreemdewoorden.Vaakherhalenzebepaaldewoordenvoortdurendofblijvenzepratenzonderdatjehenbegrijpt.

Inhetdomeinvanwaarnemingenmotoriekontstaanerproblemenmetgekendehandelingen.Ditwordtapraxiegenoemd.Zoheeftmenbijvoorbeeldmoeitemettandenpoetsen,koffiezetten,zichaankleden,betalingendoen,telefoneren,vetersknopen,autorijden…Ookhetherkennenvanvoorwerpen,geluidenofgeurenkanverstoordzijn.Ditwordtagnosiegenoemd.Zoherkentmenbijvoorbeeldeenvorknietmeerofhetgeluidvandedeurbelofdegeurnietvanaangebrandeappelmoes…

Dementiekanervoorzorgendatereenachteruitgangisinhetdomeinvandesocialecognitie.Ditbetekentdatmensenmoeilijkdewensenvananderenaanvoelen(bv.spontaanmeehelpenmetdeafwaswanneerdepartnermoeis),degevolgenvaneigengedragvooranderennietkunneninschatten(bv.tochautorijdenhoewelditgevaarlijkis)endatmenweinigrekeninghoudtmetanderen(’snachtsverschillendekerenopstaanenveellawaaimakenzodatpartnerwakkerwordt).Mensenverliezensomsookhetbesefvanhoezezichhorentegedragen.Ditwordtdecorumverliesofverliesvanfatsoenmanierengenoemd.

Wewetendatwenietmogenboereninhetopenbaar,spuwenopstraat,lachentijdenseenbegrafenis,datwemoetenetenmetmesenvork…Mensenmetdementiewetenditsomsnietmeer.Zekunnendaarniksaandoen,ditiseengevolgvandeziekte.


‘Mijnopaherkentmijnietmeer,hijweetmijnnaamnietmeer.’‘Mijnomaherkentmijnpapanietmeer.Hoekomtdit?’

Hetisergalsopajounietmeerherkentofomamamanietmeerherkent.Hierdoorvoeljejemisschienverdrietigofkwaad.Jebegrijpthetniet,jevraagtjeafofopamisschienboosisopjou,jewilmisschiennietmeeropbezoekgaan.Jijkanernietsaandoendatopajounietherkentenopaookniet.Maaropaiswelheelblijalsjeopbezoekkomt.Jijbentwelvertrouwdvooropa.Zijnhoofdweetnietmeerwiejebent,maarzijnhartvoeltdathijjoukent.Jekanwelnogleukedingendoenmetopa.Misschienkanjeietsvoorlezenofmuziekspelenofsamennaarafbeeldingenkijken,samenpleziermaken,grapjesvertellenofeenspelspelen…ofgewoonevenbijopazitten,zijnhandvasthoudenenrustigietsvertellen.

‘Herkennenzesomseentruinietmeer?

Mensenmetdementieherkennensomseentruinietmeerofherkennenhetgeluidvandedeurbelnietmeer.Zehorendebelwel,maarwetennietmeerdaterdaniemandvoordedeurstaat.Daardoordoenzededeurnietopen.Mensenmetdementiekunnenhuntruiverkeerdaandoenofpyjamaaandoenbovenhunbroekenhemd.Hetbesteisomditonopvallendteruginordetebrengenofditeventjeszotelaten.

‘Waarometenzemethunhanden?’

Wanneermensennietgoedmeerwetenhoezemesenvorkmoetengebruikenofhunbesteknietmeerherkennen,danisheteenoplossingommetdehandenteeten.Wijvindenhetookweleensfijnfrietjes,radijsjes,eenappel…metonzehandenteeten.

‘Mijnomaboertluidopterwijlweetenineenrestaurant,ikbendanbeschaamd…’

Mensenmetdementievergetensomshoeweonshorentegedragen.Ditisgeenslechtewilvanomaofonbeleefdheid.Zeisgewoonvergetendatditeigenlijkniethoort.WeetjedatmenseninChinaheelveelgeluidenmakentijdenshetetenenboerenheelnormaalvinden?

‘Hoekomthetdatsommigemensennietmeerkunnenspreken?’

Dehersenenvanpersonenmetdementiewerkennietmeerzogoed.Envooralleswatwedoen,hebbenweonzehersenennodig,ookomtepraten.Zekerinhetbeginbepaaltdeplaatsvandeaantastingindehersenen(waarPac-Manaanhethappenis)welkefunctiesaangetastzijnofnoghelemaalnietaangetastzijn.Alsdeplaatsindehersenenaangetastiswaarhetspraakcentrumligt,dankrijgenmensenhetmoeilijkomietstevertellenen/oftebegrijpenwatanderenzeggen.Mensenwillendanietszeggenmaarvindenhetjuistewoordnietofzeggenbijvoorbeeld‘dinges’alszehunportefeuillebedoelen.


Hoelangerdeziekteduurt,hoemeermoeitedemensenhebbenomdedingentedoendiezevroegergemakkelijkvonden.Maarhoehetzalzijn,isbijiedereenanders.Erzijnmensenmetdementiedieerglanggoedkunnenpraten,gemakkelijkhunwegterugvinden,goedeenmuziekinstrumentkunnenblijvenbespelen,gemakkelijkgrapjesmaken…

3. VRAGENOVERHOEMENSENDEMENTIEBELEVEN

‘Watvoelenzeinhunhoofd?Doetditraar’?

Mensenmetdementiekunneninhetbeginsomsgoedvertellenhoehetvoorhenisomdementietehebben.Zevertellendandatzebangzijn,verdrietigofboos.Zezijnbangomeenvraagniettekunnenbeantwoorden,niettekunnenwatgevraagdwordt…Alleswatvroegerlukte,isnuveelmoeilijker,hetvraagtveelinspanning.Zezijnverdrietigomdatzenietmeerzijnzoalsvroeger.Zewordenboosomdatietsnietluktofomdatiemandhenvragensteltwaaropzenietkunnenantwoorden.Zevoelenzichvaakalleenomdatzenietbegrepenworden.Mensenvertellendandatditraarvoorhenis.Zedoenalleswatzekunnenomerhetbestevantemaken.Zezoekenoplossingenvoorhunproblemen.

Erzijnookmensendieproberenteverbergenhoemoeilijkzehethebben.Zedoenalsofernietsaandehandis.Anderenbeseffennietdatzeziekzijn.

Alsmensenaleenlangeretijddementiehebben,danlukthetnietmeeromnatedenkenoverhungedrag.Alserietsgebeurtwaarzebang,verdrietig,blijofboosvanworden,danzijnzeonmiddellijkboos,blij,bangofverdrietig.Alsjebijdiepersoonbent,danbegrijpjesomsnietwaaromzezodoen.Maaralsjehengoedkentenopzoekgaat,danbegrijpjesomswelhoehetkomtdatzezoreageren.Jekanhendanproberentebegrijpen,troostenensteunen.

Hetisbelangrijkdatjeopeenrustigemaniermetmensenmetdementieomgaat.Jemaggewoondoen.Jekijktnaaromaofopazoalszealtijdgeweestzijnenjehoudtrekeningmethetfeitdatzedementiehebben.

Jegaatmethenomzoalsjegraaghebtdatzemetjouomgaan.Jehelpthenalleenmetwatzenietmeerkunnen.Zevindenhetnietfijnomverbeterdteworden.Jekansamenveelplezierhebben.

‘Waaromhebbenmensenmetdementiegraageenpop?’

Somshebbenoma’smetdementiegraageenpop.Dezemensenhebbendanallangdementie,kunnennietveelmeerengaanzoalsineenteletijdmachineterugnaardetijddatzeveeljongerwaren.Zevindenhetdanfijnommeteenpoptespelen,dezepopteverzorgen.Hetisnatuurlijkwelraaromeenvolwassenpersoonmeteenpoptezien.Voordefamiliekanditmoeilijkzijnomaantezien,maaraandepersoonmetdementiekanhetweleengoedgevoelgeven.


4. VRAGENOVERDEVERLOOPVANDEZIEKTE

‘Kunjedaarvandoodgaan?’‘Hoelanghebjedezeziekte?’

‘Somsslapenzedegansetijd,waarom?’

Mensenmetdementiekunnenlanglevenmetdezeziekte.Hoelang,datkanniemandvoorspellen.Meestalkunnenmensenmetdementienogeengoedlevenleiden.Zekunnenblijengelukkigzijnenzebelevenvaaknogveelmooiemomenten.Mensenmetdementiehebbenwelmeerhulpnodignaarmatedetijdverstrijkt.Opheteindevanhunziekteslapenenrustenzeveelomdanuiteindelijktesterven.Mensenstervensomsookaaneenandereziekte,bv.aaneenlongontstekingofhartfalen.

Hetverloopvandementielaatzichingrotelijnenvoorspellen,maarnietindetail.Elkesituatieisuniek.

BRONNEN

DevragenvandekinderenwerdenverzameldengenoteerddoorOpenKringWZCSint-VincentiusArdooie.

Steyaert,J.(2016).Dementie:deessentie.Antwerpen:EPO.

Verhaest,P.(2016).Zorgverlenenbijmensenmetdementiethuis,samenintransitienaarexcellentezorg[Cursus].Antwerpen:ExpertisecentrumDementieVlaanderen,Politea.

Pac-Man.Geraadpleegdop10juli2017,https://nl.wikipedia.org/wiki/Pac-Man

2. Kinderen leren omgaan met dementie?!


Alseen(groot)ouderofiemandindebuurtdementieheeft,isdatmoeilijktebevattenvoor

eenkind.Tochishetbelangrijkdatkinderen,hoejongzeookzijn,begrijpenwateraande

handis.Dooropentezijnoverdementieénonderstaandeadviezentegebruiken,kanjeeen

kindhelpenhetteaccepterenenermeeomtegaan.

Leguitwateraandehandis

Alsiemandmetdementieafwijkendgedragvertoont,merkenkinderendatmeestalwelop.

Sommigenzullenvragenwaaromdezepersoonzodoet;anderenontwikkelenerinstilteeeneigen

theorieover.Waaromdoetzezovreemd?Waaromkaniknietmeermethaardoenwatikaltijdmet

haardeed?Wanneerjeeenkindnietuitlegtdatomaziekis,kanhetangstigofboosworden,

ongeïnteresseerdraken,zichbuitengeslotenvoelenofdeschuldbijzichzelfzoeken.

Hetisbelangrijkdetijdtenemenommethetkindtepratenoverdementie.Houdwelrekeningmet

zijnleeftijdenhetbijbehorendebegrips-enbelevingsvermogen.Vooreenkleinkindishet

waarschijnlijkvoldoendeomtevertellendatomaandersdoetdooreenziekteinhaarhoofdendat

zehierniksaankandoen.Ouderekinderenkunjebijvoorbeelduitleggenwaterongeveerinhaar

hersenengebeurt.Jekanzevertellendatdeoorzakenvandementienognietvaststaanendatde

ziekteongeneeslijkis,maarnietbesmettelijk.

“Dementie”opzichiseigenlijkgeenziekte;hetiseensyndroom(eengeheelvansymptomen)die

veroorzaaktwordtdooreenbepaaldeziektevandehersenen.ZoiserdeAlzheimer-dementie

(hersencelletjeswerkennietmeerofstervenafdoorvormingvaneiwitteninenronddecellen),

maarookdevasculairedementie(bloedvaatjesindehersenenrakenverstopt)…enzozijnernogtal

vanandereziektesdiehetsyndroomdementiekunnenveroorzaken.

Jekuntookuitleggenhoemoeilijkhetisvoorjenaasteomzicheengebeurtenis,naamofwoordte

herinneren,omdeterugwegtevinden,ofeenvoorwerpteherkennen.Zoleertje(klein)kindbegrip

tekrijgenvoordesituatie.

'Eerstvondikheteerlijkgezegdweleenbeetjeengdatomasteedshetzelfdevroeg.NuweetikdathetkomtdoordeOldtimer.'Jonas(7)

Probeerhet(klein)kindvaniemandmetdementiegerusttestellen


Jongekinderenhebbenvaakdeneigingomdeschuldbijzichzelfneerteleggen,hoewelzedatniet

snelhardopzullenzeggen.Vraagbijeenkinddatgeconfronteerdwordtmetdeziekteindefamilie

daaromdooropwathetervanvindt,wathemongerustofangstigmaakt.Benadrukdatniemander

wataankandoendatjenaastedementieheeft.Ookhetbesprekenvanandereemotiesisgoed.Het

(klein)kindismisschienbangvoorwaterkomengaat,ofverdrietigomhetfeitdatjenaasteersteeds

mindervoorhemis.Misschieniserwelsprakevanschaamteofergernisoverhetveranderdegedrag

vandepersoonmetdementieofeengevoelvanmachteloosheid.Leguitdatditbegrijpelijkeen

normalegevoelenszijndienietverbloemdhoeventeworden.

Maakduidelijkdatdementienietbesmettelijkisendatdekansoperfelijkheidhéélkleinis.Jekunt

daarmeeeventuelezorgenofangstenwegnemen.Probeerpositieftezijnenmoedighemaanom

zelfeenmaniertevindenommetdeomaofopametdementieomtegaanenincontactteblijven.

Kinderenzijnvaakverrassendcreatiefenspontaaninhuncommunicatiemetmensenmetdementie!

'Ikzatopmijnmobielenineenskwamomameekijken.Datdeedzeandersnooit.IkhebhaarallemaalYouTube-filmpjeslatenzienwaarzehardommoestlachen.Datwasheelgaafeigenlijk.’Jesse(17)

Weesalertoponuitgesprokensignalen

Iedereengaatandersommetslechtnieuwsoftegenslag.Somskosthetwatmeermoeiteomin

gesprekterakenmethetkind.Veeljongekinderenwillenhun(groot)oudersnietbelastenmethun

gevoelensenangsten.Ouderekinderenvindenhetvaakmoeilijkomoverhungevoelenstepraten.

Hebjehetgevoeldatermeerbijhetkindspeeltdanhijdurftofwillatenzien,weesdanalertopde

volgendesignalen:


• Slecht slapen, last van nachtmerr ies, onverklaarbare pijnt jes of plotseling dwars gedrag

• Moeite met concentreren op school • Somber en snel in tranen • Zondert z ich af • Opvallend weinig interesse in de s ituatie • Zorgzaam gedrag op een manier die niet bij z i jn leefti jd

past

Dezesignalenkunneneenaanleidingzijnomextraaandachtaanhetkindtebestedenendesituatie

inalleopenheidmetelkaartebespreken.Hethelptwaarschijnlijkookalsjejouweigengevoelensen

zorgendeeltenvertelthoejijdaarmeeomgaat.Laatdaarbijookwetendatjenogaltijd

onverminderdvanje(klein)kindhoudt,ookalbenjenumisschienwatminderbeschikbaardoorde

zorgvoorjenaaste.

Omhetgesprekaantegaankanjeberoepdoenopheelwatkinderboekendieo.a.beschikbaarzijn

inhetkenniscentrumARhusofinhetInfopuntDementieRoeselare(Zijstraat59).InhetInfopuntkan

jeookeendementiekofferlenenmetboekenvooralleleeftijden,brochuresenfilms.Wanneerdeze

koffereen3-talwekenterbeschikkingligtinhuis,kaniedereenerinneuzennaareigengoestingen

kandithetgesprekmisschienmakkelijkerophangbrengen.

Betrekdeomgevingbijdesituatie

Wanneerkinderenergbetrokkenzijnbijdeziektevaneennaaste,ofalserinhetgezinspanningen

ontstaanomdatdezorgveeltijdenaandachtvraagt,bestaatdekansdathetkindleer-of

gedragsproblemenopschoolkrijgt.Zekeralskinderenouderworden,lijdenzemeeronderdezorgen

diespelenbinnenhetgezin.Hetisdaaromvanbelangdatdeomgevingvanhetkindopdehoogteis

vandesituatie.Veranderingeninhetgedragofwelzijnwordendansnelleropgemerkt.

Kleinerekinderenkunnenindeklasvertellenoverdementie.Datkandoorbijvoorbeeldeen

spreekbeurttehoudenofeenwerkstuktemaken.MisschienkandezeVerteltasDementiehierook

eengoeiehulpzijn.Doormeeroverdeziektetewetentekomen,krijgenkinderenmeerbegripvoor

desituatievanjenaaste.


Een(klein)kindbetrekkenbijdezorgvoorjenaaste

(Klein)kinderenkunnenzichbuitengeslotenvoelenwanneerhetgaatomdezorgvoorje

naastemetdementie.Probeerdaarommanierenteverzinnenomhenerbijtebetrekken,

zonderteveelvanzetevragen.Enkeletips:

• Benadrukdathetvoorjenaasteheelfijnenbelangrijkisalsje(klein)kindbijhaarisen

laatziendathijvanhaarhoudt.

• Bedenkleukeactiviteitendiezesamenkunnendoen,zoalseenwandelingetjemaken,

eenspelletjedoen,naarmuziekluisterenofeenplakboekmaken.

• Verteloverhoejenaastewasvoordatzeziekwerd.Laatfoto’senfilmpjeszien.

• Maakfoto’svanje(klein)kindenjenaastesamen,zodathijzichbewustwordtdaterook

mooiegezamenlijkemomentenzijn,ondanksdeziekte.

• Laatje(klein)kindmerkendatjijénjenaastewaarderenwathijdoet.

• Letopdatje(klein)kindnietineensituatiekomtdiejenaasteverwarrendofvervelend

vindt.Mochtdittochgebeuren,praaterdanachterafoverenleguitwatergebeurde,

zodatergeenangstontstaat.

• Laatje(klein)kindnooitalleenmetjenaastealsjeniethelemaalzekerweetdatzedit

allebeiaankunnen.

BRONNEN:

DeziektevanAlzheimeruitleggenaaneenkind.https://nl.medipedia.be/alzheimer/news_alzheimer-uitleg-kinderen%20

Kinderenlerenomgaanmetdementie.https://dementie.nl/impact-gezin/kinderen-leren-omgaan-met-dementie


3. Boeken

Dezeverteltasbevattweeleesboekjesoverdementie.Erbestaanuiteraardheelwatmeermooieboekjesvoorkinderenvanalleleeftijden.OpdewebsitevanKenniscentrumARhuszijnheelwattitelsterugtevinden!

• LieveOma(AlzheimerLigaVlaanderen)

OmaheeftdeziektevanAlzheimer.JeroenenzijnzusSaravertelleninditboekwatzezoalmeemakenmethungrootmoeder.Wemerkendatdekinderendikwijlsbeterdanhunoudersdezesituatiesbeheersendiesomstriestigzijnensomsgrappig.

TIP:ditboekkanmeegegevenwordenmetdekinderennaarhuis.Wiehetboekjegelezenheeft,kaneenkleurplaatjeinkleurenenerzijn/haarnaambijschrijven.Zowordtheteenkleurrijkleesboekje

• Mijnlievevergeetopa(IlonaLammertink)

OpaKapiteinisdeallerliefsteopaterwereld.Mellevindthetheerlijkombijhemtezijnenisdolopzijnverhalenovervroeger.Maardanwordtopavergeetziek...Melleisverdrietigenbang,maarbedenktietswaaropaenhijzelfweerblijvankunnenworden.Eenontroerendprentenboekoverdementieenhoeeropeenbegrijpelijkemanieroverdeziektegesprokenkanworden.Metachterinnuttigeinformatieoverhetthema.

TIP:ditiseenmooiboekomvoortelezenindeklas.

4. Beeldmateriaal


BOMA

DitanimatiefilmpjewerdgemaaktdoorkinderenvandeafdelinganimatiefilmvanhetSASKteRoeselare.Hetiseengemakkelijkvertrekpuntvooreenuitlegoverdementiebijjongerekinderen.

Hetfilmpjeisterugtevindenopwww.dementie.be/sophiabijdedocumentenvandeVerteltasDementie.

OpYoutubezijnheelwatkortefilmpjestevindenmeteenvoudigeuitlegoverdementie.Hieronderenkelevoorbeelden:

Opwww.schooltv.nliseenheelduidelijkfilmpjevanongeveer22minutenwaarindementiewordtuitgelegd.https://www.schooltv.nl/video/het-klokhuis-alzheimer/#q=alzheimer

WATHEEFTOPA?

https://www.youtube.com/watch?v=bCaXp7YYRSQ

KortinformatieffilmpjeoverdeziektevanAlzheimer.

MIJNVADERISDEMENT

https://www.youtube.com/watch?v=lx3jhE4CzX4

Ontroerendegetuigenisvaneenmeisjedieeenpapaheeftmetjong-dementiediealeen2-taljaarineenverpleeghuiswoont.(Nederland)

5. Spelmateriaal in deze Verteltas Dementie


DebedoelingvandezeVerteltasDementieisdatkinderenopeenspeelsemanierkunnenkennismakenmethetthemadementie.

Daartoezijnverschillendespelletjesontworpen.Spelletjeswaarzevraagjesoverdementiekunnenbeantwoordenenopdrachtjeswaarzegevoelensbespreekbaarmaken.

Perspeliseenkaartvoorzienmetdeuitlegenallespelmateriaalisookdigitaalterugtevindenopwww.dementie.be/sophia.

Jekanmetdeverteltasaandeslagviahoekenwerkomdatbepaaldespelletjeskunnengespeeldwordenzonderdebegeleidingvandeleerkracht.Hetisookdebedoelingdatdekinderenombeurteenspelmeekrijgennaarhuisomdaarhetspeltespelenmetdeouders,broers,zussenen/ofgrootouders.Opschoolkunnenzedanhunervaringendelenmetdeanderekinderen.JekandespelletjesmeegevenindewitterugzakjeszodatzeookmeteenJoopDeZakdoekknoopthuiskunnenvoorstellen.Zomakennietenkeldekinderenindeklas,maarookhunfamilieskennismethetthemadementie…eeneerstestapnaareendementievriendelijkerstad!


6. Kinderen en ouderen met dementie in interactie: een inspirerende l i jst van activiteiten in een ‘dementievriendeli jke school’

1. Zingen/muzieko Muzikaalpakwaarbijdebewonersendekinderenineencirkeldoorelkaarzitten.o Kinderenenouderenzingensamenliedjes,begeleidopeeninstrument.o Kinderenzingenliedjesvoordebewoners,debewonersbegeleidendekinderenmet

instrumenten. Of omgekeerd. Op die manier hoeven de liedjes niet door beidedoelgroepengekendtezijn.

2. Voorlezeno Neemkorteverhalen,zodatdebewonersmetdementiehetverhaalkunnenvolgen.

Een goed voorleesboek voor personen met dementie is ‘Ik weet nog goed’,geschrevendoorJokedeJonge.

o Voorlezen kan gecombineerd worden met reminiscentie rond de inhoud van hetverhaal.

o Het voorlezen kan versterkt worden door materiaal mee te brengen ofgeplastificeerdefoto’suithetverhaaltetonen.

o Kinderen kunnen hun nieuwjaarsbrief of versje voor moeder- en vaderdagvoordragenaandeouderen.

3. Vertellenvanvroegerennuo Hetwoonzorgcentrumkanspeelgoedvanvroegervoorzienendekinderenkunnen

hun speelgoed meebrengen. Zo kunnen bewoners makkelijker vertellen overvroeger.

o Enkele bewoners kunnen een bezoekje aan de school brengen. Samen met dekinderenkunnenzenaareendiashowkijkenvanhoedegemeente/stadervroegeruitzag.Bewonerskunnenaandekinderenvertellenhoehetvroegerwas.

4. Samenknutselen(vb.inkadervaneenthema,feestdag,…)o Hierin kan je sterk variëren, zoals samen zeep maken, kadertjes maken, samen

schilderen,tekenen…o Kinderen komen (namaak-)snoepen en taartjes maken om de woonkamer te

versieren in de week van de smaak. Zo kan gekozen worden om ouderwetsesnoepennatemakenénmeteensamenookteproeven.

5. Buiten:wandelen,samennaardemarktgaano Je voorziet best 2 kinderen per bewoner. Zorg ervoor dat je als leerkracht de

begeleiding van een bewoner overneemt wanneer dit voor het kind niet zo goedlukt.Zokanbijvoorbeeldhetduwenvaneenrolwagentezwaarzijnvooreenkind.

o Stippeleeneenvoudigparcoursuitdattoegankelijkisvoorrolwagens.o Dewandeltochtkaneindigenmeteenkoekeneendrankjeinhetwoonzorgcentrum.


6. Spelletjesnamiddagmetgezelschapsspelenvanvroegero Hierkan jegebruikmakenvanoudevolksspelen.Ditkunnennatuurlijknet

zogoedgemakkelijkegezelschapsspelletjeszijn,aldannietingroterevorm(bijvoorbeeldeengrotevier-op-een-rijofeengrootganzenbord).

o Kinderen kunnen ook hun nieuwe spelletjes spelen, waarbij de bewonerstoekijken.Daarnakunnendekinderentoelichtinggevenoverhetspel.

o Het memoriespel van de Verteltas Dementie, maar dan in een grotere versie kangebruikt worden op verschillende manieren. Bijvoorbeeld: Plaats de mensen metdementie ineencirkelengeefhenelkeenprentmeteenouderwetsvoorwerp. Inhetmiddenliggenenkeldeprentenvandemoderneversieomgekeerdopdegrond.Dekinderenmogenombeurteenprentopdegrondomdraaienendanopzoekgaanwelkepersoondebijpassendeprentheeft.Zevergelijkendeplaatjes(oudennieuw)enpratenevenoverhoehetvroegerwas.DezegroteversiekangeleendwordeninhetInfopuntDementieRoeselare.

7. Beweging:balspel,ouderengym,…o Zitgym of zitdansen is altijd leuk. Je kan aangepastmateriaal gebruiken dat in het

woonzorgcentrumaanwezigis.Beperkhetaantalkinderenbijdezeactiviteit,gezieneendergelijkeactiviteitvaaksnelluidruchtigwordt.

o Zekunnensamenpetanquespelenofkegelsomwerpen.o Zitvoetbalofanderenoefeningenmetdebalzijnookeenmogelijkheid.o Kinderen kunnen een eenvoudige fit-o-metermaken op school, deze uithangen in

hetwoonzorgcentrumensamenmetdebewonersdeoefeningenuitvoeren.

8. Optredeno Kinderen leren vaak op school een dansje, bijvoorbeeld ter gelegenheid van het

schoolfeest.Dezedansjeskunnenookinhetwoonzorgcentrumwordenuitgevoerd.o Kinderendienieuwjaarsbrievenkomenvoorlezenindejanuari-maand.o Kindjesdiekomenzingenopdekamersenindeleefruimtevandebewoners:vb.in

eenbepaaldthema(metkerstmis,klingklokjeklingelingeling)o Drie (kinder) koningen laten langskomen: kinderen komen verkleed en met hun

zelfgemaaktesterzingeninhetwoonzorgcentrum.

9. Samenindekookpotteno Kinderenkunnensamenmetbewonerspannenkoekenofcakebakken.Dedagerna

kunnenenkelebewonersnaardeklaskomenomsamendecakeopteeten.o Zandkoekjesversierenmetsmartiesendanafbakken,zorgtookaltijdeencreatieve

interactietussenjongenoud.o Samenfruitslaoffruitbrochettesmaken.


7. De 10 geboden van de dementiezorg

Bovenal test iemand met dementie niet. Sluit aan bij wat hij nog weet en ziet.

Bedenk dat je ze niet bedutsen mag. Deel met hen uw grap en lach.

Van hun uitleg geniet je het felst en maak tijd: langzaam gaat het snelst.

Maak ze nuttig, vraag ze raad. Kere kjè were als je ‘t niet verstaat.

Zorg dat techniek hen niet verwart en raak ze aan met hand en hart.

Uit: het Dementiecabaret - Karel Declercq


8. Getuigenis van een persoon met jongdementie Martine (53 jaar) heeft zelf jaren in de hulpverlening gewerkt, maar wordt nugetroffen door jongdementie. Een harde noot om te kraken voor een zelfstandigevrouwdiegraaghaarplantrekt.

“Enkele jaren geleden merkte ik allemaal vreemdedingen bij mezelf. Sleutels altijd op dezelfde plaatsleggenmaar ze tochnooitmeer terugvinden.Constantmijnjaskwijtspelen.Ofdiekeertoenikmetdeautonaardestadgekomenwas,debusteruggenomenhadendevolgendedagdachtdatmijnautogestolenwas.

Ikbeslootuittezoekenwaterscheelde.Viadehuisartskwam ik bij een neuroloog en het expertisecentrumdementieSophia terecht.Uiteindelijk kwam in juli2013

dan de diagnose: ik had jongdementie. De diagnose was een opluchting, eindelijk vielen depuzzelstukjesinelkaar.

Opeenbepaaldogenblikheb ik samenmetmijnbegeleidsterbij Sophia,mijn zussenenbroerronddetafelgebrachtendesituatiegeschetstzoalszewas.Opdatmomentervaardeikdathetmeedelenvandediagnosetalvanmensenmeeinbewegingzette.Datwasvoormijheelhard.Ikweetweldatikmijnbeperkingenheb,maarikbeslislieverzelfoverwatwelennietmeerlukt.Dit wordt gerespecteerd door mijn omgeving, wat ervoor zorgt dat we samen zoeken naaroplossingenwanneererzichproblemenvoordoen.

Ik blijf echter niet bij de pakken zitten. Zo doe ik nog steeds mijn vrijwilligerswerk in DeZonnebloem inHeule, al voel ik dat ook datmoeilijkerwordt. En er zijn de activiteiten in hetdienstencentrumGrooteBroel,eendagcentrumvoorjongepersonenmetdementie,waarikenanderelotgenotengraagaandeelnemen.

Ik heb terug leren dromen in het dienstencentrum, weer dingen leren opnemen met vollegoesting,me weer durven engageren voor taken die ik graag doe,waar ik anderen kanmeehelpen.Hiervindikookdestructuurdieikmeerenmeernodigheb.

Blijvenfunctionereninhetdagelijkslevenisnietgemakkelijk.Weblijvenmensenzoalsiedereen,maaronzebeperkingenkunnensomsanderenindewarbrengen.Hetisdanookbelangrijkdatkinderen en volwassenen meer te weten komen over het ziektebeeld van dementie. Dezevertelzakvindikhiervooreenmooiinstrument.

Ik ben dankbaar dat je de tijd durft te nemen om kinderen te laten kennismaken met ditonderwerp. Graag sluit ik mijn getuigenis af met een boodschap die ik aan de kinderen wilmeegeven:blijfvooraljezelf!Ookalvoeljijjenietopjegemakbijeenpersoonmetdementie.Jekanpratenoverjebezighedenopschoolofjehobby’s.Ofgewoonsamenineenboekkijkenkanalveelbetekenen.“


N UTTIGE ADRESSEN

1. Specifiekeaanspreekpuntenbijdementie

• ExpertisecentraDementie:hetaanspreekpuntbijvragenronddementie.

ExpertisecentrumdementieSophia056321075

[email protected]/sophia

ExpertisecentrumdementieFoton

[email protected]/foton

• AlzheimerLigaVlaanderen:ondersteuneninhetomgaanmetdementie.Eenpatiënten-envrijwilligersorganisatievan,voorendoorfamilieledenenmantelzorgersvanpersonenmetdementie.Meerinformatie:www.alzheimerliga.be

• InfopuntDementieRoeselare

IedereenmetvragenofbezorgdhedenoverdementieofgeheugenproblemenkanterechtinhetInfopuntDementiedatgelegenisindeZijstraat59teRoeselare.(051/249654)Jekanerboekenenfilmslenenoverdementie,maarookeenDEMENTIEKOFFER.Dezekofferisgevuldmetallerhandeinformatie,brochures,boekenenfilmsoverdementie.Dekofferkanineengezinmeteennaastemetdementievaakeenhulpzijnomdementiebespreekbaartemakenondermekaar.

• Websites


Opdewebsitewww.dementie.vlaanderenvindtmeneenoverzichtvannuttigewebsitesdieinformatiegevenover(jong)dementie.

• KenniscentrumARhusbouwtgraagmeeaangoedonderwijs.Daaromwerdenvoorscholenenleerkrachtenextradienstenuitgewerkt,waaronderdegratisonderwijspas,deklasbezoekenendespecialeschoolcollectiesronddiversethema’s.051691800–[email protected]–www.arhus.be

2. Behoefteaanondersteuningmantelzorg

• Familiegroepen(Jong)DementieAlzheimerLigaVlaanderenvzwheefttotdoelzoveelmogelijkmantelzorgersenfamilieledentebereikendiepersonenmetdementieverzorgen.DeLigawilineersteinstantiedemogelijkheidscheppenvoordezorgdragersomelkaarteontmoetenenelkaarservaringentedelen.DeAlzheimerLigaheeftdaartoeFamiliegroepen(Jong)DementieopgerichtoverdevijfVlaamseprovincies.MeerinformatieoverdeverschillendeFamiliegroepeninWest-Vlaanderenvindjeterugopdesitewww.alzheimerliga.be.OokinRoeselareiseenFamiliegroepDementieactief([email protected])

• PraatcaféDementieMethetPraatcaféDementiewillenwijpersonenmetdementie,hunfamilieledenenvriendensamenbrengenomtesprekenoverhetlevenmetdementie.Opdesitewww.praatcafedementiewvl.bewordende7PraatcafésDementieinWest-Vlaanderenvoorgesteld.

Handleiding verteltas kleur in boekvorm groot 50 · 2017-09-25 · Wij hebben er een figuurtje van...

Documents

Transcript of Handleiding verteltas kleur in boekvorm groot 50 · 2017-09-25 · Wij hebben er een figuurtje van...