Green Deal 010 EIWITSHIFT OP ONS BORD

26/04/2021

GREENDEALS.BEVlaamse overheid

DEELNEMERS

INITIATIEFNEMERS

N I C EN I C E

FOOD FOR FREEDOM

AGENTSCHAPZORG &GEZONDHEID

1

Green Deal 010 Eiwitshift op ons bord Artikel 1. Deelnemende partijen

Initiatiefnemers

1. Minister Zuhal Demir, Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme, en het Departement Omgeving, vertegenwoordigd door dhr. Peter Cabus in zijn functie als Secretaris-generaal

2. Agentschap Zorg & Gezondheid, vertegenwoordigd door dhr. Dirk Dewolf in zijn functie als Administrateur-generaal

3. Departement Landbouw & Visserij, vertegenwoordigd door mevr. Patricia De Clercq in haar functie als Secretaris-generaal

4. KU Leuven, vertegenwoordigd door dhr. Gerard Govers in zijn functie als Vicerector Duurzaamheid

5. Next Food Chain, vertegenwoordigd door mevr. Aude Goovaerts in haar functie als Projectmanager Voeding

6. The Shift, vertegenwoordigd door mevr. Marie Delvaulx in haar functie als Directeur 7. UGent, vertegenwoordigd door dhr. Jeroen Vanden Berghe in zijn functie als Logistiek

Beheerder UGent 8. Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, vertegenwoordigd door mevr. Linda De Boeck in haar

functie als Directeur Hierna ‘de initiatiefnemers’ genoemd

Deelnemende partijen

9. Abinda, vertegenwoordigd door mevr. Marie-Astrid Dossche in haar functie als CEO 10. ALDI België, vertegenwoordigd door mevr. Ruth Broeckaert in haar functie als Manager

Corporate Responsibility 11. Alpro, vertegenwoordigd door mevr. Ann De Jaeger in haar functie als VP General Counsel

& Head Corporate Affairs Alpro 12. Arteveldehogeschool, vertegenwoordigd door dhr. Tomas Legrand in zijn functie als

Algemeen Directeur 13. Arvesta, vertegenwoordigd door dhr. Niek Depoorter in zijn functie als BU Director Agri

Hort 14. Atelier m. Foodlab, vertegenwoordigd door mevr. Rosemarie Verlinden in haar functie als

Mede-oprichter 15. Barentz, vertegenwoordigd door dhr. Hervé de Caritat in zijn functie als Sales Manager 16. Beanlife, vertegenwoordigd door mevr. Winnie Poncelet in haar functie als Zaakvoerder 17. Bio-Planet, vertegenwoordigd door dhr. Jan Van Holsbeke in zijn functie als Manager Bio-

Planet 18. Bond Beter Leefmilieu, vertegenwoordigd door dhr. Danny Jacobs in zijn functie als

Directeur 19. BonRill, vertegenwoordigd door mevr. Caroline Vercauteren in haar functie als Business

Developer

2

20. Buurtsuper.be, vertegenwoordigd door dhr. Luc Ardies in zijn functie als Gedelegeerd Bestuurder

21. Buurtwinkels OKay, vertegenwoordigd door mevr. Michon Van Doorn in haar functie als Marketing Manager

22. Carrefour, vertegenwoordigd door mevr. Sophie Lerouge in haar functie als Directeur Marketing

23. Colruyt Laagste Prijzen, vertegenwoordigd door dhr. Guy Elewaut, Directeur Marketing 24. Compass Group Belgium, vertegenwoordigd door dhr. Seppe Eloot in zijn functie als

Sustainability Manager Compass Group Belgium 25. Danone Belgium, vertegenwoordigd door mevr. Nathalie Pfaff in haar functie als Country

Director Danone Belgium 26. De Hobbit, vertegenwoordigd door mevr. Marie-Astrid Dossche in haar functie als CEO 27. Delhaize, vertegenwoordigd door dhr. Illya Van Den Borre in zijn functie als Senior Vice

President Human Resources & Corporate Affairs 28. EVA vzw, vertegenwoordigd door dhr. Jan Orbie in zijn functie als Bestuurder 29. GoodPlanet Belgium, vertegenwoordigd door dhr. Jo Van Cauwenberge in zijn functie als

Directeur 30. Greenway Foods, vertegenwoordigd door dhr. Cedric Hanet in zijn functie als Partner

Greenway Foods 31. Greenyard, vertegenwoordigd door dhr. Hein Deprez in zijn functie als Co-CEO en dhr.

Marc Zwaaneveld in zijn functie als Co-CEO 32. Het Facilitair Bedrijf, vertegenwoordigd door dhr. Frank Geets in zijn functie als

Administrateur-generaal 33. Hogeschool VIVES, vertegenwoordigd door mevr. Isabel Vanslembrouck in haar functie als

Directeur Onderzoek en Dienstverlening 34. IKEA Belgium, vertegenwoordigd door dhr. Roel Michiels in zijn functie als IKEA Food

Country Manager 35. ILVO, vertegenwoordigd door dhr. Joris Relaes in zijn functie als Administrateur-generaal 36. Imperial Meat Products, vertegenwoordigd door dhr. Remco Kok in zijn functie als CEO 37. KRIKET, vertegenwoordigd door dhr. Michiel Van Meervenne in zijn functie als Founder 38. La Vie Est Belle BV, vertegenwoordigd door dhr. Matthias Blanckaert in zijn functie als

Algemeen Directeur 39. Lidl België & Luxemburg, vertegenwoordigd door dhr. Hendrik Van Wilderode in zijn

functie als Directeur Inkoop & Marketing 40. Nestlé Belgilux, vertegenwoordigd door dhr. Arthur Duquesne de la Vinelle in zijn functie

als Business Manager Food 41. Peas & Beans, vertegenwoordigd door dhr. Thomas Truyen in zijn functie als Oprichter 42. POM West-Vlaanderen, vertegenwoordigd door dhr. Lieven Tack in zijn functie als

Algemeen Directeur 43. PXL Agro- en biotechnologie, vertegenwoordigd door dhr. Tony Remans in zijn functie als

Opleidingshoofd Agro- en Biotechnologie 44. PXL-Catering, vertegenwoordigd door dhr. Rudy Rampelberg in zijn functie als

Diensthoofd PXL-Catering 45. Rikolto, vertegenwoordigd door dhr. Jan Wyckaert in zijn functie als directeur 46. SmartWithFood, vertegenwoordigd door dhr. Ignace De Nollin in zijn functie als Managing

Director

3

47. Sodexo, vertegenwoordigd door dhr. Michel Croisé in zijn functie als President Sodexo België-Luxemburg

48. Solucious, vertegenwoordigd door dhr. Yves Van den Brande in zijn functie als Business Unit Manager Solucious

49. Stad Brugge, vertegenwoordigd door mevr. Minou Esquenet in haar functie als Schepen van Klimaat en Milieu

50. Stad Gent, vertegenwoordigd door mevr. Tine Heyse in haar functie als Schepen van Milieu, Klimaat, Wonen en Internationale Solidariteit

51. Stad Leuven, vertegenwoordigd door dhr. David Dessers in zijn functie als Schepen van Mobiliteit, Klimaat en Duurzaamheid, Landbouw en Consumptie

52. Stad Oostende, vertegenwoordigd door dhr. Bart Tommelein in zijn functie als Burgemeester en mevr. Siegelinde Lacoere in haar functie als Algemeen Directeur

53. Takeaway.com, vertegenwoordigd door mevr. Siska De Lombaerde in haar functie als Country Director BE/LU

54. Test Aankoop, vertegenwoordigd door dhr. Simon November in zijn functie als Woordvoerder Test Aankoop

55. The Chalo Company, vertegenwoordigd door mevr. Gita Van den Boer in haar functie als CEO & Co-Founder

56. Toerisme Vlaanderen, vertegenwoordigd door dhr. Peter De Wilde in zijn functie als CEO 57. TOR Royal, vertegenwoordigd door mevr. Lies Hackelbracht in haar functie als CEO 58. Unilever België, vertegenwoordigd door mevr. Silvia Wiesner in haar functie als General

Manager Unilever België 59. Velt vzw, vertegenwoordigd door dhr. Stijn Overloop in zijn functie als Directeur 60. Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten, vertegenwoordigd door mevr. Amy Verbeke in

haar functie als Voorzitter Commissie Duurzaamheid 61. VLAM, incl. NICE, vertegenwoordigd door dhr. Filip Fontaine in zijn functie als Algemeen

Directeur 62. VMM, vertegenwoordigd door dhr. Bernard De Potter in zijn functie als Administrateur-

generaal 63. VVSG, vertegenwoordigd door dhr. Kris Snijkers in zijn functie als Algemeen Directeur 64. WWF-België, vertegenwoordigd door mevr. Sofie Luyten in haar functie als Deputy-CEO /

Policy Director 65. ZORG Leuven, vertegenwoordigd door mevr. Christiane Klewais, Diensthoofd Aankoop en

Logistiek

Hierna ‘de deelnemende partijen’ genoemd.

Artikel 2. Algemene en specifieke overwegingen

Algemene overwegingen

- Algemene overweging 1: De Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties vormen een leidraad voor een betere en duurzame toekomst voor iedereen. Voeding is een thema dat doorheen de verschillende SDG’s loopt. De inhoud van deze Green Deal wil integraal bijdragen aan het verzekeren van duurzame consumptiepatronen (SDG 12) waarbij de consument toegang heeft tot veilige, voedzame en voldoende voeding (SDG 2). Tegelijk nemen we actie

4

om de klimaatverandering tegen te gaan (SDG 13) waarbij we bedrijven ondersteunen en stimuleren om te innoveren (SDG 9). De Green Deal zet in op partnerschappen om deze doelstellingen te bereiken (SDG 17). Met deze Green Deal onderschrijven we het gemeenschappelijke belang van deze SDG’s en willen we een steentje bijdragen tot deze doelstellingen. In 2021 zullen de Verenigde Naties de focus op duurzame voedselsystemen verhogen door de UN Food Systems Summit.

- Algemene overweging 2: De aandacht voor duurzame voedselsystemen is erg groot, zowel in Vlaanderen als op internationaal vlak. De Europese Commissie publiceerde in 2020 de ‘Boer tot Bord Strategie’ waarin dit thema duidelijk naar voor komt. De link met de Europese Biodiversiteitsstrategie is ook duidelijk aanwezig. De Vlaamse regering heeft zich tot doel gesteld een sterk en geïntegreerd Vlaams voedselbeleid te ontwikkelen en heeft een Vlaamse voedselstrategie in het vooruitzicht gesteld. Deze wordt opgehangen aan vier strategische doelstellingen:

1. Voluit voor een veerkrachtige voedseleconomie 2. Voedsel verbindt boer en burger 3. Circulair en duurzaam ondernemen voor de toekomst 4. Gezonde en duurzame voeding voor iedereen

Het uitwerken van een eiwitstrategie van veld tot bord draagt bij aan de vier strategische doelstellingen. Recent werd daarom de Vlaamse Eiwitstrategie 2021-2030 gelanceerd. De ‘Green Deal Eiwitshift op ons bord’ sluit aan bij de Europese en Vlaamse ambities rond voedselbeleid en draagt als concrete actie bij aan de Vlaamse eiwitstrategie.

- Algemene overweging 3: Eiwitten zijn onmisbaar als bouwstof voor het lichaam in groei, voor het aanmaken van bloedcellen, enzymen en hormonen en voor het onderhoud en herstel van lichaamsweefsels. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan eiwitten kunnen van dierlijke (vlees, vis, zeevruchten, insecten, melk en melkproducten, eieren), microbiële of plantaardige herkomst (granen, peulvruchten, noten, zaden, algen, microalgen) zijn.

- Algemene overweging 4:

Het voedingspatroon van de Vlaming is divers en van een hoge kwaliteit maar voldoet niet aan de algemene voedingsaanbevelingen. Naast het feit dat we in het algemeen te veel eten, kenmerkt het eetpatroon van de gemiddelde Vlaming zich verhoudingsgewijs door een te hoog aandeel dierlijke producten en vooral ook producten met een hoge energieaanbreng maar tegelijkertijd een lage voedingswaarde. Daarnaast eet de gemiddelde Vlaming vooral te weinig groenten en fruit, volle granen en peulvruchten. Deze situatie draagt bij tot een negatieve impact op het leefmilieu en op onze gezondheid.

- Algemene overweging 5: Het aantal flexitariërs, vegetariërs en veganisten is de laatste jaren toegenomen. De Vlaming staat open om meer plantaardig te gaan eten. Om de evolutie naar een gezonder, duurzamer en evenwichtiger voedingspatroon te bestendigen, willen we de Vlaming hierin ondersteunen en stimuleren door mogelijke drijfveren te ondersteunen en drempels weg te werken.

- Algemene overweging 6: Het milieubewustzijn van de Vlaming groeit en hij/zij vindt zijn/haar eigen rol belangrijk om een positieve bijdrage te leveren aan het leefmilieu. Een goede toekomst vrijwaren voor de volgende generaties is hierbij een belangrijke drijfveer.

5

- Algemene overweging 7: De voedingsdriehoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven geeft de richting aan hoe de Vlaamse eetgewoonten zouden moeten evolueren om de gezondheid te bevorderen en tegelijk de druk op het milieu te beperken. De voedingsdriehoek geeft het advies om de algemene inname van dierlijke eiwitbronnen (voornamelijk vlees) te verminderen en meer variatie in de eiwitbronnen te brengen door ze deels te vervangen door peulvruchten, noten, zaden, volle granen en andere alternatieve eiwitbronnen. In mei 2021 wordt de milieu-onderbouwing van de voedingsdriehoek gepubliceerd.

- Algemene overweging 8: De laatste Belgische voedselconsumptiepeiling toont aan dat de consumptieverhouding dierlijke/plantaardige eiwitten op dit moment ongeveer 60/40 is. Deze verhouding moet dus worden bijgesteld. In een gezond voedingspatroon en om de milieu-impact te verlagen, halen we verhoudingsgewijs meer eiwitten uit plantaardige bronnen. We streven op lange termijn naar een verhouding waar 60% van onze eiwitbehoefte wordt ingevuld door plantaardige eiwitbronnen en 40% door dierlijke. Het verschuiven van deze verhouding wordt een eiwittransitie of eiwitshift genoemd. In de milieu-onderbouwing van de voedingsdriehoek wordt hier dieper op ingegaan.

Specifieke overwegingen

Milieuvoetafdruk

Algemeen bekeken hebben dierlijke producten een grotere milieuvoetafdruk dan plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten, granen en sommige andere vleesvervangers. Per kilogram eiwit en per kilocalorie vereisen ze meer land en water en veroorzaken ze meer broeikasgasemissies en stikstofverliezen naar water en lucht. Daarenboven is de impact op de biodiversiteit hoger bij dierlijke productie. Hoewel de voetafdruk van producten en productiemethodes sterk varieert, is de milieuwinst van voedingspatronen met minder dierlijke producten behoorlijk.

Dierlijke producten maken deel uit van een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon, want zij vormen een belangrijke schakel in ons voedingssysteem en dragen bij aan de levering van een aantal essentiële voedingsstoffen. De hoeveelheid vlees en andere dierlijke producten die we eten, draagt echter sterk bij tot de totale milieu-impact van ons voedingspatroon. Minder vlees consumeren is dan ook een van de belangrijkste adviezen om de ecologische voetafdruk van ons voedingspatroon te verkleinen.

Naast een betere verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitbronnen, zijn ook betere keuzes mogelijk binnen de vleescategorie. Gevogelte heeft een lagere ecologische voetafdruk dan varkensvlees dat op zijn beurt beter scoort dan rundsvlees. Ook worden er inspanningen geleverd om de milieu-impact van dierlijke producten te verminderen. Deze Green Deal erkent deze inspanningen en doet in geen enkele zin afbreuk aan deze initiatieven.

6

Gezondheidsimpact

Voedingspatronen rijk aan ongeraffineerde of minimaal bewerkte plantaardige producten zoals volle granen, groenten, fruit, peulvruchten en noten verlagen het risico op tal van chronische ziekten. Ze verkleinen het risico op coronaire hartziekten en beroerte. Verder zijn deze patronen geassocieerd met een lager risico op diabetes type 2 en darmkanker. Voeding gerelateerde ziekten leggen een enorme druk op de betaalbaarheid van onze gezondheidszorg. Weinig of niet-bewerkte producten van dierlijke oorsprong (vis, eieren, melkproducten, wit en rood vlees) passen in een gezond voedingspatroon. Ze leveren een bijdrage aan de inname van hoogwaardige eiwitten, B-vitaminen en mineralen. In de huidige consumptiepatronen neemt voeding van dierlijke oorsprong (met name rood en bewerkt vlees) een te grote plaats in. Volgens de laatste Voedselconsumptiepeiling (VCP) van 2014 krijgen we met onze huidige voedingsgewoonten meer dan genoeg eiwitten binnen. Een vermindering van de inname van dierlijke producten door deze (gedeeltelijk) te vervangen door plantaardige of alternatieve eiwitbronnen is een positief neveneffect waarbij we niet meteen hoeven te vrezen voor een eiwittekort. Hierbij moeten we voldoende oog hebben voor doelgroepen die een risico lopen op eiwittekorten zoals kinderen, zwangere vrouwen en ouderen. Daarnaast moeten we oog hebben voor de eiwitkwaliteit (aminozuurprofiel en eiwitverteerbaarheid). De Voedingsdriehoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven raadt aan om plantaardige producten als basis voor elke maaltijd te nemen en dierlijke producten als een aanvulling te beschouwen. Meer variatie in de eiwitbronnen is hierbij het codewoord: wissel doorheen de week af tussen plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten, noten en tofu en vis, gevogelte en rood vlees. Ook het verkleinen van de portiegrootte is een stap in de goede richting. De voorkeur ligt bij niet of weinig bewerkte producten. Producten met een hoge energieaanbreng en een hoog gehalte aan vet, suiker en zout, maar weinig of geen voedzame stoffen zoals vitaminen, mineralen en vezels zijn zo veel als mogelijk te vermijden.

Economische impact

De Vlaamse agro-voedingssector is een diverse en hoogkwalitatieve keten met een grote diversiteit aan spelers. Zij vormen de ruggengraat van ons voedingssysteem. Vlaanderen kent een performante landbouwsector en een sterke en innoverende voedingsnijverheid. Het is als de grootste industriële sector één van de steunpilaren van onze economie. Een van de drijvende krachten binnen de voedingsindustrie is de plantaardige sector. De werkgelegenheid in deze sector is de laatste vijftien jaar met bijna 52 procent gestegen.

7

Het huidige Vlaamse voedselsysteem dient verder te verduurzamen op economisch, ecologisch en sociaal vlak. In dit kader biedt de eiwitshift kansen voor lokale producenten, voedingsbedrijven, retailers, cateraars en horeca die hierop willen inspelen en zo bijdragen aan de verduurzaming van het voedselsysteem. Uit een rapport van het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO) blijkt dat Vlaanderen op het wetenschappelijk, economisch en landbouwkundig domein de sleutels in handen heeft om van de shift naar een meer duurzaam voedingspatroon een succes te maken. Eén van de belangrijkste aanbevelingen is om de krachten van het bedrijfsleven, onderzoeksinstellingen, overheden en ngo’s te bundelen met als doel kennis uit te wisselen, gezamenlijke projecten te starten, financieringsmogelijkheden te benutten en de sector te promoten. Met steun van VLAIO nam Flanders’ FOOD na dit onderzoek het thema eiwittransitie op in zijn strategisch plan als speerpuntcluster voor de agrovoedingsindustrie. Deze Green Deal draagt bij aan het uitvoeren van de aanbevelingen van de studie en de ambities van de speerpuntcluster op vlak van eiwitten.

Principes

De deelnemende partijen van de ‘Green Deal 010 Eiwitshift op ons bord’ onderschrijven de volgende principes.

1. De Green Deal is belangrijk om de eiwitshift op consumptievlak te versterken.

2. We streven naar een lekker, betaalbaar, duurzaam, gezond en evenwichtig voedingspatroon met een betere verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten en deze uit alternatieve bronnen, met oog voor de Belgische eetcultuur en kansen voor lokale economische ontwikkeling en innovatie.

3. We vertrekken vanuit een inspirerend en positief verhaal. De partners moeten zich in de doelstellingen kunnen vinden.

4. De deelnemende partijen engageren zich om concrete en meetbare acties te ondernemen.

5. We willen werken aan een vergroting van het draagvlak rond een eiwitshift. Hierbij komen we samen naar buiten met een duidelijk doel en een eenduidige boodschap. Tegelijk is er oog voor de diversiteit in de samenleving en in de groep van partners.

6. De acties in deze Green Deal dragen bij aan de doelstelling ervan.

7. Met deze Green Deal maken we reeds werk van langetermijndoelstellingen. Zowel korte als lange termijn zijn belangrijk voor dit samenwerkingsverband waarbij de lange termijn een richtpunt vormt.

8. Een eiwitshift streeft naar winst op vlak van milieu, gezondheid, economie en innovatie.

9. Dit samenwerkingsverband staat open voor iedere actor die kan bijdragen aan de doelstelling van deze Green Deal.

8

Artikel 3. Doel

Een eiwitshift bereiken we niet van vandaag op morgen. De doelstelling overstijgt de duurtijd van deze Green Deal. Het doel van deze Green Deal is om de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in de Vlaamse consumptie te verbeteren met het zicht op een verhouding van 40/60 dierlijke/plantaardige eiwitten tegen 2030. Daarnaast willen we een vermindering van de totale inname van eiwitten bekomen om overconsumptie te vermijden.

Studies tonen aan dat een vermindering van de consumptie van dierlijke eiwitten én een toenemende consumptie van hoogwaardige plantaardige of alternatieve eiwitten zowel een positief effect hebben op de gezondheid als op het milieu. Dit houdt kansen in voor de Vlaamse agro-voedingsketen die we ten volle willen ondersteunen. Gezien de toekomstige uitdagingen en opportuniteiten op het vlak van milieu, economie en gezondheid, ondersteunen we de agro-voedingsketen in de eiwitshift.

Artikel 4. Tijdsduur

De Green Deal zal vier jaar in beslag nemen en loopt af op 1 april 2025. Jaarlijks wordt er een voortgangsrapportage en evaluatie voorzien. Artikel 5. Niet‐afdwingbaarheid van de Green Deal als inspanningsverbintenis

De Green Deal is een inspanningsverbintenis en geen resultaatsverbintenis tussen de partijen die het document ondertekenen. De partijen komen bovendien overeen dat de afspraken opgenomen in de Green Deal niet in rechte afdwingbaar zijn. De partijen engageren zich ertoe om, met wederzijds respect, gedurende de termijn van de Green Deal, samen te werken aan de succesvolle uitvoering van de Green Deal.

Artikel 6. Opsomming algemene acties

Om werk te maken van de doelstellingen, zijn er een veelheid aan acties mogelijk. De deelnemende partijen werken acties uit in één of meerdere categorieën.

1. Informeren, inspireren & communiceren

We brengen goede praktijken in kaart waarbij we elkaar inspireren. Handelingsperspectieven vormen een interessante leidraad om de consument te helpen. We brengen de huidige kennis samen en verfijnen de handelingsperspectieven. Belangrijk is om te communiceren over plantaardige en alternatieve eiwitbronnen, maar evengoed over het belang van meer weinig tot niet-bewerkte producten en de nieuwe plaats van dierlijke producten in een duurzaam en gezond voedingspatroon.

2. Onderzoek & innovatie

Zonder een adequaat aanbod, mogen we niet verwachten dat de consument zal meegaan in het verhaal. We willen het aanbod verbeteren en beter afstemmen op de verhoogde vraag naar lekkere, gezonde, duurzame en kwalitatieve producten.

9

Om te weten waar we naar toe willen, kunnen we leren uit het verleden. Willen we de consumenten begeleiden in de eiwitshift, moeten we een goed zicht krijgen op hoe ons eetgedrag wordt gestuurd. We brengen daarom het gedrag alsook de drempels en drijfveren van de consumenten in kaart waarbij we zicht krijgen op de oorsprong van onze huidige voedingscultuur. We werken hierbij rond voedselroutines.

3. Visie & instrumenten

We moedigen partijen binnen en buiten deze Green Deal aan om de visie door te vertalen in hun eigen instrumentarium. Elke actor, van privé tot overheid, kan hiertoe bijdragen met hun eigen instrumenten en acties. De bestaande instrumenten kunnen geheroriënteerd worden om het doel te bereiken.

4. Omgeving & aanbod

We willen de flexitariër bereiken, de consument die niet dagelijks vlees consumeert maar vlees niet volledig schrapt uit zijn/haar voedingspatroon. Dankzij gerichte acties, het inzetten van gedragsinzichten en nudging, kunnen we deze groep vergroten en helpen om betere aankoopkeuzes te maken. Zo maken we van de beste keuze de meest eenvoudige en logische keuze.

5. Monitoring

Meten is weten. Om de vinger aan de pols te houden, brengen we cijfers samen en wordt er nieuw onderzoek gedaan. Zo kunnen we de evolutie opvolgen en eventuele bijsturingen voorstellen.

Artikel 7. Opsomming deelnemers met hun specifieke engagementen

De deelnemers engageren zich om in het kader van de Green Deal Eiwitshift op ons bord onderstaande acties uit te voeren. Deze opsomming geldt als een startset van acties. In de Green Deal zullen opportuniteiten gecreëerd worden om nieuwe acties te formuleren, al dan niet in de vorm van nieuwe samenwerkingen. Gedurende de looptijd van de Green Deal is er dan ook de kans om bijkomende acties te registreren. Deze zullen beschikbaar worden gesteld op de website en in het voorgangsrapport.

Abinda

- Abinda ondersteunt een onderzoek naar een valorisatie van bierdraf (eiwitgehalte 15-25%), en zijn mogelijke functionele eigenschappen in de voedingssector.

- Abinda engageert zich om de communicatie omtrent plantaardige eiwitten en vegetarische voeding naar het brede publiek te voeren, in samenwerking met koks en influencers.

Agentschap Zorg & Gezondheid

- Agentschap Zorg & Gezondheid heeft een beheersovereenkomst VBSO met het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw afgesloten (2021-2025). Door het subsidiëren van verschillende acties, die opgenomen zijn in het jaarplan, zoals de implementatie van de driehoek voor gezonde en milieuverantwoorde voeding, aandacht voor de duurzaamheidscomponent

10

binnen de receptenapp Zeker Gezond, communicatie bv. herhaling van de peulvruchtencampagne, e-learning en webinar aanbevelingen voedingsdriehoek … werkt het Agentschap Zorg & Gezondheid mee aan de eiwitshift die gezondheidsbevorderend werkt en de gezondheidsdoelstelling ‘De Vlaming leeft gezonder in 2025’ mee nastreeft.

- Agentschap Zorg & Gezondheid zal de ervaringen in de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

ALDI België

- ALDI België zal het huidige aanbod vegetarische en veganistische producten evalueren, met oog op het uitbreiden of optimaliseren van dat aanbod tegen 1 april 2025.

- ALDI België engageert zich om de vegetarische en veganistische producten van de groep ALDI Nord te rebranden tegen 1 april 2025. Dit zal ervoor zorgen dat vegetarische en veganistische producten aantrekkelijker en gemakkelijker herkenbaar zijn voor de klant.

- ALDI België engageert zich tot het onderzoeken in welke mate de plaatsing van vegetarische en veganistische producten in de winkel een impact heeft op de verkoop tegen 1 april 2025. Op basis daarvan zullen we - in de mate van het mogelijke - de plaatsing optimaliseren.

- ALDI België zal de communicatie over vegetarische en veganistische producten via de eigen communicatiekanalen versterken.

- ALDI België zal de kennis en best practices verworven uit de Green Deal delen binnen de groep ALDI NORD om zo de impact van de Green Deal Eiwitshift te vergroten.

Alpro

- Alpro neemt een voortrekkersrol op om van plantaardig een positieve dagelijkse keuze te maken, goed voor planeet aarde en haar bewoners door een gericht communicatieplan. Het promoten van gezonder eten en duurzamer leven door mensen de kans te bieden over te schakelen op plantaardige alternatieven voor zuivel vormt de basisdoelstelling.

- Alpro creëert met de Alpro Foundation al sinds 1996 een onafhankelijk forum voor academici en ervaringsdeskundigen om kennis te delen en een beter begrip te creëren over de impact van plantaardig eten op de gezondheid van de mens en onze planeet. Alpro nodigt deelnemers van Green Deal uit voor uitwisseling expertise opgebouwd door Alpro foundation of opzetten van mogelijke samenwerkingen.

- Alpro engageert zich om blijvend nutritionele en duurzame optimalisatie na te streven door middel van innovatie en een divers en uitgebreid portfolio plantaardige producten. Alpro wil beleidsmakers oproepen en stimuleren om de meer aandacht te schenken aan de rol van plantaardige voeding in aanbevelingen naar bijvoorbeeld diëtisten en scholen om een duurzame gedragsverandering en bewustzijn te creëren.

Atelier m. Foodlab

- Atelier m., een creatief-wetenschappelijk lab, wil op een inspirerende manier inzetten op de eiwitshift als onderdeel van ‘het voedsel van de toekomst’. Het wil zijn klant bewustmaken via verschillende kanalen: aanwezigheid op en organisatie van tastings, workshops en culinaire events, ontwikkeling van innovatieve producten, creatie van een kinderkookboek en dergelijke meer.

11

Arteveldehogeschool

- Arteveldehogeschool engageert zich om concrete samenwerkingskansen m.b.t. de eiwitshift tussen de expertisenetwerken en diensten enerzijds, en betrokken bedrijven en organisaties anderzijds te exploreren. Op basis van concrete onderzoeks- en ontwerpvragen van bedrijven en organisaties wordt binnen Arteveldehogeschool geëxploreerd hoe medewerkers en/of studenten hieraan kunnen bijdragen, hetzij via opdrachten voor en door studenten (bv. bachelorproeven, stages, community service learning, design labs, enz.), hetzij via dienstverlening, hetzij via kennisdeling. De 5 expertisenetwerken van Arteveldehogeschool zijn: 1. Business en Management, 2. Communicatie, Media en Design, 3. Gezondheid en Zorg, 4. Mens en Samenleving en 5. Onderwijs.

- Arteveldehogeschool engageert zich om een symposium over de eiwittransitie te faciliteren voor de Green Deal partners.

- Arteveldehogeschool engageert zich om een webinar over de eiwittransitie te organiseren en te verspreiden onder medewerkers en partners.

- Arteveldehogeschool engageert zich om studenten Event & Projectmanagement de kans te geven een plantaardig event in te richten.

- Arteveldehogeschool en UGent/BE4LIFE engageren zich om één of meerdere projectaanvragen in te dienen om theoretische inzichten om het voedingspatroon te verduurzamen te vertalen naar concrete richtlijnen, praktische toepassingen en methodes die overheden, producenten, retailers en startups in hun dagelijkse werking kunnen inpassen. Hiertoe zullen ze een congres/onderzoeksdag organiseren die zowel focust op academisch onderzoek als op disseminatie naar het brede publiek.

- Arteveldehogeschool en UGent engageren zich om een reeks activiteiten voor studenten en medewerkers te organiseren om te informeren, inspireren en communiceren rond de eiwitshift. Dat zouden activiteiten kunnen zijn zoals een filmavond, kookworkshop, webinar met spreker, debatavonden en wetenschapscafés, proevertjesacties, challenges en andere gerichte acties met de eiwitshift als thema.

- Arteveldehogeschool engageert zich samen met Peas & Beans om onderzoek te doen naar perceptie, marketing en implementatie van lokaal geproduceerde peulvruchten in de Vlaamse markt.

- Arteveldehogeschoo engageert zich om samen met Test Aankoop dieper en verdergaand onderzoek te verrichten over het aanbod van hoogwaardige, plantaardige eiwitten op de Belgische markt. Hierbij wordt de positionering van verschillende plantaardige eiwitalternatieven in de verschillende supermarktketens in kaart gebracht met het oog op een verandering in aankoopgedrag van de consumenten.

- Arteveldehogeschool en BonRill voeren onderzoek naar de implementatie van plantaardige eiwitproducten door klassieke vleesverwerkingsbedrijven.

- Arteveldehogeschool en BonRill voeren onderzoek naar hoe vegetariërs, veganisten en flexitariërs plantaardige eiwitproducten gemaakt door vleesverwerkende bedrijven percipiëren om op basis daarvan een gedegen marketing campagne op te zetten.

- Arteveldehogeschool engageert zich om samen met EVAvzw te informeren, inspireren en communiceren over de eiwitshift via stageopdrachten en andere praktijkgerichte, educatieve werkvormen.

12

- Arteveldehogeschool engageert zich om samen met IKEA Belgium verdergaand onderzoek te verrichten over het aanbod van hoogwaardige, plantaardige eiwitten in de bedrijfskantines, restaurants en voedingsverkooppunten van IKEA. Hierbij wordt de positionering van verschillende plantaardige eiwitalternatieven in kaart gebracht met het oog op een verandering in aankoopgedrag van de consumenten en bedrijfsmedewerkers. Ook een opvolging van de consumentenbevraging rond plantaardige voeding wordt voorzien.

- Arteveldehogeschool ontwikkelt in opdracht van Departement Omgeving een leidraad klimaateducatie voor basis- en secundair onderwijs. De leidraad bevat naast pedagogische en didactische aanwijzingen, ook inhoudelijke kennis rond klimaatverandering. Er wordt ingegaan op o.a. de oorzaken van klimaatverandering en op manieren om de carbon footprint te verlagen. Voeding en de eiwittransitie worden hierbij ook behandeld.

- Arteveldehogeschool neemt in samenwerking met Stad Gent deel aan het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ van het Departement Omgeving.

- Arteveldehogeschool en Greenway Foods engageren zich om marktonderzoek te doen rond plantaardige producten en dit te implementeren in een duurzaam marketingplan.

- Arteveldehogeschool engageert zich om de uitbater te ondersteunen om eiwitshift bevorderende zaken te realiseren in het studentenrestaurant van Arteveldehogeschool met specifieke acties zoals aanbod, maandacties, nudgingacties en dergelijke meer.

- Arteveldehogeschool engageert zich samen met De Hobbit om te onderzoeken hoe de consument staat t.o.v. de eerste generatie vleesvervangers (tempeh/tofu/seitan) en hoe deze beter bekend kunnen worden gemaakt via sociale media.

Arvesta

- Arvesta engageert zich voor een ruimer aanbod plantaardige eiwitten. Als belangrijke speler in de land- en tuinbouw engageren we ons om verder te werken aan de ontwikkeling van bestaande en nieuwe teelten van lokale plantaardige eiwitten. We doen in samenwerking met landbouwers, partners uit de voedingsindustrie en onderzoeksinstellingen. Op die manier bouwen we mee aan een duurzamer voedselsysteem.

Barentz

- Barentz zal minstens jaarlijks een interne en/of externe smaaksessie organiseren om aan te tonen dat plantaardige producten lekker kunnen zijn en weinig inspanningen vragen.

Beanlife

- Beanlife engageert zich om de consumptie van lokaal geteelde peulvruchten te promoten en om voor minstens 80% met lokaal geteelde peulvruchten te werken in zijn productie van tempeh.

Bio-Planet

- Bio-Planet engageert zich om plantaardige producten een minstens gelijkwaardige plaats te geven naast dierlijke producten. Zowel in breedte en diepte van het assortiment, plaats in de winkel, promo's en communicatie.

13

Bond Beter Leefmilieu

- Bond Beter Leefmilieu zal samen met Garden Gourmet een brede groep bedrijven uit de hele voedingsketen betrekken bij het opstarten van de werkgroep 'de doorbraak van de eiwittransitie binnen de landbouw'. Met deze groep bedrijven die zich doorheen verschillende schakels van de keten bevinden komen we twee maal per jaar samen voor het definiëren van hefbomen, barrières en het ontwikkelen van projecten die van de eiwittransitie ook voor de Vlaamse landbouw een succes maken.

- Bond Beter Leefmilieu zal samen met Greenway Foods duidelijkheid scheppen in Vlaanderen over wat mag en niet mag betreffende benamingen van vleesvervangers.

- Bond Beter Leefmilieu zal de ervaringen van de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

- Bond Beter Leefmilieu zet zijn visie op de toekomst rond een beter eiwit evenwicht neer binnen de roadmap eiwittransitie van Flanders' FOOD. Door deze strategische onderzoeks- en innovatieagenda versterken we het innovatiepotentieel rond dit thema binnen de Vlaamse voedingsindustrie.

BonRill

- BonRill en Arteveldehogeschool voeren onderzoek naar hoe vegetariërs, veganisten en flexitariërs plantaardige eiwitproducten gemaakt door vleesverwerkende bedrijven percipiëren om op basis daarvan een gedegen marketing campagne op te zetten.

- BonRill en Arteveldehogeschool voeren onderzoek naar de implementatie van plantaardige eiwitproducten door klassieke vleesverwerkingsbedrijven.

Buurtsuper.be

- Buurtsuper.be zal in de eigen communicatiekanalen de eiwitshift onder de aandacht brengen door praktische cases te brengen van leden om anderen te inspireren.

- Buurtsuper.be is bereid om mee de schouders te zetten onder een sensibiliseringscampagne om de consumptie van groenten, fruit, volle granen en peulvruchten bij de Vlaming te stimuleren.

Buurtwinkels OKay

- Buurtwinkels OKay engageert zich om een breder aanbod in plantaardige producten aan te bieden aan onze klanten. Het aanbod omvat zowel assortiment, plaats als communicatie.

Carrefour Belgium

- Carrefour Belgium engageert zich ertoe om zijn assortiment plantbased producten verder te uit te bouwen in functie van de noden van zijn klanten.

- Carrefour neemt verschillende initiatieven om de zichtbaarheid van deze producten te verhogen in de winkel via aangepaste balisage en in zijn eigen communicatiekanalen

- Carrefour promoot de consumptie van plantbased producten dankzij initiatieven als Donderdag Veggiedag bij Carrefour, en veggie challenges op social media en in het klantenmagazine, en begeleidt klanten met concrete tips voor een evenwichtige voeding

- Carrefour biedt inspirerende veggierecepten aan in zijn offline en online kanalen

14

Colruyt Laagste Prijzen

- Colruyt Laagste Prijzen engageert zich om het aanbod aan te passen aan de klantennoden, meer bepaald voor het assortiment dat een blijvende dynamiek volgt en waar nodig wordt uitgebreid.

- Colruyt Laagste Prijzen zal een inspirerende en drempelverlagende communicatie voeren voor plantaardige producten.

- Colruyt Laagste Prijzen zal de zichtbaarheid van deze producten in de winkel optimaliseren.

- Colruyt Laagste Prijzen zal in contact treden met klanten om de behoeften rond plantaardige producten nog dieper te begrijpen.

Compass Group Belgium

- Compass Group Belgium engageert zich om hun klanten verder bij te sturen naar duurzamere recepten in de centrale menu-planning. Naast deze graduele transitie plant Compass Group Belgium jaarlijks een sensibilisatieweek met recepten met plantaardige eiwitbronnen. Naast het voedingsaanbod wordt gedurende die week via schermen en posters rechtstreeks gecommuniceerd naar zowel klanten en eindconsumenten.

Danone Belgium

- Danone Belgium zal communiceren over een flexitarisch voedingspatroon als onderdeel van duurzame voeding waaronder plantaardige producten (in lijn met de officiële aanbevelingen). Dit zal gebeuren via verschillende kanalen zowel naar de eigen werknemers als naar een extern publiek (bv. zorgprofessionals en consumenten).

- Danone Belgium zal in de eigen bedrijfskantine elke dag een plantaardig/vegetarisch aanbod te voorzien waarbij ten minste één dag een uitsluitend vegetarisch aanbod van warme maaltijden.

- Danone Belgium zal vanaf 2021 verder onderzoeken doen over de behoeften van de consument wat betreft plantaardige producten.

De Hobbit

- De Hobbit neemt actief deel in een onderzoek naar B12 in plantaardige eiwitbronnen, waarvan de resultaten openbaar gemaakt zullen worden, en staat open voor andere onderzoeken naar plantaardige eiwitbronnen, steeds binnen de restricties voor biologische voeding.

- De Hobbit engageert zich ertoe om de communicatie omtrent plantaardige eiwitten, en plantaardige voeding, in samenwerking met koks en influencers naar het brede publiek te voeren. Om een breder publiek aan te spreken wordt er gewerkt aan een nieuw receptenboekje met input van influencers die niet vegetarisch/veganistisch zijn.

- De Hobbit engageert zich samen Arteveldehogeschool met om te onderzoeken hoe de consument staat t.o.v. de eerste generatie vleesvervangers (tempeh/tofu/seitan) en hoe deze beter bekend kunnen worden gemaakt via sociale media.

Delhaize

- Delhaize engageert zich het aanbod in het plantbased assortiment te optimaliseren alsook de zichtbaarheid hiervan voor de klanten te verbeteren.

15

- Delhaize biedt inspiratie voor recepten aan zowel online als offline en optimaliseert deze voor vegetariërs en flexitariërs.

Departement Landbouw & Visserij

- Departement Landbouw & Visserij zal ervaringen uit de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergiën

- Departement Landbouw & Visserij engageert zich om een bijdrage te leveren aan de monitoring.

- Departement Landbouw & Visserij zal de mogelijkheden verkennen tot het nemen van acties binnen het eigen instrumentarium.

Departement Omgeving

- Het Departement Omgeving engageert zich om inhoud en kennis te verzorgen om de werking van de Green Deal, door middel van voedselroutines, te verzekeren.

- Het Departement Omgeving engageert zich om bij te dragen in de monitoring van de eiwitshift in Vlaanderen.

- Departement Omgeving werkt met medewerking van Stad Gent, Stad Oostende, UGent, Arteveldehogeschool en Hogeschool VIVES het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ uit.

- Departement Omgeving zal samen met het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg en Gezondheid) de onderbouwing rond milieu-aspecten van voeding en de integratie ervan met gezondheid in de voedingsdriehoek (waaronder de boodschap 'eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voedingsmiddelen') verspreiden naar partners, stakeholders en algemeen publiek.

- Departement Omgeving zal de ervaringen van de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

- Departement Omgeving ontwikkelt in samenwerking met Arteveldehogeschool een leidraad klimaateducatie voor basis- en secundair onderwijs. De leidraad bevat naast pedagogische en didactische aanwijzingen, ook inhoudelijke kennis rond klimaatverandering. Er wordt ingegaan op o.a. de oorzaken van klimaatverandering en op manieren om de carbon footprint te verlagen. Voeding en de eiwittransitie worden hierbij ook behandeld.

- Milieuzorg Op School van het Departement Omgeving engageert zich samen met Rikolto en GoodPlanet Belgium tot het verkennen van mogelijkheden om de eiwitshift te versterken in de werking naar Vlaamse lagere en middelbare scholen in het kader van GoodFood@School. Dit houdt onder meer het ontwikkelen van actiefiches, educatief materiaal en het organiseren van een challenge in om scholen een week lang extra te motiveren een inspanning te leveren.

EVA vzw

- EVA vzw engageert zich om de komende jaren volop in te zetten op laagdrempelige campagnes voor een breed publiek zoals de VeggieChallenge. Hierbij worden, onder meer, verschillende partners van de Green Deal betrokken.

16

- EVA vzw zet campagnes op gericht op foodprofessionals en begeleidt hun om het plantaardige aanbod uit te breiden zodat het makkelijk wordt voor consumenten om ook buitenshuis gezonde, lekkere duurzame maaltijden te eten.

- EVA vzw en Next Food Chain houden elke twee jaar een brede consumentenbevraging over de houding ten opzichte van plantaardige eiwitten.

- EVA vzw heeft een werking met BOS+ richting Vlaamse hotelscholen waar aandacht wordt geschonken aan een duurzame, plantaardige keuken. Ze gaan na of een vervolgtraject mogelijk is vanaf 2022.

- EVA vzw engageert zich om samen met Arteveldehogeschool te informeren, inspireren en communiceren over de eiwitshift via stageopdrachten en andere praktijkgerichte, educatieve werkvormen.

GoodPlanet Belgium

- GoodPlanet zet samen met partners uit de Green Deal de workshop PlantAardig (w)eten op in het lager en secundair onderwijs met een aangepaste aanpak per leeftijdsgroep.

- GoodPlanet zal scholen engageren om een gezond en duurzaam voedingsbeleid uit te werken en hen hierbij ondersteunen.

- GoodPlanet zal via workshops de logistiek medewerkers van kinderdagverblijven handvaten aanreiken om van gezonde en duurzame voeding een haalbare kaart te maken. Hierbij wordt ingezoomd op peulvruchten als voedingsbron.

- GoodPlanet zet via workshops gericht naar ondernemingen adviezen rond duurzame voeding om in de praktijk dankzijn culinaire tips en inspiratie. Ook een virtuele aanpak is mogelijk.

- GoodPlanet Belgium engageert zich samen met Rikolto en Milieuzorg Op School van het Departement Omgeving tot het verkennen van mogelijkheden om de eiwitshift te versterken in de werking naar Vlaamse lagere en middelbare scholen in het kader van GoodFood@School. Dit houdt onder meer het ontwikkelen van actiefiches, educatief materiaal en het organiseren van een challenge in om scholen een week lang extra te motiveren een inspanning te leveren.

Greenway Foods

- Greenway Foods zal samen met PXL-Catering een communicatief pilootproject opzetten. De focus ligt op sensibiliseren door de klimaatwinst van duurzame maaltijden te becijferen en te communiceren. Het doel is om met de resultaten van dit pilootproject en de evolutie in de tijd andere grootkeukens en bedrijfsrestaurants te inspireren.

- Greenway Foods zal samen met Bond Beter Leefmilieu duidelijkheid scheppen in Vlaanderen over wat mag en niet mag betreffende benamingen van vleesvervangers.

- Greenway Foods en Arteveldehogeschool engageren zich om marktonderzoek te doen rond plantaardige producten en dit te implementeren in een duurzaam marketingplan.

Greenyard

- Greenyard zal het aanbod aan peulvruchten in het assortiment verder uitbreiden en afstemmen op de verhoogde vraag naar plantaardige voeding. Gebruiksgemak vormt de belangrijkste innovatiepijler met het oog op het aanbieden van makkelijke, snelle en aangename gerechten. Hiertoe engageert Greenyard zich om de ontwikkeling van

17

gemaksgerechten op basis van peulvruchten nadrukkelijk op de agenda te zetten bij zijn klanten en ketenpartners.

- Greenyard engageert zich om specifieke inhoud (i.e. recepten, gezondheidsvoordelen, fun facts, ...) rond peulvruchten te ontwikkelen met het oog op het inspireren van consumenten. Hiertoe zetten ze diverse communicatiekanalen (incl. sociale media) in. Aanvullend zal ook in B2B-communicatie bijkomend aandacht besteden worden aan de mogelijkheden van peulvruchten om in te zetten op de bredere trend naar plantaardige voeding.

Het Facilitair Bedrijf

- Het Facilitair Bedrijf zal het ruime gamma aan vegetarische producten uitbreiden met een vegan aanbod. Voor de broodjes waren er reeds vegan alternatieven en op termijn zal er worden gestreefd naar wekelijks minimaal één veganistische warme maaltijd. In samenwerking met BE Vegan worden er workshops georganiseerd voor alle chefs en koks om hen bewust te maken van veganistisch koken.

- Het Facilitair Bedrijf zal ervoor zorgen dat bij de communicatie van het aanbod de vegetarische producten op de eerste plaats worden gezet. Dit zal toegepast worden op de vernieuwde website bij de dagschotels, warme snacks, … en bij het broodbeleg ook op de affiches van ons aanbod in de koffiebars. Het Facilitair Bedrijf engageert zich om na te gaan hoe dit idee op termijn kan worden doorgetrokken naar de uitscheptogen in de restaurants.

Hogeschool VIVES

- Hogeschool VIVES voert onderzoek naar de teelt, verwerking en valorisatie van alternatieve eiwitbronnen. Er wordt nagegaan welke mogelijkheden er zijn tot samenwerking met partners uit de Green Deal.

- Hogeschool VIVES neemt deel aan het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ van het Departement Omgeving.

IKEA Belgium

- IKEA Belgium engageert zich om 50% van alle hoofdmaaltijden in het IKEA restaurant plantbased te maken tegen 2025.

- IKEA Belgium zal in de prijszetting de gezonde en milieuvriendelijke alternatieven nooit hoger prijzen dan de alternatieven.

- IKEA Belgium zal nudging technieken inzetten om klanten te stimuleren meer plantaardig te eten.

- IKEA engageert zich om samen met Arteveldehogeschool verdergaand onderzoek te verrichten over het aanbod van hoogwaardige, plantaardige eiwitten in de bedrijfskantines, restaurants en voedingsverkooppunten van IKEA. Hierbij wordt de positionering van verschillende plantaardige eiwitalternatieven in kaart gebracht met het oog op een verandering in aankoopgedrag van de consumenten en bedrijfsmedewerkers. Ook een opvolging van de consumentenbevraging rond plantaardige voeding wordt voorzien.

18

ILVO

- ILVO zal in het kader van de eiwitshift onderzoek uitvoeren van veld tot vork rond eiwitrijke plantaardige gewassen.

- ILVO zal de ervaringen van de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

- ILVO heeft een onderzoeksagenda met een specifieke onderzoekslijn rond eiwitdiversificatie en betrekt waar mogelijk hierbij de deelnemers van de Green Deal.

- ILVO zal in deze Green Deal onderzoeksnoden oppikken bij organisaties in de volledige agrofoodkolom via specifieke vragen en in co-creatie uitwerken via de diverse living labs.

- ILVO verspreidt onderzoeksresultaten over deze thematiek bij stakeholders en de bredere maatschappij via webinars, contactdagen en dergelijke meer (bijvoorbeeld project Peas & Beans).

Imperial Meat Products

- Imperial Meat Products engageert zich met het merk Aoste de consument te helpen de stap naar meer plantaardige eiwitten te zetten. Concreet betekent dit het verder ondersteunen alsook uitbreiden van het huidige vegetarische gamma.

- Imperial Meat Products wil met de lancering van het innovatieve gamma Aoste Plus, inzetten op iedereen die bewuste keuzes wil maken, zonder in te boeten op smaak. Gezonder, beter voor het milieu én even lekker. Het gamma bevat snacks en broodbeleg met dezelfde vertrouwde Aoste smaak, maar dan met 30% minder vet en met 15% meer groenten.

- Imperial Meat Products zet uitgebreid in op consumentenonderzoeken om nog beter te kunnen inspelen op de noden van de flexitariërs. Niet alleen als doel om de juiste product portfolio aan te kunnen bieden maar vooral om nadien aan de hand van communicatiecampagnes de consument te inspireren en informeren over het belang van plantaardige alternatieven voor elk van ons.

KRIKET

- KRIKET engageert zich om bij te dragen aan de Green Deal door producten op basis van krekels op een toegankelijke manier naar een zo breed mogelijk publiek te brengen, met als uiteindelijk doel de eiwitconsumptie te verduurzamen.

- KRIKET engageert zich om via een samenwerking met HoGent een tweejaarlijkse ‘insectenbarometer’ op te zetten, waarbij op wetenschappelijke wijze de evolutie van het eten van insecten, en de perceptie hierover in Vlaanderen, zal gemeten worden.

- KRIKET engageert zich om de eiwitshift te stimuleren door de consument te informeren over de voordelen van insecten als duurzame, voedzame alternatieve eiwitbron. Dit zowel via digitale weg, als via een samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen, door het opzetten van info-/proefsessies.

- KRIKET engageert zich om het circulaire potentieel van het lokaal kweken van krekels als alternatieve eiwitbron te onderzoeken. Samen met verschillende Vlaamse onderzoeksinstellingen en partners zal een praktijkonderzoek worden opgezet, waarbij bekeken wordt welke reststromen geschikt zijn voor de krekelkweek.

- KRIKET engageert zich om de resultaten van al deze projecten uitvoerig en proactief te delen, om via kennisdeling de eiwitshift zo veel mogelijk te versnellen.

19

KU Leuven

- KU Leuven streeft naar een verhoging van het aanbod van plantaardige alternatieven in personeels- en studentenrestaurants.

- KU Leuven stimuleert zijn cateraars in een beleid waarbij gezonde en duurzame maaltijden de primaire keuze worden. Een eerste stap in deze richting is de invoering van een ‘Earth’ optie in lunch- en event-formules, een volledig vegetarisch aanbod. Dit proces is reeds in 2019 gestart, maar wordt verdergezet en uitgebreid naar alle eenheden binnen de KU Leuven.

- KU Leuven stimuleert en informeert zijn personeelsleden en studenten om te kiezen voor de meest gezonde en duurzame optie, waarbij plantaardige eiwitten een belangrijk onderdeel vormen. Nudging of online communicatie zijn hierbij mogelijke voorbeelden. Het ‘Green Office for KU Leuven’ blijft studenten aanmoedigen om meer plantaardige eiwitten te consumeren via campagnes en het organiseren van workshops en lezingen. Ook bottom-up initiatieven zullen worden aangemoedigd.

- KU Leuven zal binnen de werkgroep voeding en landbouw van Metaforum het thema eiwitshift opnemen in zijn programma met o.a. een lunchdebat.

- KU Leuven geeft de Green Deal Eiwitshift een plaats in het kader van het FUTURES4FOOD project dat specifiek focust op de eiwittransitie in België door het samenbrengen van de kennis van verschillende disciplines (economie, filosofie, humane wetenschappen, wetenschappen, geneeskunde, geografie en ingenieurswetenschappen) en het actief betrekken van sleutelactoren van de agro-voedingsketen.

- KU Leuven, als partner binnen Agrolink-Vlaanderen, zal de ervaringen van de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

La Vie Est Belle BV

- La Vie Est Belle BV zet partnerships op om (nieuwe) eiwitgewassen te telen en werkt aan afzet door deze te verwerken tot een vernieuwend eindproduct. Hierbij worden landbouwers, kenniscentra en afzetketens zoals retailers betrokken.

Lidl België & Luxemburg

- Lidl engageert zich om de omzet van zowel het vegetarische als van het vegan assortiment te verdubbelen tussen 2020 en 2025, door een combinatie van een groter aantal artikelen en meer promotie.

- Lidl zet jaarlijks sensibiliseringsacties op. Dit kan zowel kleinschalig (bv. het in de kijker zetten in de folder of op sociale media) als grootschalig (bv. campagne met één of meerdere partners).

- Lidl brengt, in het kader van SBTi-gevalideerde klimaatdoelstellingen, de CO2-reductie mogelijkheden van het assortiment in kaart, inclusief de verhouding dierlijke vs plantaardige grondstoffen.

- Lidl neemt actief deel (als sponsor en waarnemer) aan het Soy2Grow project dat gecoördineerd wordt door het ILVO.

20

Nestlé Belgilux

- Nestlé Belgilux engageert zich met het merk Garden Gourmet om samen met EVA vzw jaarlijks de VeggieChallenge te ondersteunen om zo een breed publiek te sensibiliseren over de voordelen van plantaardige voeding in ons voedingspatroon.

- Nestlé Belgilux zal met het merk Garden Gourmet samen met Bond Beter Leefmilieu een brede groep bedrijven uit de hele voedingsketen betrekken bij het opstarten van de werkgroep 'de doorbraak van de eiwittransitie binnen de landbouw'. Met deze groep bedrijven die zich doorheen verschillende schakels van de keten bevinden komen we twee maal per jaar samen voor het definiëren van hefbomen, barrières en het ontwikkelen van projecten die van de eiwittransitie ook voor de Vlaamse landbouw een succes maken.

Next Food Chain

- Next Food Chain breidt het netwerk uit met minstens vijf kennispartnerships (onderzoeksinstellingen, ngo’s, consultants ... ) die kennis en inzichten aanleveren mbt de plantaardige eiwittransitie.

- Next Food Chain zet actief in op de verbetering van lokale eiwitketens en brengen verschillende spelers in de keten samen of stimuleren beleidsinitiatieven voor een betere aaneensluiting binnen de keten en opschaling van de lokale eiwitteelt.

- Next Food Chain blijft inzetten op aandacht voor het plantaardige segment en een gezonde balans in de verhouding tussen dierlijke en plantaardige producten in de winkelrekken.

- Next Food Chain en EVA vzw houden elke twee jaar een brede consumentenbevraging over de houding ten opzichte van plantaardige eiwitten.

- Next Food Chain organiseert jaarlijkse minstens één openbaar evenement (bv. studiedag) te organiseren rond een aspect van de eiwittransitie.

- Next Food Chain engageert zich om hiaten en knelpunten in het beleid te detecteren, die als bedrijfsnetwerk en/of individuele bedrijven constructief op de beleidsagenda worden gezet via overleg en opiniëring.

- Next Food Chain engageert zich om minstens drie projecten uit te werken die gericht zijn op innovatie en/of samenwerking in de plantaardige eiwitsector tussen voedingsbedrijven en kennisinstellingen.

- Next Food Chain blijft breed communiceren mbt het belang van plantaardige voeding, via opiniëring, (sociale) media en/ of publiekscampagnes.

Peas & Beans

- Peas & Beans zal op een actieve manier de ervaringen in het telen en commercialiseren van kikkererwten in Vlaanderen doorgeven aan potentieel nieuwe telers in het kader van het KIK-LOVE-project (KIKkererwt – LOkaal Vlaams Eiwit) in samenwerking met ILVO. Door het aanleggen van demoveldjes vergezeld met de nodige documentatie zal de consument aangesproken worden om meer te leren over deze producten.

- Peas & Beans engageert zich samen met Arteveldehogeschool om onderzoek te doen naar perceptie, marketing en implementatie van lokaal geproduceerde peulvruchten in de Vlaamse markt.

21

POM West-Vlaanderen

- POM West-Vlaanderen organiseert een infosessie omtrent eiwittransitie in het Huis van de Voeding, vooral gericht op West-Vlaamse kmo’s werkzaam in de voedingssector om hen te informeren en inspireren m.b.t. eiwittransitie.

PXL Agro- en biotechnologie

- Hogeschool PXL biedt binnen de opleiding agro- en biotechnologie, onderzoekmatige studentenprojecten en bachelorproeven aan waarbij de studenten theoretisch en praktisch onderzoek verrichten in samenwerking met bedrijven en onderzoeksinstellingen binnen de pijlers van kwaliteit en voedselveiligheid, productontwikkeling, procestechnologie, moleculaire detectie van eiwitten en allergenen, milieu impact, maatschappelijk verantwoord ondernemen.

PXL-Catering

- PXL-Catering zal samen met Greenway Foods een communicatief pilootproject opzetten. De focus ligt op sensibiliseren door de klimaatwinst van duurzame maaltijden te becijferen en te communiceren. Het doel is om met de resultaten van dit pilootproject en de evolutie in de tijd andere grootkeukens en bedrijfsrestaurants te inspireren.

Rikolto

- Rikolto engageert zich om de eiwitshift via de “Ik ben meer dan mijn kassaticket”-beweging mee te nemen. Via burgerparticipatie willen ze supermarkten aanzetten om een duurzamer voedselaanbod aan te bieden door: bewustmakingscampagnes gericht op de consument, het geven van een stem aan de grote middengroep van consumenten door in co-creatie te gaan met supermarkten en het stimuleren en inspireren door de “Ik ben meer dan mijn kassaticket” award.

- Rikolto engageert samen met Test Aankoop om de eiwitshift binnen het thema milieu mee te nemen in de ontwikkeling van de Superlijst. Dit is een meerjarig onderzoeksproject dat inzichtelijk maakt welke inspanningen supermarkten maken om hun klanten te helpen kiezen voor gezond & duurzaam, welke supermarkten voor- of achterlopen en welke kansen zij geven om het Belgische voedingspatroon gezonder en duurzamer te maken.

- Rikolto engageert zich om binnen de Generation Food beweging activiteiten te organiseren rond het thema 'peulvruchten en granen, ingrediënten van de toekomst'.

- Rikolto engageert zich met GoodPlanet Belgium en Milieuzorg Op School van het Departement Omgeving tot het verkennen van mogelijkheden om de eiwitshift te versterken in de werking naar Vlaamse lagere en middelbare scholen in het kader van GoodFood@School. Dit houdt onder meer het ontwikkelen van actiefiches, het organiseren van een scholenchallenge en het begeleiden van het verduurzamen van het voedingsaanbod op school in.

SmartWithFood

- SmartWithFood voorziet een ‘Eiwitshift programma’ in de app met snackable en actiegerichte informatie, alsook inspiratie en ‘optimalere’ suggesties onder de vorm van recepten, tips & tricks, producten … in samenwerking met alle deelnemende inhoudelijke & ‘commerce’ partners.

22

- SmartWithFood zal coaching sessies/toegankelijke groepssessies organiseren in samenwerking met influencers. Het doel is om de wereld van experten dichter bij de consument te brengen én een stevige duw in de rug te geven de eerste stap te zetten in de eiwitshift in het kader van een gezond en duurzaam voedingspatroon.

- SmartWithFood engageert zich om te verkennen een monitoringssysteem op te zetten om de status en evoluties van de eiwitshift in Vlaanderen in kaart te brengen.

Sodexo

- Sodexo bouwt een breed gedragen en coherent voedingsbeleid uit naar hun klanten met een prominente plaats voor plantaardige voeding. Hierbij voorzien ze een specifieke aanpak voor verschillende doelgroepen (schoolgaande jeugd, senioren, hoger onderwijs en bedrijven, ziekenhuizen).

- Sodexo sensibiliseert zijn klanten over het belang van een meer plantaardig voedingspatroon. Dit houdt niet alleen het vervangen van dierlijke door plantaardige eiwitten, maar ook het verlagen van vleesgrammages en werken met hybrideproducten. Vlees van Belgische oorsprong krijgt hierbij de voorkeur.

- Sodexo stimuleert kennisopbouw, kennisdeling en innovatie rond plantaardige eiwitten door middel van culinaire opleidingen voor hun chefs en het ontwikkelen van vegetarische recepten (met de nadruk op peulvruchten).

Solucious

- Solucious engageert zich als foodservice bedrijf om plantaardige producten te promoten bij scholen, zorginstellingen, bedrijven en horeca-zaken. Zo willen ze het voor hun klanten makkelijker maken om plantaardige voeding aan te bieden. Concreet doen ze dit door het assortiment aan plantaardige producten nog toegankelijker te maken en de klanten te inspireren via communicatie en opleidingen.

Stad Brugge

- Stad Brugge engageert zich om in het kader van Bruggesmaakt te communiceren via de eigen website en op sociale media over plantaardige producten, maar evengoed over de nieuwe plaats van dierlijke producten in een duurzaam en gezond voedingspatroon.

- Stad Brugge engageert zich om de handleiding ‘Duurzame voeding op evenementen’ aan te passen in lijn met de doelstellingen van de Green Deal. Hiertoe organiseert de stad ook infomomenten voor stadsdiensten, verenigingen en buurtcomités.

- Stad Brugge engageert zich om de doelstellingen van de Green Deal Eiwitshift te verwerken in het raamcontract stadscatering (broodjes, stadsrefter …).

- Stad Brugge engageert zich om de horeca te informeren over de Green Deal Eiwitshift. - Stad Brugge ondersteunt scholen via het GoodFood@School project om de eiwitshift te

vertalen naar de specifieke context.

Stad Gent

- Stad Gent maakt samen met de partners uit de Gentse voedselraad een eiwittransitieplan 2021-2050 op. In dat plan komen onderstaande acties reeds aan bod.

- Stad Gent werkt aan de eiwitshift in het kader van de Cool Food Pledge om in de periode 2019-2030 een reductie van broeikasgassen met 25% te realiseren bij de schoolmaaltijden.

23

- Stad Gent organiseert workshops vegetarisch/plantaardig eten in het lager en middelbaar onderwijs.

- Stad Gent begeleidt 5 scholen per schooljaar bij de ontwikkeling van een eigen voedselbeleid.

- Stad Gent neemt in samenwerking met Arteveldehogeschool deel aan het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ van het Departement Omgeving.

- Stad Gent neemt deel aan de VeggieChallenge van EVA vzw. - Stad Gent organiseert een Mr en Mss Veggie BBQ verkiezing op het klimaatfestival Gent

Aan Zee in 2022.

Stad Leuven

- Stad Leuven engageert zich om een conceptnota op te maken voor duurzame catering op recepties van de stad en met het oog op de opname van duurzame criteria in de bestekken.

- Stad Leuven zet in op duurzame catering met een uitgebreid vegetarisch aanbod op minstens één publieksevenement van de stad.

- Stad Leuven engageert zich om jaarlijks deel te nemen aan de VeggieChallenge van Eva vzw.

- Stad Leuven roept via een projectoproep op om onder meer plantaardige eiwitprojecten uit te voeren op eigen landbouwgrond. De stad engageert zich om de kennis en ervaring hieromtrent te delen en om in 2022 een nieuwe oproep te doen.

Stad Oostende

- Stad Oostende engageert zich tot het integreren van de eiwitshift in een breder verhaal rond gezonde voeding in de strategische doelstellingen van de voedselstrategie ‘Oostende Oogst’.

- Stad Oostende engageert zich om jaarlijks deel te nemen aan de VeggieChallenge van EVA vzw.

- Stad Oostende zal in de centrale keuken voorzien in een vegetarisch lunchalternatief. - Stad Oostende voorziet testakkers in het landbouwpark de Tuinen van Stene waarbij

geëxperimenteerd zal worden met eiwitrijke gewassen door Buitengoed Oostende vzw. - Stad Oostende neemt deel aan het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ van

het Departement Omgeving. - Stad Oostende werkt indicatoren uit om de shift naar plantaardige voeding te meten in

het kader van het project Foodshift 2030. De stad is partner in dit HORIZON 2020 project.

Takeaway.com

- Takeaway.com zet zich in voor meer awareness over plantaardige gerechten richting zowel de consument als haar restaurantpartners. Dit kan bijvoorbeeld door in de restaurant webshop meer plantaardige ingrediënten aan te bieden, recepten voor vegetarische en veganistische gerechten te delen en in het algemeen meer communicatie en acties op te zetten rond plantaardige voeding. Een concreet voorbeeld hiervan is de participatie aan de #veganuary campagne, waar ze aankomend jaar van plan zijn dit te continueren en hopen de krachten te bundelen met mede-Green Deal deelnemers.

24

Test Aankoop

- Test Aankoop zal in publicaties (online en in het tijdschrift) onderwerpen rond plantaardige eiwitten opnemen met het oog op het inspireren, sensibiliseren en informeren van de consument. Dit zowel in de vorm van vergelijkende testen als informatieve publicaties.

- Test Aankoop engageert zich om samen met Arteveldehogeschool dieper en verdergaand onderzoek te verrichten over het aanbod van hoogwaardige, plantaardige eiwitten op de Belgische markt. Hierbij wordt de positionering van verschillende plantaardige eiwitalternatieven in de verschillende supermarktketens in kaart gebracht met het oog op een verandering in aankoopgedrag van de consumenten.

- Test Aankoop voorziet een opvolging van de consumentenbevraging rond duurzame voeding. De eiwitshift naar een meer plantaardige eiwitconsumptie, maakt daar een groot deel van uit.

- Test Aankoop maakt een online HUB rond vegetarische voeding. Die HUB wordt continu bijgewerkt met nieuwe input en up-to-date gehouden.

- Test Aankoop engageert samen met Rikolto om de eiwitshift binnen het thema milieu mee te nemen in de ontwikkeling van de Superlijst. Dit is een meerjarig onderzoeksproject dat inzichtelijk maakt welke inspanningen supermarkten maken om hun klanten te helpen kiezen voor gezond & duurzaam, welke supermarkten voor- of achterlopen en welke kansen zij geven om het Belgische voedingspatroon gezonder en duurzamer te maken.

The Chalo Company

- The Chalo Company verkent, samen met andere partners, de mogelijkheid tot een label om de mensen op de hoogte te brengen van meer plantbased. Dit label kan ingezet worden in bijvoorbeeld horeca en delicatessezaken.

- The Chalo Company wil mensen inspireren om meer plantaardig te koken met de nadruk op duurzaamheid en korte toeleveringsketens. Hiertoe werkt ze een gezonde maaltijdbox uit met enkel Chalo-producten of een mix van verschillende merken.

- The Chalo Company zal samen met horeca-partners inspirerende workshops opzetten om nieuwe producten te leren kennen.

- The Chalo Company zal een plantaardige poedermelk op de markt brengen om in koffiemachines de overstap naar plantbased drank te vergemakkelijken.

The Shift

- The Shift geeft zichtbaarheid aan de Green Deal Eiwitshift naar de eigen leden via nieuwsbrieven, sociale media, website. Hierbij worden zowel specifieke events in dit kader gedeeld, maar worden ook inhoudelijke resultaten in de kijker gezet (bv. artikel op de website of nieuwsbrief).

- The Shift engageert zich om de Green Deal Eiwitshift te promoten en mogelijke registratie te faciliteren in de bilaterale contacten met de leden.

- The Shift engageert zich ertoe om de deelnemers van de Green Deal te ondersteunen in het zoeken naar relevante partners bij het uitvoeren van acties.

- The Shift engageert zich om gedurende de Green Deal een of meerdere gefocuste events te organiseren met de eiwitshift als thema (bv. webinar, pitch-sessies) waarbij de link wordt gelegd naar het breder werkveld.

25

Toerisme Vlaanderen

- Toerisme Vlaanderen geeft de eiwitshift een plaats in het inhoudelijke kader voor het Vlaams Culinair Centrum dat wordt opgericht (voorzien tegen 2023). Hiervoor zal het samenwerking zoeken met, onder meer, de deelnemers van de Green Deal.

- Toerisme Vlaanderen zoekt samen met de deelnemers van de Green Deal naar samenwerkingsmogelijkheden met de gastronomische wereld.

TOR Royal

- TOR Royal engageert zich om de boodschap van eiwitshift actief te helpen verspreiden door op eigen initiatief activiteiten en evenementen (fysiek of digitaal) te organiseren met betrekking tot duurzaamheid, gezondheid, ecologie, natuureducatie en de specifieke plaats van het kweken en verwerken van insecten als alternatieve eiwitbron… Daarnaast zal TOR Royal andere en soortgelijke initiatieven ondersteunen.

UGent

- UGent/BE4LIFE en Arteveldehogeschool engageren zich om één of meerdere projectaanvragen in te dienen om theoretische inzichten om het voedingspatroon te verduurzamen te vertalen naar concrete richtlijnen, praktische toepassingen en methodes die overheden, producenten, retailers en startups in hun dagelijkse werking kunnen inpassen.

- UGent engageert zich om de koppeling te maken tussen de nutritionele samenstelling, voedselveiligheid en de eiwitshift om waar nodig adviezen te verlenen. Het doel is om rekening te houden met nutritionele aspecten en een hogere blootstelling aan bestaande contaminanten als belangrijke parameters die moeten meegenomen worden bij het ontwikkelen en aanmoedigen van nieuwe eiwitbronnen in een gezond eetpatroon.

- UGent zal onderzoek voeren naar de formulering, structurering en voedselveiligheid bij het produceren van alternatieven eiwitbronnen zoals deze uit bacteriële of schimmelculturen, al dan niet in combinatie met opwaardering van (industriële) reststromen (bv. afvalwaterstromen, verdunde mest). Hierbij zet ze een farm to fork strategie centraal, waarbij in de ketenaanpak met diverse onderzoekpartners (o.a. CMET), consumenten en bedrijven dient samengewerkt te worden.

- UGent zal in samenwerking met o.a. ILVO en KU Leuven een burgerwetenschapsproject starten waarbij lokale bodembacteriën in kaart worden gebracht met als doel het verbouwen van duurzame teelten die als plantaardige eiwitbronnen (kunnen) dienst doen te stimuleren. Daarnaast gaan we samen met partners en start-ups op zoek naar andere innovatieve teelten en variëteiten zoals rode bonen en kikkererwten die geschikt zijn voor de Vlaamse bodem.

- UGent/BE4LIFE werkt in samenwerking met Rikolto initiatieven uit die de burger aanzet om supermarkten te stimuleren om een duurzamer voedselaanbod in de winkelrekken aan te bieden.

- UGent/BE4LIFE neemt deel aan het eiwitconsumptie-onderzoek ‘De Luisterende Tafel’ van het Departement Omgeving.

- UGent/BE4LIFE laat jaarlijks 5 tot 10 studenten hun masterproef maken rond thema’s i.v.m. eiwitshift in een aankoop en/of consumptiecontext (bv. retailer, resto, online/offline …). Deze masterproeven hebben een gedragswetenschappelijke insteek (cf. nudging,

26

experimenteel onderzoek). Onderwerpen kunnen zowel vanuit de theorie aangedragen worden als vanuit het bedrijfsleven/partners uit de Green Deal Eiwitshift. Daarnaast zullen binnen relevante onderzoeksgroepen taken, bachelorproeven en thesissen worden uitgeschreven rond het thema eiwitshift.

- UGent/BE4LIFE organiseert samen met Arteveldehogeschool een congres/onderzoeksdag die zowel focust op academisch onderzoek (vb. wetenschapsdag) als op disseminatie naar het brede publiek toe (vb. publieke dag met wetenschapscafé, workshops, …). Daarnaast werken beide partners aan de organisatie van een wetenschapscafé rond ‘de eiwitshift op ons bord’ met als doel het brede publiek te informeren over nieuwe, wetenschappelijke inzichten rond de eiwittransitie.

- UGent en Arteveldehogeschool engageren zich om een reeks activiteiten voor studenten en medewerkers te organiseren om te informeren, inspireren en communiceren rond de eiwitshift. Dat zouden activiteiten kunnen zijn zoals een filmavond, kookworkshop, webinar met spreker, debatavonden en wetenschapscafés, proevertjesacties, challenges en andere gerichte acties met de eiwitshift als thema.

- UGent engageert zich om tegen 2025 dagelijks een aanbod van 50% vegetarische en plantaardige maaltijden in de resto’s te voorzien. Hiertoe wordt de ontwikkelde duurzaamheidsanalyse ingezet om een beoordeling te kunnen maken op basis van wetenschappelijk gefundeerde inzichten in duurzaamheid en gezondheid van warme maaltijden in de UGent-restaurants. Daarnaast worden in aankoopdossiers van voeding criteria gebruikt die normen en klemtonen leggen op duurzaamheid. Tenslotte zal gecommuniceerd worden naar de klanten over de duurzaamheid van de gerechten.

- UGent zal een Living Kitchen opstarten om de theorie naar de praktijk te kunnen vertalen. Hierbij linken de onderzoeksprojecten en eventuele producten binnen de overige geplande acties aan onze studentenrestaurants en -kantines en turnen deze laatste living lab-gewijs om in proefkeukens. Zo wordt er onderzocht of een of meerdere bestaande studentenrestaurant kunnen ingezet worden als nieuw proeflabo voor vegetarische grootkeukenmaaltijden.

Unilever België

- Unilever België zal met het merk De Vegetarische Slager wil de consument helpen om kennis te maken met vegetarisch vlees. Dit willen ze doen door campagnes en andere initiatieven om tegen 2025 11 miljoen maaltijden (één voor elke burger) met het nieuwe vegetarische vleesch te hebben voorzien.

- Unilever België zal met het merk Knorr Belgische consumenten via de Future 50 Foods inspireren over het belang van een gevarieerd dieet, rijk aan groenten.

- Unilever België zal met het merk Knorr via gerechten online en in het winkelpunt inspireren en faciliteren om op een eenvoudige manier maaltijden rijk aan groenten & plantaardige eiwitten samen te stellen.

- Unilever zal met het merk Knorr in haar assortiment een acceleratie doen van "better for you, better for the planet" producten

- Unilever heeft met het merk Ben & Jerry’s de ambitie om 25% vegan ijs tegen 2025 te verkopen. Om deze ambitie te verwezenlijken, engageert Ben & Jerry’s zich om: Vegan ice cream toegankelijker te maken door het aanbod aan te passen aan de klantennoden met een dynamiek vegan ijsassortiment (on-trend smaken, verschillende formaten, etc.). De communicatie omtrent vegan ijsjes naar het brede publiek te voeren, zowel op point of

27

sales als via social media (bv. Veganuary momentum in januari) en eigen communicatiekanalen.

Velt vzw

- Velt vzw engageert zich om artikels en tips rond de eiwitshift te publiceren in het ledenblad Seizoenen.

- Velt vzw zet een brede communicatie op over vleesminderen met o.m. een spiekblad over hoe vleesvervangers te bereiden.

Vlaams Instituut Gezond Leven vzw

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) zal samen met het Departement Omgeving de onderbouwing rond milieu-aspecten van voeding en de integratie ervan met gezondheid in de voedingsdriehoek (waaronder de boodschap 'eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voedingsmiddelen') verspreiden naar partners, stakeholders en algemeen publiek.

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw zal inzichten uit de onderbouwing rond milieu-aspecten van de voedingsdriehoek en de integratie ervan met gezondheid integreren in de richtlijnen rond het aanbod in verschillende settings (burger, gezin, onderwijs, werk, vrije tijd, zorg- en welzijnsvoorzieningen, lokale besturen).

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) schenkt binnen het receptenplatform 'Zeker Gezond' aandacht aan de eiwitshift, bijvoorbeeld via de communicatie, met het icoon voor de hoofd-eiwitbron en met een label dat aangeeft of een gerecht vegetarisch/veganistisch is.

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) bekijkt de mogelijkheid om de eiwitshift ten vroegste tegen 2022 een plaats te geven in een communicatiecampagne gekoppeld aan het jaarthema (bijvoorbeeld een herhaling van de peulvruchtencampagne uit 2019).

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) gaat na hoe de eiwitshift aan bod kan komen in Mijngezondleven.be. Aan de hand van een nieuw te ontwikkelen module krijgen mensen feedback op basis van hun huidige gewoontes en tips om betere gewoontes aan te nemen. Bv. bij hoge vleesinname, advies om minder vlees te eten en meer plantaardige en concrete tips hoe dat kan.

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) zal een e-learning lanceren die op een interactieve manier de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek belichten waarbij de eiwitshift aan bod komt.

- Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (partnerorganisatie van het Agentschap Zorg & Gezondheid) engageert zich om een webinar voor diëtisten over milieuverantwoorde voeding te ontwikkelen, in samenwerking met de Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten.

- Vlaams Instituut Gezond Leven zal de ervaringen van de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten

- Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten engageert zich om, in samenwerking met partners uit de Green Deal, verschillende communicatietools te ontwikkelen zoals een webinar, artikel(s), brochure(s) en recepten.

28

- Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten zal onderzoeken hoe duurzame voeding binnen de opleiding Voeding en Dieetkunde in Vlaanderen kan geïntegreerd worden.

- Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten engageert zich om een richtlijnendocument voor catering op te stellen, rekening houdend met de doelstellingen van de Green Deal Eiwitshift.

- Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten zal een enquête opmaken en afnemen met als doel na te gaan hoe diëtisten op dit moment inzetten op plantaardige eiwitten, welke kennis hierover is en welke drempels ze tegenkomen. Deze bevraging wordt aan het einde van de Green Deal nogmaals uitgevoerd.

VLAM

- VLAM zal ervaringen uit de Green Deal Eiwitshift meenemen in de uitvoering van de Vlaamse eiwitstrategie en actief zoeken naar synergieën.

- VLAM engageert zich om een bijdrage te leveren aan de monitoring. - VLAM en NICE zullen de mogelijkheden verkennen tot het nemen van acties binnen het

eigen instrumentarium.

VMM

- VMM zal het eigen personeel informeren en inspireren door communicatie en facilitatie van het interne debat. Hiertoe worden enkele Bioscope-middagsessies in het teken van de thematiek van de eiwitshift geplaatst, wordt de nieuwsbrief Interne Milieuzorg aangegrepen om het thema aan te kaarten en wordt er een oproep gelanceerd naar de personeelsleden om te bloggen over duurzame voeding.

- VMM engageert zich om broodjesmaaltijden aan te bieden die 80% vegetarisch zijn en op donderdag 100% vegetarisch.

- VMM zal zorgen voor minstens 50% vegetarisch voeding op de eigen evenementen door externe catering.

VVSG

- VVSG zal in het kader van de subsidieovereenkomst (2020-2022, en eventuele verlenging) inzetten op de eiwitshift door middel van lerende netwerken rond gezonde en duurzame voeding. Daarnaast krijgt het thema een plaats in de provinciale voedseldagen en in de bilaterale voedseldag in samenwerking met Nederland.

WWF-België

- WWF België engageert zich tot het organiseren van een workshop of ronde tafel waar met diverse stakeholders op zoek gegaan wordt naar manieren om duurzame eiwitconsumptie en -productie te stimuleren. Dit wordt gevoed met de resultaten van verschillende studies die WWF uitvoert binnen het project Eat4Change. Meer bepaald wordt ingezoomd op de rol van de verschillende actoren en hoe bijvoorbeeld het beleid kan worden bijgestuurd om de verduurzaming verder te stimuleren.

29

ZORG Leuven

- ZORG Leuven zal samen met haar cateringpartner onderzoeken hoe de doelstellingen van de eiwitshift vertaald kunnen worden naar de specifieke behoeften van de verschillende doelgroepen en dit binnen haar eigen strategische en operationele doelstellingen.

Artikel 8. Stuurgroep De stuurgroep van deze Green Deal bestaat uit de volgende organisaties met hun vertegenwoordigers:

- Kristof Rubens (Departement Omgeving, voorzitter) - Tessa Avermaete (KU Leuven) - Bart Corijn (The Shift) - Heleen De Smet (Next Food Chain) - Loes Neven (Vlaams Instituut Gezond Leven) - Kris Roels (Departement Landbouw & Visserij) - Hendrik Slabbinck (UGent – BE4LIFE) - Nathalie Stallaert (Agentschap Zorg & Gezondheid)

De stuurgroep is verantwoordelijk voor de opvolging en de bewaking van de uitvoering van de Green Deal, de beoordeling van de toetreding en uittreding van partijen in de Green Deal, de jaarlijkse verslaggeving aan het Green Deal loket, het opleveren van een eindrapportage … De gegevens die met de stuurgroep worden gedeeld, zullen confidentieel behandeld worden en niet met andere partners en met de buitenwereld worden gedeeld (zie ook artikel 10). De werking van de stuurgroep gebeurt volgens een aantal basisregels die in een reglement worden vastgelegd. Indien gewenst kan dit reglement ook als leidraad worden gebruikt voor de werkgroepen. Artikel 9. Organisatie De Green Deal Eiwitshift kent verschillende vormen van uitwisseling en samenwerking. Een eerste vorm zijn de plenaire bijeenkomsten die één à twee keer per jaar wordt georganiseerd. Deze bijeenkomsten staan in het teken om informatie te delen en interactie onder de deelnemers te stimuleren. Daarnaast zetten we deze bijeenkomsten in om het globale overzicht te behouden en een gemeenschappelijk verhaal te ontwikkelen op basis van de input van de deelnemers. Een tweede vorm zijn specifieke werkgroepen die in het leven zullen geroepen worden om te werken rond een concrete opdracht of uitdaging. Deze werkgroepen kunnen qua duurtijd over de ganse duur van de Green Deal lopen, of een korter traject nodig hebben. De oprichting, precieze inhoud, frequentie van samenkomen en de looptijd worden samen met de geïnteresseerde deelnemers en de stuurgroep bepaald. Tot slot zullen er bilaterale uitwisselingen plaatsvinden. Daar gaan we vanuit de stuurgroep met deelnemers in dialoog om bepaalde zaken af te toetsen, te onderzoeken … Deze uitwisselingen staan ten dienst van de plenaire bijeenkomsten en werkgroepen.

30

De Green Deal Eiwitshift op ons bord wil acties in de praktijk opzetten maar wil ook op een coherente en degelijk onderbouwde manier de eiwitshift aanpakken. De ontwikkeling van voedselroutines neemt een centrale rol in binnen deze Green Deal. Aangezien deze kennis gaandeweg wordt opgebouwd, zal de organisatie ook organisch meegroeien. Afhankelijk van de inzichten maar ook van opportuniteiten die zich voordoen, zal de gepaste werkvorm worden voorgesteld. Alles zal in dialoog en samenwerking met de deelnemers en op voorzet van de stuurgroep worden aangepakt. Artikel 10. Informatie‐uitwisseling tussen partijen, openbaarheid van Green Deal en gebruik resultaten Partijen verklaren dat zij alle nodige informatie over de acties aan de stuurgroep zullen overmaken, zodanig dat deze steeds over voldoende en up‐to‐date informatie beschikt. Partijen respecteren de vertrouwelijkheid van gegevens. Hiertoe worden concrete afspraken gemaakt. Verslagen, rapporten en publieke verspreiding van informatie moet vooraf schriftelijk zijn goedgekeurd door alle partijen. De Green Deal kan in communicatie worden aangehaald als de ‘Green Deal 010 Eiwitshift op ons bord’. Na het afsluiten van de Green Deal zal deze openbaar worden gemaakt. Dit o.a. via de website van het departement Omgeving. Deze actieve openbaarheid van bestuur maakt dat anderen kennis ervan kunnen nemen waardoor de navolging van de gemaakte afspraken wordt bevorderd. De Green Deal doet ten aanzien van de partners geen rechten ontstaan op het vlak van auteursrechten en intellectuele eigendom. In principe zijn de resultaten dus publiek goed en kunnen de resultaten van een Green Deal vrij gebruikt worden door anderen of in andere projecten, waardoor het effect ervan vergroot en verruimd wordt zonder extra ondersteuning van de overheid. Aan partijen wordt gevraagd om, in elke communicatie over de Green Deal, verspreid via woord, beeld, website, brochure en eventueel andere of aanvullende communicatiemiddelen, het Vlaamse logo van de Green Deal te gebruiken. Communicatie op sociale media zoals Twitter, Facebook en LinkedIn behoort tot de mogelijkheden. Om een maximale Vlaamse herkenning te krijgen, wordt voorgesteld om gebruik te maken van de hashtag #greendeals. Deze komt idealiter telkens bij de communicatieboodschappen te staan. Hierbij engageren de partners zich om minstens de volgende niet‐limitatieve bepalingen te vervullen: 1° in brochures krijgt het logo van de Green Deal en de verwijzing naar de Green Deal of een

gelijkwaardige alternatieve vermelding in de tekst voldoende zichtbaarheid; 2° bij elk evenement met betrekking tot de Green Deal wordt de Vlaamse overheid voldoende

zichtbaarheid gegeven. De organisatoren van het evenement zorgen er tevens voor dat het logo van de Vlaamse overheid bij een presentatie en in mogelijke filmpjes die betrekking hebben op het project, aan het begin en het einde getoond wordt;

3° in een tv‐spot of radiospot met betrekking tot de Green Deal krijgt het logo van de Vlaamse overheid voldoende zichtbaarheid;

31

4° op affiches m.b.t. de Green Deal krijgt de Vlaamse overheid de nodige zichtbaarheid. Het logo van de Vlaamse overheid krijgt een gelijkwaardige plaats ten opzichte van eventuele anderen, al dan niet commerciële partners;

5° op een website van de Green Deal staat het logo van de Vlaamse overheid duidelijk zichtbaar op de homepage van de website (boven de vouwlijn);

6° omgekeerd, zal de Vlaamse overheid zelf in zijn eigen relevante publicaties en communicatie verwijzen naar deze Green Deal.

In het kader van de Green Deal zullen door het Departement Omgeving (als beheerders en bewakers van het instrument Green Deal) en de initiatiefnemers van de Green Deal (als trekkers, opvolgers en bewakers van de uitvoering van deze Green Deal); van alle deelnemers aan de Green Deal de persoonlijke en/of professionele contactgegevens worden verzameld en bewaard. Dit louter en alleen met het doel om te communiceren over en in het kader van deze Green Deal. Dit zowel door het Departement Omgeving als door de initiatiefnemers van deze Deal. Met betrekking tot persoonlijke gegevens (deelnamelijsten en beeldmateriaal), verzameld tijdens evenementen in functie van deze Deal, kan een deelnemer steeds aan de initiatiefnemers van het evenement duidelijk maken dat zijn of zijn gegevens niet publiek mogen worden gemaakt. Mochten er vragen zijn m.b.t. de wijze waarop het Departement Omgeving omgaat met deze persoonsgegevens, mail naar privacy@omgevingvlaanderen.be. Artikel 11. Evaluatie Green Deal De uitvoering van de Green Deal zal via een stuurgroep van nabij worden opgevolgd. Er zal jaarlijks door de stuurgroep een voortgangsrapport worden opgemaakt. Bij de afloop van de Green Deal zal door de stuurgroep een eindrapport worden opgemaakt. Eventueel kan voor het meten van sommige effecten, gebruik gemaakt worden van een onafhankelijke derde die de voortgang beoordeelt. Per Green Deal zullen specifieke afspraken gemaakt worden met de Green Deal Werkgroep over de te hanteren evaluatie indicatoren. Artikel 12. Wijzigingen aan de inhoud Elke partij kan aan de andere partijen verzoeken om de Green Deal te wijzigen. Dit door middel van een schrijven gericht aan de voorzitter van de stuurgroep van de Green Deal. Partijen zullen na het ontvangen van het verzoek binnen een termijn van 6 weken in overleg treden. Enkel mits schriftelijk akkoord van de stuurgroep wordt deze voorgestelde wijziging goedgekeurd. De wijziging en het schriftelijk akkoord zullen als bijlagen aan de Green Deal worden toegevoegd en maken er een integraal deel van uit. Artikel 13. In‐ en uittreding partijen Green Deal Er kunnen steeds nieuwe partijen toetreden tot de Green Deal. Een nieuwe partij zal daarvoor schriftelijk een verzoek overmaken aan de voorzitter van de stuurgroep. De engagementen van deze nieuwe partij worden hierbij duidelijk omschreven. Na schriftelijk goedkeuring van de

32

aanvraag door de stuurgroep, maakt de partij officieel deel uit van de Green Deal waardoor voor die partij ook alle rechten en engagementen verbonden aan de Green Deal van toepassing zijn vanaf de datum van de schriftelijke goedkeuring van de aanvraag. De aanvraag en goedkeuring zullen als bijlage aan de Green Deal worden toegevoegd. Elke partij van de Green Deal kan te allen tijde en met inachtneming van een opzegtermijn van drie maanden door middel van een aangetekend schrijven aan de voorzitter van de stuurgroep, uittreden uit de Green Deal. Artikel 14. Ontbinding van de Green Deal Mocht de uitvoering van de Green Deal onmogelijk worden, dan kan de stuurgroep beslissen de Green Deal voortijdig te ontbinden.

WWW.GREENDEALS.BE