1

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Groepswerk

In deze fiche gaan we in op deze elementen:

Waarom?

Hoe?

Aandachtspunten

Referenties

WAT?

Groepswerk komt het vaakst voor in één van volgende vormen: - coöperatief leren waarbij studenten in

kleine groepen samenwerken aan een

opdracht en zo betekenis geven aan

nieuwe informatie (bv. think-pair-share);

- collaboratief leren waarbij studenten en

docenten samenwerken met als doel het

creëren van kennis (bv. groepspaper);

- problem based learning (PBL) waarbij een

authentiek en complex probleem het

uitgangspunt vormt.

2

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Waarom? Vergeleken met traditionele manieren van lesgeven, blijkt het integreren van kleine groepsactiviteiten in de les al ertoe te leiden dat studenten (Oakley et al., 2004):

- betere resultaten halen;

- dieper leren (hogere orde leeractiviteiten);

- informatie langer onthouden;

- minder drop out vertonen;

- betere communicatieve en sociale vaardigheden verwerven;

- een beter zicht hebben op hun toekomstige professionele omgeving (en de daarbij horende

problemen en dilemma’s).

Via goed gestructureerd groepswerk zijn studenten in staat om: - complexe problemen op te delen in deeltaken;

- een planning op te maken en aan time management te doen;

- door middel van discussie en toelichting te komen tot een dieper inzicht;

- de eigen assumpties in vraag te stellen;

- de communicatieve vaardigheden verder te ontwikkelen.

Bovendien helpen groepsopdrachten bij de ontwikkeling van specifieke vaardigheden om samen te werken, zoals:

- het delen van verschillende perspectieven;

- het verdelen van rollen en verantwoordelijkheden en het verantwoordelijk houden van ieder

lid van de groep;

- het ontwikkelen van nieuwe manieren om met verschillen om te gaan, van een gedeelde

identiteit met de andere groepsleden, en van eigen ideeën en standpunten in relatie met

anderen.

Als docent biedt groepswerk je het voordeel dat je studenten meer complexe, authentieke problemen kan presenteren dan wanneer ze als individu er mee aan de slag zouden moeten.

Hoe?

Sleutelelementen Een groepswerk (zeker in de vorm van collaboratief leren) moet zo ontworpen, begeleid en geëvalueerd worden dat betekenisvol teamwerk en diepgaande samenwerking worden gestimuleerd. Vijf belangrijke voorwaarden spelen daarbij een rol:

Positieve onderlinge afhankelijkheid

“You ensure that each student perceives that he or she is linked with others in such a way that

the student cannot succeed unless the others do” (Johnson, Johnson & Smith, 1998, p. 30).

Ontwerp je opdracht dus zo dat studenten elkaars kennis en vaardigheden nodig hebben om

te slagen. Daarbij kan het toekennen van bepaalde rollen helpen om de samenwerking tussen

studenten te bevorderen.

3

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Een mogelijke werkvorm hiervoor is de ‘jigsaw’-methode: studenten werken in deelgroepen

(‘expert groups’) om kennis en expertise over een bepaald topic te verwerven, en brengen dit

vervolgens in een (nieuw samengestelde) deelgroep (‘home groups’) in. Op deze werkwijze

draagt iedere student verantwoordelijkheid voor het eigen leren én dat van anderen. Meer

weten?

Individuele verantwoordelijkheid

“Students learn together so that they can subsequently perform better as individuals”

(Johnson, Johnson & Smith, 1998, p. 30). Je kan dit doen door de individuele bijdrages en/of

het leerproces van elke student zichtbaar te maken door hen bijvoorbeeld te laten reflecteren

op wat ze hebben bijgeleerd, bijgedragen … Op die manier stimuleer je studenten om effectief

een investering te maken en om te leren, en krijg jij de kans om het individueel leren te

monitoren. Bovendien helpt deze aanpak ook om het zogenaamde free-rider gedrag te

voorkomen. Studenten zijn immers minder geneigd om het werk aan een paar studenten over

te laten, als ze weten dat de individuele bijdrages een invloed zullen hebben op hun score.

Interactie die het groepswerk faciliteert

Hierbij gaat het om het stimuleren van luidop redeneren, het expliciteren van het denkproces,

leren argumenteren, feedback geven op elkaar, PAL (Peer Assisted Learning) …

Ondersteuning van sociale vaardigheden

Studenten moeten leren hoe met anderen samen te werken. Zelfs wanneer ze al ervaring

hebben met werken in team, hebben ze mogelijks nog niet (voldoende) vaardigheden

ontwikkeld of zijn de geleerde vaardigheden niet zonder meer te transfereren naar de huidige

context. Het gaat hierbij om vaardigheden als leiderschap, beslissingen nemen, consensus

bereiken, communicatie, conflictmanagement …

Een aantal strategieën om deze vaardigheden te ondersteunen zijn:

- de meerwaarde benadrukken van het ontwikkelen van deze vaardigheden voor hun

professionele toekomst;

- het helpen van studenten met hun planning, bv. met een document met de verschillende

deadlines;

- het opdelen van het groepswerk in verschillende deelaspecten en werken met

tussentijdse deadlines;

- de opdracht geven om tot huisregels te komen die elk groepslid dient te respecteren (bv.

altijd voorbereid naar groepsbijeenkomst komen);

- studenten stimuleren stil te staan bij het proces dat ze doorlopen en de invloed van hun

eigen sterktes en zwaktes op de groepsdynamiek.

Focus op het groepsproces

Studenten kunnen onder meer door middel van reflectie het proces opvolgen, monitoren en

bijsturen waar nodig.

4

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Groepssamenstelling Groepen van vier studenten bieden het meest kans op een succesvol leerproces voor alle leden van de groep. In een groep van drie valt er vaak iemand uit de boot, in grotere groepen wordt het moeilijk om individuele bijdragen af te bakenen en te beoordelen. De literatuur is niet eenduidig over of het nu beter is om de groepssamenstelling door studenten dan wel door de docent te laten gebeuren. Wanneer studenten kiezen, zullen de groep eerder homogeen zijn samengesteld. Voor zwakkere studenten bestaat dan het gevaar dat ze maar wat ‘doen’ en elkaars misconcepties bevestigen. Sterkere studenten zullen dan weer geneigd zijn om taken te verdelen en individueel aan de slag te gaan. Daarnaast zullen de groepen vaker bestaan uit studenten die elkaar goed kennen (hoge groepscohesie). Zo’n groepen zouden minder taakgeoriënteerd zijn en meer bezig met het in stand houden van de positieve sfeer (en bv. moeilijke beslissingen uit de weg gaan). Je kan als docent richtlijnen meegeven aan studenten, bv. het idee van ‘optimale heterogeniteit’: kies één student waar je al vaak mee hebt gewerkt en een duo waar je nog niet eerder mee samenwerkte. Je kan ook de groepen zelf indelen. Je vertelt hen dan best waarom je dit doet (bv. omdat ze later ook zullen samenwerken met collega’s die ze niet kennen). Je kan bepaalde eigenschappen van studenten in rekeningen nemen bij het samenstellen, al zal het afhangen van jouw vak, doelstellingen, studenten en de opdracht welke eigenschappen dan relevant zijn. Mogelijke eigenschappen zijn voorkennis en eerder verworven vaardigheden, motivatie, diversiteit aan perspectieven, mate waarin studenten elkaar kennen …

Inzetten van technologie Er zijn tal van instrumenten en tools ter beschikking die samenwerkend leren kunnen ondersteunen. Je kan deze als docent aanreiken aan je studenten en bijvoorbeeld de opdracht geven het groepswerk volledig in Toledo te volbrengen, of studenten kiezen zelf welke tools (clouddiensten zoals Dropbox, webconferentietools, sociale media …) ze inzetten om hun samenwerkingsproces te organiseren.

- In de eerste plaats biedt Toledo heel wat mogelijkheden, onder meer in de vorm van de

Groepspagina’s, het discussieforum en een wiki.

- Om zich als groep te organiseren, kunnen studenten besprekingen houden via Google

Hangouts of Skype, documenten delen en bewerken via Dropbox of Google Drive, of een

gemeenschappelijke kalender erop nahouden via Toledo of Google.

- Ook voor het evalueren van groepswerk kan je gebruik maken van technologieën, doordat

tools binnen de Toledo-omgeving (zoals de wiki), verbonden zijn aan je Grade Centre.

Meer informatie en inspiratie over tools voor samenwerkend leren vind je hier.

Team-based learning: groepswerk in grote groep Team-based learning (TBL) is een specifieke werkvorm met een vaste methodiek, gebaseerd op kleinschalige principes van samenwerkend leren die worden toegepast in grotere groepen (de Vries-Erich et al., 2017; Lee, Kim, & Byun, 2017):

1. Vooraf aan het contactmoment: individuele zelfstudie

Studenten bereiden de leerstof voor (via kennisclips, lezen, opdrachten …) waarbij ze

zelfstandig kennis en inzicht in de concepten en begrippen verwerven.

5

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

2. Tijdens contactmoment(en): Readiness Assurance Process

- De voorbereiding wordt individueel getoetst.

- Studenten worden ingedeeld in teams (voor een geheel semester of academiejaar) en

maken als team dezelfde test. Hierbij moeten ze consensus bereiken over de antwoorden

door naar elkaar te luisteren, elk hun gedachten te verwoorden en keuzes te

beargumenteren.

- Op basis van de toetsscores geef je als docent een korte toelichting (15-20 minuten) van

concepten, begrippen of principes die nog niet begrepen zijn.

3. Tijdens contactmoment(en): toepassing

- De teams maken toepassingsopdrachten waarbij het oplossen van problemen in

teamverband centraal staat. De uitkomsten worden plenair gepresenteerd waarbij je als

docent modereert en feedback geeft.

- Peer evaluatie: studenten beoordelen elkaar op hun inzet en actieve bijdragen aan het

leerproces binnen het team.

Op de website van Team-Based Learning Collaborative vind je meer achtergrond bij deze werkvorm.Benieuwd naar voorbeelden van team-based learning? - UGent: meer info

- Universiteit van Amsterdam, Bachelor Geneeskunde: meer info

- Vanderbilt University: meer info

Aandachtspunten

Over groepswerk heersen een aantal mythes waardoor studenten negatief tegenover deze werkvorm kunnen staan. Bespreek deze met studenten en expliciteer hoe het opzet van jouw groepswerk hieraan probeert tegemoet te komen.

Myths of group work providing an impediment to choosing it as an approach (After Healey et al. [1996], Parsons and Drew [1996]).

1. ‘Clever’ students do not get sufficient credit for their work.

2. Unequal contributions from team members unfairly affect grades.

3. Lazy students can ‘hide’ from staff members.

4. Group work slows down the learning process due to unproductive time, e.g. meetings.

5. Group work impacts on other work due to the extra demands on student time.

6. Group composition unfairly affects one group over another, e.g. skills make-up, personality clashes.

Bron: Livingstone (2000, p. 327)

Mogelijke problemen Er zijn een viertal domeinen waarop het spaak kan lopen bij groepswerk:

- Groepswerk kan een negatief effect hebben op motivatie van studenten, door:

o ‘free riding’, waarbij één of meer studenten het werk overlaten aan de ijverige

studenten;

o ‘social loafing’, waarbij studenten minder moeite steken in het groepswerk dan ze

(zouden) kunnen;

o conflicten, al dan niet subtiel of uitgesproken.

6

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Deze problemen kunnen het gevolg zijn van een gebrek aan individuele verantwoordelijkheid

of een onduidelijke taakverdeling.

- Studenten kunnen problemen ervaren bij de coördinatie van het groepswerk, met name door

onvoldoende tijd en aandacht te besteden aan het delen van nieuwe informatie binnen de

groep en door het leidersgedrag binnen de groep.

- De groepsdynamiek en de aard van de relaties tussen de groepsleden kan het groepswerk

bemoeilijken. Groepen met hoge groepscohesie gaan bijvoorbeeld moeilijke beslissingen uit

de weg om de positieve sfeer te behouden. Wees hier aandachtig voor en geef ook feedback

op het groepsproces (het communiceren binnen de groep, het aanpassingsvermogen,

conflictmanagement, het leren van het team …). Leer hen ook omgaan met conflictsituaties:

via een rollenspel kan je studenten leren dergelijke situaties te herkennen en gepast te

reageren.

- Individuele verschillen in visie en attitude kunnen een rem zetten op het groepswerk.

Expliciete verwachtingen en afspraken bij aanvang van het groepswerk kunnen hieraan

tegemoet komen. Integreer peer feedback en assessment om inzet van de groepsleden te

beoordelen. Begeleid studenten in het geven van feedback op elkaar door te werken met

beoordelingscriteria en die met hen te overlopen.

Door aandacht te besteden aan deze aspecten kan je studenten ondersteunen in hun evolutie van een groep naar een effectief team. Daarnaast kan je ook nog volgende zaken ondernemen om groepswerk te ondersteunen:

Laat studenten een contract opmaken en gebruiken die de huisregels omvat die ieder

groepslid moet respecteren.

Laat studenten een logboek bijhouden om het groepsproces te monitoren en geef op basis

hiervan feedback op het proces.

Je kan studenten ‘scripts’ aanbieden die ze als team moeten invullen. Hieronder vind je

daarvan een voorbeeld:

7

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Referenties

Eberly Center for Teaching Excellence & Educational Innovation, Carnegie Mellon University (2015).

What are best practices for designing group projects? Geraadpleegd op 30 oktober 2017, van

https://www.cmu.edu/teaching/designteach/design/instructionalstrategies/groupprojects/design

.html

Davidson, N., & Major, C.H. (2014). Boundary crossings: Cooperative learning, collaborative learning,

and problem-based learning. Journal on Excellence in College Teaching, 25(3&4), 7-55.

de Vries-Erich, J., Spaai, G., Vos, J., de Crom, K., Sijstermans, T., Verheijck, E., Linthorst, G., &

Boerboom, T. (2017). Ervaringen met Team-Based Learning. OnderwijsInnovatie, 19(2), 13-15.

Johnson, D.W., Johnson, R.T., & Smith, K.A. (1998). Cooperative Learning Returns To College. What

Evidence Is There That It Works?, Change, 30(4), 26-35.

Kamau, C., & Spong, A. (2014). A student teamwork induction protocol. Studies in Higher Education.

Kim & Lim (2017)

8

Groepswerk

Dienst Onderwijsprofessionalisering en -Ondersteuning

Kim, D., & Lim, C. (2017). Promoting socially shared metacognitive regulation in collaborative project-

based learning: a framework for the design of structured guidance. Teaching in Higher

Education, doi:10.1080/13562517.2017.1379484

Lee, H.-J., Kim, H., & Byun, H. (2017). Are high achievers successful in collaborative learning? An

explorative study of college students’ learning approaches in team project-based learning.

Innovations in Education and Teaching International, 54(5), 418-427.

doi:10.1080/14703297.2015.1105754

Livingstone, D. & Lynch, K. (2000). Group Project Work and Student-centred Active Learning: two

different experiences. Studies in Higher Education, 25(3),pp. 325-345.

Oakley, B., Felder, R.M., Brent, R., & Elhajj, I. (2004). Turning student groups into effective teams.

Journal of Student Centered Learning, 2(1), pp. 9-34.

O’Neill, T.A., Deacon, A., Gibbard, K., Larson, N., Hoffart, G., Smith, J., & Donia, B.L.M. (2017). Team

dynamics feedback for post-secondary student learning teams. Assessment & Evaluation in

Higher Education, doi:10.1080/02602938.2017.138016