Invulling Green Deal

duurzame warmte en koude

Zuid-Holland

Inleiding

Elementen Green Deal

A. Strategie verduurzaming warmtevoorziening.

B. Restwarmte en warmte-infrastructuur.

C. Aardwarmte.

D. Warmte-koude-opslag en hoge-temperatuuropslag.

E. Voorbereiding verdere ontwikkelingen duurzame

energie.

Werkgroepen

Strategie verduurzaming warmtevoorziening 1. Groep Visie / wijze invulling 2. Groep Financiering 3. Groep Vraagzijde

Restwarmte en warmte-infrastructuur 4a. Groep Verduurzaming Rotterdam 4b. Groep Verduurzaming Leiden

Aardwarmte Warmte-koude-opslag en hoge-temperatuuropslag

5. Groep Bodemenergie

Planning

concept strategisch plan gereed

Jan.

Mei

Okt.

werkgroepen actief op inhoud

bestuurlijke traject

bestuurlijk akkoord strategisch plan

Waar staan we?

• Alles is aanwezig:

– Aanbieders (mits …)

– Vragers (mits …)

– Financiers (mits …)

• Samen bereiken we het meest

• Daarvoor zijn afspraken nodig

– Visie en organisatie

– Feitelijk aanbod én vraag

– Financiering

Opbouw van deze bijeenkomst

• Korte inleidingen op enkele punten

– Doel en organisatie

– Financiering

– Verduurzaming Rotterdam en Leiden

Pauze

• Verdere aanpak

– Concrete stellingen en vragen

– Reacties en conclusies

– Afspraken

Doel en organisatie

Werkgroep 1

Werkgroep 1

Leden

• P. Aelmans (Haaglanden)

• P. Barendse (Vestia)

• J. Benner (CE Delft)

• A. Bosma (Provincie)

• R. Crabbendam (HVC)

• R. v. Diest (Nuon)

• G. Duijndam (LTO Glaskr.)

• F. Goudswaard (Eneco)

• C. Hellinga (TU Delft)

• J. Noordhoek (Den Haag)

• R. Schillemans (EL&I)

• W. Verhoeven (Rotterdam)

• T. Vles (Squarewise)

Planning werksessies

• Week 6

• Week 11

• Week 15

Onze ambitie

Bieden van zekerheid; aan elkaar en aan financiers

• Duidelijk doel (kwantitatief)

• Duidelijk beeld (geografisch)

• Duidelijke organisatie

• Duidelijke planning (tijdlijn)

NB: er is op nog meer punten zekerheid nodig;

die zijn afgedekt in de andere werkgroepen

Ons doel

• In 2050 ruim meer dan 50 % duurzamer produceren;

• Ambitie 2020 14% duurzaam (24 PJ /1200 MWth).

Warmtevraag omlaag

Aandeel duurzamer omhoog

Ons beeld

Gezamenlijk beeld rond de (beste) aanpak,

welke bijdraagt aan:

Oplossen knelpunten - Vervangen (liefst verduurzamen) bron bestaande levering

- Vervangen (liefst verduurzamen) WKK glastuinbouw

Slim benutten bronnen (bestaand en nieuw) - Restwarmte (m.n. industrie / HVC)

- Nieuwe AVR centrale Rozenburg

- Nieuwe centrales Maasvlakte II

- Geothermie e.d.

Kansenkaart

Gezamenlijk beeld (puur indicatief)

Organisatie: Weens model

Centrale structuur

Eén beheerder

Partijen haken aan

Organisatie: Deens model

Decentrale structuur

Meerdere bedrijven

Samenwerking

Tijdlijn (puur indicatie van de vorm)

Financiering

Werkgroep 2

Werkgroep 2

Leden

WBR – Co Hamers

Hydreco – Mari Oerlemans

Gem. Westland – Jeroen Straver

EUR – Ronald Huisman

Gem. R’dam – Wouter Verhoeven

Eumedion – Marleen Janssen

HFC – Robin Fransman

ING – Dirk-Jan van Swaay

LTO – Gabi Duijndam

Squarewise – Marc v.d. Steen

Squarewise – Thomas Vles

+ aanvulling - gesprekken lopen

Planning werksessies

Werksessie 1:

financieringspraktijk (wk 8)

Werksessie 2:

financieringsbehoefte (wk 12)

Werksessie 3:

verbinden praktijk en

financieringsbehoefte (wk 15)

Werksessie 4:

verdere vertaling afspraken naar

Green Deal (wk 22)

Waarom alternatieve financiering?

Investeringsbehoefte ongeveer € 2 miljard

Duurzame motieven alleen werken niet meer,

economisch perspectief noodzakelijk

Initiatieven lopen vaak vast:

Hoge initiële investering

Lange terugverdientijd

(Onzekere) risico’s

Overheidsfinanciering traditionele instrumenten

onwaarschijnlijk

Alternatieve (innovatieve) financiering lijkt binnen het

potentierijke Zuid-Holland voor de hand te liggen.

Waarom willen financiële spelers investeren?

Financiële wereld investeert steeds meer in duurzame energie;

in 2007 tot 2009 ongeveer 3 miljard Euro.

Energiebedrijven produceren meer duurzame energie.

Netwerkbedrijven moeten innoveren.

Urgentie door wegvallen huidige warmteproductie

in Rotterdam, Leiden en Den Haag.

Toename geothermieprojecten met hoge aanloopinvesteringen.

SDE+ regeling kansen voor warmteprojecten.

Ontstaan investeringsfondsen voor duurzame energieprojecten.

Consument wil investeren in duurzame energie

(o.a. collectieve inkoopacties).

Aantal financieringsopties al genoemd

Warmtebedrijf Zuid-Holland:

Publiek private organisatie

Uitvoer (grotere) warmteprojecten in Zuid-Holland

Aansluiting landelijk initiatieven (HFC / Groene Investerings

Maatschappij)

Fondsvorming:

(Revolving) funds

Privaat kapitaal aantrekken

Structured finance:

Bundelingen van warmteprojecten

Pakketten aanbieden ter financiering

De werkgroep zal deze ideeën aanvullen/aanscherpen en

verwerken in de Green Deal.

Overige groepen

Werkgroep 3 t/m 5

Werkgroep 3 (vraagzijde)

Leden

• Wouter Verhoeven

• Rick van Diest

• Patrick Aelmans

• Sonja van Vooren

• Frank Schoof

Planning werksessies

• Week ..

• Week ..

Opgave

Hoe is het draagvlak voor duurzame centraal opgewekte (rest)-

warmte onder de gebruikers te vergroten en de perceptie van

dit product te verbeteren?

Via: Analyse KTO’s en nieuw onderzoek

Leidt tot: Aanbevelingen communicatie- en productverbetering

Werkgroep 4a (verduurzaming R’dam)

• Vervanging (niet duurzame) warmtebronnen binnen Rotterdam

creëert momentum voor verduurzamingskansen.

• Er wordt o.a. nagedacht over de volgende opties:

– Uitbouw warmtebedrijf R’dam naar Rijnmond niveau

– ‘Leiding over Noord’

– Ontwikkeling geothermie

– Optimalisatie (vervangende centrale, optimaliseren van de

bedrijfsvoering en van de warmteafgiftesystemen )

– Koppelen van stadsverwarmingsnetten tot warmtenet op

Zuidvleugelniveau (lange termijn)

• Betrokken partijen: E.ON, Eneco, WBR, Gemeente Rotterdam,

HbR, Deltalinqs

• Green Deal vooral voor het verbinden van deze opties aan een

warmtevisie op Zuidvleugel niveau.

Werkgroep 4b (verduurzaming Leiden)

Na het aflopen van de huidige warmteleveringsovereenkomst

tussen E.ON en Nuon einde 2013, zijn in principe de volgende

opties denkbaar:

Afbouw van de stadsverwarming

1. Optimalisatie (vervangende centrale, optimaliseren van de

bedrijfsvoering en van de warmteafgiftesystemen )

2. Warmtebedrijf Leidse regio, bijvoorbeeld koppeling met een

biomassacentrale en uitbreiden naar Valkenburg

3. Aansluiten aan groter warmtenet, vanuit Den Haag

Nuon, de betrokken gemeenten en E.ON zijn hierover in overleg.

Provincie/Green Deal is met name voor de opties 3 en 4 relevant.

Werkgroep 5 (bodemenergie)

• Voorbereiden verbrede garantieregeling

geothermie? (of wg 2 Financiering?)

• Probleem Staatssteun bij ondersteuning projecten

Pijnacker door lagere overheden

• SDE+ (2012) voldoende in beeld voor geothermie

(inhoudelijke bijdrage vanuit Green Deal)?

• Vraag naar WKO >30°C en HTO i.r.t. nieuw

bodembeleid?

• Voortgang gemeentelijke bodem-energieplannen

(Den Haag, Rotterdam, Westland)?

PAUZE

Stellingen / vragen / afspraken

Aanbod rest- en aardwarmte

• De ambitie van 24 PJ in 2020 is zowel haalbaar door

benutting van alleen het (huidige) restwarmtepotentieel

als van alleen het aardwarmtepotentieel.

• Het gebrek aan concrete informatie over het

restwarmtepotentieel (omvang, temperaturen, kosten

uitkoppeling) is een urgent probleem, zeker afgezet

tegen de toenemende kennis over aardwarmte-

potentiëlen.

Vraagzijde

• Er is veel bekend over de technische voor- en nadelen

van centrale warmtelevering. Voor het realiseren van

projecten is ook het gevoel van afnemers van belang.

Er moet meer worden ingespeeld (en invloed worden

uitgeoefend) op de drijfveren van afnemers.

• Door o.a. gemeentelijk zoneringbeleid kan worden

gezorgd voor meer zekerheid aan de vraagzijde.

Backbone(s)

• Gelet op de situering van warmteaanbod en –vraag

tekent zich voor de ‘backbone’ een verdeling af in twee

afzonderlijke takken;

(a) Botlek-Pernis-Rotterdam

(b) Maasvlakte-Europoort-Westland-Den Haag

Financiering

• Voor financiering van de aanvangsinvesteringen voor

de warmteambitie in 2020 is ca. € 2 miljard nodig.

• Gestreefd moet worden naar een combinatie van vooral

private financiering en publieke garantstelling (door de

gezamenlijke overheden).

Organisatie

• Rekening houdend met de Nederlandse marktcondities

past het ‘Deense model’ beter bij de mogelijkheden in

Zuid-Holland dan het ‘Weense model’.

Vraag-stellingen

• De huidige stads- en wijkverwarming in Zuid-Holland

bedraagt ca. 15 PJ/jaar (?)

• Het huidige WKK vermogen van de glastuinbouw in ZH

is … MW en de hieruit gehaalde warmte … PJ's (?)

• De omvang van de warmtelevering vanuit de RoCa-

centrale aan de glastuinbouw bedraagt ca. .. PJ/jaar (?)

Afspraakcluster 1: Restwarmte en infra

Werkgroep 4 doet (en krijgt medewerking bij):

• in kaart brengen warmtepotentieel 15 bedrijven in

havengebied (+ uitkoppelkosten);

• uitwerking opties Rotterdam;

• uitwerking opties Leiden: backbone, geothermie,

biomassa;

Werkgroepen 1 en 3 houden rekening met het

vervangingspotentieel WKK glastuinbouw in ZH en

het toekomstig aandeel belichte teelt.

Het Rijk pakt de interactie/spanning tussen het ETS-

systeem en restwarmte-/CO2-levering aan.

Afspraakcluster 2: Aardwarmte

Werkgroepen 2 en 5 doen samen:

• voorbereiding verbrede garantieregeling geothermie

• aanpak probleem ‘staatssteun’ bij ondersteuning

projecten Pijnacker door lagere overheden

• analyse betekenis SDE+ (2012) voor geothermie (en

evt. benodigde actie vanuit de Green Deal)

Het Rijk verkent de mogelijkheid van een verbrede/

verhoogde garantieregeling geothermie.

Afspraakcluster 3: WKO en HTO

Werkgroep 5 beschouwt:

• de vraag naar WKO >30°C en HTO in relatie tot nieuw

bodembeleid;

• voortgang gemeentelijke bodemenergieplannen

(Den Haag, Rotterdam, Westland).

Afspraakcluster 4: Verdere ontwikkeling

Plenair:

• de mogelijkheden van CO2 levering aan glastuinbouw

(m.n. korte termijn) binnen de Green Deal;

• mogelijke nieuwe projecten voor Green Deal 2.

Einde