u < z H- 3: o z>-

_J LU 2 2:

O v

CD cc

Secties L2

Nr. i L2/0964/D-73

CLASSIFICATIE^

EXEMPLAAR NR. : S O VAN 52.

1s-Gravenhage t 6 maart 1973

INLICHTINGENSAMENVATTING

(ISAM 2/73)

I - CURRENT INTELLIGENCE

II - MILITAIRE ONTWIKKELINGEN BIJ HETWARSCHAÜ-PAKT IN 1972

III - DE GROEI VAN DE SOVJET ECONOMIE

IV - EUROPESE VEILIGHEIDSCONFERENTIE ALSSOVJET-RUSSISCH PROPAGANDAMIDDEL ENDE NEDERLANDSE DEELNAME DAARAAN

Aantalblz. ;

13

3

9

Cl

De ISAM is een nationaal inlichtingendocumént, dat

dienovereenkomstig dient te worden beveiligd.

De inhoud mag niet;

a. ter inzage worden gegeven aan buitenlanders;

b. met buitenlanders in discu9sie worden gebracht;

c. worden gecopiëerd,

dan nadat daartoe vooraf toestemmning is verleend door

het Hoofd van de Luchtmacht Inlichtingendienst.

VERZENDLIJST

behorende bij

'INLICHTINGEN5AMEMYATTIN& NR. 2/73

rjrr-HKI

, , rn

dd' I0

AAN;

Chef Staf (Luchtmacht v/d Inspecteur Generaal der KrijgsmachtVoorzitter van het Comité Verenigde Chefs van Staven

C- CTL t. a. v. HBI

C- Vlb Soesterberg )C- Vlb Leeuwarden )C- Vlb Deel en )C- Vlb Volkel )C- Vlb Eindhoven )C- Vlb Twenthe )C- Vlb Gilze-Rijen )C- NS Den HelderC- 1e GGWC- 2e GGWC- 3e GGWC- 4e GGWC- 5e GGWC- GTMC- CRC/SOCC- MVT Groep

C- CLO t. a. v. HBI

Directeur LuchtmaohtstafschoolC- 1 LK t.a.v. C~ ASOC

EX.

_ _ .Voorzitter v/h Comité Verenigde Inlichtingendiensten Nederland 35Hoofd MARIDHoofd LAMIDHoofd I DB tOOP/KLuDMLuHPMV d. t. v,

a. v. Lu-Liaison Officier

VCSNMR-Neth. SHAFE t. a. v. Ma j .NMR-Feth. APCENT t. a. v.NMR-2ATAF t. a. v. Lt

12

34

67891011121514151617

. 1819

20 t/m

2425262728293031323334

ind 3536373839404142

1)1)

23

D1)DD1)1)D1-)D

44

I.NTERN

- 2 -

INTERNi BX.NR.:

PIv. Secretaris-Generaal KLu 45 1 )BDL - Plv.CLS - Sous-Chef 46Hoofd Sectie L1, L4, L5 en L6 (ter circulatie) 47 1)Hoofd Sectie L3 48 1)Hoofd Sectie L2 49L2-bibliotheek 50HL2B 51Reserve 52

1) ter info, daarna retour L2a2) ex. 22 en 23 $er info, daarna retour L2a

111 -

1. Op 18 december J.l. werden de twee jaarlijkse hoofddocunu

ten van de Sowj et-economie, economisch plan en de begroting voor -

na op dezelfde dag goedgekeurd te zijn door het Centrale Comité v£

de CPSU, "ter goedkeuring» voorgelegd aan de Opperste Sowjet (par]

ment). De twee zittingen hebben het sombere beeld over het jaar 1$

bevestigd en scheppen niet bepaald rooskleurige vooruitzichten voc

1975. De Sowjet-leiding kondigde een drastische herziening van ecc

mische prioriteiten ten koste van de consument, een aanzienlijke d

ling in het groeipercentage voor de productie van verbruiksgoedere

aan. Daarmee is als gevolg van de ernstige misoogst van het afgelo

jaar (zie ISJW. 11/72) en een algemene economische inzinking de tre

van de laatste jaren teruggedraaid. Bij de aanbieding van het prog

ma voor 1973 heeft de voorzitter van de Staatsplancommissie (Gospl

Fikolai K. Baibakov, de Opperste Sowjet niettemin voorgehouden dat

de verminderde productie van verbruiksgoederen geen belangrijke te

ten in 1973 zal veroorzaken en geen invloed zal hebben op de normaverkoop.

2. Be zitting van het CC kondigde eveneens de eerste persone

mutaties in de hoogste top van de Sowjet-leiding sedert 1968 aan.

kandidaat-lid van het Politburo werd de 70-jarige Y.P. .

verwijderd, die reeds op 29 september 1972 werd ontheven van zijn

post van partijleider van Georgië, alwaar corruptie-schandalen in

bedrijfsvoering van ondernemingen aan het licht waren getreden en

bovendien de laagste groeipercentages van alle "republieken" werde:

genoteerd. Op dezelfde voltallige vergadering van het Centrale Par

tijcomité werd als CC-secretaris aangesteld T.I. Dolgich. evenals

Breznjew een metallurgisch ingenieur. Dolgich heeft het grootste d,

van zijn loopbaan in de mijnbouwondernemingen te Norilsk (Siberië)

gemaakt. Van aanmerkelijk groter belang is echter de afzetting op

2 februari j.l. van D Pol anski als eerste vice-president van de

ministerraad en diens benoeming tot minister van landbouw ter ver»

vanging van Tladlmir Matskevitsj, Met Voronow en SJelest, die van

de leiding der Oekraïnse CP in mei 1972 werd ontheven en vervangen

III. 1

III,

door Sjtsjerbitski, bezit nu ook Poljanski de twijfelachtige statv

van die Politburo-leden die op hun retour zijn en er krachtens uur

aangetaste machtspositie nog nauwelijks thuishoren. De aanstelling

van Pol janski als landbouwminister maakt mogelijk deel uit van eer

manoeuvre die in een later stadium kan blijken bedoeld te zijn ge-

weest om, gegeven de landbouwperikelen, ook op hoogste partijnivee

een zondebok van formaat te kunnen aanwijzen en demonstratief aan

dijk te zetten. Anderzijds is niet uitgesloten dat Pol janski als

Politburo-lid beter dan een gewoon technisch minister de gewenste

hervormingen (mechanisatie, chemisatie, grondverbetering en bovena

efficiencyverbetering) kan doorvoeren en dat men met zijn benoemir

, een soort superministerie wenst te creëren, waarmee meri aan de ont

wikkeling van de landbouw prioriteit wil verlenen. Overigens reeds

sinds de uitbreiding van het Politburo op het 24ste Partijcongres

(maart 1971)» waarbij Kulakow als secretaris van het CC verantwoor

delijk voor. agrarische aangelegenheden werd opgenomen, leek deze

sector oververtegenwoordigd, omdat "behalve Poljanski en Kulakow oc

Breznjew zelf de belangen van de landbouw behartigt.

3. Op de zitting van de Opperste Sowjet van 18 december 197S

stelde Baibakov dat het jaar 1972 voor de industriële productie ee

groei van 6,5 % in plaats van de geplande 6,9 % zou vertonen. Deze

cijfers werden op 29 januari j.l. in het economisch overzicht ovei

1972 van het regeringsblad Izvestia bevestigd. Dit groeipercentage

) het laagste dat in jaren werd bereikt, is zelfs lager dan wat lang

voordat Chroesjtsjow in 1964 uit het zadel werd gelicht werd beha?

Overigens dient men om het beeld te nuanceren voor ogen te houden

dat de richtlijnen voor het lopende 9e vijfjarenplan (1971-1975) te

reeds lagere groeipercentages en bijgevolg een geringere expansie

van de Sowj et-economie in het vooruitzicht hebben gesteld. Deze gt

plande lagere groeipercentages voor de industriële productie hielc

een erkenning in van het feit dat de Sowj et-economie met wanpropoi

ties in het groeimodel te kampen heeft en zich in een overgangspei

bevindt, waarin men zich aan een hoger ontwikkelingsstadium moet s

passen en het effect van de "economische hervorming" het niveau VE

het beginstadium moest prijsgeven.) Hoe dan ook, zeker is wel dat l

huidige stijgingspercentage van de industriële productie ongeveer

tweederde beneden de onder Chroesjtsjow gerealiseerde groeipercenl

-- III

III. 3 -

ligt. Voor 1973 moet d.e industrie thans met 5,8 % groeien, d.w.z.

met 2.<fo minder dan wat in de plannen was voorzien.

Groei .van de industriële productie

(in-percentages van voorafg. jaar)

1960 1961 1962 1963 1964 1965 19669,5 9,1 9,7 8,1 7,3 8,7 8,7

1967 1968 1263 1970 1971 1972 1973 (plan)10,0 8,3 7,1 8,5 7,8 6,5 5,8

l

4« Ernstiger nog is de aanwijzing van premier Kosygin in zijr

artikel in "Zommunist" (nov.1972) dat de groei van het nationaal JE

komen in 1972 tot slechts 4% is gedaald (meer dan 310 miljard roebe

aldus de Izvestia), waar de planraming 6,2$ aangaf. In 1971 steeg h

nationaal inkomen, het totaal aan goederen en diensten door de econ

mie geproduceerd, nog met 6fo. Het cijfer van 1972 is dus relatief ge

sproken even mager als het in 1963 behaalde resultaat, toen een kat

trofale misoogst slechts 107 miljoen ton graan opbracht, ongeveer 6

miljoen minder dan in 1972. Bat een dusdanig laag groeipercentage n

geen politieke machtsstrijd heeft ontketend, mag althans uit het oo

punt van historische analogie bevreemdend genoemd worden.

| Groei van het nationaal inkomen

(in percentages van voorafg. jaar)

1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966,

7,7 6,8 5,7 4,0 9,3 6,9 8,1

1261 1268 196 1510 1971 1972 197? (plan) ,

8,6 8,3 4,8 9,0 6,0 4,0 6,0

De daling in de groei van het Sowjetrussische nationaal inkomen is

in hoofdzaak te wijten aan de achterstand der industriële investe-

ringen. Voor een verklaring dient echter eveneens geweaen te worden

op de mislukte oogst, waarvan de opbrengst volgens Baibakov op het

doorsneepeil van de opbrengst van het vorige vijfjarsnplan is geblei

- III.

III. 4 -

i.e. 22 miljoen ton onder het officieel gestelde plancijf)4r. Boven

dien moet de hoeveelheid "bruikbaar graan" volgens "buitenlandse

schattingen dan nog op 25$ beneden het genoemde cijfer uitkomen.

; Voor het jaar 1973 blijft het streefcijfer voor de graanproductie

°P 197,4 miljoen ton gehandhaafd, hetgeen betekent dat dit jaar ee

recordoogst moet worden binnengehaald. In weerwil van de grote tra

dities van hét Russische boerenepos lijkt een verbetering van onge

veer 29 miljoen ton in één jaar uitgesloten. Niettemin verraadt Me

.investeringslust in de landbouw een agressief karakter en de ambit

om de zelfverzorging op dit terrein ten koste van alles veilig te

stellen. De frustraties moeten hier al even groot als de ambities

zijn.

Graanoogsten(miljoen ton)

1950 1960 1965 1969 1970 1971 1972 1975 (plan)

81,2 125,5 121,1 162,4 168,8 181,2 168 197,4

5» Met de thans aangekondigde verlaging van de stijgingsper-

centages voor verbruiksgoederen wordt het roer weer omgegooid en d

trend onderbroken, waarbij sinds kort voor de productie van consunr

tiegoederen, de lang .verwaarloosde Groep B van de Sowjet-economie,

een iets sneller groeipercentage werd vastgesteld dan voor de zo be

stigde productie van de zware industrie. Voor de zware industrie

wordt thans een groeipercentage van 6,3$ gepland (een vermindering

van 1,5$)» terwijl de productie van verbruiksgoederen slechts met

4,5$ zal moeten stijgpn (een reductie van 3,6$ tegenover het oor-

spronkelijk geplande stijgingspercentage van 8,1$). Daarmee zijn d

prioriteiten tussen de twee voornaamste industriële sectoren. Groe;

A en B, weer omgekeerd en het accent verschoven naar de uitbouw vaï

de zware industrieën, waarin tevens grote bedragen voor defensie

zijn "verborgen". Groep A: productiemiddelen,, Groep B: productie v;

consumptiegoederen,

Groeipercentages Groep A/Groep B

1968 1969 1970 1971 1972 1975 (plai......irt». ...•, „ ]Bfc n-, ,f, ., ff „l . — -i£~L~— — <£•' 'J — ~ ... dfT.J .1. \r

Zware industrie (A) 8,0 6,9 8,2 7,7 .6,8 6,3

Lichte industrie (B) 8, J 7?2 8,5 7,9 6,0 4,5

Het 3_iet_er naar

- III, 4 -

- III. 5

Het ziet er niet naar uit dat hier van een weloverwogen duurzame omkerii

van prioriteiten m. b. t. de twee industriële sectoren sprake is. De

koersombuiging lijkt eerder van de weersomstuit te zijn geschied el

opgedrongen door o. a. een vertraagde inbedr i jf stelling van product:

capaciteiten en door het tekort aan agrarische grondstoffen als ge-

volg van de misoogst, waardoor de aanvoer van grondstoffen voor be-

langrijke consumptie-industrieën beperkt blijft. De betekenis ervai

wordt bovendien enigszins verzwakt door het feit dat de momenteel

snelst groeiende sector van de Sow j et-industrie, de fabricage van

personenwagens, bij de sector zware industrie is ondergebracht, hoe

wel het product een (duurzaam) consumptiegoed vormt. De productie

van personenwagens in de SU bedroeg:

1970 1971 1972294.000 344.000 529.000 730.000

Men bedenke voorts dat de hoofdmoot van Breznjews rede over de bin-

nenlandse economische politiek op het 24ste partijcongres (maart

1971) juist zijn aanval op de zg. "metal-eaters", de absolute voor-

standers van de zware industrie, en zijn verdediging van de belange

van de consoinptiegoederenindustrie was. Weliswaar was van een wezer

lijke heroriëntering van de economische politiek ten gunste van de

consumptiegoederenindustrie geen sprake. Er was duidelijk wel sprak

vajl een accentverschuiving, ai was het alleen maar uit pure noodzae

het feit te erkennen dat een hogere levensstandaard "een steeds be-

langrijker vereiste voor onze economische ontwikkeling" is. Kosygir

heeft nu kenbaar gemaakt dat, waar het achtste vijfjarenplan 73 V£

het nationaal inkomen bestemde voor de consumptie, dit cijfer in de

jaren 1971/1972 tot 80fo was gestegen. De geringe groei die thans vc

de consomptiegoederenproductie voor 1973 is gepland wordt waarschij

lijk als van incidentele aard opgevat en als grotendeels voortgevlc

uit de dramatische terugval in de graanproductie. Hoe dan ook, het

jaar van de viering van het vijftigjarig bestaan van de Unie van

Sowj et-republieken heeft de klad gebracht in Breznjews "welvaarts-program".

6" e staatsinvesteringen in de landbouw, zo schreef premier

III. 5

- III.

Kosygin, zullen in de jaren 1971/1972 28 miljard roebel bedragen,

d.w.Zo zij alleen reeds belopen een gemiddelde van 14 miljard per

jaar. In 1970 bedroegen de totale investeringstoewijzingen ten be-

hoeve van de landbouw - die van staatswege en van de kolchozen te-

zamen - slechts. 17 miljard roebel, waarvan om en nabij de 11 miljs

roebel staatsinvestering was en het overige deel afkomstig van d

Kolchozen. Het hoofd van de staatsplannendienst deelde mee dat het

totale investeringsprogramma voor de landbouw in 1973 een bedrag v

25,4 miljard roebel bedraagt, hetgeen zou betekenen dat deze toewi

zingen het peil van die voor de totale Sowj et-industrie van het ja

1969 evenaren. Dat de achtergebleven landbouw in de SU de balans v

de gehele economie verstoort, komt alleen al in deze besteding vaK

gelden tot uitdrukking.

Staats- en Kolcho s investeringen de in landbouw

(miljard roebel)

1265_ ,1969 1970 1971 1972 1973 (plan11.5 15,6 17,3 19,4 25,7 25,4

De stijging van de totale landbouwinvesteringen in de periode 1971

1973 betekent een opslokking door deze sector welke nauwelijks met

een hernieuwde rigoureuze voorrang voor de zware industrie in over

eenstemming gebracht kan worden. Een agressief landbouwbeleid en d

bij het uittrekken van een speciaal bedrag van 6,5 miljard gulden

grote graanaankopen hebben ergens hun weerslag.

7. Dat opnieuw absolute voorrang voor de zware industrie wor

beleden wordt voorts nog onwaarschijnlijker, wanneer men het ongew

zigde peil van de open defensie'-uitgaven beziet, dat voor het vier

achtereenvolgende jaar gehandhaafd blijft op 17,9 miljard roebel (

miljard dollar). Dit zwaar politiek belaste, derhalve symbolische

cijfer, wil voornamelijk als een intentieverklaring jegens het wes

worden geduid. Wanneer evenwel een welbewuste heroriëntatie op "me

eating» zou hebben plaatsgevonden, zou men ook het open defensiebu

een stijgende curve hebben kunnen laten aannemen onder verwijzing

verhoogde defensiegelden in de VS of in FATO-verband. Het gepublic

de Sowjet-defensiebudget daalt voor de eerste maal onder de 10$ (9

__^totale

Ulo 6

- in. 7 -

van de totale Sow j et-uitgaven, hetgeen min of meer strookt met de

schatting van het International Institute of Strategie Studies, dal

de totale Sow j et-defensie-uitgaven in de laatste tijd op ongeveer

11* van het BNP bepaalt. Wat in alle geval onomstotelijk ±B vast kc

men te staan is dat het budget voor de wetenschappen, dat uiteraard

veel gis-en rekenwerk vereist om na te gaan in hoeverre er militair

en militair-technologische doeleinden mee worden gediend, snel groe

de is. Sinds in het partijprogramma van 1961 aan de wetenschap het

predikaat van directe productiefactor is verleend, zijn de klaroen-

stoten tot de wetenschapsbeoefenaars (thans "meer dan één miljoen»)

niet meer van de lucht geweest. Het belang van de wetenschap is V00

eerst economisch bepaald. Op het XVIe Komsomol-congres (mei 1970) v

klaarde Breznjew: "Praktisch -elk groter probleem van onze maatschap

pelijke ontwikkeling hangt tegenwoordig samen met de wetenschappeli

technische vooruitgang. Men kan zeggen dat wij in de jaren van de

Nieuwe Economische Politiek (1921-192?) en van de eerste vijfjaren-

plannen de lagere school van de socialistische economie hebben door

lopen. Thans liggen de opgaven van de hogere school der sooia.1 ,•„*,-..

e°0n0mie V00r ons (••••). Maar om hierin succesvol te kunnen wezen,

om niet op. het tempo van de wetenschappelijk-technische vooruitgang

achter te raken, is kennisvergaring het belangrijkste (....). In e e]

tijd waarin zich de wetenschappelijk-technische revolutie voltrekt

ligt het onderpand voor successen in het samengaan van wetenschap,techniek en productie".

jJi t gaven voor de wetenschappen(miljard roebels)

1210 1221 1972 1973 (plan)

12,0 13,2 14,4 15,5

De drastische opvijzeling van de begroting voor de wetenschap, een

toename van 50/0 in de haar toegewezen middelen in slechts vier jaar

tijda, illustreert nog een eens het belang dat in het Politburo worc

gehecht aan do ontwikkeling van de wetennchap in het kader van de ffe

hele economie on van do overbrugging van do toohnolo^Lnoho kloof mot

het Westen. Versnelde doorvoering van de wetonoohappelijfc-technoloeJ

XII a 7

III. 8 -

revolutie is maatgevend voor de economisch-technologische wedloop

tussen Oost en West. Dat deze wedloop aan Sowjet-zijde in de prak-

tijk zoveel mogelijk gegoten wil worden in de vorm van economische

samenwerking met het Westen (waar Chroesjtsjow nog de retoriek van

overvleugeling bezigde!) wijst op de gevoelige achterstand die er

op dit terrein nog heerst. De EVC is dan ook niet in de laatste pl£

als een economisch project bedoeld.

8- Het uitgaventotaal van de Russische begroting in 1973 zal

met 3,6/0 moeten toenemen. De begroting van 1973 geeft een uitgaven-

totaal van 181,7 miljard roebel (703 miljard gulden) tegenover een

inkomstentotaal van 181,8 miljard roebel.

Uitgaven totaal 1969-1 973 .

(miljard roebel)

1?6?_ 1970 1971 1972 (plan) 157 (Economie 138,5 154,6 165,1 173,6 181,6

Sociaal-Guit. Sector 51,9 56,0 58,5 (plan) 62,9 67,5

(incl. wetenschappen)

17,7. 17,9 17,9 17,9 17,9Administratie 1,7 1>7 1>? 1>? ^Q

9* Of de streefcijfers van het vijfjarenplan, dat volgens Bre

met 1973 een "beslissend jaar» ingaat, zullen worden gerealiseerd z

volgens Kosygin door de arbeidsproductiviteit worden bepaald. De Iz

tia van 29 januari j.l. meldde dat de arbeidsproductiviteit in 1972

(in de industrie) met 5,2 was toegenomen, 6,1# was echter het beoc

plancijfer. Breznjews historische klaagzang in december 1969 op de

ting van het CC over de economische situatie van het land behelsde

vens een oproep tot algehele verhoging van de arbeidsproductiviteit

kwaliteitsverbetering, verhoging van de efficiency, invoering van tt

ne procéde's. De herstructureringsfase, d.w.z. de algehele verschui

van gewichten i.v.m. de overschakeling van kwantitatieve groei naar

kwalitatieve groei, van een extensieve naar een intensieve economie

vereiste ingrijpende hervormingen. Een contradictoir element sluipt

binnen, omdat de hervormingsgezindheid weer om politieke redenen st

_aan_band_en moet

IIIo 8 -

- III. 9 -

aan banden moet worden gelegd. Kosygin spreekt dan ook niet zozeer

over hervormingen alswel eerst en vooral over betere benutting van

de aanwezige middelen en grotere zuinigheid. Het zwakke punt van de

Sowjet-economie blijft de trage afwerking van de.projecten waarvoor

kapitaalsinvesteringen zijn toegestaan. In de pers wordt veelvuldig

op.economische fouten gewezen, zoals gebrek aan discipline en "soci

IxstlBohe wedijver», verkwisting en verduistering door economische

functionarissen en managers. Dit alles vormt tevens een voorbereidi

op de aanstaande vernieuwing van de partijlidmaatschapskaarten. Het

doel hiervan is de invloed van de partij op de economie te versterk

de discipline te verhogen. Daarnaast heeft het CC een reeks rnaatreg

len uitgevaardigd, bedoeld om moderne technologie (o.a. versnelde i

stallatie van computersystemen) toegepast te krijgen. Op de vraag

naar beter opgeleide sPecialisten, die de „teohni8ohe revolutie» en

de "computerisering van de Sowj et-economie» stellen, wordt door de

partij aldus een tweeledig antwoord gegeven waarvan de bestanddelen

zo zij elkaar al niet uitsluiten, elkaar afstoten. Zodra men inaar

even op een punt gearriveerd is waarop men de economie enigermate

haar eigen economische gang moet laten gaan, wordt ook het partij-

bureaucratische standpunt aangescherpt. Dat dit veelal een preven-

tieve werking heeft tegen hetgeen men zelf wil bewerkstelligen, Iee2

de praktijk. Hiet voor niets heeft de atoomfysicus A. Sacharow bij

de problematiek rond de toepassing van wetenschappelijke gegevens oj

de economische praktijk het begrip democratisering centraal gesteld

Het aandragen van deze "missing link» vraagt echter meteen om door-'verwijzing naar de psychiater.

-0-0-0-

III o 9

O

IV - EUROPESE VEILIGHEIDSCONFERENTIE ALS SOVJET-RÜSSISCH

PROPAGANDAMIDDEL EN DE NEDERLANDSE DEELNAME DAARAAN

Achtergrond

1. Het plan voor een Europees veiligheids-systeem werd for-

meel voor het eerst in 1954 gelanceerd door de toenmalige minister

van Buitenlandse Zaken "Molotov" en werd toen algemeen "beschouwd

als een poging van de Sovjet-Unie om de NAVO uiteen te laten vallen

en de Amerikaanse invloed in Europa te verminderen.

2. Ook toen in de hierna volgende jaren de Sovjet-Unie perio-

diek haar voorstellen voor Europese Veiligheid bleef herhalen, zag

men in de allengs meer subtiel en vredelievender wordende presenta-

tie van deze voorstellen slechts een tactische manoeuvre, die ge-

heel paste in het raam van de in 1956 door Ghroesjtsjow gelanceerde

vreedzame coëxistentie-politiek.

3» Voor Ghroesjtsjow en evenzeer voor zijn opvolgers betekent

vreedzame coëxistentie geen permanente vrede tussen Oost en West,

maar slechts een tactische uitschakeling van oorlogsgeweld om met

alle andere dan militaire middelen de "onverzoenlijke klassenstrijd"

in eigen voordeel te ktinnen beslechten,

4. Op een conferentie te Karlovy Vary in april 19^7» die be-

legd was om alle Europese communistische partijen bij de Moskouse

, Europa-politiek te betrekken, bezwoer Brezjnew zijn buitenlandse

—' kameraden dat de strijd voor de Europese veiligheid een wezenlijk

onderdeel vormt van de internationale klassenstrijd die in de "so-

cialistische wereldorde" moet uitmonden.

Resultaat van de Russische taktiek

5. Alhoewel er in het begin nauwelijks een West-Europese re-

gering was, die serieus op de Sovjet-suggestie tot het houden van

een conferentie over Veiligheid en Samenwerking - oorspronkelijk

Europese Veiligheidsconferentie genoemd - in ging, is de publieke

opinie thans voor een niet onaanzienlijk deel een andere mening

toegedaan. Er is dan ook eigenlijk geen enkele West-Europese rege-

ring die er nog aan twijfelt dat de Veiligheidsconferentie vroeg

of laat bijeen zal komen.

6. Deze ommezwaai, een respectabel succes voor de Sovjet-

UnJe, is raede het gevolg van een min of meer heimelijke propaganda-

campagne waarbij alle in aanmerking komende communistische partijen

~ -tV. 1 - en internationale

3

- IY. 2 -

en internationale mantelorganisaties zijn ingeschakeld,

Europees Volkerencongres

7. Teneinde de publieke opinie in de West-Europese landen voor

het idee van een conferentie over "Veiligheid en Samenwerking in

Europa" te winnen, lieten de Sovjet-leiders alle communistische par-

tijen op-de Communistische Wereldconferentie van juni 19^9 in Moskou

instemmen met de drie maanden tevoren in Boedapest uitgevaardigde

Warschau Pact-oproep voor zulk een conferentie.

8. Voorts lieten zij al die partijen bij deze gelegenheid uit-

spreken dat het belangrijkste initiatief om de conferentie over Vei-

ligheid en aamenwerking in Europa te realiseren bestond in het orga-

niseren van een zogenaamd Europees Volkerencongres.

Druk van Moskou

9« Op een besloten conferentie in Moskou in januari 1970,

trachtte de CPSU in totaal 28 Europese communistische partijen aan

het werk te zetten ten behoeve van een Europees Volkerencongres.

10. Alhoewel enkele zusterpartijen zich verzetten tegen de Rus-

sische oogmerken, gingen de CPSU-leiders onverdroten door, om op

meer verkapte wijze, Europese partijen te pressen, zich in te zet-

ten voor een Volkerencongres naar Sovjet-patroon. De Belgische com-

munistische partij kreeg als één van de gewilligste partijen een

sleutelrol toebedeeld. Men moest met behulp van Sovjetfondsen een

:~>» speciaal "Veiligheidscomité" in Brussel oprichten om de voorberei-

dingen voor het Volkerencongres te gaan coördineren.

11. Via het Brusselse Veiligheidscomité* moesten alle andere

West-Europese partijen worden overgehaald om in hun eigen land "Na-

tionale Veiligheidscomité's" op te richten. Dit moesten neutrale

actiecomité's worden, waarin de communisten niet de ereposities,

maar wel de sleutelposities zouden bezetten.

Nederlandse deelnemers

12. Ge.zien de koele relatie tussen de C.P.N, en Moskou, kwam

er van het oprichten van een "Nationaal Veiligheidscomité" in Ne-

derland niet veel terecht. V/el deden Moskou-getrouwe dissidente •

communisten en mede-sympathisanten een paar aarzelende pogingen,

om een dergelijk comité te stichten, maar zij kregen aanvankelijk

geen voet aan de grond.

v Y%_£ Op de eer g te

O

- IV. 3 -

1J. Op de eerst internationale consultatieve bijeenkomst die

in juni 1971 door het Belgische Veiligheidscomité" in Brussel werd

georganiseerd, was slechts één Nederlandse journalist aanwezig.

14. Van 11 tot 13 januari 1972 vond er een tweede consulta-

tieve bijeenkomst plaats in Brussel. Er waren ca. 850 vertegen-

woordigers uit 28 Europese landen. Begroetingsboodschappen werden

voorgelezen, o.a, van CPSU-ereleden, waaronder Brezjnew en van al-

gemeen VN-secretaris Waldheim. De deelnemers verklaarden zich be-

reid, zich in te spannen voor een versnelde voorbereiding van een

Europese Veiligheidsconferentie, waarbij de Belgische Communisti-

sche Partij zijn belangrijke rol wel zal blijven vervullen.

15» De Nederlandse vertegenwoordiging bestond uit enkele dis-

sidente communisten en een paar vertegenwoordigers van het "Neder-

lands Jongerencomité" voor Europese Veiligheid en Samenwerking"

(NJEVS). Het NJEVS was begin januari 1972, als resultaat van het

werk van een aantal pro-Russische dissidente communisten, opge-

richt.

16. Omdat men de naam "Europees Volkerencongres" te zeer be-

smet vond, wijzigde men op de januari-bijeenkomst in Brussel, de

naam in "Forum van de Europese publieke opinie voor Veiligheid en

Samenwerking" (FEVS).

17» De CPN, die aanvankelijk niets van zich liet horen, be-

titelde op haar 24ste partijcongres in mei 1972 de voorstellen

tot een Conferentie voor Europese Veiligheid en Samenwerking als

"zeer belangrijke diplomatieke initiatieven".

18. Van 2 to 5 juni 1972 werd in Brussel de "Algemene Verga-

dering van Vertegenwoordigers van de publieke opinie inzake Euro-,

pese Veiligheid en Samenwerking" gehouden. Vanuit Nederland was

er een 25-man sterke delegatie die voor het merendeel bestond uit

personen aangesloten bij het NJEVS. De groep dissidente communis-

ten rond het bedrijfsblad "Links-Om" had 2 leden naar Brussel af-

gevaardigd. Voorts waren er, behoudens enkele neutrale waarnemers,

vertegenwoordigers van de PSP en van het "Nederlands Regionaal

Comité van de Praagse Christelijke '/redesconferentie" waarin de

sleutelposities in dis.iidont-oommun J ntische handen zijn. De com-

munisten zelf schijnen over de geboekte resultaten niet helemaal

tevreden te zijn omdat deze vergadering naar buiten niet het ima-

-go heeft weten te

- IV. J -

- IV. 4 -

go heeft weten te verwerven "de" spreekbuis te zijn van de publieke

opinie in Europa. Men had met name willen "aantonen" dat men overal

in Europa als het ware schreeuwt om een conferentie.

19» Het NJEVS telt ca 60 leden die een 15-tal organisaties ver-

tegenwoordigen. Onregelmatig wordt een "Informatie-Bulletin" uitge-

geven. Een 3-tal leden van het NJEVS bracht in juni 1972 een bezoek

aan de Sovjet-Unie. De vereniging "Nederland-USSR", bestaande uit

dissidente communisten die pro-Moskou zijn, had hen daartoe voorge-

dragen op verzoek van de Sovjet-jeugdorganisatie "Komsomol". E.e.a.

geschiedde op grond van hun verdiensten in het kader van de campag-

ne voor Europese Veiligheid en Samenwerking.

Ambassadeursoverleg

20. De eerste ronde op ambassadeursniveau, ter voorbereiding

van de Conferentie voor Europese Veiligheid en Samenwerking, waar-

aan ambassadeurs uit 34 Europese landen deelnamen, begon op 22 no-

vember 1972 in de Finse hoofdstad. Tijdens het verloop werd gesig-

naleerd dat Moskou een andere benadering had wat betreft het doel

van de conferentie dan het "Westen".

Benaderingsverschillen v.w.b, het doel van de Conferentie

21. Moskou heeft van de aanvang af de Conferentie voor Euro-

pese Veiligheid en Samenwerking geëntameerd met het doel op korte

termijn in het Vesten te bewerkstelligen dat daar de huidige situ-

atie in communistisch Europa en de leidende positie die daarin de

~™>j USSR speelt op alle gebieden overal door regeringen en bevolking

openlijk wordt erkend en geaccepteerd en ook door uiterlijk ver-

toon wordt onderschreven. Door de daaruit ontstane ontspanning

zouden dan de economische en technologische samenwerking tussen

Oost- en Westeuropa geïntensiveerd kunnen worden om daardoor

weer zo mogelijk de Atlantische- en Westeuropese samenwerking op

losse schroeven te zetten.

22. De meeste Westerse en ook "neutrale" landen hebben de

uitdaging van Moskou aanvaard met de bedoeling concrete veilig-

heidsgaranties vast te leggen, maar ook met het voornemen een ef-

fektieve ontspanningssfeer te scheppen door o.a. een "vrijer ver-

keer van mensen, ideeën en informatie" tussen de Oost- en Vest-

europese landen te bewerkstelligen.

Meningsverschillen v.w.b. de volgende fasen

23» Men bleek het al spoedig min of meer eens te zijn dat een

IV 4 - toekomstige "Conferentie voor

O

- iv.' 5 -

toekomstige "Conferentie voor Europese Veiligheid en Samenwerking"

(CEVS) haar beslag moet krijgen in drie fasen, n. l, een opening_s-

bijêenkomst op het niveau van ministers van Buitenlandse Zaken, een

tweede fase van voorbereiding door werkconimissies en een slotronde

ter officiële bekrachtiging van de besluiten.

24. De westelijke en ook de meeste "neutrale" landen bleken de

eerste ronde der CEVS pas te willen ingaan, wanneer ze dankzij een

grondige voorbereiding voldoende garanties voor een succesvolle af-

loop menen te hebben.

25. De Sovjet-Unie en haar getrouwen daarentegen waren er aan-

vankelijk op uit .om zo spoedig mogelijk plaats en tijdstip vast te

stellen voor een "compacte" CEVS.

26. Een ander meningsverschil betrof de vraag in hoeverre de

CEVS zich zal moeten bezig houden met typische veiligheidskwesties

als ontwapening en troepenreduktie. Zoals bekend wil de Sovjet-Unie

deze vraagstukken eigenlijk helemaal niet door de CEVS behandeld zien

en zou zij het liefst naar SALT-model rechtstreeks met de Verenigde

Staten willen afhandelen over de hoofden van de Europese partners

heen. Na aanhoudende druk heeft de Sovjet-Unie uiteindelijk in prin-

cipe toegestemd in een aparte maar begeleidende conferentie over

troepenvermindering te confereren.

27. Hoewel er op de Helsinki-bësprekingen nog weinig definitie-

ve besluiten zijn gevallen, kan nu reeds worden geconstateerd, dat

het door de Sovjet-Unie zelf gepousseerde overleg waarschijnlijk niet

naar haar wensen verloopt.

28. Intussen gaat de CPSU onvermoeibaar door met haar pogingen

de publieke opinie in Europa te beïnvloeden ten gunste van een CEVS

op Sovjet-voorwaarden. Van 1 tot 3 december 1972 vond' op haar in-

stigatie in Brussel een bijeenkomst plaats van het Internationaal

Contact- en Coördinatle-comité", dat tijdens het Brusselse Forum van

de Europese publieke opinie in juni j.l. werd geformeerd. De 80

deelnemers uit 22 landen spraken zich unaniem uit tot het bijeen

roepen van de CEVS al in de eerste helft van 1973»

- TV.