Groepsdynamica - · PDF fileGroepsdynamica •Een vlotte klas is een resultaat van de...

Groepsdynamica

door Dirk Van Damme

Versie – 22 september 2015

VSV

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers

• Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep

• Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren

– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl

– De leerling

– De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling

– De klasorganisatie

2 Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Context als lesgever theorie

Voorbeeld vragen

1. Hoeveel jaren geef je theorie? 2. Hoeveel uren geef je theorie/maand? 3. Wat is je hoofd en/of bijberoep? 4. In scholen of niet? 5. Hobby’s? 6. Hoe kunnen wij u als groep vandaag inspireren? 7. …..

3

4

afspraken

Groepsdynamica

• Een vlotte klas is een resultaat van de relatie tussen

1. de lesgever & de communicatiestijl

2. de leerling & de groep

3. de didactische werkvormen

4. de klasorganisatie & de ‘disciplinaire’ interventies

• het gaat over de didactische werkvormen gericht op het creëren van een doelgericht leeromgeving





– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl • Zelfanalyse: hoe voel jij je zelf als lesgever in staat om de groepsdynamiek in klas positief

te sturen • Welke kenmerken van de lesgever hebben een impact op de leerprestaties van de

leerling • Welke type communicatie

– heeft een impact op een positieve houding van de leerling tgov. de les – nodigt de leerling uit tot samenwerken en nemen van de eigen verantwoordelijkheid

– De leerling




• Humo's Grote Jongerenenquête (3°): School en vrije tijd : hoe graag ga je naar school?

– ? % middelbaar

– ? % hoger onderwijs

Groepsdynamica , 1° versie november 2015 7


Oefening

Stellingen (ervaringen, meningen) Waar wil je graag meer van zien i.d. klas?








– De leerling




• Kenmerken van een positieve groep:

– De klasgroep zijn samen gemotiveerd om de lesdoelen te halen

– Klasgenoten voelen zich medeverantwoordelijk voor de eigen groep

– De leerlingen tonen respect voor de mening, de houding van een andere cursist

– Klasgenoten zijn bereid tot samenwerking

– ,,,,

• Kenmerken van een negatieve groep:

– De negatieve groepsnorm overheerst (u stelt als leerling toch geen vragen aan de leerkracht)

– Er is een continue strijd om het doel. Harmonie ontbreekt

– Leerlingen voelen zich niet medeverantwoordelijk voor de eigen klas

– Leerlingen tonen weinig respect voor de mening, de houding en het karakter van andere leerlingen

– ,,,, 10 Groepsdynamica , 1° versie november 2015








– De leerling




1. Lesgever staat centraal

1. hoe liggen de opvattingen over controle , een pedagogische straf geven

2. overtuigingen wat je belangrijk vindt en gepast omtrent de leer-en didactische werkvormen

3. het geloof in jezelf om een groep te inspireren

4. hoe bouw je een relatie (verbondenheid) met de leerlingen


1. Lesgever staat centraal

• Oefening meetinstrument

1/7, Ik kan provocerende leerlingen in mijn lessen betrekken


Oefening

Relatie leerkracht – leerling

de didactische werkvormen: doceren vd. inhoud, een demo t.e.m. de opdrachtvormen

de relatie


2. Aandacht voor

Relatie leerkracht – leerling positief verband met leerprestaties

Kenmerken van de lesgever Impact op leer -prestaties (1tot 6 =minst)

a, kwaliteit van zijn/haar aanpak (hoe de cursist boeien, de begeleiding, autonomie,..)

b, de relatie leerkracht leerling

c, professionele ontwikkeling

d, verwachtingen van leerkracht tov. de groep

e, leerlingen niet etiketteren (geen vooroordelen)

f, duidelijkheid van het lesgeven

g. Vul zelf in ….. 15 Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Oefening

Welke schaal nodigt meer uit tot

samenwerken &

verantwoordelijkheidsgevoel

bij de cursisten?


845

Strijden TB - agressief zijn

B

T

Zich afzetten tegen TO - wantrouwig zijn

Winnen BT - competitief zijn

Leiding en advies geven - BS

Zorgen / SB helpend

S

Volgen - SO meewerken

Afwachten - OS afhankelijk zijn O

Zich terugtrekken OT - minderwaardig zijn

vragenl\team\leary ik-team - radar.ppt

Diagonaal : ik - team Normaal : ik - persoon

5 10 15 20 25 30 35

Boven

Samen

Inschikkelijk

Extravert (assertief)

Relatie leerkracht – leerling

Oefening

Tegen

Onder

Relaties/relatietypes en impact op de houding van de leerling Schaal leerkracht-leerling relaties/relatietypes Positieve houding vd.

Leerling Tgov, de les in % tussen – 1.0 & + 1.0

A. Leider

B. Behulpzaam , vriendelijk

C. Begripsvol

D. Geven van verantwoordelijkheid en vrijheid aan leerling

E. Eerder een onzekere houding

F. Ontevreden houding

G. Denigrerende houding

H. Strikte houding


Relaties/relatietypes Relatietype gedragskenmerken

A. Leider Leidt, organiseert, geeft instructies, ze taken, structureert de klas, legt uit, houdt aandacht vast

B. Behulpzaam , vriendelijk

Toont interesse, , maakt ‘n grapje, geeft vertrouwen en eerlijkheid en helpt de studenten

C. Begripsvol Luistert met interesse, empathisch, toont vertrouwen en begrip, aanvaard verontschuldiging, is geduldig, is open

D. Geeft verant-woordelijkheid

Creëert mogelijkheden voor autonomie, geeft vrijheid, en verantwoordelijkheid aan de student

E. Een onzekere houding

Neemt een laag profiel aan, verontschuldigen en wacht hoe de wind blaast, geeft toe dat hij het ook niet weet, en twijfelt veel

F. Ontevreden houding

Vraagt stilte, overweegt de pro’s en de contra’s, uit het eigen ongenoegen, geeft gemakkelijk kritiek, kan snel boos worden

G.

Denigrerende houding

Wordt snel boos, uit snel de eigen irritaties als , zal sneller straffen , verbieden, en corrigeren & kan soms uitgaan vanuit het negatieve

H.

Strikte houding Houd strak de leiding vast, oordeelt veel, is strikt met de stilte in de klas, is exact qua normen en regels


Uw actie punten





– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling

• Wat zijn de generatie kenmerken in klas van de lesgever en de leerling

• Welke ontwikkelfasen onderscheiden we in het groepsproces (de groepsvorming: van de storming fase naar evaluatiefase)




2, de leerling & de groep

• https://www.youtube.com/watch?v=JSX-nAHINWM

– Kenmerken

• Meer onafhankelijkheid

• Op zoek naar identiteit

• Sociaal netwerk ontwikkelen


23

Welke generaties op de werkvloer en wat zijn trends? 1.Protest-generatie/ baby boomers

1940 - 1955

2. Generatie X (verbindende)

1956 - 1970

3. Pragmatische generatie

1971 - 1985

4. Screenagers – Y (authentiek generatie)

1986 - 2000

“5. Autonomie generatie ‘z’ (zelf)”

2001 - 2015

A. Bontekoning

• Het is belangrijk om binnen je klas rekening te houden met de volgende groepsnormen

– Je veilig voelen – Elkaar respecteren – Zorgen voor positieve communicatie – Samenwerken en elkaar helpen – Autonomie bij de cursist wordt gestimuleerd (eigen

leerproces in handen nemen) – Creëren van een rijke leeromgeving door de lesgever

waarbij elke leerling kan/wil leren van een ander


Groepsfase Kenmerken van groepsontwikkeling

1.Forming

In deze fase komt de klas (voor het eerst (weer) )bij elkaar. ‘Wat is mijn relatie tot de rest van mijn klasgenoten?’ - is het hier veilig , mag ik er ook zijn

2.Storming

Posities in de klas worden ingenomen. Tumultueuze fase.

3.Norming

Normen worden bepaald – ‘Hoe gaan we met elkaar om?’ wat is de groepscode

4.Performing

Bij een positieve groepsvorming zijn de leerlingen productief. Mogelijk wordt deze fase niet bereikt

5.Reforming (evaluatie)

Fase waarin duidelijk wordt dat het einde van de groepssamenstelling nadert


Rol lesgever

1.Forming

1. geef de leerlingen eventueel een hand en maak oogcontact (bij de deur staan), de jongeren welkom heten

2. duidelijk zijn in wat je wilt dat jongeren gaan doen, benoemen van gewenst gedrag

3. gelegenheid bieden om de jongeren elkaar te leren kennen, veiligheid bieden

4. werkvormen aanbieden waarbij gezamenlijk resultaat vooropstaat (geen concurrerende opdrachten bieden)

5. eigen voorbeeldgedrag


Rol lesgever

2. Storming

het is belangrijk om de fase van Norming voor de fase van Storming te plaatsen (of tegelijkertijd) 1. de leerkracht bepaalt de richting van waarden

en normen

2. de leerkracht en leerling weet welke waarden en normen van belang zijn, zodat er een kader is van waaruit je reflecteert op het gedrag


Rol lesgever

3,Nor-ming

1. geef positieve feedback voor goed gedrag, corrigeer beginnend probleemgedrag

2. ga kort gesprek voeren met groepjes leerlingen wat voor groep zij willen zijn, en hoe ze daar zelf aan mee kunnen helpen

3. bespreek met de hele groep en maak regels met elkaar

4. bedenk samen wat de consequentie is van je niet te houden aan een regel, anders heeft een regel geen zin


Het begeleiden van het groepsproces

• Als leerkracht zet je het groepsproces naar jouw hand door:

– Wees je bewust van de fases in groepsvorming en van jouw rol als docent

– Speel constant in op wat je ziet en benader je groep positief

– Bepaal de normen samen met de klas & zal de storming-fase milder zijn





– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op

de het efficiënt leren en motivatie van de leerling • Welke werkvormen hebben een hoge impact op het leereffect bij uw

cursisten • Welke werkvorm vinden uw cursisten het meest aantrekkelijk



3.Didactische werkvormen zoals een demo geven, groepsopdrachten,..

Leuke/saaie leer/werkvormen


Effectiviteit van de werkvormen ?

(van 5% < 90 % per vorm )

»Luisteren

»Lezen

»Audio visueel

»Demonstreren

»Dialogeren (discussie voeren)

»Praktijk door te doen

»Zelf lesgeven over het geleerde


Oefening

33

Diverse werkvormen

Meest aantrekkelijke

werkvorm

(verdeel de 100 % over 6

vormen?)

1,Zelf doen

2,Zelfstudie

3,Delen van ervaringen

4,Praktijkopleidingen i.d. klas

5,Klassikale opleidingen

6,Andere

Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Oefening

34

Docent gestuurd (de cursist luistert Naar de instructies)

De piramide van Bates

Legt zelf uit wat en hoe (kennisdelen)

Effectiviteit van werkvormen ?


35

Werkvormen Meest

aantrekkelijke

werkvorm

Zelf doen 17%

Zelfstudie 6%

Delen van ervaringen o.a. via

groepswerk

32%

Praktijkopleidingen id klas 24%

Klassikale opleidingen 20%

Andere 1%


Didactische werkvormen • Aandacht voor de basisbehoefte ‘relatie’

– Zorgen voor momenten waarop je als leerkracht even apart, of in een groepje met de leerlingen praat

• Stimuleer betrokkenheid – Geef taken/opdrachten aan leerlingen waardoor de

betrokkenheid vergroot

• Samenwerken bevorderen – De klas zo inrichten dat de jongeren in groepjes kunnen

zitten

• Didactische werkvormen waarbij leerlingen samenwerken, werken positief. Leerlingen kunnen moeilijk uit zichzelf samenwerken

•





– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op

de het efficiënt leren en motivatie van de leerling – De klasorganisatie

• Welke klasorganisatie kenmerken hebben een impact op de leerprestaties?

• Met wat hebben regels en straffen dikwijls te maken? • Hoe pak je incidenten, overtredingen van afspraken aan? • Wat kunnen mogelijke oorzaken zijn van storend klasgedrag?


4. Klasorganisatie

• Positieve effect op de leerprestaties


• Hoe reageer je in de klas op bvb.

– een belediging,

– een racistische uitspraak

– een seksistisch opmerking

– vloeken in de klas

– … .


Klasorganisatie Klasorganisatie kenmerken Effect op

leerprestaties in %

a. Op gedrag gerichte interventies

b. Versterken van positieve sfeer, samenhang, doelgerichtheid in de klas

c. Invloed van peers (vriendschap, helpen, elkaar bevragen,..)

d. Nadruk op regels en afspraken

e. Onderdrukken van storende gedrag


Oefening

Regels en straffen hebben te maken met …

• algemene verwachtingen over gewenst gedrag

• het gaat over regels:

– bij de start en het einde van een les

– die aansluiten bij een overgang naar een ander soort activiteit of bij verstoringen van een activiteit

– over het gebruik/keuze van leermateriaal en tools

– bij groepswerk

– wanneer de leerkracht de didactische werkvorm (instructieactiviteit) leidt


Wie vindt wat de meeste effectieve regel? Ouders informeren over het storend gedrag De

ouders De leerling

a, Ouders informeren over het storend gedrag

b, Naar de directeur sturen.

c. De leerkracht legt – onder vier ogen – uit waarom het gedrag storend is.

d. De leerkracht spreekt je, voor alle leerlingen vd. klas - luidop aan.

e, De leerkracht spreekt – openlijk in de klas – de leerling aan over het storend gedrag.

f. De leerkracht spreekt de leerling -onder vier ogen- aan over het storend gedrag.

g. In de klas blijven tijdens een speeltijd/onderbreking

h, Verbod om mee te gaan op een klasuitstap

i. Verplaatst worden naar een andere plaats in de klas

j. Het klaswerk afwerken in een andere klasruimte. 43 Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Nadenken over de oorzaken van storend gedrag

• Omwille van – dakloos zijn

– depressie

– zelfmoordintenties

– eetstoornissen

– alcoholisme

– attention deficit hyper activity disorder (ADHD)

– seksuele oriëntatie

– geïnterneerde ouders

– armoede

– seksuele/fysische mishandeling

– pesten

– … 44 Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Hoe pak je incidenten, conflicten, overtredingen van regels/afspraken aan?

1. Wees mild. 2. Wees duidelijk. 3. Een straf is gericht op het gedrag en niet op de persoon. 4. Ze is gericht op herstel. 5. Ze heeft een educatief, geen repressief karakter. 6. Ze toont een grens, versterkt een grens. 7. Is realistisch en haalbaar. 8. Wordt uitgevoerd zonder uitstel. 9. Straf nooit een acuut negatief proces (bv. bij verhitte emoties). 10. Een straf moet eindig zijn, daarna is de zaak afgesloten.


Einde - Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers



– De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl • Zelfanalyse: hoe voel jij je zelf als lesgever in staat om de groepsdynamiek in klas positief te sturen • Welke kenmerken van de lesgever hebben een impact op de leerprestaties van de leerling • Welke type communicatie


– De leerling • Wat zijn de generatie kenmerken in klas van de lesgever en de leerling • Welke ontwikkelfasen onderscheiden we in het groepsproces (de groepsvorming: van de storming

fase naar evaluatiefase)


• Welke werkvormen hebben een hoge impact op het leereffect bij uw cursisten • Welke werkvorm vinden uw cursisten het meest aantrekkelijk

– De klasorganisatie • Welke klasorganisatie kenmerken hebben een impact op de leerprestaties? • Met wat hebben regels en straffen dikwijls te maken? • Hoe pak je incidenten, overtredingen van afspraken aan? • Wat kunnen mogelijke oorzaken zijn van storend klasgedrag?


Dank voor uw aandacht

?


• TOP SPIN CONSULT

Heidedreef 5 , 8020 Oostkamp, Belgium

Mobiel + 32 (0)475 27 84 89

BTW /TVA 0469.345.485

[email protected]

48

Geraadpleegde bronnen:

• Leren en onderwijzen, inleiding tot de algmene didactiek (Roger Standaert e.a.), Acco 2006

• CLIM – De kracht van de leerkracht – leren werken met CLIM (Steunpunt Intercultureel Onderwijs, Universiteit Gent, uitgave De Boeck 2005)

• ‘Iedereen kan iets, niemand kan alles. Interactief en coöperatief leren in de les Nederlands’ (syllabus Wouter Van den Berghe, steunpunt GOK, voor CNO oktober 07)

• ‘Creatieve tips voor een geslaagde NT2-les’ (syllabus Diane Bzdenga voor CNO)

• Het didactische werkvormenboek, Variatie en differentiatie in de praktijk (Hoogeveen P., Winkels J., uitg Van Gorcum 2005) - “

• Het gaat steeds beter, activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk" (Bijkerk, Van der Heide)


Voorbeelden – groepsfases

1. Forming – Maak jouw voornemen voor de lessen duidelijk

• Bij voorbeeld: ‘Mijn voornemen is dat wij een leuke les hebben met i.f.v. de voorbereiding op jullie examenresultaten waarbij ik inga op de grote lijnen zodat jullie zelf verder zich kunnen voorbereiden op het examen

– Eventueel • Laat de leerlingen opschrijven hoe zij deze les als motiverend

en leuk ervaren • Maak hiervan een top vijf en bespreek dit klassikaal. Hoe willen

de leerlingen dat de klas met elkaar omgaat? • De uitkomst vormt de basis voor de omgang met elkaar


2. Norming

– Blijf letten op een respectvolle omgang met elkaar. Noem leerlingen bij hun naam en laat je interesse van tijd tot tijd blijken

– Laat de klas eventueel gezamenlijk besluiten nemen. Dit bevordert samenwerking

– Benadruk in deze fase de overeenkomsten, niet de verschillen tussen de leerlingen


3. Storming – Het proces van het uitvechten van de posities in

de groep zal milder plaatsvinden in het begeleide groepsproces

– Als de hiërarchische strijd uit de hand loopt spreek je de leerlingen aan op de omgangsnormen die in de norming-fase zijn bedacht. Omdat zij deze zelf hebben opgesteld zijn de leerlingen hier gevoeliger voor


4. Performing

– De kans is groot dat door juiste begeleiding een positieve werksfeer is ontstaan. Toch blijft het groepsproces kwetsbaar. Blijf vooral goed observeren wat er gebeurt op groepsniveau en speel hierop in

5. Reforming (evaluatie)

– Wanneer de groepsvorming prettig is verlopen voor de leerlingen kan het uit elkaar gaan lastig zijn. Een uitstapje of drankje kan daarom in deze fase een goede afsluiting van het samenzijn


Groepsdynamica - · PDF fileGroepsdynamica •Een vlotte klas is een resultaat van de...

Documents

Transcript of Groepsdynamica - · PDF fileGroepsdynamica •Een vlotte klas is een resultaat van de...