I Relighting

Kwalitatief en energetisch

goed verlichten

Catherine Lootens

Laboratorium voor Lichttechnologie

Groen Licht Vlaanderen 2020

14 februari 2017

Overzicht

Catherine Lootens

• Wie zijn we?

• Introductie

• Wetgeving

o Codex over het welzijn op het werk

o norm voor werkplekverlichting

o EPB,..

• Led of traditionele lampen?

• Rol van de armatuur

• Lichtregelsystemen

• Wat brengt de toekomst

2

Wie zijn we?

Laboratorium voor Lichttechnologie

• KU Leuven Technologiecampus Gent

• Onafhankelijk labo ter ondersteuning verlichtingssector

• Onderzoek – Onderwijs – Dienstverlening

• Vandaag 20 medewerkers

o Binnenverlichting

o Kleur en uitzicht van materialen

o Optische ontwerp

o Nieuwe lichtbronnen

o Optische metrologie

o Perceptie van licht

• www.lichttechnologie.be

Catherine Lootens4

Groen Licht Vlaanderen

Catherine Lootens5

• 2011-2017: VIS-Traject (80% subsidie)

o Groen Licht Vlaanderen 2020 – de Vlaamse verlichtingssector in transitie

o Uitvoerders:

o Consortium Groen Licht Vlaanderen (>60 bedrijven): cofinanciering 20%

• = Vlaams Innovatie Samenwerkingsverband (VIS)

• Volledige waardeketen verlichting sector betrokken

o Innovatiestimulering via

• Kennisoverdracht en Technologische advies

• Kennisverruiming (Onderzoek ) en Kennisimplementatie (studies, demonstraties)

• Vanaf 1 april: nieuw VLAIO project (50% subsidie) i.k.v. clusterbeleid

o Innovatief Bedrijfsnetwerk Groen Licht Vlaanderen (lees cluster, + vzw)

o Samenwerken rond digitalisering van verlichting

o Nieuwe partnerships: elektronica, ICT, automatisatie, netwerken

Consortium Groen Licht Vlaanderen> 60 bedrijven, instellingen, organisaties

WFrans

Catherine Lootens6

Contact

• Contact:

o KU Leuven Technologiecampus Gent

Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen (FIIW) - Energie

Laboratorium voor Lichttechnologie

Gebroeders De Smetstraat 1, 9000 Gent

Websites: www.lichttechnologie.be en www.groenlichtvlaanderen.be

Email: info@groenlichtvlaanderen.be of info@lichttechnologie.be

o Contactpersoon: Catherine Lootens (09/265.87.13)

Catherine Lootens7

Downloads http://www.lichttechnologie.be/nl/laboratorium/downloads-groen-

licht-vlaanderen/folders

Publicaties

• Licht in scholeno http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=bbr

i&sub=laboratory&pag=lab_daylight&art=activity-

synthesis&niv01=publications&niv02=BBRI&niv0

3=form

• Brochure Energiezuinige

verlichting voor kmo’so http://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/reli

ghting-voor-kmo-1

Catherine Lootens 8

Introductie

Grootheden licht

Catherine Lootens10

Lichtstroom

LichtsterkteVerlichtingssterkte

Luminantie

Mogelijke renovaties van de verlichting

• Lampvervangingen

o Zelfde lamptype

o Ander lamptype

• Aanpassingen verlichtingstoestel

o Bij vervanging van lamp (vb. T8 naar led buis)

o Bij vervanging van de randapparatuur (transfo, driver, ballast, voeding,…)

o Bij vervanging van optiek + lamp + sturing (box-in-box)

• Vernieuwing van de volledige verlichtingsinstallatie (=relighting→REG premies)

o Verlichtingstoestellen één op een vervangen

o Aantal en positie van verlichtingstoestellen wijzigt

o + Invoeren lichtregelsysteem

Catherine Lootens11

Meer dan alleen maar voorzien in zuinige verlichting

• Keuze lichtbron – klassieke lichtbron of led?

• Keuze armatuur

o Uitstralingspatroon – direct, indirect, accent, asymmetrisch, wallwash..

o Rendement: LOR (>85%)

o Verblinding vermijden (UGR)

• Keuze lichtregelsysteem – dimmen, schakelen, aanpassen kleur

• (Keuze lichtconcept – rustig, neutraal, dramatisch)

• (Keuze kleur en materialen van wanden, plafond, vloer, meubilair)

Relighting is dus

Relighten met oog voor visueel comfort

• Correct verlichtingsniveau

• Juiste kleurtint

• Goede kleurweergave

• Uniforme verlichting

• Geen flikkering

• Beperken van verblinding

• Voldoende contrasten

Catherine Lootens13

Energiebesparing met beter licht

Catherine Lootens

• Beperken van vermogen én branduren met beter visueel

comfort

• 3 peilers

o Daglicht

o Kunstlicht

o Lichtregelsystemen

14

Maria Middelares Gent - Bron: Llox Architecten

Wetgeving

Codex over het welzijn op het werk, norm

voor werkplekverlichting, EPB,..

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens16

• Nieuw KB van 25/03/2016

o KB tot wijziging van het KB van 10/10/2012 tot

vaststelling van de algemene basiseisen waaraan

arbeidsplaatsen moeten beantwoorden

o Bevat naast eisen rond verlichtingsaspecten, ook eisen

rond ventilatie: eis concentratie CO2<1200ppm

• Link naar KB en Bijlageno http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=201603

2517&table_name=wet

o http://www.cesi.be/sites/default/files/lieux_de_travail_-_ar_250316.pdf

Codex over het welzijn op het werk (oud KB)

• Titel III – Arbeidsplaatsen Hoofdstuk I – Basiseisen Afdeling III –

Verlichting (Afdelingen I tot VII: KB van 10 oktober 2012)

o Artikel 33.• De werkgever zorgt ervoor dat er op de arbeidsplaats voldoende daglicht binnenkomt en dat

indien dit niet mogelijk is, er een adequate kunstverlichting aanwezig is.

• De kunstmatige verlichting omvat een algemene verlichtingsinstallatie die, in voorkomend

geval, aangevuld wordt met een plaatselijke verlichtingsinstallatie.

• De kunstmatige verlichting op de arbeidsplaatsen en wegen is van die aard dat het risico op

ongevallen wordt voorkomen en deze verlichting mag zelf geen ongevallenrisico voor de

werknemers opleveren.

o Art. 34.• Arbeidsplaatsen waar werknemers bij het uitvallen van de kunstverlichting aan bijzondere

risico’s zijn blootgesteld, zijn uitgerust met een voldoende sterke noodverlichting.

Artikel 33 blijft behouden, artikels 34 en 35 zijn aangepast

Catherine Lootens17

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens18

• nieuw KB van 25 maart 2016: Artikel 1.

o Artikel 34 van het koninklijk besluit van 10 oktober 2012 tot vaststelling

van de algemene basiseisen waaraan arbeidsplaatsen moeten

beantwoorden, wordt vervangen als volgt :

′′Art. 34. De werkgever bepaalt, op grond van de resultaten van een

risicoanalyse, aan welke voorwaarden de verlichting van de

arbeidsplaatsen, al dan niet in open lucht, evenals van de werkposten

moet beantwoorden teneinde ongevallen door de aanwezigheid van

voorwerpen of hindernissen en vermoeidheid van de ogen te voorkomen. De

werkgever die de vereisten van de norm NBN EN 12464-1 en de norm NBN

EN 12464-2 toepast bij het bepalen van de voorwaarden inzake

verlichting wordt vermoed te hebben gehandeld in overeenstemming met

het eerste lid. Wanneer de werkgever de normen bedoeld in het tweede

lid niet wenst toe te passen, moet de verlichting tenminste beantwoorden aan

de voorwaarden die zijn vastgesteld in bijlage 2.′′

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens19

• Bijlage 2: Op de werkposten is de gemiddelde verlichtingssterkte van het

werkvlak voldoende voor de uit te voeren taken, en is, gemeten op het

werkvlak, of bij afwezigheid van een werkvlak op een horizontale hoogte van

0,85 meter van de grond, ten minste:

o 200 lux voor refter, kleedkamer, wasplaats, landbouwactiviteiten, brouwerij, ruw

assembleerwerk;

o 300 lux voor bakkerij, machinewerk, middelmatig precies assembleerwerk, fruit

sorteren, wasserij, lassen, garage, receptie, kopieerwerk, kinderopvang, klaslokaal,

auditorium, sporthal;

o 500 lux voor EHBO-lokaal, laboratoria, controleruimten, precisie machinewerk, fijn

assembleerwerk, autoassemblage, keuken, slachthuis, productcontrole, kapsalon,

schoenmakerij, boekbinderij, drukkerij, spinnerij, weverij, houtbewerking,

bureauwerk, vergaderzaal;

o 750 lux voor glasbewerking, materiaalinspectie, precisie-assemblage, naaiwerk,

verfspuiten, technisch tekenen;

o 1000 lux voor precisiewerk, kleurinspectie, juweelproductie, medisch

onderzoekslokaal.

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens20

• Bijlage 2 – vervolg: Op plaatsen die enkel dienen voor verplaatsing is de

verlichtingssterkte gemeten op de vloer ten minste :

o 5 lux voor kolenopslag, houtopslag, stapelplaatsen met occasioneel verkeer, buiten

gelegen doorgangen voor voetgangers, autoparking;

o 10 lux voor algemene verlichting van havens, risicovrije zones in de petrochemie en

gelijkaardige industrieën, opslag van verzaagd hout, wegen voor traag verkeer

(minder dan 10 km per uur) van bijvoorbeeld fietsen of heftrucks;

o 20 lux voor auto- en containeropslagplaatsen in havens, normaal autoverkeer, in- en

uitritten van parkings;

o 50 lux voor industrieterreinen, opslagzones buiten, risicogebieden in havens,

olieopslagtanks, koeltorens, pompgemalen, waterzuiveringsinstallaties, plaatsen

voor laden en ontladen, materiaalbehandeling in havens, bouwwerf, opslaghal

zonder manueel werk;

o 100 lux voor verplaatsingszones in het bedrijf, gangen, trappen, magazijnen.

Te allen tijde ( ? Gegarandeerde minimale verlichtingssterkte)

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens21

• Bijlage 2 – vervolg: • Indien er werknemers zijn met een grotere lichtbehoefte omwille van oogafwijkingen of

leeftijd moet de verlichtingssterkte hieraan aangepast worden.

• De verlichting van het werkvlak moet gelijkmatig verdeeld zijn. Snelle en sterke

overgangen in de verlichtingssterkte van het werkvlak en de onmiddellijk aangrenzende

zone moeten vermeden worden. De lampen mogen geen flikkering of stroboscopie

verschijnselen vertonen. Er mag geen hinderlijke verblinding door directe of indirecte

waarneming van heldere lichtbronnen in het gezichtsveld optreden.

• Indien op een werkvlak een gemiddelde verlichtingssterkte groter dan 200 lux nodig is

mag zij bekomen worden door middel van een plaatselijke verlichting, mits de installatie

voor de algemene verlichting alleen reeds, in elk geval, op dezelfde plaats een

gemiddelde verlichtingssterkte van minimum 200 lux verzekert.

• De kunstmatige verlichting mag de kleuren van de veiligheids- en

gezondheidssignalering en de pictogrammen niet wijzigen. De lampen die gebruikt

worden voor de verlichting van het werkvlak hebben een kleurweergave-index van 80 of

meer en een kleurtemperatuur die aangepast is aan de taak.

• Bij de keuze van de soort en de plaatsing van de lampen moeten de veiligheidsrisico's

die onderhoud en vervanging van lampen met zich meebrengen in rekening gebracht

worden."

Codex over het welzijn op het werk

Catherine Lootens22

• nieuw KB van 25 maart 2016: Artikel 2.

o Artikel 35 van hetzelfde besluit wordt vervangen als volgt : ′′ Art. 35.

Arbeidsplaatsen waar werknemers bij het uitvallen van de kunstverlichting aan

een verhoogd risico zijn blootgesteld, zijn uitgerust met een verlichting die

bijdraagt aan de veiligheid van de personen die bezig zijn met een mogelijk

gevaarlijke activiteit of zich in een mogelijk gevaarlijke situatie bevinden en

die het hen mogelijk maakt een gepaste afsluitprocedure uit te voeren voor

de veiligheid van de bediener en andere aanwezigen in het gebouw. De

sterkte van deze verlichting mag niet minder zijn dan 10 % van de

normaal vereiste verlichtingssterkte voor de betreffende taak.′′

NBN EN 12464-1

• Licht en verlichting Werkplekverlichting – Deel 1: Binnenwerkplekken

• Aanbevelingen rond

visueel comfort

• Verlichtingssterkte: E

• Beheersing van verblinding:

UGR

• Kleurweergave: Ra

• Uniformiteit: U0

• Laatste revisie: Juli 2011

• Ook aanbevelingen

daglicht

Catherine Lootens23

NBN – EN 12464-1

24

KLEURWEERGAVEMeestal >80 maar bv in

ziekenhuizen >90 vereist

(consultatie)

Verlichtingssterkte

&

Gelijkmatigheid

VERBLINDINGSGRAAD

Catherine Lootens

EPB – nieuwe gebouwen

Catherine Lootens25

• EPB - energieprestatie

• Verslaggeving bevat ook aandeel verlichting

• Op basis van ‘energie-efficientie + visueel comfort’

• 2017: EPN = E55(EUP)+E90(ASB)

• EPN: niet-residentiële gebouwen

• EUP: utilitaire gebouwen (scholen + kantoren)

• ASB: ‘andere specifieke bestemmingen’

• Uitzondering: sommige industrie en landbouw gebouwen

• Verslaggeving verlichting:

o Niets berekenen: waarde bij ontstentenis (hoog)

o Eenvoudige berekening (op basis van Flux codes – geen

databanken!)

o Berekening via (geaccrediteerde) lichtplanning software

Impact verlichting op E-peil

Catherine Lootens26

• WTCB publicatie: EPU – Verlichting in tertiaire gebouwen

http://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=publications

&sub=infofiches&pag=48&art=9

EPB – bestaande gebouwen

Catherine Lootens27

• Bij vervangen, vernieuwen of toevoegen van technische

installaties;

• Bestaande gebouwen bij renovatie of functiewijziging;

• Binnen EPB-regelgeving:

• Stedenbouwkundige vergunning/melding (met uitgebreid

dossier);

• Aanvragen vanaf 1/1/2015

• http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epb/d

oc/installatie-eisenrenovaties2015.pdf

• Ook voor zorgsector!

• Iets minder aandacht voor visueel comfort

Eisenpakket

Catherine Lootens28

installatie-eisen bij renovatie

ketels

en

elektrische

WPDirect

elektrische verwarming

Elektrische doorstromers

en boilers

Circulatie leidingen

koeling

Energie prestatie van

ventilatie systemen

verlichting

Verlichting

Catherine Lootens29

EIS: Maximaal equivalent specifiek geïnstalleerd

vermogen [W/m²]:

wequiv = w fpres fday fdim ≤ wequiv, max

Met:

wequiv = equivalent specifiek geïnstalleerd vermogen;

wequiv, max = het maximaal equivalent geïnstalleerd vermogen;

w = specifiek geïnstalleerd vermogen;

fpres = correctiefactor voor aanwezigheidsdetectie;

fday = correctiefactor voor daglichtsturing;

fdim = correctiefactor voor dimmen (andere dan daglichtafhankelijk dimmen).

Correctiefactoren voor sturing

Functie Type ruimte

Maximaal

equivalent

specifiek

geïnstalleerd

vermogen [W/m²]

wequiv, max

Aanwezighei

ds-detectie

fpres

Daglicht

-sturing

fday

Dimmen

fdim

Logeerfunctie Slaapkamer 7,5 0,4 0,8 0,9

Kantoor Bureau (individueel, collectief) 15 0,7 0,8 0,9

Openlandschapskantoor 10 0,9 0,8 0,9

Vergaderzaal 15 0,5 0,8 0,9

Onderwijs Leslokalen 12,8 0,75 0,8 0,9

Lerarenlokaal 10 0,7 0,8 0,9

Gezondheidszorg

met verblijf Ziekenhuiskamer 10 1 0,8 0,9

Gezondheidszorg

zonder verblijf

Behandelings- en

onderzoekskamers 12,5 0,7 0,8 0,9

Medische lokalen 25 0,7 0,8 0,9

Bijeenkomst Wachtzaal, klantenzone 7,5 1 0,8 0,9

Auditorium 12,5 0,7 0,8 0,9

Bibliotheek 10 1 0,8 0,9

Expositiehal 10 1 0,8 0,9

Toneelzaal, spektakelzaal 10 1 0,8 0,9

Receptie, Onthaal 10 1 0,8 0,9

Restaurant 10 1 0,8 0,9

HandelWinkel voor meubilair, tapijten,

textiel 15 1 0,8 0,9

Voedingswinkel 17,5 1 0,8 0,9

Doe-het-zelf winkel 17,5 1 0,8 0,9

Supermarkt, groot warenhuis 20 1 0,8 0,9

Sport Turnzaal 10 0,8 0,8 0,9

Fitnesszaal 10 0,8 0,8 0,9

Catherine Lootens30

Verlichting

kantoor

• voorbeeld: open kantoor –

uitgerust met led armaturen

o Wequiv, max = 10 W/m²

o Totaal geïnstalleerd vermogen

(vaste toestellen, all-in): 600 W

o Oppervlakte: 100m²

Wequiv = 6 W/m²

o Aanwezigheidsdetectie,

daglichtsturing, dimming:

o 6W/m² x 0,9 x 0,8x 0,9 =

3,89 W/m² < 10 W/m².

• Niet echt streng

• En geen eis ‘visueel comfort’

Catherine Lootens 31

Led of traditionele

lichtbronnen?

32

Lichtbronnen

33

• Kies voor efficiënte(re) lichtbronnen

o Fluorescentie lagedruk gasontlading (lineaire, circulaire, compacte)

o Led

o Metaalhalide hogedruk gasontlading

• Te vermijden:

o Gloeilampen

o Halogeenlampen

o Hogedruk kwikdamplampen

Catherine Lootens

Lichtbronnen

Catherine Lootens34

Rendement led

Catherine Lootens35

• We zitten op koers – it’s all about LED!

o chip/module – 150 lm/W

o armatuur – 120 lm/W

o lamp – 80 lm/W

• Vraag steeds naar

o systeemrendement (LER) armatuur

o ook in lm/w

o Incl. verliezen (van lenzen, driver, diffusor,..)

Wit licht met led

Lichtstroom- en kleurbehoud

Catherine Lootens37

Levensduur led

Catherine Lootens

• Led gaat (meestal) niet kapot maar dooft uit

• Hoe levensduur bepalen?

38

Welke levensduur voor traditionele

lichtbronnen?

Levensduur

Lumenbehoud

- -

Defecten

• Vooral gebaseerd op defecten

• Lichtstroombehoud T5 – 90% einde levensduur

(20.000u)

Catherine Lootens39

Welke levensduur voor led?

Levensduur

Lumenbehoud

- -

Defecten

• Lumen depreciatie en defecten zijn belangrijk in

levensduurdefinitie van led

• Introductie definitie levensduur LxBy

• Defecten Fz

Catherine Lootens40

Randapparatuur

Catherine Lootens41

• Kies voor een elektronisch voorschakelapparaato Specifiek voor ontladingstechnieken

o Vanaf 2017 enige toegelaten technologie (eco-design)

o Klasse A aanbevolen (Elektronische ballast)

o A1,A2,A3: Elektronische voorschakelapparaten

• Voordelen:o Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast

o Kleiner in omvang en gewicht

o Betere cos phi

o Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger

o Flikkervrije ontsteking van de lampen

o Levensduur lamp hoger

o Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld

o Mogelijkheid tot dimming

o Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding, aanwezigheidsdetectie,..)

Kwaliteit led drivers verbeteren

Catherine Lootens

• Kies ook voor kwalitatieve led drivers

o Impact op levensduur

• Driver is zwakste schakel

o Impact op compatibiliteit van led voor dimming

• Tegen 2018 wordt oplossing verwacht

• Overzicht – WTCB documenthttp://www.wtcb.be/homepage/download.cfm?dtype=publ&doc=dimmen_retrofitlampen.pdf&lang=nl

o Impact op flikker en stroboscopische effecten

42

Rol van de armatuur

Armaturen

Kies voor de juiste én efficiënte armatuur

o Rendement η of LOR (Light Output Ratio)

• Reflectoren/optieken/diffusors

• Nieuw: led armaturen; geen LOR( meestal =1) maar LER (luminaire efficacy rate in lm/W)

o Hou rekening met het stralingsprofiel

• breedstralend/diepstralend/asymmetrisch = fotometrie

• Indirect/direct

o Let ook op voor verblinding!

• Liefst laag-luminante armaturen

• Geen piek verblinding

• Led armaturen – meer onderzoek nodig

o Hou rekening met vereiste IP factor

LOR 0,92 (92%)

–Lamp : 58W - 5000 lm

–Rendement optiek (η, LOR): 92%

–Armatuurlichtsterkte : 4600 lm

–Lichtverlies : 400 lm

Catherine Lootens44

Armaturen

• Let op het juiste stralingsprofiel

• Direct/indirect – breedstralend - diepstralend

Catherine Lootens45

Armaturen

• Let op verblinding en weerkaatsing

o Kies voor Laag-luminante armaturen

o UGR: Unified glare rating (CIE)

• UGR≤19

• NBN-EN 12464-1

Catherine Lootens46

Discomfort glare voor niet-uniforme

lichtbronnen

Wat met de verblindingsaspecten met led armaturen die

niet uniform zijn

Option 1:

• Alternative UGR calculation

Option 2:

• New Discomfort Glare index

Doctoraatsonderzoek

Laboratorium voor Lichttechnologie KU Leuven

Catherine Lootens47

Levensduur led of led armatuur

Levensduur

Lumenbehoud

Lamp Armatuur

Defecten

Kleur

verschil?

Catherine Lootens48

Led armatuur

• De uitval van één led bepaalt niet het einde van de

levensduur van de armatuur

• Veel verschillende componenten – uitval driver bepaalt wel

de levensduur van de armatuur

Catherine Lootens49

Levensduur van een armatuur• Welke led levensduur?

• Levensduur driver is bepalende

factor

Catherine Lootens

spreiding van 29 uitgevallen armaturen (#5400)

voor een totale brandduur van 34 miljoen branduren

voor één type OV armatuur

50

Lichtregelsystemen

Lichtregelsystemen

• Dimmen: beperken vermogen• Centraal

• Lokaal

• Energiebeheerssysteem

o bewegingsafhankelijk

o tijdssturing (scenario’s)

o daglichttoetreding

- bij overdimensionering (Ei)

- Nieuw bij led: constant light output

• Schakelen: beperken branduren

o bewegingsafhankelijk

o tijdsturing (scenario’s)

o Daglichttoetreding

• Variëren van kleurtemperatuur

o Tunable white

Opmerkingen

• Opgelet

o Fluorescentielampen 100 uren laten inbranden zonder dimming

o Led – flikker!

• Extra voordelen:

o 35 tot 45% besparing

o BIJ CLO: ook levensduur is langer

• Beste voor EPB

o Manual on - Automatic Off

• Veelvuldig schakelen kan de levensduur van traditionele lampen beperken

• Human Centric Lighting

Catherine Lootens52

Wat brengt de

toekomst?

• De hete hangijzers…

o Welke levensduur? L80B50 – L90B10

o Levensduur of gebruiksduur?

o Compatibiliteit vervangingslampen met dimmers

o Nieuwe metriek nodig voor• Verblinding (UGR – unified glare rating)

• CRI

o Kleurconsistentie of - shift (in functie van tijd)

o Flikker

o Gebrek aan standaarden

o Prijs

Wat kan verbeteren bij led

Catherine Lootens54

• De uitdagingen…

o Digitalisering• IoT

• PoE

• DATA

o Extra technologie toevoegen

o Lifi (VLC)

• Betere kleurweergave - Witter dan wit?

Uitdagingen led

• Integreren van extra technologie

• Verlichting: led driver, dimmer, DALI +

o Sensoren: temperatuur, tijd, elektrisch (Vf, I), (dag)licht,

omgevingsconditie, bezetting/beweging

o Controllers: lichtregelsysteem, data management, uitlezen

sensoren

o Connectivity: Bluetooth, Wifi

o Extra? Camera’s,…

• DATA mining

Bron: Xicato

Led – innovaties blijven komen

Led-verlichtingstoestellen als hub voor nieuwe

technologieën

Catherine Lootens

• Toepassingen/diensten op de verlichting

o Indoor lokalisatie • Armaturen gebruiken als bakens (bluetooth)

• Binnenruimte navigatie (vind producten, vind merken, ..)

• Klantgerichte lokalisatie (productinfo, kortingsbonnen, ..)

o Analyses van gebouwen• Geïntegreerde sensoren traceren het gebruik van het gebouw

• Beweging/bezetting

• Koppeling van bakens

o Optimaal gebruik van gebouwen• Optimalisatie verkoop (verkeersstromen)

• Crowd control

o Energie en facility management• Verbruiken, onderhoud

57

Samenwerken rond de digitalisering van

verlichting

Samenwerking rond de digitalisering van

verlichting

Catherine Lootens59

• IBN Groen Licht Vlaanderen

o Trefwoorden: verlichting, digitalisering, multi-disciplinair

o Het consortium Groen Licht Vlaanderen wil een clusterwerking

opzetten rond de nieuwe tendens van het digitaliseren en

informatiseren van verlichting. De focus ligt op het creëren van een

multidisciplinaire samenwerking die de ontwikkeling van

innovatieve systemen en business modellen mogelijk maakt om zo

de digitalisering van verlichting vooruit te helpen en

verlichtingssystemen te realiseren die het comfort en welzijn

verhogen en de energieconsumptie verder doen dalen. Lees meer