Gratis bijlage KERSTKRANT 2015

Gratis bijlage K E R S T K R A N T 2 0 1 5

FOTO

SO

LAN

GE

HEN

DR

IKSE

Door Sanne Rotmeijer

Terwijl ik bij het koffieap-paraat de inmiddelsvertrouwde knop ‘cap-puccino’ indruk, maak ikeen praatje met me-

vrouw Lucille Pinedo. Ze verteltdat ze zes maanden voor ie-mand van de administratieinvalt. ,,Maar ik vind het werkleuk hoor. En het is gezellig.Het is hier als thuis voor me.”

We zijn in het gebouw van deÈxtra, de krant waar ik in hetkader van mijn onderzoek naarde Curaçaose pers voor eenperiode meeloop. Eerder dit jaarkeek ik mee op de redactie vanhet Antilliaans Dagblad om hetreilen en zeilen van de krantbeter te begrijpen. Tijdens zo’nperiode is het bijzonder om tezien hoe mensen zich met hunwerk, hun collega’s en de werk-plek verbinden. Dat deze ver-binding sterk is, geldt zekervoor journalisten op Curaçao.Zij werken vaak zes dagen in deweek inclusief de zondagen opde redactie. Voor hen die aldecennia bij dezelfde krantwerken, voelen collega’s haastals familie, het werk als thuis.

Thuis voelen. Daar waar hetfijn is, veilig en comfortabel.Maar waar hebben we het overals we ‘daar’ zeggen? Gaat hetom de verbinding met eentastbare plek? Of om de men-sen die daar zijn en de relatiesdie je aangaat? Interessantevragen voor mijn onderzoeknaar de rol die nieuwsmediaspelen in de beeldvorming vanwie de Curaçaoënaars zijn. Eenvraag als ‘Wie zijn wij?’ hangtimmers samen met wat en metwie we ons verbinden én onder-scheiden. Het antwoord op dezevraag is bovendien prangendergeworden in de aanloop naar ensinds 10-10-‘10. Curaçao is geeneiland meer binnen de Neder-landse Antillen, maar een auto-

noom (ei)land. Zijn de eilandbe-woners, toen Antillianen, nuCuraçaoënaars? Of was datallebei altijd al het geval? En wiehoort daarbij, maar ook: wieniet? En wie bepaalt dat?

Naast media, politiek en demaatschappij, is je thuis voelenvooral ook persoonlijk. ,,Voormij is thuis onlosmakelijk ver-bonden met Curaçao”, verteltcollega-onderzoeker Renske

Pin, die na 15 jaar voor oplei-ding en werk in Nederland,sinds 5 jaar weer op Curaçaowoont. ,,Het begint al met degeur als ik het vliegtuig uit stap:een zwoele mix met iets vankerosine. Je herkent het uitduizenden. Als ik dat ruik, denkik: O ja, ik ben thuis!” Dat heeftze overigens ook als ze ‘atardi’op de porch zit bij haar oudersen de takken van de boom daarhoort ritselen. ,,Dan denk ik, ikhóór gewoon hier.”

Toch lijkt niet voor elke Cura-çaoënaar het thuisgevoel onlos-makelijk verbonden te zijn methet eiland. Tim Martina, die na10 jaar in Nederland, sinds 2011weer terug is op het eiland,vertelt: ,,Ik weet niet of er eengeografische plek op de wereldis waar ik me automatisch thuisvoel. Ik voel me ergens thuis alsik in mijn persoonlijke behoef-tes kan voorzien. Als dat nietlukt, ga ik elders op zoek.” Datdeze zoektocht naar het vervul-len van behoeftes complex is,zie ik bij meerdere Curaçaoë-naars. Intellectuele uitdagingenzoals studie en werk lonkenvaak overzee, terwijl de behoefteaan familie en jeugdsentimentheimwee veroorzaken naar heteiland. Collega Stacey MacDonald, momenteel werkzaamen woonachtig in Leiden, zegtdaarover: ,,Thuis betekent voormij met familie zijn, mijn moe-der, broer en zus. En het liefstop Curaçao in het huis waar ikben opgegroeid. Als wij daarallemaal samen zijn, ben ik echt‘thuis’.”

‘Thuis’ tussen haakjes, wanthet blijft voor de Curaçaoënaareen relatief begrip. Dat geldtoverigens niet alleen voor bewo-ners van Curaçao, maar ookvoor de vele bezoekers die hiervoor een langere periode verblij-ven. Ik ben er één van. Voor mij als onderzoeker op een voormij tot voor kort onbekendeplek is het belangrijk snel eenvertrouwd gevoel op te bouwen.Met het eiland, met de kranten-redacties waar ik meeloop en

met de journalisten die ik ont-moet. Zo leer ik het meest vande Curaçaose media, de cultuur,de taal. Maar vooral ook van dediversiteit op het eiland en deverschillende invulling van watCuraçaos is. Zo zegt mijn voor-malig Venezolaanse huisge-noot, Jesús Dominguez: ,,AlsLatino voelt Curaçao als thuis,omdat de cultuur, de mensenerg op elkaar lijken. Alles is

kleurrijk en de mensen zijnover het algemeen vrolijk.” Hetbijzondere aan Curaçao is datdit gevoel van herkenning nietalleen bij Latino’s bestaat. Ookmensen uit andere werelddelen,zoals Afrika en Azië, Europa enAmerika, verbinden zich methet eiland. Voor mij is dit gevoelniet anders. Zowel op de redac-ties waar ik meeloop, in de caféswaar ik werk en bij de snèk opde hoek voel ik me thuis. Watdat voor mij betekent? De ruim-te voelen om mezelf te kunnenzijn. Curaçao en haar mensengeven die ruimte voor nieuweinvloeden. En blijven dat hope-lijk voorlopig doen.

Sanne Rotmeijer is promovendusbij het Koninklijk Instituut voorTaal-, Land- en Volkenkunde(KITLV). Zij doet onderzoeknaar de rol van nieuwsmedia inhet reflecteren en vormen vannationale identiteiten op Curaçaoen Sint Maarten. Haar onderzoekis onderdeel van het interdiscipli-naire project ‘Confronting Carib-bean Challenges’. Meer informa-tie: www.kitlv.nl/research-projects-confronting-caribbean-challenges.Rotmeijer blijft tot 23 januari 2016op Curaçao en is voor vragenbereikbaar via [email protected].

Donderdag 24 december 2015Antilliaans Dagblad2

Advertentie

Happy Holidays & a prosperous

2016

‘Atardi’ op Curaçao. FOTO RENSKE PIN

Boom vanaf de porch. FOTO RENSKE PIN

Familie Stacey Mac Donald(links op foto).

FOTO FAMILIE MAC DONALD

Als thuis op Curaçao

Advertentie

May the Christmas

Season fill your home with joy, your heart with love and

your life with laughter

Het Antilliaans Dagblad wenst u fijnefeestdagen toe en een knallend uit-einde. Ook dit jaar hebben we een

extra bijlage voor u gemaakt om tijdensde feestdagen van te kunnen genieten.De kerstkrant van 2015 bevat tientallenunieke verhalen, recepten en adembene-mende foto’s. Op deze manier hoeft uook tijdens de feestdagen het AntilliaansDagblad niet te missen.

Zo vertelt Sanne Rotmeijer in deze bij-zondere kerstuitgave over het ‘thuisge-voel’. In het artikel ‘Als thuis op Curaçao’vraagt Sanne zich af wat we precies be-doelen wanneer we het over ‘thuis’ heb-ben. ,,Gaat het om de verbinding met een

tastbare plek? Of om de mensen die daarzijn en de relaties die je aangaat?”

Giselle Ecury viert dit jaar kerst inNederland en vraagt zich in haar artikel afhoe dat zal gaan: ,,De afgelopen maandenzijn we overspoeld met dramatische berichten over vooral de niet te stuitenvluchtelingenstroom en de wanstaltigemisdaden van IS in onze buurlanden.Vrijwel iedereen maakt ook persoonlijkleed, ziekte en verlies mee. Mogen wijons dan nog wel druk maken over de

diners en de kleur van de kerstballen?” Van de verschillende recepten die dekerstbijlage van 2015 rijk is, valt vooraleen kerstrecept van Toonchi Diepstraetenop: balkenbrij. Toonchi noemt het een de-licatesse voor de armen: een recept waar-in een varkenskop een grote rol speelt. Zoschrijft hij: ,,Balkenbrij was in mijn fami-lie in de jaren vijftig in Nederland tussenKerstmis en Nieuwjaar een delicatessevoor de armen. Lang geleden in Neder-land in de koude wintermaanden hadden

de mensen vet en spek nodig, wat ze inhet lichaam konden opslaan om de zwarewintermaanden te kunnen overleven.”

Als tegenhanger van deze stevige koststaan in deze bijlage ook de ‘paleo’-recep-ten, voor een extra gezonde levensstijl,van Christel Cosijn en Richelle van denDungen Gronovius.

Dit is slechts een kleine greep uit de ve-le verhalen die het Antilliaans Dagbladhaar lezers dit jaar biedt. Het AntilliaansDagblad heeft u ook dit jaar met veel ple-zier elke dag het nieuws gebracht enhoopt dat u ook in 2016 goed op de hoog-te blijft met de grootste Nederlandstaligeochtendkrant van Curaçao.

Donderdag 24 december 2015 Antilliaans Dagblad 3

Advertentie

Advertentie

Fijne feestdagen!

May the Christmas season

Advertentie


Door Diana Lebacs

De avond was over Wil-lemstad gevallen. Hetwas 9 oktober 2010.Langzaam maar zekerraakte de pontonbrug

dicht gepakt met mensen. Ophet Brionplein in Otrobandawas het afgeladen. Mensenhadden zich er vroeg verzameldom geen blik te missen van hetkoninklijk echtpaar uit Neder-land en zeker niet van de feeste-lijke plechtigheden. De enegloedvolle toespraak na de ande-re had weerklonken door demicrofoons en dwarrelde wegover het glanzende, stille watervan de ingang van de Sint An-nabaai.

Vluchtig wierp ik een blik opmijn horloge. Over vijf minutenzou het middernacht zijn; hetmoment van een nieuwe dag,een nieuw tijdperk, een nieuwestaatkundige structuur, eennieuw land. Het zou aangekon-digd worden met een fraai vuur-werk. De meeste mensen kekenal halsreikend uit naar deblauwzwarte hemel. Ik stondaan bijna het eind van de Em-mabrug, op het gedeelte datietsje hoog was zodat ik rustignaar het gebeuren op het pleinvoor mij kon kijken. Om mijheen stonden ook andere men-sen te wachten. Anderen wan-delden heen en weer over debrug, waagden een doorsteeknaar het Brionplein of liepenterug naar Punda. Een gezelligedrukte met blije mensen. Lutte-le seconden voor twaalf gebeur-de het. Vanuit het niets doem-den uit Otrobanda donkeregedaanten op. Ik kneep mijnogen samen, licht geïrriteerd.Wat? Welke onverlaten wildenper se nu het plechtige momentverstoren door zich luidruchtig

tussen de mensen op de voetvan de brug te wringen? Op hetmoment dat de eerste knal tehoren was en een regenboogvan kleuren omhoog spoot naarhet firmament klonken er hardebevelen tegen ons om de brugte verlaten. Iedereen stondstokstijf. Ik weet niet of hetkwam omdat de mensen in-middels gefascineerd naar hetschouwspel van vuurwerk ston-den te kijken dat zich klaterendliet horen en zien, of dat mendomweg niet van plan was zichte laten wegjagen door een stelherrieschoppers met machtsver-toon.

Toen ik wat scherper keek,zag ik tot mijn verbazing dat hetmannen in uniform waren,politieagenten en ook, zo zaghet er naar uit, mensen van hetVrijwilligers Korps Curaçao(VKC). Vol branie sommeerdenze de mensen om zich ogen-blikkelijk naar Punda te bege-ven. Natuurlijk lukte het niet. Inhet gedrang dat ontstond werdgeprotesteerd dat dit zeker niethet juiste moment was om eenmassa in beweging te zetten opde brug. Een vader vond hetwelletjes en besloot de brug teverlaten en naar het Brionpleinte lopen. Hardhandig werd hijaangepakt. Hij gaf niet toe. Hijwerd weggesleept en ik hoordehem nog roepen: ,,Mijn zoonstaat op het Brionplein! Ik moetnaar hem toe. Ik moet helemaalniet naar Punda!” Hij werdafgevoerd alsof hij een terroristwas. Het was schrijnend omaan te horen dat hij naar zijnkind toe moest op het Brion-plein en niet naar Punda.

Het werd tijd dat ik mij er-mee begon te bemoeien, zovond ik, maar ook velen om meheen hadden deze mening. Het

lukte mij om een verhitte poli-tieagent te vragen waarom netop dít moment. ‘Orders,’ washet norse antwoord. ,,Orders?Van wie? En waarom?” ,,Van-wege mogelijke opstootjes.” Deburgers op de brug waren ver-ontwaardigd. ,,Opstootjes? Hetwas hier rustig! Niets aan dehand.” We konden ons niet aanhet gevoel onttrekken dat desituatie gefabriceerd was.

Terwijl ik mee stond te roe-pen keek ik vanuit mijn ooghoe-ken, met een naar gevoel vanspijt en grimmigheid, naar hetprachtige vuurwerk dat nogsteeds door knalde. Wat zondevan dit mooie moment. Was ditde manier om de inluiding van10-10-’10 voor Curaçao mee temaken? Even hield het vuur-werk op, slechts een fractie vaneen seconde, om meteen daaropweer met volle kracht en in allepracht en praal los te barsten.Vanuit het Brionplein kondenwij het euforisch gejuich van demenigte horen. Hoe anders washet hier met ons gestemd. Wijwaren nog steeds in felle discus-sies gewikkeld met de diendersen hun onverklaarbare bullygedrag. ,,Waarom nú? Preciesom twaalf uur. Als jullie debrug wilden ontruimen dan haddat toch al veel eerder kunnengebeuren?”, siste ik een van hentoe. Hij keek mij onzeker aan.Ik keek om me heen en zag datook de andere agenten en devreemde, grauw geklede, gewa-pende mannen van God weetwelk vrijwilligerskorps, hunbranieachtig gedrag haddenverloren onder de hevige kretenvan verontwaardiging van deomstanders. Ze weken echterniet van onze zijde en blevenwijdbeens staan. Een vervreem-dend, surrealistisch beeld washet. Ik vocht tegen een bizargevoel van binnen, een gevoelvan naderend onheil dat zichprecies om middernacht als eenduistere wolk over het land wasbegonnen te verspreiden. Wateen contrast met het prachtigelicht en de kleuren van hetvuurwerk. Het kwam in mij opom de volgende dag meteen eeningezonden stuk naar de krantte sturen over de manier waaropburgers op de brug de inluidingvan het nieuwe land Pais Kòr-sou moesten vieren door opge-fokt en onhandig optreden vanagenten, terwijl daar geen aan-leiding toe bestond. ,,Dit is tochniet écht gebeurd, zonet?”,vroeg ik nog voor alle zekerheidaan een bekende die ik ietsjeverderop had zien staan, inge-kapseld door twee agenten dieklaar stonden om hem in dewurggreep te houden. ,,Dit isecht gebeurd”, antwoordde hij.,,Maar op de vraag waarom hebik geen behoorlijk antwoordgekregen. Ze zeiden alleen datze ineens orders moesten vol-

gen omdat er op de brug ietsstond te gebeuren. Een van dieagenten is notabene een vriendvan mij.”

De volgende dag besloot ikdat ik het ingezonden stuk nietzou schrijven. 10-10-’10 behoor-de een moment te zijn geweestvan een positieve en hoopvolleverandering, een nieuwe startvoor Curaçao. Dat kon ik nietbederven door het schrijven vaneen negatief artikel. Als de ge-boorte van een nieuw land zomoest worden beschreven, danzou de zegen er niet op rusten.En dit was pas het begin. Hetkostte mij heel wat zelfbeheer-sing om níet te schrijven, wantde hele dag bleven de beeldenvan verontwaardigde en ontstel-de mensen, die vreedzaam envol verwachting op de brugstonden om precies om midder-nacht ‘gebullied’ te worden dooragenten, door mijn hoofd spe-len.

Het is nu vijf jaar later en westaan aan de vooravond vanKerst. Gezien de weinig veelbe-lovende ontwikkelingen engebeurtenissen sinds 10-10-’10heb ik mijn waar gebeurd ver-haal toch maar op papier gezet.Echter niet nadat ik een reeksanalyses uit kranten heb door-genomen om mij er nogmaalsvan te verzekeren dat de situatieop zijn zachtst gezegd, ramp-zalig is. Ik hoef ze niet op tesommen. De Curaçaose burgeris door vijf jaar bestuurlijkewildernis in de loopgravengedwongen. Slechts in deze inde grond gegraven gangen kanhij voorlopig gedekt lopen tegenhet vijandelijke vuur van de lozebeloftes van de zogenaamdestatus ‘Outónomo den Reino’,en zitten kniezen over zijneigen identiteit, eigen cultuur,sociale omgang, normen enwaarden. Dit onbehaaglijk ge-voel van niet in balans zijn uitzich in een groeiend wantrou-wen jegens de politiek, bestuur-

ders en leiders die een inhuma-ne, niet sociale en emotioneelgewelddadige manier handha-ven om het huishouden vanhun land te regelen. Het heefthet volk doen belanden in depsychose van de cognitievedissonantie. Cognitieve disso-nantie is het ongemak dat wijervaren wanneer onze eigengedachten, gevoelens of gedragniet kloppen met elkaar of metde dingen om ons heen. In dezekronkelhouding proberen wijdan een draai te geven aan eenvan die overweldigende zakenom de boel weer kloppend tekrijgen. Dit levert een enormespanning op: al deze ideeën,overtuigingen en attitudes diemet elkaar in tegenspraak zijn.Deze spanning is niet prettig enin het normale geval slagenmensen erin om deze spanningop te heffen omdat het hebbenvan twee tegengestelde opvattin-gen slopend is voor geest enlichaam. Een van de twee of vanbeide opvattingen moet danworden bijgesteld. Mensenhandelen allemaal wel eenstegenstrijdig. Maar in een landwaar door historische ontwikke-lingen mensen niet helemaalvoor zichzelf kunnen opkomen,gaat men snel recht praten watkrom is. Zo komt de gemeen-schap dan terecht in een crisisvan waarden en normen en,erger nog, in een eerlijkheids-crisis. Een burger, en ja, eenpoliticus komt dan wel gauw opeen reden waarom hij of zij zichniet hoeft te houden aan zijn ofhaar eigen principes, laat staande principes van de gemeen-schap.

Dit is het beeld dat ik heb vanPais Kòrsou over de hele linie,anno 2015, op weg naar 2016.Een gelukkig kerstfeest en eenvoorspoedig Nieuwjaar? Hetwas in ieder geval geen stillenacht, toen op de brug. Welkeleider zal ons volk kunnen he-len? U mag het zeggen.

Geen stille nacht

In de nacht van 9 op 10 oktober 2010, was het geen stille nacht opde pontjesbrug en werd het publiek dat stond te wachten op eenvuurwerkshow bruut uit elkaar gedreven.

Diana Lebacs stond ook op de pontjesbrug om die bewuste nacht10-10-’10 te vieren. Maar echt vieren werd het niet. FOTO MOVIELALA

De pontjesbrug ligt er met de kerstdagen wel vrolijk versierd en vre-dig bij. FOTO’S ANTILLIAANS DAGBLAD

Vorig jaar nodigde eenvriendin meerdere mensenuit voor het kerstmaal methet verzoek om een paleo-gerecht mee te brengen. Wijmerkten dat weinig mensenop de eilanden er bekendmee zijn. Omdat het vermij-den van bepaald voedseleen enorme winst is voor jegezondheid, vertellen wegraag iets over ‘paleo’ zodat2016 echt een gezonder jaarkan worden.

Door Christel Cosijnen Richelle van denDungen Gronovius

Steeds vaker hoor je datmensen een voedselinto-lerantie hebben of aller-gisch zijn voor bepaaldvoedsel. In Amerika en

Nederland is paleo al een inge-burgerd begrip. Het paleodieetis gebaseerd op onbewerkt etenen bestaat voornamelijk uit heelveel groente, wat fruit, vlees, vis,eieren, noten en zaden. Het vetdat je gebruikt bestaat uit room-boter of grasboter, olijfolie enkokosolie. Eigenlijk is het geendieet maar een levensstijl, om-dat je niet zoals bij een crashdi-eet tijdelijk anders gaat eten,maar een blijvende veranderingin je eetpatroon aanbrengt.Binnen deze paleo-lifestyle zijnweer afsplitsingen ontstaanomdat mensen bijvoorbeeldgeen vlees eten, of geen notenof eieren kunnen verdragen.

Vroeger stapten voornamelijkmensen met diabetes, het meta-bool syndroom of darmproble-men over op het paleodieet,maar tegenwoordig willensteeds meer mensen investerenin hun toekomstige gezondheiden zo welvaartsziekten als dia-betes, kanker, alzheimer, reuma

en andere chronische ziektenvoorkomen of genezen. Ieder-een die overstapt op paleo er-vaart binnen een maand eenenorme verbetering van zijngezondheid en krijgt zonder telijnen, dus automatisch een veelgezonder gewicht. Ook geeste-lijk heeft paleo merkbaar effect.Autisme, ADHD en depressieworden minder of verdwijnen.Bovendien gaat je huid stralen,verdwijnt je broodbuik en voelje je fitter.

Maar als het werkelijk zogezond is, waarom gaan we danniet massaal op de paleotoer?Wat mensen tegenhoudt is datze geen brood, pizza, koekjes,rijst, aardappelen, yoghurt,melk en andere ‘witte’ produc-ten meer mogen eten. In sociaalopzicht kan het wel eens lastigzijn om anders te eten dan jeomgeving. Daarom houden demeesten paleolisten zich aan de80/20 procent. Die 20 procentbestaat dus uit ‘niet-paleoproof’producten’. Dat maakt het ge-makkelijker om er mee door tegaan. Uiteindelijk wil je die 20procent ook liever paleo etenomdat je het direct merkt wan-neer je na een maand paleoweer eens een broodje kaas eetin plaats van een banaan ofsalade. Je voelt je belabberd. Enin het ergste geval steken diekleine kwaaltjes waarvan jeallang vergeten was dat je zehad weer de kop op.

Op internet kun je gemakke-lijk gratis paleorecepten vinden.Bijvoorbeeld op www.paleo.nlmaar als je er liever eerst watmeer achtergrondinformatieover wilt, surf dan naar HetPaleo Perspectief en lees deonderbouwde artikelen vanmedisch journalist MelchiorMeijer. Hij legt op humoristi-sche wijze uit waarom je bij-voorbeeld beter geitenzuiveldan koeienzuivel kunt eten en

waarom gluten zoals in brooden pasta voor heel veelwelvaartsziekten zorgen. Wijspreken uit ervaring als wezeggen dat we nog nooit zolekker en gevarieerd hebbengegeten sinds we de paleo-lifestyle zijn gaan volgen. Jewordt er bovendien ontzettendcreatief van in de keuken. Spag-hetti maken van courgette,pizzabodem van bloemkool ofmayonaise van cashewnoten. Jekunt het zo gek niet bedenken.En je kunt het natuurlijk zoingewikkeld maken als je wilt.

De beste manier om erachterte komen wat paleo met joudoet is om het 30 à 90 dagenuit te proberen. Vermijd allesuikers en vervang je zoetma-kers door natuurlijke productenzoals dadels, vijgen, gedroogdeabrikozen, rozijnen of honing.Skip alle graanproducten zoalsbrood, pasta, gebak, koek, pizza,pastechi en crackers. Laat ookde peulvruchten staan. Vervanggewone aardappel door zoeteaardappel en vervang gluten-

meel en rijst door pseudogra-nen zoals boekweit en quinoa oflaat ze helemaal weg. Je kunt ineen keer naar paleo overstappenof beginnen met je ontbijt pale-oproof te maken en ’s middagskiezen voor een salade.

Waarschijnlijk denk je nu datje helemaal niets meer mageten, maar dat valt reuze mee.Met fruit, groente, vlees, vis,eieren, noten, zaden en af entoe wat geitenkaas kun je de

heerlijkste gerechten maken.Gerechten die puur zijn en jelichaam voeden in plaats vanvullen. Om je alvast op weg tehelpen delen we een aantalgemakkelijke maar overheer-lijke paleorecepten. Veel plezierop ontdekkingsreis door Paleo-land en een gezonder Nieuw-jaar toegewenst.


Advertentie

Een zalige Kerst en

daarna een fantastisch 2016

Bon AñaBon Aña

Paleo, een levensstijl

Paleo is een levensstijl en de mensen die het volgen heten paleo-listen.

Hartige paleoreceptenVan een groene bakbanaanmaak je in een handomdraaiwraps, pannenkoeken, crac-kers of pizzabodems. Gezond,caloriearm en zonder tarwe,gluten, peulvruchten, noten of ei.

PaleocrackersBereidingstijd: 5 minuten

Baktijd: één à anderhalf uur,afhankelijk van de banaanOven voorverwarmen op 300 graden Fahrenheit

Ingrediënten:1 flinke groene bakbanaan of2 kleine2 à 3 eetlepels kokosoliezeezout

Bereidingswijze:Alles in de foodprocessor gladmalen. In de blender kan ookmaar dan heb je wat meer olienodig en wat water. Het deegwordt compact maar nietplakkerig zoals gewoon deeg.Spreid het deeg uit door hettussen 2 vellen bakpapier teleggen en er met een deegrol-ler of fles overheen te rollen.Druk er daarna lijnen in,horizontaal en verticaal zodatje later de crackers makkelijkkunt breken. Ik gebruik hiereen oude schone creditcardvoor. Plaats het deeg in deoven. Laat niet verbranden,goudgeel bakken is prima. En zelfs als de cracker eenbeetje ‘mislukt’ is en zacht tot taai blijft, is de smaak

heerlijk. Keer eventueel de‘crackerplaat’ om en laat nog even verder bakken. Het omkeren is gemakkelijkwant als het goed is plakkende toastjes nog aan elkaar.Wel het oude bakpapier ver-wijderen en een nieuw bakpa-pier eronder leggen. Zet af-hankelijk van de verkleuringde oven op een lagere bak-stand om de crackers af tebakken.

Paleo pannenpizzawrapIngrediënten:1 grote groene bakbanaan of 2kleine5 eetlepels kokosolie1/2 theelepel zeezout

Bereidingswijze:Maal alles in de foodprocessorof blender tot een smeuïgepap. Doe een schep van depap in de koekenpan ensmeer het rustig uit. Je hebtgeen bakvet nodig want dat zital in het deeg. Zet pas daarna(!) het vuur aan onder de pan.

Zet het op hoog en draai hetbinnen een minuut op medi-um tot laag. Wanneer hetpapje een pannenkoek wordt,omdraaien, eventueel met eenbord op de pan. Herhaal ditna een paar minuten totdathij aan beide kanten goud-bruin is. Als het een dikkepannenkoek is nog een paarkeer omdraaien op een zacht vuurtje om verder te latengaren. Voeg wat meer watertoe als je de plaat dunner enmeer als een pannenkoek wilt. In de blender is het so-wieso nodig om water toe tevoegen. 1 Grote bakbanaanper persoon is ruim voldoen-de als ontbijt, lunch of avond-eten. Laat afkoelen en serveerlauw of koud. Beleg de koekmet hartige dingen net zoalseen wrap, pizza of roti. Ooklekker met zoet beleg zoalshoning, appelstroop of fruit.Je kunt ze ook vooraf bakkenen in de oven opwarmen of koud eten. Je kunt ze ook in stukken snijden, besmerenen opgerold als snack serve-ren.

Zoete paleoreceptenOp pagina 31


Prettige kerstdagen en

een gelukkig Nieuwjaar Prettige kerstdagen

eneen gelukkig Nieuwjaar

WWW.MEYERPENNINGS.COM

Een stressvrij 2016

Dat wensen wij u toe

Vol liefde en voorspoed

Zonder juridisch gedoe

Mocht dat laatste niet lukken:

May the Christmas season fill your home with joy,

your heart with love and your life with laughter


Er loopt een hond opstraat en op hetzelfdemoment komt hetmarsmannetjeMarsiano aanzweven

in zijn zweeftuig. Het is zijneerste bezoek aan de Aardeop uitnodiging van zijnaardevriend. Hij ziet de hondlopen en uit nieuwsgierigheidvraagt hij via hersengolvenaan zijn aardevriend wat datvoor iets is en wat het doet.,,Dat is een hond en hij looptop straat”, antwoordt deaardevriend. Hoe heten devoortbewegingsmechanis-men, wil Marsiano weten.,,Dat zijn de vier poten waar-op hij loopt.”Het baasje van de hond komtook aanlopen. En wat is daten wat doet hij, vraagt debezoeker van Mars. ,,Dat ishet baasje van de hond en hijloopt achter de hond aan.”,,Dat kan niet”, antwoordtMarsiano, ,,het baasje kanniet lopen, want hij heeftmaar twee poten.”,,Hij heeft twee benen, geenpoten, en het voortbewegenop twee benen heet ooklopen.” Marsiano vindt hetmaar raar. Er zoeft een automet hoge snelheid voorbij.Wat loopt daar met zo veelhaast voorbij op ronde poten,vraagt Marsiano verschrikt.,,Dat was een auto en hij rijdtop vier wielen.” Marsianogeeft het op, zonder te wetendat het ergste nog moetkomen, want straks zit hijmet zijn vriend aan een tafelmet vier poten, maar die nietkan lopen.Wat voor de mens vanzelf-sprekend is, is voor het mars-mannetje heel verwarrend.Verschillende namen voorhetzelfde verschijnsel. Poten,benen en wielen voor devoortbewegingsmechanis-men en lopen en rijden voorhet voortbewegen. WatMarsiano niet weet, is dat ervoor het voortbewegen ooknog rennen, kruipen, huppe-len, hinkelen, schrijden, rol-len, razen, stuiven en zoevenbestaan. Het ergste is datdingen poten, benen en wie-

len hebben, maar zich nietkunnen voortbewegen.Met zeven jaar leert het kindeen lijn trekken met een lini-aal. Waarom leert het kinddat? In de eerste plaatsomdat lijnen handige dingenzijn om mee te werken oppapier en in de tweede plaatsomdat het kind zonder eenliniaal moeilijk een rechte lijnkan tekenen. Wij zullen devraag maar niet stellen waar-om de lijn recht moet zijn.Voor een kind van zeven iseen lijn een hulpmiddel omorde op zaken te stellen oppapier: op de lijn of tussen delijnen schrijven. Pas laterwanneer hij dertien is, leerthij dat een lijn een object uitde meetkunde is. Er wordtdan een beroep gedaan opzijn abstractievermogen. Hetmarsmannetje weet als babyal wat een lijn is.Wat is dan een lijn? Een lijnis een wiskundig object datbestaat uit oneindig veel pun-ten, maar wordt bepaald doorslechts twee punten.Wiskundig geformuleerd:door twee punten gaat éénen slechts één rechte lijn.Wat is dat voor een raar taal-gebruik? Is het niet voldoen-de te zeggen: door twee pun-ten gaat één rechte lijn? Nee,wiskundigen zeggen nietsoverbodig. Als je twee puntenA en B hebt, dan kun daareen rechte lijn l door trekken.Dat is het eerste stuk van deformulering. ‘Slechts één’betekent: als ik een lijn l vinddie door de twee punten A enB gaat en jij vindt een lijn mdie door dezelfde twee pun-ten gaat, dan moet l gelijkzijn aan m, het kan nietanders. Nauwkeurig taalge-bruik dus. Daar houdtMarsiano van, de mens niet. In de wiskunde hebben debegrippen maar één beteke-nis, je moet de definities ken-nen. Wat ik onder een lijnversta, verstaat Mei Lien inChina ook onder een lijn. Eris geen sprake van cultuur-verschillen. Wat tweeduizendjaar geleden een lijn was, isvandaag nog steeds een lijn.Dat slijt niet. In de wiskundekun je niet iets ongeveerweten, je moet alles preciesweten.Het kind heeft een lijn lerentrekken met een liniaal. Laterheeft de leerling geleerd datals er twee punten gegevenzijn, hij een rechte lijn doordie twee punten kan tekenen.Maar wij kunnen ook decomputer een rechte lijnlaten tekenen. Om dit te

bereiken moeten wij wetenhoe wij met de computermoeten praten. We moetendus de taal van de computerkennen. De taal van de com-puter is heel precies. Voordatwij die taal leren, moeten wijeerst begrijpen dat de com-puter alleen maar opdrachtenkan uitvoeren. Niets meer enniets minder. De taal van decomputer is dus eenopdrachtentaal: doe dit endoe dat. Het is natuurlijk ietsingewikkelder dan dat. Jekunt de computer iets her-haaldelijk laten doen: doe dittien keer. Je kunt hem ookonder bepaalde voorwaardeniets laten doen: als zo en zowaar is, doe dit, anders doedat. Als de snelheid van deauto lager is dan zestigkm/uur, geef gas, anders remaf.Zo zou je ook tegen de com-puter kunnen zeggen: als depunten A en B gegeven zijn,teken de rechte lijn. Wat doetde computer dan? Hij leestde coördinaten van A en B,en berekent de coördinatenvan de andere punten die opde lijn moeten liggen.Afhankelijk van hoe ‘scherp’de lijn moet zijn, berekent hijveel of weinig punten. Hijmaakt contact met de printer.Een programma van de prin-ter (driver) vertaalt de instruc-ties van de computer ininstructies voor de printer.De printer tekent een coördi-natenstelsel en de rechte lijn.Let wel: de printer moet welaan zijn. Het grafisch weerge-ven door een printer heet‘plotten’. Er is een hele lijstvan programma’s beschik-baar om een rechte lijn teplotten.

Als we alles op een rijtje zet-ten, hebben wij de natuurlijketalen, de taal van de wiskun-de en de computertalen. Ineen natuurlijke taal kunnenwij zeggen: ,,Er zit geen lijn injouw verhaal.” Niemand kanprecies uitleggen wat datbetekent, maar toch begrij-pen wij allemaal wat daarmeebedoeld wordt.De wiskunde maakt ookgebruik van de natuurlijketaal, maar nauwkeuriger:,,Door twee punten gaat éénen slechts één rechte lijn.”Dit betekent dat je de natuur-lijke taal goed moet beheer-sen om je te kunnen uitdruk-ken in de wiskundige taal.Het woordgebruik en de zins-bouw moeten ondubbelzinnigzijn. De computertalen zijn ont-staan uit de taal van de wis-kunde. Een computertaal isrigoureus. Om een rechte lijndoor de punten A en B telaten tekenen zouden wij devolgende instructies kunnengeven: INPUT punten (A,B);CONSTRUCT lijn (A,B);PLOT lijn. Als een punt ofeen komma verkeerd staat, dan krijg je een foutmelding,het feest gaat dan niet door.Dat vinden wij mensen nietleuk, Marsiano weet nietbeter.

W A K T E M P U

Roy Evers

Precies

Niet alle ‘talen’ sluiten op elkaar aan.

Je kunt een heleboel krom-me lijnen tekenen tussentwee punten (in feite onein-dig veel), maar je kuntslechts één rechte lijn teke-nen tussen twee punten. Datis toch bijzonder?

FOTO’S ANTILLIAANS DAGBLAD

Roy Evers

Gisteren zus en morgen zoDoor Jeroen Heuvel

Columnist van het eersteuur van het Antilliaans

Dagblad, Roy Evers, is compu-ter-nerd en verhalenschrijverineen. Welke lezer van het ADkent hem niet? En hoe leestdeze zin als er in plaats vaneen vraagteken een uitroepte-ken zou staan. Welke lezervan het AD kent hem niet! Alsbètaman speelt hij dolgraagmet tekens en betekenis. Hijwedt dat je de taal anders gaatzien, opnieuw ontdekt; nietals batman, badman of bed-man, maar als betman dus.Dit plezier in spelen met taal,woordassociaties die tot nieu-we gedachten leiden, op weggaan en onderweg telkenszijwegen nemen om tochsteeds op bekend terrein uit tekomen, gepaard aan parodieals het om gewone mensengaat - denk aan zijn pseudo-niem kompader -, en spot alshet opgeblazen openbarepersonen betreft. Roy treftmet zijn onhandig grote DonQuichot-lans de hypocrietenvan het land. Door zijn speel-se opzet van normen- enwaardenridder schampt enschaadt hij slechts het blazoenvan enkele belachelijk gevaar-lijke hoogwaardigheidsbekle-ders, maar veel lezers van zijncolumns verkneukelen zichbij die krassen op hun imago.De uitgever van het Antilli-aans Dagblad, Michael Wil-lemse, heeft terecht een aantalprikkelende prozatekstjes vanRoy gebundeld gepubliceerd,getiteld ‘Vandaag dit en mor-gen dat’. Deze bundel, uit2012, die als relatiegeschenkveel te weinig leestafels heeftbereikt, verdient een aange-vulde editie die via ludiekeacties bij een breder publiekterecht zou kunnen komen, ofgewoon door de handel.Roy is volgens mij ook deproductiefste lokale auteurvan Nanzi-verhalen - of moetik zeggen auteur van lokaleNanzi-verhalen? - (bij hem isde ouderwetse aanspreektitelKompa overbodig geworden),zowel herschrijvingen van debestaande sprookjes als nieu-we creaties. Laat ik het hou-den op ‘auteur van lokale Nan-zi-verhalen’, want de Curaçao-se Nanzi is toch echt veelhufteriger en sluwer danbijvoorbeeld de gelijknamigefabelheld uit de verhalenbun-dels ‘Onder de watapana’ vanJacques Thönissen of ‘CompaNanzi’s capriolen’ van JoanLeslie.In ‘Vandaag dit en morgendat’ staan 8 Nanzi-verhalen.Wachten is nu op Nanzi diezijn computer gaat misbrui-ken om zijn ding te doen.Roy?

Caga TióTwee van de meest bizarre kerst-tradities zijn ongetwijfeld te vin-den in Catalonië. Om een of an-dere vreemde reden brengt debevolking in deze Spaanse regiohet kerstfeest in verband metpoep. Ten eerste komt hier im-mers de Caga Tió vandaan. Vanorigine was dit een stuk brand-hout (tió in het Catalaans) voorde haard en zijn cadeau was dewarmte die het gaf aan het huis.Tegenwoordig is het een boom-stam die vaak wordt versierdmet pootjes, een rode barretina(een soort deken) tegen de kouen elementen zoals een glimla-chend gezicht. Vanaf het feestvan de Onbevlekte Ontvangenisvan Maria op 8 december gevende kinderen elke dag eten aan deCaga Tió, ook wel Tió de Nadalgenaamd. Op kerstavond ofsoms op eerste kerstdag wordtzijn uiteinde een tijdje in dehaard gezet en wordt hem ge-vraagd om te ‘schijten’ (dit is determ die wordt gebruikt in hetCatalaans, men zegt ‘cagar’ enniet een netter woord). Tegen-woordig hebben veel huishou-dens echter geen haard meer enis dat deel van de traditie komente vervallen. Om de Tió de Nadalte laten ‘schijten’ wordt hij gesla-gen met een stok terwijl meneen traditioneel lied zingt. Grotecadeautjes poept hij niet, het isvooral snoep of klein speelgoed.Zodra de boomstronk nietsmeer heeft om te geven, ‘schijt’hij bijvoorbeeld een zoute ha-ring, knoflook of een ui.

CaganerOm nog maar even in Cataloniëte blijven, dit is ook het thuis-land van een beeldje van een ge-hurkt mannetje dat zijn behoef-te doet: de caganer (kakker) ofzijn vrouwelijke evenknie: de ca-ganera. Je kunt hem ook tegenkomen in Andorra en Valencia.Soortgelijke kakkers duikenzelfs op in kerststallen in devorm van een poepend herder-tje. Je kunt die variant aantreffenin Murcia (zuidoost Spanje), Na-pels (Italië) en Portugal waar zeals respectievelijk cagones, caco-ne of pastore che caca en cagõesdoor het leven gaan. Het traditi-onele uiterlijk van een caganer isdat van een gehurkt mannetjemet ontblote billen, boerenkle-ding en een rode muts. Somsrookt hij een pijp of sigaret, zit

hij de krant zit te lezen, of houdthij een stuk papier vast waarmeehij zijn achterwerk kan afvegen.Het ‘Diccionari de la llengua ca-talana’ (woordenboek van de Ca-talaanse taal) definieert ‘canager’als een ‘figura popular del pesse-bre nadalenc en actitud de fer decos’ (‘populair figuurtje uit dekerststal dat zijn behoeftedoet’).Tegenwoordig stellen defiguurtjes ook vaak beroemdhe-den of bekende personen voor,zoals politici, voetballers of depaus. In de noordoost-Catalaan-se stad Girona bevindt zich eenin 1992 opgericht familiebedrijf

dat zulke poppetjes jaarlijks intientallen nieuwe uitvoeringenfabriceert en exporteert. Het be-drijf zag zijn productie in tienjaar stijgen van rond de 400 tot35.000 beeldjes per jaar, meteen omzet van 180.000 euro,circa 360.000 gulden. Het fi-guurtje werd waarschijnlijk eindzeventiende of begin achttiendeeeuw in kerststallen geïntrodu-ceerd, maar het kwam daarvooral op Catalaans tegelwerk voor.Ook in negentiende-eeuwse Catalaanse en Spaanse boekenzijn illustraties van het mannetjete vinden. In de kathedraal van


Advertentie

Merry Christmas

Prettige kerstdagen en een gelukkig

Nieuwjaar

Advertentie

De vreemdsteEen met ballen en slingers opgetuigde kerstboom met daaronder een kerststal. Een hamop tafel gedurende de feestdagen. Santa Claus die cadeautjes in een sok achterlaat. Hetzijn de bekende gewoontes gedurende de kerstdagen op Curaçao. Beetje saai? Elders in dewereld houdt de bevolking er soms bizarre rituelen op na, het ene soms nog vreemder dande andere. Wat te denken van een poepend stuk hout of een kindertjes verslindende Kram-pus?

Tekst en foto’s Bas Jussen

Op kerstmarkten in de Alpen bestaat het risico Krampus tegen tekomen.

De caganer uit Catalonië duikt soms op in kerststallen.

Advertentie

Prettige kerstdagen en een gelukkig Nieuwjaar

Een kerstham op tafel is saai, smijt liever wat loksa tegen het pla-fond.


Ciudad Rodrigo in West-Spanjeis op een houten koorbank zelfseen gebeeldhouwd poependmannetje van rond het jaar 1500te zien. Er wordt wel vermoeddat de canager in feite symboolstaat voor overvloed of vrucht-baarheid en geluk, omdat zijnontlasting als mest dienst doeten daarmee een goede oogst inhet vooruitzicht stelt.

KrampusIn de westerse wereld is deKerstman, ook bekend als SantaClaus, al decennia gemeengoed.De olijke dikkerd reist geduren-de de kerstdagen met zijn arren-slee vanuit de Noordpool naarzuidelijker gebieden om daar lie-ve kinderen te trakteren. Maarwat gebeurt er met stouterds?Op Oostenrijkse markten kun-nen zij oog in oog komen met deKrampus, een griezelige demonmet flinke horens op zijnbeestachtige kop. Dat hij in eenhorrorfilm niet zou misstaan isfilmmstudio Universal niet ont-gaan, want afgelopen 4 decem-ber is er een rolprent over deduivelse Krampus verschenen.

Waarschijnlijk ligt zijn oor-sprong in het heidendom. Daar-na is het christendom aan dehaal gegaan met Krampus, hijreist immers met de goedheilig-man Sinterklaas mee, net alsZwarte Piet. Maar waar Pietvooral lollig is en acrobatischetrucs uithaalt, geeft Krampusondeugende kinderen de roe ofkolen. Soms zeult hij zelfs eenzak of badkuip mee op zijn rug:hij verdrinkt immers slechte ko-ters of sleurt ze in de zak meenaar de hel. Af en toe peuzelt hijook een deugniet op. Dit deelvan de legende verwijst naar ver-vlogen tijden, waarin de Noord-Afrikaanse Moren de Europesekust plunderden en de bevol-king soms meevoerde als slaven.

Sinds de 19e eeuw sturenmensen in de Alpen elkaarKrampus wenskaarten en rentde lokale bevolking mee met de‘Krampuslauf’. Daarbij hollende deelnemers verkleed als dezegriezel rond, vaak onder invloedvan de alcoholische ‘Krampusschnapps’.

De afgelopen jaren is hetmonsterlijke karakter van Sin-

terklaas’ duivelse sidekick echterwat afgezwakt qua griezeligheiden duikt een meer humoristi-sche variant ook op bij kerst-markten in Oostenrijkse stedenzoals Salzburg.

Kentucky Fried ChickenIn veel landen verschijnen tradi-

tionele recepten op tafel metkerst, en zoals hiervoor beschre-ven lust de Krampus wel eenstout kind op zijn tijd, maar Ja-panners....die halen een emmerkip van Kentucky Fried Chicken(KFC) in huis als delicatesse. Detraditie stamt uit de jaren zeven-tig van de vorige eeuw. HetAmerikaanse moederbedrijf vande fastfoodketen begon toen een

joint venture met de JapanseMitsubishi Corporation, inder-daad het bedrijf dat ook auto’sproduceert. Het eerste KFC-restaurant in Japan opende in1970. Nieuwe vestigingen ledenechter flink verlies bij de ver-koop van de bekende gefrituur-de kip. Na een verandering in debedrijfsstrategie wist men naenige tijd toch uit de rode cijferste komen en KFC Japan begonhun fastfood in december 1974aan te prijzen als kerstmaaltijd.Het idee sloeg aan en sindsdiensmult men er tijdens de feestda-gen van KFC kippenbouten.

LoksaIn Slowakije staat geen KFC ophet kerstmenu, maar loksa:zuurkoolsoep (kapustnica) metgedroogde champignons, worsten soms gedroogde pruimen.Volgens de traditie smijt de oud-ste man van ieder huishoudenhet puddingachtige gerecht te-gen het plafond. Hoe beter hetspul blijft plakken, hoe meer ge-luk de familie in het nieuwe jaarzal hebben.

Rolschaatsen naar de kerkIn buurland Venezuela wordt alop 16 december begonnen metde religieuze viering van kerst.Dagelijks kunnen katholiekendan de Misa de Aguinaldo (vroe-ge ochtendmis) bijwonen. Somswordt tussen 16 en 24 decemberzelfs vuurwerk afgestoken omgelovigen te wekken voor demis. In hoofdstad Caracas be-staat het unieke gebruik om rol-schaatsend naar de ochtendmiste gaan, veel buurten sluiten dewegen daarvoor zelfs af tot 8 uur‘s ochtends. Kinderen gaan optijd naar bed om vroeg uit de ve-ren te kunnen met hun rol-schaatsen. Naar verluidt bindensommigen zelfs een veter ofstuk touw om hun dikke teen enhangen het uiteinde daarvan uithun raam. De volgende ochtendtrekken de rolschaatsers aan hettouw om hun vrienden te wek-ken.

Advertentie

Een fijn kerstfeest en een gezond 2016

Advertentie

Een fijn kerstfeest en een gezond 2016

��

��

�� !��

kerstgewoonten ter wereld

Caga Tió is een stuk hout dat cadeautjes poept tijdens het kerstfeest.

KFC doet goede zaken in Japan tijdens de feestdagen.

In Caracas trekt men de rolschaatsen aan om naar de vroege mis te rijden.

De maand december isin aantocht en Santamaakt zich klaar voorde grote feesttocht naarde aarde. De nacht

breekt aan waarop hij met eenvallende ster kan meeliften. Derendieren staan al ingespannenklaar. Daar vliegt de slee langseen glinsterende straal het heel-al door en landt op aarde bij eengloednieuw winkelcentrum.Hier is Santa nog nooit terecht-gekomen, maar hij staat welvaker voor verrassingen. Aan-dachtig leest Santa de tekst opeen groot bord: ‘Sambil’. Mis-schien heeft het iets met zijnheilige status te maken: Sam,San, ta, Santa Bil. Het zal tochgeen concurrent van hem zijn?Moeizaam stapt hij uit en looptgeruisloos op zijn rode pantof-fels het winkelcentrum binnen.Hij kijkt links; hij kijkt rechts.,,Wat is het groot en mooi!”denkt hij. ,,Maar, kan ik hierook alles krijgen wat ik nodigheb om mijn zak te vullen?” Datis ieder jaar een steeds groterprobleem voor hem. Hij be-grijpt almaar minder van wat demensen willen hebben. Santakrabbelt onder zijn muts enmompelt in zijn baard: ,,Allekinderen willen tegenwoordigeen tablet. Wat is dát nou weer?Eerst was het een iPod en toeneen iPad. Daar moet ik tochzien achter te komen. Het zalwel weer iets elektronisch zijn.”Santa heeft een speciaal adresjedat hij kan opbellen: een achter-nicht van een nicht van zijnmoeder. Hij pakt zijn ouderwet-se zaktelefoon. Iemand zei eensvoor de grap tegen hem: ,,Santa,dit lijkt wel een ijskast.” Maardat hindert hem niet. Het dingdoet het en zo belt hij zijn ach-ter-achternicht en welwillendehulp op.

,,Hallo, met Monique…”,,Ja Monique, hier met Santa,

de Kerstman, je achter-achter-neef. Ik heb weer eens even jehulp nodig. Weet jij misschienwat een tablet is?”

,,Wacht even, Santa, dan zalik u Ellen geven, die kan hetbeter uitleggen.”

Santa hoort een hoog stem-metje. Het is Ellen, een wijs-neus van negen. Ze noemt hemaltijd opa: hum, hum.

,,Hallo opa.” ,,Weet jij wat een tablet is,

Ellen?”,,Ja hoor, opa. Een tablet is

een ding, waar je mee kuntappen, foto’s maken en swipen.Met je vinger eroverheen, heelgemakkelijk. Maar u kunt ookeven googelen hoor.”

Boem de haakerop. ,,Wat een snot-neus”, denkt Santa,,,maar ze heeft ge-lijk. Daar heb ik nietaan gedacht.” Moeizaamstaat Santa op, rommelt achterin zijn slee en haalt zijn laptoptevoorschijn. Een paar jaargeleden heeft hij computerlesgehad en dat kan hij nu wel eenbeetje. Hij moet toch ook metzijn tijd mee. Op Google leesthij dat het een vergrote iPad is;iets moderner en de nieuwsteversie. Swipen betekent met jevinger over een aanraakschermvegen en dan komt er van allesen nog wat tevoorschijn. Omdat‘ie groter is dan een iPad, kan jehet ook beter zien. Je kunt ermee e-mailen, internetten,muziek luisteren, foto’s makenen boeken lezen. Eigenlijk hebje dan geen laptop meer nodig.Santa is helemaal verbaasd.,,Nogal logisch dat iedereenzo’n ding wil hebben. Het isecht een hebbeding. En zekergoed voor mijn oude ogen.”Santa betrapt zich erop, dat ookhij in zijn binnenste iets voeltvan….die wil ik ook wel hebben.Zou zo’n ding duur zijn? Inieder geval weet hij nu, dat hijbij een soort computerwinkelmoet zijn en niet bij een drug-store. En, toeval of niet, hij staat precies voor zo’n zaak.Santa loopt terug naar zijn sleeen kruipt lekker onder zijn plaid om te gaan slapen. Het iseen zware rit geweest vol verras-singen. Morgenvroeg, als hetcentrum opengaat, zal hij deeerste zijn. De volgende mor-gen is hij inderdaad de eersteklant.

,,Goedemorgen juffrouw,kunt u me helpen aan een ta-blet?”

,,Maar natuurlijk mijnheer.”Ze loopt naar een glazen vitrine,

waar een heleboel appa-raten liggen. ,,Dit is de nieuwstetablet.” Ze laat een mooi appa-raat zien, zo groot als een bladpapier, in rood en wit. Preciesde kleuren waar Santa vanhoudt. En de prijs? Die valt hemreuze mee. Hij voelt even inzijn binnenzak, of de stapeldollars er nog in zit. ,,Kunt umij ook uitleggen hoe dat dingwerkt?” vraagt hij beleefd. Dat iseen kolfje naar haar hand, wantze weet precies wat ze moetdoen en geeft een geweldigeshow: ,,B’a kòp, b’a chèk, b’akòp, b’a chèk…”, zegt ze voort-durend, maar Santa snapt erhelemaal niets van. Het gaathem allemaal veel te vlug. Hijknikt maar ‘ja’. En dan besluithij er eentje te kopen, want hijheeft een geweldig idee. Hijgaat een advertentie plaatsen inhet Antilliaans Dagblad, een‘Adeetje’ in de gratis adverten-tielijst bij ‘gevraagd’. Misschienis er iemand die hem uit debrand wil helpen en hem allesgoed en snel kan uitleggen.

Zo gezegd, zo gedaan. Deadvertentie is geplaatst en Santawacht nu vol verwachting opeen telefoontje, terwijl hij denkt:,,Ziezo, het eerste cadeautje isvoor mijzelf. Nu nog mijn eer-ste lessen.” Hij is best wel trotsop zichzelf.

En als je onder de kerstboomje cadeautjes ziet liggen, wees erdan maar van overtuigd, datSanta zijn lessen heeft gevolgden kan swipen als de beste. Hijzal zeker niet onder doen voorjou.

Namens Santa: ,,Bon Paskuen….. tot volgend jaar.”


Santa vliegt mee met een vallende ster.

Advertentie

Advertentie

Merry ChristmasPrettige kerstdagen en

een gelukkig Nieuwjaar

Merry Christmas

Santa leertswipen opeen tablet.

FOTO’SANTILLIAANS

DAGLBAD

Het Adeetje van Santa.

Santa wil mee met zijn tijd

Een kerstverhaaldoor Agnes

Vismans

Door dominee Jan Jonkman

Deze zin lezen we aanhet einde van de‘Scheppingsweek’ inhet eerste boek van de Bijbel, Genesis.

Trouwens, bijna na elke ‘Schep-pingsdag’ lezen we deze woor-den: ,,God zag en zie het wasgoed.”

Duizenden jaren later staatde zoon van God, Jezus, die deChristus genoemd wordt op deOlijfberg bij Jeruzalem, en laathet hele panorama om zichheen en onder hem de revuepasseren. Je merkt direct datJezus droevig gestemd is. Erkomen geen blije en positievewoorden uit zijn mond. Inschril contrast tot hetgeen zijnVader, God de Schepper in het begin had verklaard, zegtJezus het volgende: ,,Hebbenjullie dat alles goed gezien? Ikverzeker jullie: geen enkelesteen zal op de andere blijven,

alles zal worden afgebroken (hetevangelie naar Mattheus 24).”

Wat een verschil: aan hetbegin, de Schepper God: ,,Zie,kijk goed om je heen, alles iszeer goed.” En Jezus: ,,Hebbenjullie goed om je heen gekeken?Alles zal worden afgebroken.”

Bijna zou je geneigd zijn omop te merken: ,,Mijn lieve God,waar bent U aan begonnen?”

En inderdaad, als je de Bijbelleest valt het je op dat het al inhet Paradijs mis is gegaan. Nee,niet mis gegaan tussen de plan-ten of dieren, maar door demensen van het eerste uur,volgens de Bijbel. Het valt mijook op dat het begin van een enander zich afspeelt in kleinekring, de kring van de familie inhet Paradijs. Maar het is net alsbij het gooien van een steen inhet water: deze steen veroor-zaakt eerst kleine kringen, dieechter steeds groter van omvangworden. En om in het beeld teblijven: de negatieve, destructie-

ve krachten veroorzaken eerstkleine tsunami’s, die echter heelgrote, verwoestende tsunami’svan wereldomvang kunnenworden.

Een simpele vraag: wat zou ergebeurd zijn, als God, de Schep-per niet een mens naar ZijnBeeld zou hebben gemaakt? Elkdenkend mens zegt dan: ,,Kanniet, zonder de mens geenschepping, zonder de mensgeen wereld, zonder de mensgeen geschiedenis en geentoekomst.” Of je het nu wel ofniet accepteert, het is alleen aan‘Le Phènoméne humain’ (PierreTeilhard de Chardin) gegevenom in te grijpen in de structu-ren van deze wereld, bedoeld inpositieve zin, maar geprakti-seerd zo vaak in negatieve zinmet desastreuze uitkomsten.

We hebben niet te makenmet alleen maar het regionale,geografische begin, maar meteen totale wereld, daar is geentwijfel over mogelijk. De actiera-dius in het boek Genesis van deBijbel speelde zich in kleinformaat af, rond het gebied vande Eufraat en de Tigris, hethuidige Irak. Het hele OudeTestament draait rond het volkvan Israël en dus speelt alleszich af in Klein Azië. Wie deBijbel een beetje kent leest overEgypte, Syrië, Palestina, Irak,Iran en Ethiopië. Maar dat isniet de hele schepping, niet dehele wereld. In het NieuweTestament worden de horizon-ten veel breder en wijder, Euro-pa komt in het vizier. Was ernog sprake van stammenoorlo-gen en regionale conflicten inhet Oude Testament, hoogstensvan landelijke omvang, nu ko-men continentale problemen ophet wereldtoneel: rassenproble-men, jacht naar bodemschatten,religieuze afschrikkingen, poli-tieke machtshonger, milieuver-woestende activiteiten, de allesen niets ontziende vluchtelin-genproblematiek, kortom, dewereld op z’n kop. In het OudeTestament en het begin van hetNieuwe Testament, alsook in deverdere geschiedenis, zoals hetnazirijk zien we de miljoenen

joden, die over de wereld ver-spreid en ook afgemaakt wer-den als dieren. Nu zijn het deduizenden en miljoenen mos-lims uit de Klein Aziatischelanden die over de Europesewereld als vluchtelingen ergenseen thuis zoeken, in vaak men-sonterende omstandigheden.Ongelooflijk, maar waar, en heteinde is er nog niet, ook nietvoor de joden, als wij de voor-spellingen en dreigementenmoeten geloven.

Mogen we voorzichtig, opgrond van Bijbelse bronnenzeggen, dat daar, waar allesbegon, het ook zal eindigen om af te rekenen met het ‘Lephénomène humain’, om debekende uitspraak, in alle nega-tieve zin van Pierre Teilhard deChardin weer te citeren. Het ismeer dan vreselijk dat de ‘goe-den’ zo moeten lijden onder de‘slechten’. Als kinderen speel-den wij vroeger op straat ‘land-jepik’. We tekenden verschillen-de landen op de stoep en in hetbegin mochten de spelers op elkz’n eigen landje staan en danbegon het ‘spel’ met hinkstap-sprong. Wat toen zo eenvoudigen naïef leek, is nu zoverwoestend geworden in onzeeenentwintigste eeuw.

En dan zien we Jezus weer opde Olijfberg staan of zitten,terwijl hij zegt dat er van alleswat overeind staat in de wereld,geen steen op de andere zalblijven, alles zal worden afge-broken. En de veroorzaker daar-

van is: ‘Le phénomène humain’.En weer komt dat stuk aardebinnen gezichtsbereik, KleinAzië, waar ook alles begon.Moeten wij ons afvragen of dewereld afgebroken zal worden,daar waar ook alles begon?

De wereldmachten trekkenmet de meest afschuwelijkewapens tegen elkaar op. Moetzo de schepping eindigen? Ditlijkt op fatalisme, je kunt erniets meer tegen doen. Maarniets is minder waar. Allesgebeurt door toedoen van demens, u en ik. Net als in hetbegin van de schepping. Indiende mens met de mens zoubesluiten om de wereld te red-den, kan en zal dat nu gebeu-ren. Dat ligt binnen het vermo-gen van de mens. De wereldge-schiedenis laat jammer genoegzien dat dit tot nu toe nog niette realiseren valt. Dan blijft deoptie open dat er uiteindelijkafgerekend zal worden met alleop macht en dood belust zijndekrachten in de wereld.

Wij christenen, alsook mos-lims en joden geloven, elk ophun eigen wijze in een derge-lijke afrekening en daarna hetbegin, nieuw begin van, zoalsde christenen het noemen, hetrijk Gods in Jezus, die deChristus genoemd wordt. Danpas zal voor de hele wereld, voorhet eerst sinds de Scheppingecht de Vredevorst zegevieren.Dan wordt het echt Kerst, Pas-ku, Christmas, Weihnachten,Noël, Navidad.


Advertentie

Happy New YearHappy New Year

New Year





Volgens de Bijbel gaat het al mis in het Paradijs door de mensenvan het eerste uur. Deze schildering van het paradijs is vanHendrick de Clerck en Denis van Alsloot (1607).

Le Phènoméne humain’, het menselijk fenomeen, wordt besprokendoor Pierre Teilhard de Chardin, een Franse filosoof, paleontoloog(iemand die fossielen bestudeert), geoloog, priester, jezuïet enauteur.

‘Nu zijn het miljoenen moslims uit de Klein-Aziatische landen die over de Europese wereld als vluchte-lingen ergens een thuis zoeken, in vaak mensonterende omstandigheden. Ongelooflijk, maar waar, enhet einde is er nog niet’. FOTO’S ANTILLIAANS DAGBLAD

En God zag dat het goed was


Mijn roots

Terugkijkend op mijn jeugd ineen pluriforme of gesegmen-teerde samenleving, ervaar ikdat al jaren als een bijzondereen verrijkende periode in mijn

leven. Ik was de vierde van acht kinde-ren in een etnisch Surinaams ge-mengd gezin met twee meisjes en zesjongens. Drie zagen het levenslicht inSuriname en vijf op Aruba.

Mijn vaders grootvader, Pieter Donk(1838-1878), die omstreeks 1860 alsmilitair vanuit Zeeland de oceaan over-stak naar Suriname, werd de stamva-der van de familie Donk in de Neder-landse West-Indische tropen. Ik be-hoor tot de vierde generatie van dezetak. Van moederskant loopt de achter-haalde stamboomlijn van De Mirandanog verder terug. In de 16e en 17e eeuwmoesten zij als joden uit handen vande Spaanse inquisitie blijven en lietenzich katholiek dopen. Rond 1728 zoch-ten enige nakomelingen van deze fa-milie, Abraham en Sarah de Miranda,een veilige haven in Amsterdam waarzij het joodse geloof in alle vrijheidkonden belijden. In november 1730vestigde dit echtpaar zich met hun kin-deren uiteindelijk in Suriname om erte blijven. In deze multi-etnischesamenleving vermengden beide fami-lies zich op den duur met andere bevol-kingsgroepen.

De grote verscheidenheid van hetnageslacht van onze familie blijkt voor-al op feesten: het is dan een ‘mezcla’ ofvermenging van Surinaamse creolen,Hindoestanen en Javanen; Dominica-nen, Arubanen, Spanjaarden, Neder-landers en Indische Nederlanders. De-ze familiefeesten ervaar ik door de

onderlinge relaties en de grote diver-siteit in dansen eetculturen als zeerpositief. Voor zover ik terug kan gaan,waren en zijn op deze feesten drie din-gen verplicht: veel en goed eten, mu-

ziek en dansen. Valt een van de drie in-grediënten tegen, dan hoor je anderener jarenlang overdreven over klagen.

De eerste vier jaar van mijn levenbracht ik op San Nicolas (Essoville,Aruba) door. Mijn vader werkte na eenjaar ervaring bij de CPIM (Shell) opCuraçao vanaf 1937 bij de Lago en ikwerd in januari 1945 geboren. In de ja-ren 1949-1952 verbleef ik met mijnmoeder, broers en zusters in Paramari-bo. Ik had toen vooral vrienden die quahuidskleur van licht getint tot zwartwaren, maar dat was in de wijk waarwij woonden heel gewoon. Dat was opschool zo en ook tijdens het knikkerenop het erf. Naast het Nederlands leerdeik wat Sranan Tongo maar mijn be-heersing van die taal stelt niet zo veelmeer voor. Mijn ouders spraken thuiszoals ze zelf zeiden hun ‘takki takki’met elkaar, maar zodra wij in de buurtkwamen, gingen zij over op het Neder-lands want dat was belangrijk voorschool. Wat mij uit de Surinaamse ja-ren wel bij is gebleven zijn de Anansi-tori’s, de beleving van een ‘dede oso’ ofdodenwake en de sterke verhalen vanmijn ooms over spoken en avonturenin het oerwoud.

Arubaanse jeugdervaringenTerug op Aruba woonden wij eersttwee jaar op Pos Chiquito tussen meer-dere buren die bijna alleen het Papia-ments beheersten. Hoe ik mij geredheb met mijn Arubaanse vriendjes kanik mij niet meer voorstellen, maar wijvoetbalden met elkaar en vingen kip-pen uit de buurt die na het leggen vaneen ei weer vrijgelaten werden. Wij ver-huisden daarna naar de hoger gelegen

oliewijk Lago Heights in het oostelijkdeel van het eiland.

Het leven in deze wijk was totaal an-ders. Op de speelvelden werd tijdenshet voetballen, cricketen en softballenvooral Caribbean English gesproken.Dit Engels functioneerde als een linguafranca, want sommigen van mijnvriendjes spraken geen Nederlands.Deze taal verbond ons als we op SeroeColorado op leguanenjacht gingen ofin de nabijgelegen grotten samen stoerdeden en over allerlei onderwerpenspraken die jongens van 12-15 jaar be-zighielden. Onze leeftijdgenoten, vaakdeed mijn twee jaar oudere broer Raymee, waren afkomstig van Aruba, Bo-naire, Sint Maarten, Saba, Sint Eustati-us, Trinidad, St. Kitts en Suriname,maar de meerderheid van deze zonenvan migranten waren net als ik in hetLago Hospitaal geboren. Toch werdenwij toen als buitenlanders gezien, om-dat onze ouders niet tot de ‘wij-groep’van Arubanen behoorden en wij hunvolkstaal niet beheersten.

Van de acht jaar op Lago Heights totmijn vertrek naar Nederland herinnerik mij nog veel. Het was voor ons eenonbekommerde tijd, maar de verschil-len vielen mij wel op als je bij eenvriend mocht eten. Bidden tijdens demaaltijd kende ik niet van huis uit hoe-wel mijn ouders religieus waren enmijn vader vaak in de Bijbel las. Degodsdienstige verschillen tussen de ge-zinnen in de wijk vielen toen het meestop. ’s Morgens gingen we al lopend deheuvel van de wijk af, maar bezochtenverschillende scholen: katholiek, open-baar of protestants.

Van mijn achtste tot en met mijn zestiende zat ik op drie scholen in San Nicolas: één jaar op de openbare

Opgroeien in een

Mijn ouders Henry Donk en Hermine Donk-De Miranda in 1968 in Paramaribo met Tasja Donk, een van hun 20 klein-kinderen. FOTO’S PRIVÉARCHIEF

Nijmegen 1974: een foto uit mijn ‘linkse’ jaren op de eerste verjaardag vanonze zoon Merlijn.

Tekst en foto’s Ronald Donk


Abraham de Veerschool, daar-na drie jaar op de nieuw opge-richte protestantse Graf vonZinzendorf lagere school inde Prins Bernhardstraat envervolgens weer vier jaar ophet John Wesleycollege (mu-loschool). Op de twee laatstescholen heerste een oecume-nische sfeer door de veelheidvan protestantse schakerin-gen: hernhutters, metho-disten, anglicanen, hervorm-den, gereformeerden en ze-vendedagsadventisten. Deoprichters van deze scholenkozen waarschijnlijk bewustvoor deze schoolnamen, wantNicolaus von Zinzendorf(1700-1760) organiseerde inzijn tijd bijeenkomsten ommensen van verschillendegodsdiensten samen te bren-gen en de Britse methodistJohn Wesley (1703-1791) legdede nadruk op het persoonlijkegeloof en was wars van dog-ma’s.

De meeste leerlingen had-den Engels als thuistaal eneen minderheid van Surina-mers en Europese Nederlan-ders (kinderen van mariniersen onze docenten) sprak thuisNederlands. De instructietaalwas Nederlands en in de klasen op het schoolplein werdeen andere taal niet gedoogd.Op weg naar huis werd er danalleen Engels gesproken.Achteraf realiseer ik mij dathet voor veel leerlingen die hetNederlands niet goed beheer-sten soms een drama moetzijn geweest, want hun woor-denschat was geringer en vanveel gezegden en spreekwoor-den hadden zij nooit gehoord.Toen ik in Nederland in 1962aan de kweekschool vooronderwijzer begon, ontdekteik dat ik bij mijn klasgenotenmet het Nederlands behoor-lijk achterliep.

In de jaren vijftig vond deintegratie op San Nicolas on-der jongeren vooral plaats opde scholen, sportvelden en opde bijlegfeestjes waar vooralop de ‘twist’ (Chubby Chec-ker) en de ‘rock and roll’ (ElvisPresley) gedanst werd. Na-tuurlijk vonden we ook demuziek van Pat Boone op dieleeftijd vanwege de ‘slow’ en‘close dances’ ‘hemels’. Hu-bert (Juby) Naar, die al jarenjournalist is op Aruba, be-schreef in het jaar 2000 onsleven op deze uithoek van heteiland in een zeer aardig boek-je met als titel ‘E di dos para-iso’. Hij verwijst vooral naarhet leven in harmonie tussende verschillende etnischegroepen en het ontbreken vancriminaliteit. Maar een ‘para-dijs’ was Lago Heights in mijnogen zeker niet, want sommi-ge ouders stonden niet toe dat

hun zonen meededen aan desportontmoetingen. De oor-zaak hiervan hing samen methun godsdienst of met hunopvattingen over mensen meteen andere huidskleur. Discri-minatie was geen onbekendverschijnsel in de wijk, maardaar werd nooit openlijk overgesproken. De generaties vóórons, dus ook mijn ouders,hechtten veel waarde aan hetverschijnsel ‘opoe you kleur’(‘drecha bo rasa’) of ‘kleurver-heffing’. Zij waren een pro-duct van hun opvoeding enlieten dat vooral blijken als het(intieme) relaties tussen ver-schillende etnische groepenbetrof.

Verbinding tussenverleden en hedenToch was toen San Nicolas‘the place for me’. De invloe-den die ik in de multi-etnischegemeenschap van San Nicolasheb ondergaan, hebben inmijn latere leven een belang-rijke rol gespeeld. Dat is inverschillende dagelijkse as-pecten nog merkbaar zoalsmijn blijvende liefde voor deLA Dodgers en mijn enthousi-asme en ontroering voor steel-bands en calypso (MightySparrow). Maar de invloed uitmijn jeugdjaren is ook nogzichtbaar in mijn opvattingen.In het laatste jaar van de mulokwam ik in aanraking met deideeën van Martin LutherKing jr. over geweldloosheid.Hij werd voor mij vóór demars op Washington in 1963een icoon en is dat gebleven.

Door hem ging ik mij inNederland verdiepen in the-ma’s als het verleden van Af-ro-Amerikanen, rassendiscri-minatie, christelijke gelijk-waardigheid,bevrijdingstheologie et cetera.Het is dan ook niet toevalligdat ik later veel empathie hadvoor de gedachten en actiesvan leiders als MahatmaGandhi, Dom Helder Camaraen Nelson Mandela. In mijn‘linkse’ jaren zestig en zeven-tig liep ik daarom mee in dedemonstraties tegen de oorlogin Vietnam, de apartheid inZuid-Afrika en de militairecoup tegen Allende.

In de jaren op Lago Heightsleerde ik mensen van verschil-lende etnische groepen, talenen culturen kennen en accep-teren. Dat ik na 1978 inNederland bestuursfunctiesvervulde in stichtingen vanminderheden en ook publi-ceerde over de geschiedenisen problematiek van de multi-culturele samenleving en overslavernij zie ik als een doorlo-pende ontwikkelingslijn inmijn leven. Tijdens mijn op-leidingen in Nijmegen was ikbevriend met veel Nederlan-ders, maar op de protestantsekweekschool trok ik ook veelop met Curaçaose jongerenvan Surinaamse afkomst.Merkwaardig genoeg sprakenwe nooit over Suriname, maarwel over Aruba en Curaçao.

Door mijn jeugd verdiepteik mij reeds tijdens mijn stu-die geschiedenis in Nederlandin de historische ontwikkelingvan deze eilanden. De liefdevoor Aruba en Curaçao werdversterkt toen ik op Aruba alsdocent aan de Antilliaanse Le-rarenopleiding Latijns-Ameri-kaanse, Caribische en Antilli-aanse geschiedenis doceerde(1975-1978). In deze jarenwoonde ik midden tussen‘autochtone’ Arubanen opTanki Leendert en moest ikPapiamento leren spreken. Ikonderging door mijn buren,leerlingen en enkele vriendeneen proces van Arubanise-ring. Sindsdien voel ik eensterke binding met de cultuuren geschiedenis van Aruba enCuraçao en dat inspireert mijtot het schrijven van histori-sche artikelen over hun verle-den.

Mijn jeugd in een Suri-naams gezin heeft mij laterook dilemma’s bezorgd. Ik

heb me heel lang afgevraagdhoe het met mijn identiteit zaten mijn broers en zustersdoorleefden hetzelfde pro-bleem. Vier voelen zich numeer Surinamer, één woontbijna 50 jaar in Spanje envoelt zich een ArubaanseSpaanse, een jongere broerdie op Aruba woont is in harten nieren Arubaan. Ik woon-de ruim twee jaar in Surina-me en bijna achttien op Aru-ba, maar vijftig jaar in Neder-land. Door mijn ouders enopvoeding voelde ik mij heellang Surinamer, maar langza-merhand ging ik mij meerArubaan en Nederlander voe-len. Als mensen mij vragenwat ik nou ben, zeg ik weleens: ik ben wat ik eet; als ikpom eet met Surinamers voelik mij een beetje Surinameren met arroz con pollo, funchien pan batí ligt dat weer an-ders. Een Duitse filosoofschreef eens dat ‘der Menschist was er ißt’.

Als er een conclusie bij mijpast, is dat wel de volgende: ikvoel niets voor plaatsing inhokjes wat godsdienst, ideolo-gie, etnische groep en iden-titeit betreft. Exclusief denkenwas en is nog steeds een be-langrijke oorzaak voor veelklein- en grootschalige ellen-de. De wereld is de planeetwaarop wij met elkaar moetensamenleven. Ieder mens heeftmeerdere keuzes op alle le-vensterreinen. De Nederland-se zanger Thé Lau (1952-2015)zong in een van zijn bekendeliederen: ‘Iedereen is van dewereld en de wereld is van ie-dereen’. Dit lijkt mij in dezewoelige tijden van vluchtelin-gen en terroristische aansla-gen een goede levens- enkerstboodschap.

pluriforme samenleving

Hier sta ik als tweejarige peuter tussen mijn zusClarice en broer Ray.

Een recente foto van het John Wesleycollege dat qua leerlingenpopulatie net als in de jaren1958-1962 nog altijd etnisch pluriform is.


Door René Zwart

Het menselijk breinwerkt soms onnavolg-baar. Toen ik al weereen aantal jaren geledenop vakantie in Zuid-

Afrika tussen drommen anderetoeristen bij de Zuidkaap overde oceaan stond te staren, zeieen stemmetje in mij: ,,Nu zulje ook naar de Noordkaap moe-ten.” Vorig jaar leek het ervan tekomen, maar onderweg viel erzo veel te genieten in het fjor-dengebied van Noorwegen datwe nooit in de buurt van hetnoordelijkste puntje van hetEuropese vasteland zijn geko-men. Deze zomer diende zicheen alternatief aan in de gestaltevan de beruchte DempsterHighway die het van God enalles verlaten hoge noorden vanCanada doorkruist tot ver bovende poolcirkel.

De missie begon met eenvlucht naar Edmonton, dehoofdstad van Alberta die sindsmei door de KLM wordt aange-vlogen. ,,Wat komen julliedoen?”, vroeg de immigratiebe-ambte nieuwsgierig. Het ant-woord ‘vakantie houden’ kwam,getuige haar fronsende wenk-brauwen, niet geloofwaardigover: ,,Er komt hier nooit ie-mand voor zijn plezier. Er valthelemaal niks te beleven.” In-derdaad, Edmonton is met zijn800.000 inwoners een tamelijksaaie stad met een piepkleintoeristenbureau dat we geeneen keer geopend aantreffen.En zelfs in de 800 winkelstellende West Mall is geen sou-

venir of ansichtkaart te vinden.Dat neemt niet weg dat je je ereen dag of twee, drie primakunt vermaken met een bezoekaan het historische Fort Edmon-ton, de boerenmarkt van Strath-cona en het schitterende RoyalAlberta Museum. Met anderewoorden: niks mis mee alstussenstop om aan het tijdver-schil te wennen alvorens aanhet echte avontuur te beginnen.

De eerste 1.900 kilometernaar het noorden hebben wevanwege het relatief saaie land-schap per vliegtuig overbrugd.In Whitehorse stond - onzeroute heeft een slechte reputatie- een stevige fourwheeldriveklaar. Het is de hoofdstad vanYukon, een gebied zo groot alsSpanje met slechts 35.000 in-woners. Een land zonder wach-trijen of files dus. Een land ookwaar je de wetten van de natuurmoet respecteren om er te kun-nen overleven. Over de verlatenKlondike Highway langs deoever van de Yukon River zettenwe koers naar het nog eens 600kilometer noordelijker gelegengoudzoekersplaatsje DawsonCity. Rond 1900 was het er alscentrum van de grote goldrusheen levendige bedoening meteen groot aantal saloons, pikan-te shows en bordelen. We over-nachtten er in Bombay Peggy’s,het vroegere huis van lichtezeden van de beroemdste ma-dam van die tijd. Omdat veelvan de houten gebouwen op hetnippertje van de tand des tijdszijn gered, is Dawson anno2015 met zijn ongeplaveidestraten één groot openluchtmu-seum. Het nog maar zeshon-derd zielen tellende stadje ligt

vlakbij het begin van een van deberuchtste wegen van Canada:de Dempster Highway, de noor-delijkste snelweg ter wereld.Highway betekent in dit geval:een bijna 800 kilometer lang,niet meer dan twee auto’s breedgrindpad vol gaten dat na eenbuitje verandert in een verrader-lijke glijbaan. De weg is in 1979aangelegd en verbindt de nogsteeds in bedrijf zijnde goudvel-den van de Klondike met hetEskimodorp Inuvik aan deBeaufortzee.

De ‘weg’ slingert zich dooreen desolaat toendralandschap,langs meren, door valleien enover besneeuwde bergpassen.Het uitzicht is fenomenaalomdat de begroeiing vanwegede eeuwig bevroren ondergrondnergens hoog is. Op de hogeredelen van de route kun je veletientallen kilometers vooruitkijken. Wat de Dempster vooralzo berucht maakt, is de comple-te verlatenheid. Na het benzine-station bij het beginpunt en eenbezoekerscentrum valt er opeen zeldzame tegemoetkomen-de truck na, honderden kilome-ters lang geen enkel teken vanmenselijk leven te bekennen.Pas bij Eagle Plains kan er wor-den bijgetankt en gegeten, maardan ben je al gauw acht uuronderweg. Het is dus zaak metvoldoende eten en drinken, hetliefst twee reservebanden eneen volle tank op pad te gaan.En een camera met een extrabatterij en opslagkaartje. Wantzo eentonig als het lijkt, zoverrassend afwisselend is denatuur. Neem alleen al hetwildleven dat vlak voor je deweg oversteekt: kariboes, elan-

den, vossen, stekelvarkens,zwarte beren, grizzly’s en wol-ven. Een beetje bizar zijn deborden vol kogelgaten die jagerssommeren raak te schieten.Nog verontrustender is de waar-schuwing ‘Caution: Emergencyairstrip on roadway’.

Een kleine 400 kilometer nade start bevindt zich op dehoogvlakte Eagle Plains eenkleine nederzetting, bestaandeuit een kleine werkplaats waarbanden kunnen worden gerepa-reerd en kan worden bijgetankten een tochtige barak die dienstdoet als motel waar tevens stevi-ge maaltijden worden geser-veerd. Ons doel lag nog eenuurtje verder: de poolcirkel op66,5 graden noorderbreedte.Veel valt er niet te beleven: eendisplay met uitleg en verdervooral leegte en stilte. Op dezeplek gaat de zon rond 21 juniniet onder. De koude valt overi-gens met een graadje of 10reuze mee, zeker als je weet datde thermometer hier dik onderde 50 kan duiken. Dat heeft weltot voordeel dat het hobbelige

gravelpad in de winter verandertin een strakke ‘ice road’ waarbijde uit de vaart genomen verenworden vervangen door ijsbrug-gen.

Terug in Eagle Plains krijgenwe een certificaat als bewijs datwe de barre tocht hebben vol-bracht. Een beetje voorbarigwant je moet nog maar overdezelfde ‘lijdensweg’ veilig enzonder pech terug zien te ko-men in de enigszins bewoondewereld. Dat lukt ons, zelfs zon-der ook maar één lekke bandwaarmee we een uitzonderingop de regel vormen. Terug inDawson wachtte nog een zwareklus: de auto ontdoen van eencentimeters dikke kleilaag. Nade onbarmhartige Dempster isde Yukon Top of the WorldHighway die ons langs deplaatsjes Chicken en Tok (echtwaar) naar Alaska brengt eenmakkie. Zelfs de roemruchteAlaska Highway terug naarWhitehorse blijkt ondanks zijnreputatie een eitje.

En de Noordkaap? Die is nogniet afgeschreven.

Yukon is de grootste drive-in dierentuin ter wereld zonder hekken. FOTO’S RENÉ ZWART

HONDERDEN KILOMETERS LEEGTE

Op weg naar de poolcirkel


Door Jan Jonkman

Hij heet Tulo, En als jehem vraagt: Tulo, wat?Tulo, hoe meer?, kijkt hijje aan met zijn zwarte

kraaloogjes en schudt hij z’nhoofd. Alleen maar Tulo, nietmeer. O ja, z’n moeder, die heetCarmen, maar veel meer weethij ook niet over z’n moeder.Alleen nog dat zij uit SantoDomingo is gekomen, jarengeleden en dat zij woonde ineen van die houten huisjesachter in Skarlo, beneden bij degrote brug. Daar is hij geboren.Zijn moeder zegt dat Tulo achtjaartjestelt. Naarschoolgaan ismeer nietdan wel.Hij spreekt Spaans en Papia-ments; op school heeft hij watopgepikt van de Nederlandsetaal. Zijn vader, nee, daar denkthij liever niet aan, dan alleendat het een grote man is metheel grote handen, die hardkonden slaan. Hij was bijnanooit thuis, mama huilde veel,nooit was er genoeg eten endrinken, laat staan goeie kleren.Op een dag kwam mama naarTulo toe en fluisterde hem inz’n oor: ,,Tulo, blijf lief, ik gaeen paar dagen weg, laat papahet niet weten, anders slaat hijweer. Ik kom terug om je tehalen en dan gaan wij samenkerst vieren thuis bij mijn fami-lie.”

Dat is het laatste wat Tulo vanzijn moeder Carmen had ge-hoord of gezien. Het liep tegenkerst, Tulo was alleen thuis. Enweer was er niemand anders inhet oude, vervallen huisje opSkarlo. Op kerstavond was zijnvader dronken in een heel le-lijke bui thuisgekomen. Hij riepom Carmen en schreeuwde dat

hij eten moest hebben en toener geen antwoord kwam, begonzijn vader alles kort en klein teslaan. Tulo werd zo bang, dathij hard weg liep, hij hoordenog hoe zijn vader achter hemaan kwam en riep: ,,Waar is je

moeder, jijweet het,kom hier,of ik sla jezo dat jehet nooit

meer zult vergeten.” Tulo keekniet op of om, rende door, tothij op Skarlo bij de botenkwam. Het was al donker ge-worden.

Hij zag een mooie boot lig-gen aan de kade en hij rende deplank op toen niemand hemzag en dook in een sloep, die alsreddingsboot wordt gebruikt.Tulo ging onder het zeil liggenen keek door de rand van hetzeil naar buiten. Opeens kwa-men er een paar mannen aanboord. De grote motor werdgestart en iemand riep dat ze detouwen moesten losmaken.Voor Tulo goed en wel beseftewat er ging gebeuren, maaktede boot zich los van de kade envoer weg, de Sint Annabaai uit,langs het Fort en het Paleis vande Gouverneur en langs hetvoormalige Van der Valk-hotelaan de ene kant en het Rif aande andere kant, de zee op. Tuloschrok, hij durfde nauwelijksboven het zeildoek uit te kijken.Stel je voor dat die mannen aandek hem zouden zien, en stel je

voor dat ze hem dan terug zou-den sturen naar zijn vader, diehem zou slaan met die grotehanden. Tulo bleef muisstilliggen, uren lang, hij kreeg veelhonger en dorst, maar durfdeniet uit zijn schuilplaats te ko-men.

Het kan zijn dat Tulo in slaapwas gevallen, want plotselinghoorde hij allemaal stemmen,mannen, die riepen door elkaaren ja hoor, ze waren bezig aante meren. Tulo keek voorzichtigover de rand van het zeildoek enzag huizen en boten aan dekade, allemaal mensen die heenen weer liepen. Het was och-tend. Er kwamen grote vracht-auto’s en langzaamaan gingalles van boord. Dat duurdeurenlang en pas na twaalf uur ’smiddags was de boot leeg. Daar-na ging ook de bemanning vanboord.

Eindelijk durfde Tulo ook uitzijn schuilplaats te komen.Stiekem liep hij over het schip;hij vond een pakje met brood eneen flesje cola er naast in destuurhut. Hij pakte alles en liepvlug terug naar de sloep, onderhet zeil, daar at hij alles op. Tulodacht: ,,Waar zou ik zijn? Vindtmama mij ooit terug? Mamahad toch beloofd voor mij tezorgen.” Hij durfde niet vanboord te gaan.

Het was eerste kerstdag, 25december.

Plotseling begonnen vlakbijde klokken te luiden. Tuloschrok, wat was dat?, vroeg hijzich af. Het werd al een beetjedonker, de zon ging onder endaar, aan de andere kant hoordeTulo de klokken luiden. Heelvoorzichtig kroop Tulo vanonder het zeil tevoorschijn enliep in de richting van het ge-luid van die klokken. Hij zageen mooie kerk en van binnenzoveel lichtjes en een prachtigekerstboom. Er kwamen veelkinderen aanlopen met hunmama’s en papa’s en anderegrote mensen. Ze gingen zittenin die kerk en toen kwam demuziek, iedereen zong dieprachtige kerstliederen, dieTulo niet of nauwelijks kende.

Mama had hem wel eens ver-teld over kerst, maar hij begreeper niet veel van. Hij had tochniets anders gekend dan datarmoedige huisje in Skarlo.Toen, plotseling leek het alsofhij door een stem naar binnenwerd geroepen. Tulo lette nietop al die kinderen en grotemensen, hij liep zomaar de kerkbinnen en bleef voor die mooie,grote kerstboom staan, als beto-verd. Voor in de kerk was eenmeneer in een lange, zwartejurk aan het praten met God,zoals zijn moeder bidden altijdnoemde en toen die meneer‘amen’ zei, keek hij Tulo aan,dat jochie met die vieze klerenen versleten sloffen aan z’nvoeten. De kinderen in de kerkkeken dat jochie ook aan en eenpaar begonnen te wijzen. Tulokeek niet op of om, zo veelmooie dingen had hij nog nooitgezien. Hij viel op z’n knieënen begon te huilen. Al zijnverdriet kwam er uit. Hij hadmet zijn acht jaren al meermeegemaakt dan menig volwas-sene. Een meisje in de kerkstond op, liep naar Tulo toe ennam dat jochie uit Skarlo inhaar armen, ze sloeg haar ar-men om hem heen en zei:,,Hoe heet je?”

,,Ik heet Tulo en ik wil naarm’n moeder toe.” ,,Waar woonje dan, Tulo?”, vroeg het meisjeweer. ,,Op Curaçao, op Skarlo”,antwoordde Tulo en hij zeiverder: ,,Maar m’n moeder isweggegaan en m’n vader slaat

hard als hij dronken is. Waarben ik?” ,,Je bent op Bonaire ennu in de kerstviering met alonze kinderen en jij mag er ookbij zijn. Kom maar mee.” Enhet meisje nam Tulo bij dehand en ging met hem samenop de stoelen zitten. Tulo ge-noot van het zingen en van hetkerstspel. Hij luisterde metopen oren en keek met groteogen naar wat kerstfeest heette:Ook Jezus was zo’n jochie ge-weest, zonder thuis, geboren ineen voederbak buiten in derotsen en die Jezus was GodsZoon, die juist kinderen alsTulo liefheeft. Aan het eindekreeg iedereen een kerstcadeau,lekkere bolo en drinken. Tulohad een reuzenhonger. Demoeder van het meisje, dat zolief was geweest zei toen: ,,Kom,Tulo, je mag met ons mee naarhuis, morgen gaan we uitzoe-ken waar je mama is. Bij onsben je welkom en je bent vei-lig.” Tulo keek verbaasd omzich heen, en heel eventjesdacht hij: ,,Is dat nu de hemel,waar mama Carmen over ver-teld heeft?” Hij mocht mee naareen mooi, groot huis, waar hijmooie en nieuwe kleren kreeg.Hij ging heerlijk onder de dou-che, de eerste keer van z’n le-ven. En even later sliep Tulo alseen roos, met de cadeautjes inz’n armen. Toen die lieve moe-der van het meisje nog evenging kijken, hoorde zij Tulo inz’n slaap zeggen: ,,Mama, komtu gauw, het is hier zo mooi!”

‘Het kleine jochieuit Scharloo’

Kinderkerstverhaal 2015

Tulo’s huisje op Skarlo.

De kade op Bonaire.

Kerstsfeer in de kerk in Playa, Bonaire. FOTO’S ILSE JONKMAN-VISSER

De pier op Bonaire. FOTO JOHN RIJKENS


Dit Nanzi-verhaal is op 2 augustus 1952voorgelezen door RaúlRömer. Het verhaal is in het Papiaments.Afgesloten wordt meteen beschouwing op het verhaal door Jeroen Heuvel.

Lesá 2 di ougùstùs1952 pa Raoul Römer

Atrobe kos tabata malupa Kompa Nanzi ku ShiMaria. For dia sekura adrenta tera atrobe, sekatur maishi ku bonchi

den kunuku, kuminda a kumin-sá bira skars. Pober Shi Mariano tabata sa kon hasi pa e hañabasta kuminda duna e kriatura-nan. Un dia mainta el a yegaseka Nanzi bis’é:

‘Nanzi, tende un kos aki.Awó sí no por mas. Tur kumin-da a kaba den kas. E pober mu-chanan ta blo yora numa papida ko’i kome, ma mi no tinnada pa duna nan. Si bo nomira un manera pa nos hañapoko plaka kumpra ariñ’i fun-chi, ta nos tur lo muri di ham-ber. Ami, ta kama mi ta bai kutur e chikitunan, drumi wardamorto. Ya bo sa.’

I Shi Maria a sali bon purádal porta sera su tras, drentakama ku tur su yunan.

Nanzi no a hiba ni trese. El ahasi manera e no sa ta kiko tahamber. Ma den su kabes tur susinku sintínan tabata traha pamira moda di haña poko plaka

kumpra kuminda. Porfin, suwowo a kuminsá lombra. El ahari chikí-chikí den su mes, salibai sinta pariba di kas, kabisháun ratu. Su mainsé mainta,promé kos ku el a hasi ta kologáun bòrchi na su porta di kas kulèter asina grandi riba dje: ‘Sa-pateria di Kompa Nanzi’. Des-pues el a kai sinta den portawarda.

Ken ku ta yega ta KompaKakalaka. ‘Kompa Nanzi, Kom-pa nanzi, mi ke un par di sapatunobo.’

Nanzi a drei mira KompaKakalaka, wak e di ariba te abao,bolbe wak e, despues e di: ‘Ta

bon, drenta laga mi kohe bomidí.’

Kompa Kakalaka a drenta,Kompa Nanzi a kohe sinta patuma midí di Kompa Kalalakasu pia. Un be e tabata kla. ‘Bon,kompai, pasa buska nan otromañan. Ma kòrda trese plaka.Diessinku florin.’ Kompa Kaka-laka a sali bai bon kontentu.

Djis despues ata Koma Gali-ña ta drenta. ‘Kompa Nanzi,Kompa Nanzi, mi ke un par disapatu pa mi bai kasamentu diKoma Paloma. Bo por traha unbunita par di sapatu pa mi?’

‘Sigur nò, komai, laga mikohe bo midí pa bo.’ Asina el atuma midí di Koma Galiñatambe, i el a bis’é ora el a kaba:‘Ta kla, pasa otro mañan nan takla. Ma kòrda trese plaka. Dies-sinku florin.’ Koma Galiña asali bai ta grita tòk tòk tòk dialegria.

Banda di diesun or di maintaKompa Nanzi ta tende un grita-mentu na porta. Ta KompaKachó. ‘Kompa Nanzi, KompaNanzi, mi ke un par di sapatupa mi bai fiesta di soldá di ShonArei. Ma mi tin purá sí di nan.’

‘Ta bon, Kompa Kachó, pasapaden numa. Mi ta yuda bo unbe.’ Nanzi a tuma su midí, bis’é:‘Kompa Kachó, pasa otro mañ-an bo ta haña nan. Ma kòrdatrese plaka. Diessinku florin.’ IKompa Kachó a kohe su kumin-da bai.

Nèt diesdos or tabata bai bati,ata Cha Tiger ta kana drenta.‘Kompa Nanzi, Kompa Nanzi,ata mi a yega. Mi mester un pardi sapatu bon. Bo por yuda mi?’

‘Sigur nò, Cha Tiger, drenta

numa laga mi kohe midí.’ Nan-zi a kohe su midí, bis’éle: ‘pasaotro mañan, nan ta kla. Makòrda trese plaka. Diessinkuflorin.’

Banda di tramèrdia, YanchiYagdó a yega seka Kompa nanzipa pidié traha un par di sapatudi yag p’e. ‘Sigur, nò, ShonYanchi, otro mañan mes ShonYanchi por pasa buska nan. Makòrda trese plaka, diessinkuflorin.’

Anochi Shi Maria di ku Kom-pa Nanzi: ‘Nanzi, tende un kosakí. Ta kiko e kos di loko ku bota hasi ei, hen? Ta kon bo tahasi otro mañan ora nan tur binbuska nan sapatu? Kompa Ka-kalaka ku Koma Galiña ta nada,ma Kompa Kachó ku Cha Tigerta kome bo bibu. I Shon YanchiYagdó ta tira bo mata ku suskopèt, si bo no tin sapatu klapa nan. Bo sa traha sapatu?’

Kompa Nanzi di ku Shi Ma-ria: ‘Mira aki, muhé, sera boboka, laga mi. Ta mi sa kiko mita hasi. Basta maha hende sukabes.’

Dos dia despues, mainta bontempran, Kompa Nanzi a kaisinta den porta di kas ku unmartin den su man ku un pidakueru, ta blo bati manera tasapaté mes e ta. A pasa un ratu,Kompa Kakalaka a yega. ‘Nanzi,Nanzi, mi sapatunan ta kla? ‘Ai,seka kla, Kompa Kalalaka, ponee plaka den e kaha riba mesa ei,kai sinta warda mi.’ KompaKakalaka a buta e plaka den ekaha, kai sinta riba un pidabanki ta warda Kompa Nanzikaba su saputnan p’e. Ma dibiaha asina Kompa Kakalaka abira blek-blek meskos ku kaka-laka blanku, ta tembla kasi pa ekita kai for di e banki. ‘KompaNanzi, ata Koma Galiña ta bini,si e mira mi e ta kome mi. Kon

mi hasi?’ Nanzi di kuné: ‘Dren-ta den e barí ei bo skonde.’Kakalaka a kore drenta bai. OraKoma Galiña a yega mesora el akuminsá grita manera sempergaliña sa hasi: ‘Nanzi, Nanzi, taunda mi sapatunan ta? Nan takla, nan ta kla?’ Nanzi a kon-testá: ‘Seka kla, Koma Galiña.Pone e plaka den kaha ribamesa ei, kai sinta warda mi unratu.’ Koma Galiña a buta eplaka den e kaha, kai sinta ribae banki ta wrda Kompa Nanzi. IKompa Nanzi ta blo sigui batisu pida kueru numa ku e mar-tin. Djaleu e tabata mira KompaKachó ta bini, i el a kuminsáhari den su mes. Ata den esei,Koma Galiña tambe a miraKompa Kachó. ‘Kompa nanzi, takon mi ta hasi? Si Kachó mirami sintá aki, e ta kome mi.’Kompa Nanzi di ku Koma Gali-ña: ‘Drenta den e barí ei boskonde.’ Koma Galiña a bati alabula skonde den barí, topaKompa Kakalaka, gulié mandaaden.

Kompa Kachó a kana drentapara den porta. ‘Kompa Nanzi,ta kiko a para di mi sapatunan?Bo tin nan ei?’ ‘Ai, Kompa Ka-chó, un be akí mi ta kla ku nan.Ta djis un pida kos chikitu mitin ku hasi na nan. Pone e plakaden e kaha riba mesa ei, bosinta warda mi.’ Kompa Kachóa buta e plaka den e kaha, kaisinta riba e banki ta warda Kom-pa Nanzi kaba.

Djis un ratu despues, ata ChaTiger a dobla skina di kaya tabini. Ora Kachó a mira ChaTiger, el a kuminsá grita dispantu: ‘Kompa Nanzi, yudami, yuda mi. Ata Cha Tiger tabini ei, si e mira mi e ta komemi.’ Nanzi a bis’é: ,,Drenta dene barí ei bo skonde.’ KompaKachó a bula drenta den barí,

Kompa Nanzi ta bira

Kompa Nanzi zoekt vaak naar manieren om zijn kinderen te voe-den. Uit: ‘Kon Nanzi a nèk Shon Arei’, opgetekend door Nilda Pinto.

TEKENINGEN MIRELVA ROMANO

De listige spin haalt vaak gekke capriolen uit.

Advertentie

Wishing you a very Merry Christmas and the happiest

of New Years

Wishing you a very Merry Christmas and the happiest

of New Years


Door Jeroen Heuvel

D ankzij het rijke boek datB. Jos de Roo naar aanlei-ding van zijn onderzoek

voor zijn dissertatie heeftgeschreven, ‘Praatjes voor deWest. De Wereldomroep en deAntilliaanse en Surinaamseliteratuur 1947-1958’, zijn erveel prozateksten boven watergekomen, teksten die of verlo-ren waren gewaand of waar-van niemand bevroedde datdie ooit geschreven waren.Daaronder enkele Nanzi-sprookjes die Raúl Römer voorde radio heeft verteld. Hierbijafgedrukt een verhaal datRömer op 2 augustus 1952voor de radio uitsprak.

Sprookjes zijn uitdrukkin-gen van de volksziel of van hetwezen van een volk. De Nanzi-verhalen zijn oorspronkelijkdoor mensen uit Ghana mee-genomen, zijn in de loop dereeuwen doorverteld in allelanden van het Caribisch ge-bied, inclusief het zuiden vande Verenigde Staten en hetnoorden van Zuid-Amerika,waar deze mensen tegen hunwil, als slaaf, gedwongen wer-den te werken, hebben zichaangepast aan de ‘nieuwe’gebieden en behoren tot deculturele erfenis van die ver-schillende landen.

Jaren geleden heeft SheilaPayne een symposium op

Curaçao georganiseerd overdeze slimme spin, waarbijvertellers uit de regio aanwe-zig waren om de versies vanhun culturen met elkaar tedelen, te bestuderen wat deovereenkomsten waren tussende eigenschappen van deverschillende Nanzi’s en deverschillen, dat uitmondde ineen gespeelde openbarerechtszaak waarbij de vraagwerd gesteld of de verhalenvan Nanzi geschikt zijn omaan kinderen te vertellen. Eenzeer interessant symposium.Bij de rechtszaak lagen demeningen lijnrecht tegenoverelkaar. Een levendige bedoe-ning was dat.

Wat gebeurt er in dit Nanzi-sprookje, dat volgens mij eenaanwinst is op de bestaandevertellingen, verzameld en in1952 (hetzelfde jaar waarinRaúl Römer dit verhaal voorDe Wereldomroep insprak)uitgegeven door Nilda Pinto.Het is hier niet de plaats omverder in te gaan op de oor-sprong van dit ene sprookje,Nanzi als schoenmaker. Welkan ik kijken of het geschikt isvoor kinderen onder de twaalf,door er een analyse van temaken.

In de introductie wordt dearmoedige uitgangssituatievan Nanzi en zijn vrouw ge-schetst, honger heerst enMaria dreigt dat als er nietheel snel geld wordt gevonden- of gekregen - om eten tekopen, zij en de kinderen dehongerdood zullen sterven. Zevraagt dus niet of hij kan wer-ken en geld verdienen of vis-sen of jagen of oogsten van hetland, nee, er wordt een appelgedaan op zijn vindingrijk-heid; en ‘s anderendaags starthij een schoenmakerij. Mooizo, hij gaat dus toch werken,maar waar heeft hij dit am-bacht geleerd? Geschikt voorkleuters?

Er komen na elkaar - mettussenpozen van een of tweeuur - enkele bekenden langsdie allemaal een nieuw paarschoenen nodig hebben. Hijbelooft ze allemaal dat deschoenen de dag na de volgen-de dag gemaakt zullen zijn enkunnen worden opgehaald.Ook vertelt hij dat ze dan vijf-tien gulden mee moeten ne-men om de koop te kunnensluiten. Niemand van hentwijfelt aan zijn vakmanschap.Didactisch verantwoord?

‘s Avonds verwijt Maria

Nanzi dat hij zich onmogelijkaan zijn beloftes zal kunnenhouden, ‘Alsof jij weet hoe jeschoenen moet maken’, en datdat voor de kleine dieren (Kak-kerlak en Kip) niet zo erg is,maar dat de grotere dierenhem zullen verslinden enmócht hij aan Hond en Tijgerweten te ontkomen dat Jan deJager hem ongetwijfeld gena-deloos doodschiet. KompaNanzi snoert zijn wijf demond. Voorbeeld voor kinde-ren?

De volgende ochtend doethij alsof hij aan het werken is,door met een hamer wat opeen stuk leer te slaan. Dekleinste klant komt eraan,moet even wachten, en beta-len. Dan komt er gevaar aan-lopen, voor de kakkerlak, maarNanzi weet raad en helpt hemschuilen. Gevaar is Kip, diemoet even wachten op deschoenen en betaalt. Maar dankomt gevaar aanlopen voorKip, gevaar is Hond, dochNanzi helpt haar schuilen, enis daardoor schuldig aan demoord op kakkerlak. Hond eetkip, tijger hond. Dan komt Jande Jager. Nanzi verontschul-digt zich dat hij nog niet istoegekomen aan het paar voor

hem, maar hij biedt hem welde schuilplaats aan van detijger die op een haartje naweet te ontsnappen. Jan, dienooit eerder zo dicht bij zijnmeest gewenste prooi was,rent achter Tijger aan en Nan-zi heeft vier maal vijftien gul-den gekregen of gevonden.Dat is heel slim, weliswaar,maar willen we dat onze jeugdleert dat je je klanten elkaar alsmaaltje aanbiedt?

Elis Juliana heeft ooit eenuitermate boeiend artikelgeschreven over - deoorsprong van - de Nanzi-vertellingen en het belangervan voor ‘ons’ karakter.Maar hij beëindigt het artikelmet de niet zo mooie karakte-risering dat wij erg gemakke-lijk liegen, en niet alleen tegende overheerser maar ook tegenonszelf. Dat we er zelfs eenmeineed voor plegen en datwe dat ook niet als een overtre-ding - of misdaad - beschou-wen, nee dat we de ons opge-legde straf als onrechtvaardigervaren en dat we ons scha-men dat we in de val zijn ge-luisd en dat de rechter ‘Nanzi-er’ was dan wij. Ik hoop datdeze beschrijving van onzebeste antropoloog iedereenervan overtuigt dat de Curaça-ose Nanzi-sprookjes alleen aanvolwassenen mogen wordenverteld en niet aan kinderen.

topa Koma Galiña, batié mandaaden mesora.

‘Nanzi, Nanzi,’ Cha Tiger abisa ora el a yega seka, ‘Nanzi,bo ta kla ku mi sapatunan? Nobisa nan no ta kla, pasobra si bono tin nan pa mi, mi ta rabiames.’ ‘Ai, nò, Cha Tiger, no tinnodi di rabia, nò. Mi ta kla unbe aki ku nan. Pone e plaka dene kaha riba mesa ei sinta wardami un ratu. Un be akí mi ta kla.’

Cha Tiger a buta e plaka dene kaha kai sinta warda KompaNanzi. Ma djis despues ChaTiger ta mira Shon YanchiYagdó ta bini ku su skopèt boudi brasa, bon purá, manerahende di malu mes. ‘KompaNanzi, yuda mi. Ta kon mi tahasi? Ata Shon yanchi Yagdó tabini bon di malu ku su skopètbou di su brasa, si e mira mi eta tira mi mata.’

Nanzi di kuné: ‘Drenta den ebarí ei bo skonde.’ Cha Tiger ahasi vlup drenta barí, topa kuKompa Kachó, krous e mandaabou te lembe boka.

Ora Shon Yanchi Yagdó ayega, Kompa Nanzi a lanta paramesora. ‘Shon Yanchi no sakiko, no tuma mi na malu nò,ma mi tabatin asina tantu tra-

bou ku mi no por a kuminsámes ku e sapatunan di ShonYanchi. Ma mi tin un otro cospa Shon Yanchi. Wak den e baríei Shon Yanchi weta.’

Shon Yanchi bon niuskir akana bai riba e barí, habrié,mira Cha Tiger ikrem den bòm.‘Ahan, sinbèrgwensa, ta bo nò?T’aki bo a bin skonde, nò? Awesí bo no ta skapa mi.’ I shonYanchi a buta skopèt na skourupa tira Cha Tiger mata. Ma ChaTiger no a para warda. El a bulasali for di barí, buta un karedapafó. Shon Yanchi su tras kuskopèt ta zuai den laria.

Kompa Nanzi tabata hari cusu barika tabata sakudí. ShiMaria a tende harimentu koresali for di patras bin weta takiko. ‘Shi Maria, Shi Maria,miseria a pasa’. El a habri ekaha riba mesa mustra ShiMaria. ‘Kont’é bon, ta sesentaflorin mester tin ei den, diessin-ku di Kakalaka, diessinku diGaliña, diessinku di Kachó,diessinku di Cha Tiger. I shonYanchi, esei no sa di sapatu mesmas.’

I Shi Maria, bou di kareda asali bai kumpra kuminda panan kome.

sapaté

Bedenkingen bij dit Nanzi-verhaal

Als Nanzi geld in het laatje heeft gebracht kan zijn vrouw Shi Maria weer lachen.


Tekst en foto’s Agnes van Bergen

Bij kinderdagverblijf DeKikker zijn de peuters gedu-rende de maand december

extra druk. Na een gezellige,maar voor de kleintjes ook span-nende sinterklaastijd, volgtdirect daarop het kerstgebeuren.Er is maar weinig tijd voor devoorbereiding. De kinderengaan meteen aan de slag. Erwordt gewerkt met karton, lijmen glitter. Onder leiding vandirectrice ‘Kiki’ en de ‘tanchi’s’worden er feestelijke klokken,boompjes, herten, kerstsokkenen kerstkaarten gemaakt. Metde ‘Pyjama-avond’ gaat de kerst-periode officieel in. Woensdag9 december is het zover. Dan

wordt de kerstboom in het zaal-tje geplaatst en komen de kin-deren rond half zes in pyjamanaar school. Samen met hunouders zitten alle kinderen rondde kerstboom, gewoon op degrond. Er heerst een gezelligeen ontspannen sfeer. Een vooreen mogen de peuters en ookde grotere kinderen van denaschoolse opvang, hun eigenkerstversiering in de boomhangen. Trotse ouders makenfoto’s. Het is dan ook een heelgebeuren rond de boom. Alsalle kinderen aanwezig zijn enhun versierselen hebben opge-hangen, worden zij uitgenodigdvóór de boom te komen staan,om met elkaar de welbekendekerstliedjes te zingen: ‘Klingklokjes klingelingeling’, ‘Odennenboom’ en ‘We wish youa Merry Christmas’. Grappigom al die kinderstemmetjes zoenthousiast en lichtelijk valsmee te horen zingen. Danfloept de kerstboomverlichtingaan en staat de boom in volleglorie te pronken. Jong en oud

wordt uitgenodigd om lekkerechocolademelk te drinken naareigen smaak: koud of warm envoor de volwassenen met ofzonder slagroom. Ook de kerst-kransjes ontbreken niet. Rondhalf acht gaat iedereen voldaannaar huis.

Directrice Kirsti Gouverneur(1971) vertelt: ,,In totaal telt deschool momenteel 33 kinderen.Hierbij zijn ook de kinderenvan de naschoolse opvang, vier-tot twaalfjarigen, meegeteld.Niet alle kinderen zijn elke dagaanwezig. December is eendrukke tijd voor de ouders.Door het sinterklaasgebeurenzijn de meesten later naar bedgegaan, waardoor in deze tijd dekinderen beduidend drukkerzijn dan normaal. Woensdag 16december is er een kerstontbijtvoor de kleintjes van nul tot vierjaar. Donderdag 17 december iser een kerst happy hour voor de middagkinderen. Zij gaanom 4 uur zelf snacks maken,die wij van tevoren besprokenhebben. Ik koop alles in. Met

een band en discolichten wordter geswingd op kerstmuziek.Om acht uur is het feest afge-lopen. Van 18 december tot 3januari is het kerstvakantie,waarna meteen de carnavalstijdzich aandient. De werkelijkerust komt pas na Pasen.”

Wens: Een geweldige lokale economieDoor I Am Made Curaçao

IAm Made in Curaçao gelooftin de eigen identiteit van elkpersoon en daardoor ook dat

elk persoon een eigen uniekproduct, dienst of talent kanhebben. Deze unieke eigen-schap maakt van elke aankoopeen ervaring. Bij I Am Made inCuraçao gaat het dus vooralom de ‘I am I’ van elk persoon,regio of land.

I Am Made in Curaçao be-staat al bijna 2 jaar en is tevre-den met de samenwerking metlokale producenten op Cura-çao. Met meer dan 140 aange-sloten bedrijven op het plat-form www.iammadein.com/Curaçao kijken we uit naartoekomstige avonturen. Hetafgelopen jaar sluiten we afmet verschillende leuke projec-

ten. Dit is grotendeels te dan-ken aan de producenten dieheerlijk lokaal eten produce-ren, de talentvolle artiesten dieoptredens verzorgen, produ-centen die unieke producten,souvenirs en kunst creëren enniet te vergeten alle goedgeor-ganiseerde dienstbedrijven diezich blijven inzetten. En deondersteuning van het mi-nisterie van EconomischeOntwikkeling (MEO), ontwik-kelingsbank Korpodeko, deMaduro & Curiel’s Bank(MCB) en Lovers. Iedereenhelpt mee en daarom wil I AmMade In Curaçao iedereenbedanken die zich inzet voorde lokale economie. We wen-sen allen alvast fijne feestda-gen en een geweldige lokaleeconomie in 2016!

I am made in Curaçao promootonder andere de lokale produc-tie van souvenirs. Hier kerst-gedecoreerde peulen van eenflamboyant.

FOTO’S I AM MADE IN CURAÇAO

Mooie spreuken geschilderd opdrijfhout aangespoeld aan deCuraçaose noordkust. En deze dames verzorgen graag uw kerstpakket.

Kerstfeest bij‘De Kikker’

Alle kinderen mogen hun eigen-gemaakte versiering in de boomhangen.

Chocolademelk en kerstkoekjes.Kerst-pyjamaparty voor groot enklein.

O dennenboom, o dennenboom....


NA

TU

UR

DA

GB

OE

K

Het gebruik van de kerst-boom zoals wij het nukennen is ontstaan inhet christendom. Maaroorspronkelijk werden

altijd groene planten zoals coni-feren en dennenbomen gezienals een symbool voor het weergroen worden van de omgevingin koude streken. Op de noorde-lijke hemisfeer werd, voordathet christendom ontstond, dan

ook stilgestaan bij de zonnewen-de (solstice), het moment waar-op de langste nacht en de kortstedag valt. Dat is doorgaans op 21of 22 december en in oude ge-loofsstromingen werd dan ookgedacht dat de zon een god wasen de winter elke keer haar in-trede deed omdat de zonnegodzwak en ziek was geworden. Dealtijd groene planten dienden alseen herinnering aan de wijzewaarop alle planten weer groenwerden als de winter was afge-lopen. Waarschijnlijk is het inDuitsland geweest dat de kerst-boom werd geïntroduceerd toenchristenen versierde bomen inhuis brachten. De lichtjes die als versiering werden aange-bracht, vroeger met kaarsen entegenwoordig met verlichting, il-lustreerden de met sterren be-zaaide hemels die beter zicht-baar waren in een koude onbe-wolkte lucht.

Een dennenboom of kerst-boom is geen lang leven bescho-ren op Curaçao. Aangezien debomen uit koudere streken ko-men hebben ze duidelijk moeitemet de warme temperaturen op

het eiland en al gauw worden denaalden bruin en vallen ze uit.En daarnaast zijn de bomen be-hoorlijk duur, omdat ze van verkomen, en daarmee ook meteenniet erg milieubewust.

Sommige mensen hebbendaar een alternatief voor be-dacht. Al toen ik nog op de open-bare basisschool zat, hier op Cu-raçao, was het elk jaar weer eenfeest in de klas als de kerstboomwerd binnengebracht. En hetging dat niet om een dennen-boom, want daar had de school,met 18 klassen die versierdmoesten worden, het geld nietvoor. In plaats daarvan werd eruit de mondi achter de schooleen aantal boompjes gehaald diefier drie weken lang pronktenmet onze zelfgemaakte sterren,ballen en slingers. Het ging omde zogenaamde palu di lele. De-zelfde boom die ook wordt ge-bruikt om keukengerei te ma-ken om de funchi te roeren. Hetvoordeel van de boompjes: zewaren klein, in grote hoeveelhe-den voorradig (en binnen eenjaar weer aangegroeid), met ge-noeg takken om er leuke versie-

ringen aan op te hangen en zekosten niets. Het enige nadeelwas wel dat ze na de drie wekener bruin en verlept bijstonden,maar omdat bij het omzagengeen wortels waren beschadigdaan de plant, kon deze in deaarde bleven staan en na de vol-gende regenbui weer uitgroeientot een nieuw boompje.

Curaçao kent in de inheemseflora geen coniferen of dennen-bomen maar wel een aantal an-dere bomen die altijd groen zijn.Een goed voorbeeld daarvan isnatuurlijk de wayaca of pokhout-boom. Vallen de regenbuienprecies goed dan zit de boom volmet paarse bloemetjes, of felo-ranje zaaddozen met vuurrodezaadjes. Op verschillende plek-

ken op het eiland worden dezebomen, met hun karakteristiekestammen, versierd met slingersen vooral met lampjes, aange-zien de stam zich daar primavoor leent. Ook de palu pretu iseen boom die het hele jaar doorgroen blijft en met de kerst pri-ma versierd kan worden metlichtjes.

Zelfs een zuilcactus kanprachtig versierd worden metkleine kerstballen en kerstver-lichting, en dat wordt bij sommi-ge huizen ook gedaan. En na-tuurlijk is een echte inheemsepalu di lele een grappig alterna-tief voor een kerstboom. Eenstuk duurzamer in ieder gevaldan een boom uit het hoge noor-den.

Kerstbomen horen bij kerst, net als oliebollen bij oud en nieuw en paaseitjesbij Pasen. Althans hier op het eiland. Al voordat het sinterklaasfeest wordtgevierd zie je her en der auto’s rijden met een kerstboom op het dak, verpaktin een net. De laatste dagen voor Kerstmis is dat beeld nog veel frequenter tezien op straat. Niet iedereen heeft echter het geld om de toch wel dure bo-men elk jaar weer aan te schaffen en sommigen investeren dan maar in eenkunstboom. Maar er zijn ook lokale alternatieven voor de altijd groene boomom te versieren met kerst.

Tekst en foto’s Michelle da Costa Gomez

De palu di lele en eenclose-up ervan. Als jehet geluk hebt om deboom aan te treffenmet de vruchtjes, danzijn de kerstballeninbegrepen. Je hoeft zedan alleen nog in jefavoriete kleur te schil-deren.

De palu pretu met zijn zwarte stam en altijd groene bladerdek.

Een boompje vanlokale bodem

Advertentie

De kadushi di pushi leent zichprima als lokale stekelige kerst-boom.


Twintig jaar geleden, na-melijk op 24 februari1995, trad het eerste be-stuur van het AntilliaansNetwerk aan. Ik had de

eer om de eerste voorzitter tezijn van het Antilliaans Net-werk. Indeze tijdvan het jaarwaarin vaakwordtteruggebliktop deachterlig-gende periode, ga ik in dit arti-kel in op de Antilliaanse ge-meenschap in Nederland in deafgelopen twintig jaar.

Mijn uiterst persoonlijketerugblik beperkt zich tot driedomeinen, namelijk Konink-rijksgevoel, Kunsten en Kete-nen verbroken. Het domeinKunsten valt uiteen in driesubdomeinen, namelijk litera-tuur, muziek en toneel. In dedomeinen Koninkrijksgevoel enKetenen verbroken worden driejaartallen genoemd die ik van

belang acht bij deze terugblik.In het domein Kunsten zal ikper subdomein voor literatuur,muziek en toneel, drie jaartallennoemen. Op criminaliteit onderAntillianen in Nederland zal ikniet ingaan. Daar is al genoeg

over ge-schreven.Zie bijvoor-beeld hetrapport ‘Nètloke falta’van de Com-missie Vee-

ris dat op 4 december 2001werd gepresenteerd.

KoninkrijksgevoelOp 21 juli 2007 vonden deKoninkrijksspelen plaats in DenHaag. De openingsceremoniewerd verricht door toenmaligkoningin Beatrix. De sfeer wasfantastisch. Met sporters uit alledrie de delen van het Konink-rijk, overheerste het Konink-rijksgevoel en dat deed mij goedals Koninkrijksburger. Overdeze Koninkrijksspelen schreef

ik het gedicht ‘Koninkrijksspe-len in Den Haag, juli 2007’:In het Koninkrijk van de sportspeelt kleur geen rolgaat het om het genot van scoren.In het Koninkrijk van de muziekvalt kleur in het nietgaat het om het genieten vancomposities.In het Koninkrijk van de letterenzijn kleurenblind de pennengaat het om de charme van depennenvruchten.In het Koninkrijk der Nederlan-dengaat het om het aanhalen vanKoninkrijksbandenongeacht de huidskleur.

De tweede datum die van belang is, is natuurlijk 10-10-‘10. In de aanloop naar10-10-‘10 vonden er ook binnende Antilliaanse gemeenschap inNederland heftige discussiesplaats over de balans tussenfinancieel toezicht en autono-mie na deze fundamenteleherschikking van de Konink-rijksrelaties. Het toenmaligeTweede Kamerlid John Leer-dam (PvdA) heeft zich als brug-figuur tot het uiterste ingespan-nen om deze twee tegenstellin-gen te verzoenen.

Na 10-10-‘10 werd het finan-cieel toezicht vanuit Den Haagverscherpt waardoor de Konink-rijksrelaties onder druk kwa-men te staan en dat was te mer-ken bij het Koninkrijksconcertop 15 december 2014 in Amster-dam. De koning was toen welaanwezig maar de ministers-presidenten van Curaçao, SintMaarten en Aruba schitterdendoor afwezigheid. Weg was hetKoninkrijksgevoel bij mij.

Kunsten - LiteratuurOp 20 oktober 2006 ging voorhet eerst de leesbevorderings-campagne ‘Nederland leest’ vanstart. Dat een boek van eenAntilliaanse auteur, namelijk‘Dubbelspel’ van Frank Marti-

nus Arion, was geselecteerdvervulde ons met grote trots.

Een tweede heuglijke gebeur-tenis was de start van de ‘DutchCaribbean Book Club’ op 10november 2012 op initiatief vanMagda Lacroes. Bij de eerstebijeenkomst mocht ik een inlei-ding verzorgen over de romansvan Frank Martinus Arion. Bijhet eenjarig bestaan van de‘Dutch Caribbean Club’ op 9 november 2013, had ik de eerom als keynote speaker te spre-ken over ‘Een andere kijk op‘Mijn zuster de negerin’’ van Cola Debrot (zie www.walter-palm.com/cola_debrot).

Op zondagmiddag 13 septem-ber 2015 vond een Antilliaansboekenfeest plaats in Amster-dam. De uitgever Franc Knip-scheer presenteerde onder meerNederlandstalige romans vandrie Antilliaanse auteurs: Ber-nadette Heiligers, Ronny Loboen Jopi Hart. Voorwaar eenrijke oogst.

Kunsten - MuziekOp 1 november 2008 vond inaanwezigheid van toenmaligkoningin Beatrix het Jan GerardPalm-concert plaats in ‘Diligen-

tia’ in Den Haag. Uitgevoerdwerden pianocomposities vanJan Gerard Palm door RobertRojer. De pianocompositieswaren in de achterliggendeperiode verzameld door dePalm Music Foundation. Tergelegenheid van dit concertschreef ik het gedicht ‘De mu-ziek van mijn betovergrootvaderJan Gerard Palm’: In uw muziek hoor ik zowel de verkoelende stre-ling van de passaatals de verschroeiende hitte van eennaderende orkaan.Bloeiende flamboyantmaar ook aan droogte geboeidesavanne,hoor ik in uw muziek.Zowel de woeste golven van denoordkantals het zoete neuriën van bran-ding aan de zuidkust,hoor ik in uw muziek.In uw muziekhoor ik zoet en zout,hoor ik de twee gezichten vanCuraçao.

Op 1 juli 2013, op de dag datde 150 jaar afschaffing van deslavernij werd herdacht, vond de première plaats van de opera ‘Katibu di Shon’ in de

Een groepsfoto met toenmalig koningin Beatrix bij het Jan Gerard Palmconcert op 1 november 2008. FOTO CARIBISCH NETWERK

Walter Palm en Marcel Worms (rechts) bij de presentatie van de cd‘Danzas Caribeñas’ op 7 september 2014. FOTO JAN BOUMAN

De Koninkrijksspelen van 2007: sport verbroedert. Het Arubaanseen Nederlandse voetbalteam. FOTO RNW

Advertentie

Twintig jaar Antilliaanse

Een persoonlijketerugblik doorWalter Palm


Amsterdamse schouwburg.Deze opera is gebaseerd op degelijknamige novelle van Carelde Haseth en speelt zich aftijdens de slavenopstand opCuraçao in 1795. De mezzosop-raan Tania Kross was de initia-tiefnemer van deze eerste Papi-amentstalige opera. De Hasethschreef op verzoek van Krosshet libretto voor de opera enRandal Corsen componeerde demuziek. Op 8 februari 2015heeft het Nederlandse tv-pro-gramma ‘Podium Witteman’aandacht besteed aan klassiekeCuraçaose muziek. Paul Witte-man ging in gesprek met JanBrokken over zijn boek ‘Waar-om elf Antillianen knieldenvoor het hart van Chopin’ datrecent in het Engels vertaald is. De pianist Marcel Wormsspeelde de wals ‘Simpatía’ van Joseph Sickman Corsen uit zijn cd ‘Danzas Caribeñas’en samen met de mezzosop-raan Imara Thomas bracht hij de compositie ‘Atardi’ vanJacobo Palm op tekst van Joseph Sickman Corsen tengehore.

Kunsten - ToneelOp 3 april 1998 beleefde ‘O.J.Othello’ zijn première. De regis-seur was John Leerdam en hettoneelstuk is een adaptatie vanhet toneelstuk ‘Othello’ vanShakespeare geënt op de zaak‘O.J. Simpson’ die verdachtwerd van moord op zijn ex-vrouw. Later in dat jaar werd‘O.J. Othello’ bekroond met deFringe Award in Edinburgh.

Op 15 juni 2000 ging vanregisseur John Leerdam ‘Ro-meo ’n Juliette-A young Carib-

bean Xperienz’ in première. Integenstelling tot ‘Romeo andJulia’ die Shakespeare situeerdein de idyllische Italiaanse stadVerona, speelde dit toneelstukzich af in de kale, troosteloze,lugubere parkeercatacombeFrissenstein in AmsterdamZuidoost. De keiharde weder-zijdse afkeer van de twee fami-lies van Romeo en Juliette, deAntilliaanse Madaro’s en deSurinaamse Coropina’s, zorgdevoor een fatale afloop.

Een heel bijzonder toneelstukvan John Leerdam was ‘Genialeanarchie’, gebaseerd op hetgelijknamig boek van Boeli vanLeeuwen. Het toneelstuk ging

op 28 januari 2013 in premièrein ‘De Balie’ in Amsterdam. Dat was op dezelfde avond datkoningin Beatrix haar aftredenbekendmaakte. We moesten dat allemaal verwerken. In het toneelstuk wordt een politi-cus neergeschoten. Wie schetstonze verbazing toen enkelemaanden later, namelijk op 5 mei 2013, Helmin Wiels werd doodgeschoten. Had JohnLeerdam een voorgevoel?

De ketenen verbrokenBelangrijk voor het emancipa-tieproces van de Antilliaanse

gemeenschap was de totstand-koming van het slavernijmonu-ment dat op 1 juli 2002 werdonthuld door toenmalig konin-gin Beatrix in het Oosterpark in Amsterdam. Met dit slaver-nijmonument bracht de rege-ring tot uitdrukking de erken-ning van het Nederlands sla-vernijverleden. Het monumentis ontworpen door Erwin deVries en het bestaat uit driedelen: verleden, heden en toe-komst.

Op 4 augustus 2012 voerdein Amsterdam bij de ‘CanalParade’ die onderdeel is van de‘Gay Pride’ voor het eerst eenAntilliaanse boot mee. De naamvan de boot was ‘Dushi &Proud’. Initiatiefnemer wasGlenn Helberg, de toenmaligevoorzitter van het Overlegor-gaan Caribische Nederlanders(OCaN) die op deze wijze er

naar streefde om homo-emanci-patie in de Antilliaanse gemeen-schap te bevorderen. Op 14oktober 2015 werd bekend datna overleg met de actiegroep‘Nederland Wordt Beter’ en hetOverlegorgaan Caribisch Neder-land Sinterklaascomités in vijfsteden (Amsterdam, Den Haag,Utrecht, Maastricht en Meppel)hebben besloten dat bij de jaar-lijkse intocht ook ‘schoorsteen-pieten’ meelopen. Dat zijnpieten die eruitzien alsof ze netdoor de schoorsteen zijn geko-men. Ze hebben roetvegen ophet gezicht, waarbij de ogen,oren en neusgaten niet zwartzijn. Met deze aanpassing werdtegemoet gekomen aan de be-zwaren in onder meer de Antil-liaanse gemeenschap in Neder-land, tegen de Zwarte Piet-traditie.

SlotHet Antilliaans Netwerk heeftzich op alle bovengenoemdeterreinen bewogen: literatuur,muziek, toneel, politiek enemancipatie en organiseerdepoëzie, muziek-, en toneel-avonden. Politici waren regel-matig te gast bij het AntilliaansNetwerk zoals premier Emanop 17 juli 2012, premier SarahWescot-Williams op 18 maart2011, minister Hirsch Ballin op 25 september 2009 en mi-nister Plasterk op 24 mei 2013.Ook emancipatoire onderwer-pen werden regelmatig geagen-deerd. Waar ik als eerste voorzitter van het AntilliaansNetwerk het meest trots op ben is dat dit netwerk in detwintig jaar van haar bestaannooit één cent subsidie heeftgevraagd. En dat is een tekenvan kracht. Hiermee kom ik nade drie K’s van Koninkrijksge-voel, Kunsten en Ketenen, uitbij een vierde K, namelijkKracht.

Een van de bijeenkomsten van Antilliaans Netwerk. Vlnr. WalterPalm, theaterregisseur en oud-lid van de Tweede Kamer, JohnLeerdam, voorzitter van de Vereniging Antilliaans Netwerk, RoosLeerdam-Bulo, schrijver en echtgenote van Walter Palm OrchidaBachnoe. FOTO JEAN VAN LINGEN

De eerste Papiamentstalige opera ‘Katibu di Shon’. FOTO TWO SIDES MEDIA

Advertentie

E e n z a l i g e K e r s t e n d a a r n a e e n f a n t a s t i s c h 2 0 1 6g fg fE e n zzzzz aa l i g e KKK ee r s t e n d a aa r n a e e n ff aa nnn tt a s t i s c h 22 00 1 6E e n zzzzz aa l i g e KKK ee rr s t e n d a aa rr n a e e n ff aa nnn tt a s t i s c h 222 00 1 6

gemeenschap in Nederland

Door Giselle Ecury

Kerstmis 2015 in Neder-land. Wat zullen we dáárnu eens van maken? Deafgelopen maanden zijnwe overspoeld met dra-

matische berichten over vooralde niet te stuiten vluchtelingen-stroom en de wanstaltige mis-daden van IS in onze buurlan-den. Vrijwel iedereen maaktook persoonlijk leed, ziekte enverlies mee. Mogen wij ons dannog wel druk maken over dediners en de kleur van de kerst-ballen?

Toegegeven. Nog nooit heb ik meegedaan aan de commer-ciële hype die er in de loop derjaren ontstaan is rond Kerstmis.In huize Ecury is het alle dagenfeest. Dat ís toch zo met al dierijkdommen, de keuzes in producten en de nog voortdu-rende vrede in Nederland? Elkeavond besluiten we dankbaaralweer zo’n mooie, in gezond-heid doorleefde en vervuldedag.

Een noodsmak van de fietsleerde me in augustus, dat alleszomaar anders kan zijn. Ikwerd op mijn kin gelanceerd,had mijn nek kunnen breken ofeen dwarslaesie kunnen op-lopen. De mensen die het zagengebeuren, wilden - krijtbleek -112 al bellen. Maar alle engelenin het lichtruim zaten op mijnbagagedrager en hadden zich -én mij - goed vastgehouden, alwas mijn fiets van wiel tot wiel10 centimeter korter geworden.Verdwaasd krabbelde ik over-eind, in goede conditie. Debulten en paarsblauwe zwellin-gen verdwenen snel. Tot op

heden heb ik wat arm-, schou-deren nekklachten, waarmeete leven valt, dus dagelijks danstdit dankbare mens door hetleven, op weg naar Kerstmis.

Wel is er iets veranderd.Heeft dat harde werken van deafgelopen jaren dan opeens zijntol geëist? Goddank met goedeafloop, maar toch… Het werdtijd te kijken naar de koers dieik vaar. Moest ik het roer nieteens overnemen, want was heter niet op gaan lijken dat ik mijmet een groot gevoel voor ver-antwoordelijkheid liet varen opverplichtingen, verwachtingen,op de sturing van derden in een

zee die soms te hoog was? En isdit niet enorm herkenbaar voorvelen onder ons? Schreef ik nietal eind 2005 het gedicht ‘Ondervrienden’, (uitgebracht in mijneerste dichtbundel ‘Terug dietijd’) met daarin de woorden:,,Een jaar is zomaar weer voor-bij gegaan / ten volle uitgebuit -en toch heb ik geen tijd gehadvoor een goed gesprek, eensamenzijn, ontmoeting in destad…?”

Met die ontmoetingen zat het wel snor, maar hoe zat hetmet de ontmoetingen met mijzelf? Alleen tijdens mijnochtendwandelingen met de

hond ging ik zo’n gesprek aan.Maar ons voormalig zwervertjeeiste dan mijn aandacht op en dus bleven mijn alter ego en ik regelmatig hangen in een discussie, omdat dat hon-dendondersteentje kattenkwaaduithaalde. Na mijn val zie ik dat zo: zij probeerde me speelste houden. Dat dit nodig was,zag ze goed.

Ook anno 2015 kent het levenveel verplichtingen. Al die ge-makkelijke manieren om tekunnen communiceren zijnfantastisch, maar maken hetleven ook onrustig en overvol.Hoe doen andere vrouwen metnog jonge kinderen dat? Van-achter hun bureau, tijdens delunch of een samenzijn, hou-den ze contact met het thuis-front, sturen ze hun gezin aan,zenden ze manlief een bood-schappenlijst. De telefoon ligtals een soort extra stuk servies-goed op het tafelkleed en wordt met regelmaat gehan-teerd: ,,O, sorry, deze moet ik even nemen!” Loopt het an-ders in het honderd? Dan wil ikhet niet veroordelen. Mijn tele-foon ligt nooit op tafel, of ikmeld tevoren een mogelijkgesprek aan en daarna: wegermee.

Iedereen moet de laatstetrends volgen, reizen, er leuk(en jong) uit blijven zien, be-richtjes sturen, toch ook nog

even die borrel meepakken ofdat feest, en gezond koken voorgezinsleden met elk een eigenprogramma. Alleen als ik eraandenk, word ik al moe.

Maar stiekem zijn er ookvalkuilen in mijn leven binnen-gedrongen. Facebook heb ik toteind 2012 buiten de deur wetente houden. Nu vind ik het leukverrassende berichten te ont-vangen, met elkaar de langeafstand te overbruggen, gedach-ten en foto’s te delen, nieuwevriendschappen te sluiten en teonderhouden die ook echt voe-len als meer dan iets oppervlak-kigs. Door de humorvolle reac-ties of filmpjes van anderenlach ik me ouderwets slap en decreativiteit van sommige Face-bookers bewonder ik. Tochbeperk ik me erin.

WhatsApp kwam begin 2014,omdat mijn oude Nokiaatjekapot viel. Met nog een ooitvoordelig afgesloten abonne-ment moest zelfs ik beamen,dat het dom was niet over tegaan op een hedendaags appa-raat. Jee, wat leuk om zo méércontact te hebben met vriendin-nen en soms even onverwachteen foto of meelevend berichtjete ontvangen of verzenden. Wiehad ooit gedacht dat zoiets mo-gelijk was? Maar ook hier geldt:met mate… Het leven van nuvereist discipline. Laatst las ik,dat juist dit vaak niet meerwordt aangeleerd. Een grootgemis.

Begin november vertrokkenwij naar de Zuid-Duitse Alpen.Mijn telefoon diende erop inge-steld te worden en daar had ikgéén zin in. Zo was ik 12 dagenbijna alleen op de wereld. Geencomputer, een laptop voornoodgevallen. Ongekend, dierust die het gaf! Na een stevigegezamenlijke bergwandeling eneen warme douche op bed inslaap te kunnen vallen, zó,zonder meer. Niets te checken.Af en toe de tv. Stilte. Samenzwijgen is heerlijk ontspan-nend.

Kort daarop voltrok zich inParijs de ramp, waar de wereldvan sidderde en om rouwde.Daags erna vertoefden we in


Kerst: momenten van

Giselle Ecury FOTO JOHAN BERGSMA

In conclaaf met mijn alter ego, ook tijdens de bergwandeling.

Ons voormalig zwervertje vergezelt ons overal en houdt me vaak despiegel voor…

Advertentie

Wij wensen alle vrienden en relaties prettige kerstdagen en een succesvol

Nieuwjaar, waarin wij hopen u nog vaak van dienst te mogen zijn. Een

hartelijk dank voor het in ons gestelde vertrouwen en het prettige contact

het afgelopen jaar. Samen kunnen wij terugblikken op een productief

jaar waarin wij ondanks de verminderde economie onze sterke positie

hebben kunnen behouden. Dit is mogelijk geweest dankzij u en de inzet

en toewijding van onze medewerkers.

Met vriendelijke groet,

Paassen Delsol Tax Lawyers

Mw. mr. Shulaika B. Delsol

Directie

Pos Cabai Office Park, unit 5- Schouwburgweg z/n, Willemstad, Curacao

P.O. Box 4303, Willemstad, Curacao

General: (+5999) 737-5590

Mobile: (+5999) 562-0563

Fax: (+5999) 737-5584 / 737-5520

[email protected]

www.paassendelsol.nl

Belastingadviseurs voor MKB en

vermogende particulieren op Curaçao,

Bonaire en Nederland


Brussel om het laatste concertbij te wonen van de 92-jarigechansonnier Charles Aznavour.Dit was leuk te combineren metfamiliebezoek in Gent. Hondjeging mee. Onder deze omstan-digheden was het naar, haar opde hotelkamer achter te moetenlaten. Voorgevoelens? In Parijswaren ze ook nietsvermoedendnaar het theater gegaan - steldát…? Wie zou er voor mooieMay’tje moeten zorgen? Brussel

was inmiddels in nagenoeguiterste staat van paraatheid.Manlief wimpelde het weg,maar ik deelde mijn probleemmet de alleraardigste receptio-niste, die uitriep ‘altijd al eenhond te willen hebben, geenzorgen, mevrouw!’. Redelijkargeloos gingen we naar hettheater. Overal politie, veelcontrole, dat voelde goed entevens bedreigend. Zo keek ikrond. Kon ik hier wegkomen?

Ja, op twee manieren. Maarmaakte je tussen die duizendenplastic stoeltjes überhaupt eenkans? Was je niet reddeloosverloren als de meedogenlozeterreur zou toeslaan? Loslaten,wat schietgebedjes doen en zeer genieten. Om ten slotteovergelukkig je dolblije hondjeextra te knuffelen. Nogbewuster leven - is dat de toe-komst? Dan is dat niet verkeerd.Dit is dus Kerstmis 2015. Jekledingkasten zijn opgeruimd,meer dan een derde van deinhoud ging naar het asielzoe-kerscentrum. Geld is gestort oprekening van de kerk die men-sen in nood opvangt. Overtolligmeubilair en allerhande klein-goed ging naar de kringloop-winkel - er kan beter iemanddankbaar gebruik van makendan dat het ons in de weg staat.Wat verkeren we nog altijd ineen luxepositie! Laat ons hetvertrouwen houden dat dit zomag blijven in plaats van bangte worden. Laat het goede nueindelijk eens het kwade over-winnen, zoals in de sprookjesvan vroeger. Vrede op aarde,niet alleen aan de mensen vangoede wil, maar ook aan hen die

uitbuiten, geldbelust zijn, lie-gen, bedriegen en misdadenbegaan. Opdat het licht gaatschijnen, het eeuwige, heiligelicht dat kwam in de gedaantevan een baby, geboren in eenoude stal. Laat het schijnen inde harten van iedereen. Wehebben zo veel om dankbaarvoor te zijn, zo veel om te delenen dát schept een sterke band,het verbindt, al ken je de ont-vangers niet. De mooiste op-merking die ik in Duitslandhoorde bij monde van de eige-naar van het Gasthaus, waar welogeerden: ,,Het is toch

prachtig, dat vluchtelingenmassaal naar ons land trekken?Nu kunnen we eindelijk aan dewereld laten zien, dat we nietuitsluitend slecht zijn, na alleswat wij hebben aangericht in deTweede Wereldoorlog. Nu mo-gen we iets goedmaken, ik wilniets liever dan dat vluchtelin-gen zich in ons land veilig voe-len. Geen zorgen, niet dat be-nauwde, maar vertrouwen: Wirschaffen das!” Een mooi kerst-feest toegewenst en houdt hetsimpel, ook in 2016! Ja. Samenredden we het wel. Daarom gaathet!

Advertentie

ONDER VRIENDENeen jaar is zomaar weer voorbij gegaan

we laveerden tussen dag en week en maanden wanneer de wind ons tegenzat

legden we in gedachten aanrustten uit op elkaars schouder

zeilden - jaren ouder - op het getij van gisteren

naar de haast van vandaag

een jaar is weer ten volle uitgebuiten toch heb ik geen tijd gehad

voor een goed gesprekeen samenzijn

wat glazen wijnin een warm vertrek

ontmoeting in de stad

een jaar, opeens zomaar verstrekenen denk nu niet dat ik je ben vergeten

je angst, je pijn, de tegenzin,je vreugde en verdriet

al zie of hoor je mij dan nietje woont, bepakt, toch bij me in

hier mag je je bagage stallentegen het behang op gaan

en als je moe bent van het vallenhelp ik je weer op te staan

2004 © Giselle Ecury Uit: Terug die tijd

Uitgeverij In de Knipscheer

Eeuwenoud schilderij in de kerk van Oberstdorf. ,,Maria, laat hetmet uw hulp nooit meer oorlog zijn…” (1687). De kerk in Oberstdorf, Duitsland. FOTO’S GISELLE ECURY

In Duitsland zie je op onverwachte plekken van dit soort mooiekruisbeelden of kapelletjes. Goed voor een moment van reflectie,wanneer je van 900 meter bent opgeklommen tot 1.350 meter viaeen steil en rommelig keienpad.

reflectie

Antilliaans Dagblad Donderdag 24 december 2015Antilliaans Dagblad Donderdag 24 december 2015 2524


Advertentie

WEB ta deseá un Felis Pasku i hopi energia den 2016! WEB wishes you a Merry Christmas and lots of energy in 2016!ORARIO DI OFISINANAN DI WEB: Ofisina di Playa Ofisina di Rincon24 di desèmber 2015 te ku 12’or será25 di desèmber 2015 será será31 di desèmber 2015 te ku 12’or será 1 di yanüari 2016 será será

OPENINGS HOURS WEB OFFICES: Playa Office Rincon Office24th December 2015 open till 12pm closed25th December 2015 closed closed31st December 2015 open till 12pm closed 1st January 2016 closed closed

Rond Kerstmis was ik steeds ergnerveus of ik wel een goedehalve varkenskop kon kopen

op Curaçao. Mijn vrienden wistenniet wat ik met een halve varkens-kop moest en nu ze het weten zeggen ze: ,,Toonchi schrijf je ver-haal op en stuur het aan de krant.”Die varkenskop had ik nodig voorhet recept van balkenbrij. Balken-brij was in mijn familie in de jaren vijftig in Nederland tussenKerstmis en Nieuwjaar een delica-tesse voor de armen. Lang geledenin Nederland in de koude winter-maanden hadden de mensen vet en spek nodig, wat ze in hetlichaam konden opslaan om dezware wintermaanden te kunnenoverleven.

Met mijn familie aten we balkenbrij op kerstochtend na denachtmis. Mijn familie was in dejaren vijftig met wel 15 personen dienaar die nachtmis gingen en ’smorgens heel vroeg aan het kerst-ontbijt zaten. Na de nachtmis gin-gen mijn moeder en zussen dekeuken in en sneden plakken bal-kenbrij en bakten die bruin. Wijaten die gebakken plakken balken-brij op brood. Het was een echtekersttraktatie.

Ik heb hier een recept van mijnovergrootmoeder. Volgens familie-overlevering maakte ze dit receptklaar voor het personeel op KasteelHet Loo en prins Hendrik, de echt-genoot van Koningin Wilhelmina,kwam altijd wel een vorkje mee-prikken.

Balkenbrij is een heel stevige,toch wel vette hap die werd gegetendoor de armen van de maatschap-pij. Namelijk, er werd het afval van

de gegoede burger in verwerkt,waardoor het erg goedkoop was.

Het receptEen halve varkenskop met de aanliggende vette karbonaden, ofanders daarvoor in de plaats eenvarkenspoot met vooral al het vet en spek eraan. Belangrijk is het‘rommelkruid’. Het woord zegt het al, het was een rommel: mijngrootmoeder legde het uit: ,,Dekruidenhandelaren veegden regelmatig de vloeren van de werkplaatsen schoon. Al het veeg-afval van de kruiden werd opge-veegd en als ‘rommelkruid’ heelgoedkoop verkocht.” Een anderingrediënt: 1 kilogram boekweit-meel.

Nu gaan we de balkenbrij ma-ken: een halve varkenskop is ge-noeg, in het geval je een varkens-poot gebruikt: 850 gram, schoon-spoelen, niets weggooien. Doe erpeper uit de pepermolen en zoutbij. Laat de halve varkenskop in eengrote pan in 3 liter water zeker eenuur koken, het vlees moet vanzelfvan het bot vallen. Je hebt nu eenheerlijk vette bouillon. Zeef debouillon zodat er geen botjes meerin kunnen zitten en ga aan de slagmet het vet en spek en vlees dat inde zeef achterblijft. Snij alles kleinin blokjes en doe dat door de ge-haktmolen.

Neem circa de helft van de bouil-lon in een pan op het vuur en voegal voortdurend roerend 1 kilogramboekweitmeel en 4 theelepels rom-melkruid toe, net zo lang totdat jeeen glad beslag krijgt.

Daarna voeg je al roerend hetvlees toe en langzaam de rest vande bouillon. Voeg al roerend 4eetlepels rommelkruid toe, tot heteen brij is waar de pollepel rechtopin blijft staan. Goed proeven, even-tueel wat peper uit de pepermolenen zout toevoegen.

De balkenbrij giet je in met waterafgespoelde ruime schalen. Laat debrij afkoelen en zet de schalenzeker een nacht in de koelkast. Dekruidige smaken worden steedsbeter. Tot slot moet de balkenbrijgebakken worden bakken. Snijplakken brij en bak ze gedurende 5minuten in en bakpan. Op brood ishet heel lekker.

RommelkruidJe kan ook zelf rommelkruid ma-

Delicatesse voor dearmen: balkenbrij

Kerstrecept van Toonchi Diepstraeten

ken door nootmuskaat, anijs, foelie, peper uit de peper-molen, kruidnagel, kaneel en gemberpoeder bij elkaarte voegen. Doe dit allemaal heel kort in de blender, danheb je kruidnagelpoeder.

Op Curaçao was het steeds toch wel moeilijk om metde slager een afspraak te maken over de halve varkens-kop of een mooie varkenspoot. Ik maak dit recept echtuit nostalgie voor mijn overgrootmoeder. En we etenhet met de kerstdagen, het is mijn hang naar het verreverleden.

Toonchi Diepstraeten FOTO PRIVÉCOLLECTIE

Op volgorde: de balkenbrij gesneden, gebakken en opbrood. FOTO’S ANTILLIAANS DAGBLAD


Advertentie

Het Caribische AD kerstrecept

De hele week te proeven voor Naf 41,75

bij Restaurant Ginger

2 kg eendenbouten

3 teentjes knofl ook

2 takjes tijm

2 takje rozemarijn

2 sterretjes steranijs

1/2 tl kaneel

1/2 tl rodepepervlokken

2 tl sesamolie

3 el sojasaus

3 el zoete chilisaus

2 el rijstwijnazijn

4 el groene gemberwijn

Marineer de eendenbouten gedurende ongeveer 8 uur in

de genoemde ingrediënten, van de ochtend tot het diner is

goed. Keer de bouten af en toe. Verwarm de oven voor op 160

graden Celsius / 330 graden Fahrenheit. Haal de eend uit de

marinade en leg op een met folie beklede bakplaat. Bak 2

uur of tot zeer mals. Serveer met pasta of rijst. Van de rester-

ende marinade kan een lekkere saus voor de eend gemaakt

worden door deze in te dikken op een laag vuur.

Fijne kerst namens Ginger!

Eendenbouten

Bereidingswijze:

Ingrediënten:

Hier een kort recept speciaal voor kerstU smelt eerst een klontje boter. Dan doet u er eenblikje cranberryjelly bij. U roert het geheel tot eenfijn papje. Daarna vult u dat aan met een blikje uit-gelekte mandarijntjes die u eerst klein maakt. Hetgeheel kan opgediend worden met een schepje ho-ning en nog een mespuntje kaneel erdoorheen.

Ingrediënten (voor 6 personen):1 liter melk120 gram rijst6 eetlepels koffiemelk4 eetlepels maïzena

2 eieren40 gram boter2 mooie appeleneen snufje zout6 tot 8 eetlepels suikerVoor de versiering:Rode gekonfijte kersen, slagroom, een dennentakje

(peterselie- of selderijgroen).

Bereidingswijze:Breng de melk met de boter, hetzout en de suiker aan de kook.Roer de maïzena glad met dekoffiemelk en klop er de eierendoorheen. Schil de appels en haal het klokhuis eruit. Snijd deappels in kleine stukjes en doe die in de kokende melk. Laat derijst gedurende 35 tot 45 minutenzacht koken. Controleer na 35minuten of de rijstkorrels al zachtzijn. Als dat zo is, meng dan het maïzenapapje door de rijst-massa. Zet de gesloten pan nu nog 5 minuten op een laag pitje(eventueel een plaatje onder depan).

Giet de rijstmassa in een omge-spoelde puddingvorm en laatafkoelen. Stort de pudding vlakvoor het opdienen op een schaalen garneer met slagroom, kersenen dennengroen.

Door Agnes van Bergen

Door Agnes van Bergen

De rijstpudding kanzo mooi versierd

worden als u zelf wilt.

Rijstpudding als toetje met kerst

Luxe cranberrysaus


Kersttentoonstelling1948-1949Tussen 19 december 1948 en6 januari 1949 werd een‘Tentoonstelling van Religieu-se Kunst’ in het CuraçaoschMuseum georganiseerd. Hetmuseum was net in dat voor-jaar open gegaan en had eenspraakmakende openingsten-

toonstelling met Nederlandsemeesterwerken achter de rug.

In de tentoonstelling ‘vanreligieuse uitbeeldingen uitde huizen opgehaald’ werden58 kunstwerken ‘uit alle eeu-wen’ gepresenteerd. De be-waard gebleven catalogusonthult een hoogst bijzonderelijst van destijds tentoonge-stelde kunstwerken. Ook depersonen en instellingen diede kunstwerken in bruikleengaven werden met naam entoenaam in de catalogus opge-nomen.

Een aantal bekende kunste-naars is de moeite waard tevermelden: De 16e-eeuwseItaliaanse schilders Andreadel Sarto en Domenico Becca-fumi, de 17e-eeuwse Neder-landse schilders Gerard Dou,

Pieter Neefs, enniemand minderdan Rembrandtvan Rijn. Daar-naast werden erwerken getoond

van de op Curaçao bekende20ste-eeuwse kunstenaarsJoep Nicolas, zijn vrouw Su-zanne Nicolas en Dolf Hen-kes.

De Collectie D.Eén van de tentoongesteldewerken met de titel ‘Heilige’was een fragment van eenschilderij van Andrea delSarto (Florence, 1486-1530).Het werd voor de tentoonstel-ling in bruikleen afgestaan enbevond zich, misschien nogsteeds, in een privécollectie.

Een ander werk met de titel‘Madonna met Kind’ vanDomenico Beccafumi (Siena,ca. 1486-1551) werd in decatalogus vermeld als afkom-stig van de Collectie D. Opval-lend is dat D. de enige bruik-leengever in de catalogus isdie met enkel een initiaalwordt vermeld. Het is waar-schijnlijk dat de hoeveelheid(wel elf kunstwerken) en dewaarde van de tentoongestel-de werken de reden voorenige anonimiteit is geweest.De ‘Heilige Franciscus’ vanGerard Dou, een Rembrandt,een Beccafumi en een icoonuit de 13e eeuw maken name-lijk deel uit van de ingebrach-te collectie. Maar wie wasdeze D.?

In een onlangs ontdektarchief van het CuraçaoschMuseum met corresponden-tie en tentoonstellingscatalogivan de periode 1944-1953 zijndrie documenten over detentoonstelling ‘ReligieuseKunst’ bewaard gebleven: decatalogus (zonder afbeeldin-gen helaas), een getypte lijstvan de tentoongestelde wer-ken, en een overgetypt artikeluit Beurs- en Nieuwsberich-ten van 20 december 1948. Inhet artikel wordt de openingbeknopt beschreven. De toen-malige gouverneur ir. L.A.H.Peters was helaas verhinderd,maar zijn vrouw was wel bijde opening aanwezig en‘toonde veel belangstellingvoor het tentoongestelde,waarbij de heer Deirkaufdeskundige toelichting gaf.’Het vermoeden is dan ook datde collectie D. toebehoordeaan de heer Casper JohanNicolaas Deirkauf, die tussen1950 en 1953 in de media opCuraçao vermeld wordt alszijnde makelaar. Terug inNederland zou hij tot aan zijndood ‘antiquaar te Ellecom’zijn geweest. Ongeacht devraag of D. de heer Deirkaufwas blijft nu de vraag wat ermet de indrukwekkende col-lectie kunstwerken isgebeurd.

De huidige verblijfplaatsvan de ‘Heilige Franciscus’van Gerard Dou (1628-1674)‘gesigneerd op de staf’ uit decollectie D. is helaas nietbekend. Rembrandts schilde-rij ‘Gethsemane’ en anderewerken uit de collectie zijnhelaas evenmin tot nu toe te

traceren. (Overigens reppendeskundigen van het Rem-brandt Research Project nietover een ‘Gethsemane’ vanRembrandt op doek, maaralleen als ets. Misschien be-trof ‘Gethsemane’ in de ten-toonstelling een onjuistetoeschrijving aan Rembrandt?

Religieuze kunst in het

De Kersttentoonstelling in1948 en de collectie nu

Charles Corsen, ‘Madonna Pretu’, 1953. Het werk geldt als een keerpunt in de Curaçaose kunst-geschiedenis. Collectie Curaçaosch Museum. FOTO’S CURAÇAOSCH MUSEUM

John de Pool, ‘Christus’, 1922.

John de Pool, ‘Mater Dolorosa’, 1922.

Door Julie Hengeveld


Het is onlangs wél bekendgeworden waar de 16e-eeuwseBeccafumi zich bevindt: in hetSt. Elisabeth Hospitaal opCuraçao. Onduidelijk tot opheden is hoe het werk daarterecht is gekomen. Op ditmoment onderzoeken kunst-historici de toeschrijving vanhet werk en wordt getrachtmeer informatie over de her-komst te achterhalen.

Eén van de andere individu-en die kunstwerken afstondvoor de kersttentoonstellingwas dokter Chris Engels. Hijliet een uiteenlopende verza-meldrift zien: een ivorenhostiedoos uit de 13e eeuw,een 16e-eeuws Spaans altaar-stuk voorstellende de ‘Kruisi-ging’, een houtgesneden‘Judith’ uit de 17e eeuw, een‘jong schilderij’ van Dolf Hen-kes voorstellende de ‘Piëtà’ eneen ‘Madonna met Kind’ vanSuzanne Nicolas.

De ten tijde van de tentoon-stelling deelnemende ‘heden-daagse’ kunstenaars DolfHenkes en Suzanne en JoepNicolas, die zich specialiseer-den in religieuze voorstellin-gen in diverse disciplines,werden op het eiland zeergewaardeerd. De meestekunstwerken van hun hand inpublieke gebouwen zijn tot op

de dag van vandaag te bewon-deren. Bijvoorbeeld de glas-in-loodramen van de hand vanJoep Nicolas in de entreehalvan het St. Elisabeth Hospi-taal en de ramen in het recen-telijk afgebroken mortuariumop hetzelfde terrein.

Dolf Henkes & Suzanne NicolasDolf Henkes (1903-1989) istussen eind 1945 en begin1947 op Curaçao geweest voorde vervaardiging van wand-schilderingen in de kapel vanhet St. Elisabeth Hospitaal endaarna in het nieuwe stations-gebouw op Hato. Rien teHennepe, die onderzoek doetnaar het oeuvre van DolfHenkes hier op Curaçao, vulthierop aan dat Henkes’ grotevriend dokter Chris Engels,oprichter van het CuraçaoschMuseum, de kunstenaar naarhet eiland had gehaald. Engelshad jaren daarvoor in Neder-land, ‘ik was zelf pas netmeerderjarig’ de eerste ten-toonstelling van Dolf Henkesgeopend.

Dolf Henkes heeft veelreligieuze onderwerpen ge-schilderd en getekend. Vol-gens Te Hennepe was hij eengelovig katholiek, maar moesthij niets hebben van de kerkals instituut. Dat zou subtielin Henkes’ werk te zien zijn.

Onlangs is bij een inventa-risatie van het depot van hetCuraçaosch Museum eentekening van Dolf Henkesgevonden. Te Hennepe: ,,Detekening stelt Christus meteen lammetje voor. Maar danwel een lammetje van eenCuraçaose kabritu, gezien dekleine horentjes.” Het inge-lijste werkje achter glas isgedateerd 1947.

In de kersttentoonstellingwerden van Dolf Henkes tweeschilderijen en een tekeninggepresenteerd: De ‘Emmaus-gangers, Lot wordt zoutpilaar’en de eerder genoemde ‘Piëtà’uit de Collectie D. De kunste-naar was hier op Curaçao

enorm productief. Chris En-gels zegt daar in 1950 over:,,Een 25-tal schilderijen zijnbij particulieren op ons eilanden twee bezit het gouverne-ment.”

Suzanne Nicolas (1902-1985) was al in 1941 vanuitNew York, waar zij net eenjaar met haar man Joep Nico-las (1897-1972) woonde, naarhet eiland gekomen om eenbeeld van de H. Filumena inde St. Annakerk te plaatsen.Kort daarna zouden ‘verschil-lende artsen een actie op touwhebben gezet om bij de ver-bouwing van het St. Elisabethgasthuis een cadeau aan tebieden.’ Dit werd de beelden-groep ‘St. Elisabeth te middenvan enkele armen’, een beel-dengroep die nog steeds deentree van het hospitaal siert.De huidige verblijfplaats vande ‘Madonna met Kind’ uit dekersttentoonstelling is kortgeleden bekend geworden: deerven van de toenmaligebruikleengever gaan ervan uitdat de ‘Madonna en kind’ vande tentoonstelling in hunbezit, toegeschreven kan wor-den aan Suzanne Nicolas. Eén

van haar meest in het oogspringende kunstwerk vanhaar hand hangt tot op de dagvan vandaag in het middenvan de entreehal van het hos-pitaal. Een enorme crucifix,bestaande uit tegelmozaïekmet een Christus daaropbevestigd. Waarschijnlijk gaathet hier om het afscheidsca-deau van het personeel vanhet St. Elisabeth Hospitaalvoor pater Hulsman in 1957.

Religieuze kunst anno 2015Omdat de tentoonstellingbestond uit ingebrachte privé-collecties, is geen enkel van dewerken in het CuraçaoschMuseum achtergebleven. Hetaantal religieuze kunstwerken- of werken met een religieusonderwerp - dat zich vandaagde dag in de collectie van hetCuraçaosch Museum bevindtis klein: 12 werken. Driekunstwerken die nu op zaalhangen zullen in dit artikelworden besproken.

De twee oudste kunstwer-ken in het Curaçaosch Mu-seum zijn de werken op pa-neel van kunstenaar en histo-ricus John de Pool. Hetbetreffen een ‘Mater Doloro-sa’ en een ‘Christuskop’.

John de Pool (1873-1947)was een schrijver, schilder enbeeldhouwer. Hij werd vooralbekend als kleurrijk figuur.Zijn schilderijen werden doorschrijver en gouverneur ColaDebrot - tegenwoordig doorvelen onterecht - als middel-matig beschouwd: ,,Hij hadeen groot aantal belangstellin-gen, waarvan enkele gerust totde amateuristische hobby’skunnen worden gerekend. (…)Hij heeft met wisselend suc-ces de schilder- enbeeldhouwkunst beoefend.”

Er is helaas amper informatieover De Pool en zijn oeuvre tevinden. Dit heeft wellicht temaken met het feit dat DePool vanaf 1923 tot aan zijndood in Panama woonachtigwas.

Een kunstwerk dat als eenvernieuwing in de Curaçaosekunstgeschiedenis wordtbeschouwd (Chris Engelsheeft het over ‘een keerpunt’)is het werk op karton vanschilder en dichter CharlesCorsen (1927-1994) met detitel ‘Zwarte Madonna’. Hetkunstwerk kreeg in de Neder-landse krant Het Nieuwsbladvan het Noorden grote aan-dacht toen het in 1953 detentoonstelling ‘Curaçao schil-derend en geschilderd’ in hetStedelijk Museum in Amster-dam was te bezichtigen. Detentoonstelling werd inNederland georganiseerd doorde Vereniging van Antilliaan-se-Studerenden. RecensentJan Ubink schrijft over deCuraçaose kunstenaars: ,,Erontbloeit op Curaçao een nogbescheiden inheemse kunst,welker beoefenaars nog geenvan allen van hun kunst hunberoep maken. Bezoeken vanNederlandse schilders alsCharles Eyck, Frieda Hunzi-ker en Dolf Henkes hebbenhier ongetwijfeld bevruchtendgewerkt.” Corsen zelf kon zijnkunst vergezellen, omdat deStichting Culturele Samen-werking tussen Nederland,Indonesië, Suriname en deNederlandse Antillen (Sticu-sa) hem een beurs voor eenverblijf in Nederland hadverstrekt om er te schilderen.Ook werd in het StedelijkMuseum werk van Curaçaoë-naars als bijvoorbeeld Chrisen Lucila Engels, Paulita Cor-net, May Henriquez, en Th.Pieters Kwiers getoond. De‘Zwarte Madonna’ werd naaraanleiding van de tentoonstel-ling, evenals een aantal ande-re kunstwerken, voor de ver-zameling van het CuraçaoschMuseum aangeschaft.

Curaçaosch Museum

Domenico Beccafumi, ‘Madonna met Kind en twee heiligen’, ca. 1525.

Suzanne Nicolas, ‘Crucifix’, 1957, voorzijde en achterzijde.Dolf Henkes, ‘Christus metdoornenkroon en lam’, 1947.


Door WillemijnJussen

Eindelijkis hetkerst-avond.

Tooby de aap en zijnvriendjes, Flingo deFlamingo enBono de olifant,zijn heel erg blij.Straks krijgen zede cadeautjeswaar ze zo langop hebben ge-wacht. Ze lopen doorhet bos naar huis terwijl zekerstliedjes zingen.

Dan hoort Tooby iets achterde struiken.

,,Wat is dat? Het lijkt wel ofiemand huilt”, zegt Tooby.

Hij duwt de takken aan dekant.

Tooby schrikt.Wie zit daar te huilen naast

een arrenslee?Het is de Kerstman!,,Waarom huilt u Kerst-

man?”, vraagt Tooby.De Kerstman wijst naar zijn

slee.,,Een van mijn rendieren is

ziek. Hij was niet sterk genoegom de slee te trekken en toen

zijn we uit delucht gevallen.Nu is mijn sleestuk”, huilt hij.

Tooby vraagtof de Kerstmanen zijn rendierenzich pijn hebbengedaan.

Nee, zegt deKerstman, en hijlegt uit dat ze inde zachtesneeuw zijngevallen.

,,Maar waarom huilt udan zo?”, vraagt Flingo.

,,Nu kan ik de cadeautjesniet meer bij alle kinderenbrengen”, antwoordt de Kerst-man.

Tooby en zijn vriendjesschrikken. Het is wel heel ergals niemand een cadeau krijgtmet Kerstmis.

Tooby vraagt of ze de sleeniet kunnen repareren.

De Kerstman schudt zijnhoofd. Op kerstavond zijn allewinkels dicht, dus ze kunnengeen onderdelen kopen om deslee te maken.

Tooby denkt even na. Dankrijgt hij een idee.

,,Laten we afval zoekenwaarmee we de slee repare-ren”, roept hij.

Dat vindt de Kerstman eengoed idee.

,,Recyclen heet dat. Doorafval opnieuw te gebruiken inplaats van het weg te gooien,zijn we ook goed voor de na-tuur”, zegt hij.

Snel rennen de vriendjes hetbos in op zoek naar wegge-gooide spullen.

Flingo fladdert snel naarhuis om gereedschap te halen.

Bono ziet een houten palletliggen en vindt verderop eenstoel waarvan een poot is afge-broken.

Tooby ziet verderop eenoude ski in de sneeuw liggen.

De Kerstman zoekt mee enhaalt een

stuk touw uit een boom.Samen gaan ze knutselen.Bono breekt de drie poten

van de stoel en hij bindt hetzitje op de pallet vast met hetstuk touw.

Dan zaagt Flino de oude skiin twee stukken en Toobybindt aan iedere kant een stukonder de pallet. Al snel heeftde Kerstman een nieuwe slee:gemaakt van gerecycled afval.

Toch kijkt de Kerstman nietblij.

,,Wat is er aan de hand?Vindt u de slee niet mooi?”,vraagt Tooby.

,,Hij is heel mooi. Maar eenvan mijn rendieren is nogsteeds ziek. Ik ben bang dat weook met deze slee weer uit delucht zullen vallen”, antwoordt

de Kerstman een beetjeverdrietig. Dan stapt

Flingo naar voren. ,,Ik wil ubest helpen. Ik kan ook vlie-gen”, zegt hij. De Kerstmanlacht. Het is wel een beetjeraar om een flamingo voor dekerstslee te laten vliegen, maardan zijn wel nog alle cadeau-tjes op tijd.

Tooby en Bono moetenlachen als ze de Kerstman metFlingo door de lucht zien vlie-gen.

Alles komt nu toch noggoed.

En het zieke rendier?Dat mag uitrusten in de

hangmat van Tooby tot hijweer beter is.

,,En nu snel naar huis. Wantwie weet heeft de Kerstmanonze cadeautjes al gebracht”, roept Tooby met een lach.

Nieuw boekTooby heeft weer een nieuw avontuur beleefd. Als hij ’s nachtsin zijn bed ligt, hoort hij een geluid. Als Tooby uit het raamkijkt, dan ziet hij twee grote ogen. Hij is heel erg bang, maarzijn vriendje Flingo de flamingo haalt hem toch over om tegaan onderzoeken wat voor beest Tooby heeft gezien in hetdonker. Hoe dat afloopt, is te lezen in het nieuwste Tooby-boekdat nu in de boekenwinkel ligt. Ook de eerdere delen in deTooby kinderboekenreeks zijn wegens het grote succes her-drukt en weer verkrijgbaar.

Of op zijn Papiaments gezegd: ‘Bon Pasku’.

De omslag van de nieuwste uitgave, getiteld in het Nederland‘Het donkere bos’.

Advertentie

In de kerstsok

kan Tooby zich goed

verstoppen.

Tooby en de kapotte kerstslee

Bono heeft een kerstster vast.ILLUSTRATIES WILLEMIJN JUSSEN

Gezond snoepen is 100procent paleo, maar wel met mate. Heb je weleenseen kruidkoek gemaakt metzoete aardappel? Of power-bonbons van kokosolie?Drie-in-de-pan van bakba-naan? Heerlijk als ontbijt,lunch of als tussendoortje.

KruidkoekVoorbereiding: 15 minutenBaktijd: ongeveer 1 uurGlutenvrij

Ingrediënten:1 zoete aardappel, mediumgroot of 3 kleine2 wortels of een halve winter-peen1 rijpe banaan5 eieren1 eetlepel lijnzaadsnufje gember1/2 theelepel zout1 theelepel honing4 grote dadels

2 vijgen1 eetlepel roomboter1 eetlepel speculaaskruiden1 eetlepel kokosmeel4 eetlepels amandelmeel1/2 theelepel baking soda

1 flinke hand rozijnen1 flinke hand gehakte walnotenappelciderazijn

Bereidingswijze:Doe alles in de blender behalvede rozijnen, de walnoten en deappelciderazijn. Maal tot eendikke pap. Doe het deeg in eenschaal en giet er een eetlepelappelciderazijn door. Het kaneen beetje gaan bruisen. Roerde azijn erdoor. Roer als laatstede rozijnen en walnoten doorhet beslag. Vet een grote spring-vorm in met boter en bestrooideze met amandelmeel. Giethet beslag in de springvorm enzet deze een uur in de oven op350 graden Fahrenheit. Kijk ofde taart omhoog komt, en leterop dat hij niet verbrandt.Kleurt hij te snel dan kun je deoven beter op 300 graden Fah-renheit etten. Steek een mes inde kruidkoek om te zien of hijgaar is. Dan komt het mes erdroog uit. Laat afkoelen en snijdin stukjes. Je kunt deze directserveren en een deel invriezenvoor later. Je kunt ze langzaamlaten ontdooien of in de koeken-pan opwarmen op een heel laagvuur.

Power-chocolaatjesVoorbereidingstijd: 15 minuten

Ingrediënten:250 ml kokosolie extra virge,dus onbewerkt4 grote dadels2 vijgenlijnzaadsesamzaadchiazaadhennepzaad1 theelepel honing1 theelepel kaneel2 volle eetlepels cacao

Bereidingswijze:Doe alle ingrediënten in deblender en maal deze fijn toteen dikke pap. Neem dan silico-nenvormpjes of een bak voorijsklontjes en schep met eenlepeltje de vormpjes vol. Drukde pap wat aan zodat er geenluchtbelletjes in zitten en zet zein de vriezer. Zodra de choco-laatjes hard zijn haal je ze uit de

vormpjes. Direct eten, anderssmelt de kokosolie weer, ofbewaren in de vriezer totdat jeze wilt eten. 2 à 3 chocolaatjesals powerontbijt.

Drie-in-de-panBereidingstijd beslag: 5 minutenIngrediënten beslag:1/2 grote groene bakbanaan of 1kleine1 gewone banaan2 eieren kokosolie om in te bakken

Bereidingswijze:Maal alles fijn in de blender toteen dikke pap en je pannenkoe-kenbeslag is klaar.

Variatie:Maal in de blender door hetbeslag rozijnen, gedroogdeabrikoos of dadels om het zoe-ter te maken. Roer wat amandelmeel door hetbeslag. Roer wat stukjes walnoot, chia-zaad, lijnzaad of hennepzaaddoor het beslag.Bak van het beslag pannenkoek-jes in de koekenpan. Bak stukjes appel mee in de panen leg deze daarna op de pan-nenkoekjes en bestrooi metkaneel.


Advertentie Advertentie

Moge in het jaar 2016 een ieder zijn wensen in vervulling gaan

Moge in het jaar 2016 een ieder zijn wensen in vervulling gaan

Happy New YearHappy New Year

New Year

Advertentie

Wishing you a very Merry Christmas and the happiest of New Years

ZOETE PALEORECEPTEN

Advertentie

Merry ChristmasHappy Holidays

& a prosperous 2016

Merry Christmas


Bij de Koninklijke Neder-landse Baseball en Soft-ball Bond (KNBSB) noe-men ze de nieuwenaamvoering een ‘logi-

sche ontwikkeling’. Nederlandspeelt de internationale toer-nooien al meer dan vijftien jaarmet een ‘koninkrijksteam’, endus is ‘The Kingdom of the Ne-therlands’, het Koninkrijk derNederlanden, de enige, echte enjuiste naam.

Het koninkrijksteam behoorttot de wereldtop, in 2011 werdzelfs de wereldtitel behaald.Nederland is reeds heel lang be-kend om haar Europese titels,maar het eerste resultaat van hethonkbalteam dat wereldwijdaansprak, werd behaald bij deOlympische Spelen van 2000 inSydney. Daar werd wereldkam-pioen Cuba met 4-2 verslagen.Bij die ploeg zaten onder meerzes honkballers die op Curaçaozijn geboren en één speler uitAruba. Hensley Meulens, dievoor de Premier 12 werd aange-steld als teammanager, behoor-de destijds tot de spelers van Cu-raçao.

Het is niet onlogisch om aante nemen dat koning Willem-Alexander de nieuwe naamvoe-ring zal toejuichen. Hij noemdeooit in zijn periode als Interna-

tionaal Olympisch Comité(IOC)-lid het Nederlandse honk-bal ‘een geslaagde vorm van in-tegratie’. De gezamenlijkheidvan de honkballers moest alleennog in de naam tot uitdrukkingworden gebracht. Dat gebeurtnu voor het eerst. Op het teams-hirt staat niet meer alleen ‘TheNetherlands’, maar ‘The King-dom of The Netherlands’. Van-uit Taiwan liet perschef Seb Vis-ser weten dat ‘met name de jon-gens van de eilanden extra trotszijn om onder deze naam uit tekomen’.

Omdat er volgens de interna-tionale regels op het wedstrijdte-nue maar één vlag mag wordenafgebeeld, is dat de Nederlandse,maar op alle andere kleding vande ploeg staan de zeven vlaggenafgebeeld van Nederland en dezes Caribisch-Nederlandse ei-landen. De KNBSB had voor deopmerkelijke naamvoering geentoestemming van sportkoepelNOC*NSF (het NederlandsOlympisch Comité en de Neder-landse Sport Federatie) nodig.De internationale federatie, deWorld Baseball Softball Confe-deration (WBSC), onder wierauspiciën dit toernooi wordt ge-speeld, bepaalt wat mag en nietmag. Dat zal anders zijn alshonkbal in 2020 zeer waar-

schijnlijk weer in het Olympischprogramma wordt opgenomen.En dan is het zaak om de nieuweKoninkrijksvlag te introduceren,zodat de hele Olympische ploeginclusief de spelers van de zesCaribisch-Nederlandse eilandenmet trots de nieuwe Konink-rijksvlag in 2020 zullen dragen.

Nieuwe KoninkrijksvlagDe nieuwe Koninkrijksvlag diedoor mij is ontworpen, bestaatuit zes kleine sterren die alle ei-landen van Caribisch-Nederlandsymboliseren. In het midden iseen grotere ster geplaatst dieNederland symboliseert. Op de-ze wijze hoeven de zeven vlag-gen niet meer gebruikt te wor-den op het wedstrijdtenue vande honkbalspelers, maar kanslechts één vlag gebruikt wor-den. Te denken valt tevens aande recente tennisoverwinningvan Jean Julien Rojer bij Wim-bledon en Londen. Want latenwe wel wezen, hij is op Curaçaogeboren en getogen, en toch, hetland waarvoor hij uitkomt is‘The Netherlands’, met de vlagvan Nederland, die tevens be-schouwd moet worden als deKoninkrijksvlag.

Als wereldwijd de Nederland-se vlag voor het Koninkrijkwordt gebruikt, dan kan feitelijkgesteld worden dat Nederlandmet onze landskinderen aan hetpronken is, want zelfs in Neder-land weten sommige Nederlan-ders niet van het bestaan van dezes Caribisch-Nederlandse ei-landen af. En de rest van dewereld al helemaal niet. Men zaldenken dat alle sporters van deCaribisch-Nederlandse eilandenin Nederland zijn geboren en ge-togen, hetgeen niet overeen-komt met de werkelijkheid. De

tijd is rijp dat de hele wereld teweten komt dat er een Europeesdeel én een Caribisch deel vanhet Koninkrijk bestaat.

De ster van Nederland is in denieuwe Koninkrijksvlag groterdan die van de zes Caribische ei-landen. Is dit wel te rechtvaardi-gen? Volgens (met name) dege-nen die pro onafhankelijkheidvan Curaçao zijn niet. Echterstaatkundig gezien behoren wetot op heden volgens het Statuutvan het Koninkrijk der Neder-landen tot het Koninkrijk. In depreambule van het Statuut datuit 1954 dateert, wordt het vol-gende gesteld: ,,Nederland, Aru-ba, Curaçao en Sint Maarten,constaterende dat Nederland,Suriname en de NederlandseAntillen in 1954 uit vrije wil heb-ben verklaard in het Koninkrijkder Nederlanden een nieuwerechtsorde te aanvaarden, waar-in zij de eigen belangen zelfstan-dig behartigen en op voet van ge-lijkwaardigheid de gemeenschap-pelijke belangen verzorgen enwederkerig bijstand verlenen, enhebben besloten in gemeen

overleg het Statuut voor het Ko-ninkrijk vast te stellen.”

Maar wat is het verschil tus-sen gelijkwaardigheid en gelijk-heid? Het democratisch gehaltevan de statutaire relaties schiettekort als het om bovengenoemdverschil gaat, omdat strikte ge-lijkheid tussen de landenbinnen het Koninkrijk niet mo-gelijk wordt geacht. Er is eengroot verschil in gewicht tussende landen zoals in rijkdom,schaalgrootte, bevolkingsaantalen geschiedenis. Desalnietteminkan de statutaire gelijkwaardig-heid worden ingevuld door hetgelijkheidsbeginsel. Dat wil zeg-gen, dat in de verhouding tussende koninkrijkpartners gelijke ge-vallen, gelijk worden behandeld,en dat ongelijke gevallen, onge-lijk worden behandeld, en welnaar mate van evenredigheid,waarin de gevallen ongelijk zijn.

Uitleg van de nieuwe Konink-rijksvlag: de kleuren rood, wit enblauw verwijzen naar de Neder-landse/Koninkrijksvlag. De vlagbestaat uit een wit veld met daar

Nederland en de Caribisch Nederlandse eilandenheten bij de Premier 12 - het nieuwe officieuzehonkbaltoernooi met de beste twaalf landen van dewereld - niet gewoon ‘The Netherlands’ meer, maar‘The Kingdom of the Netherlands’. Dit teamfloreert al jaren, doordat spelers uit het heleKoninkrijk samen honkballen.

Door Arthur Nieuw

Tijd rijp voor nieuwe

Een nieuwe Koninkrijksvlag ontworpen door Arthur Nieuw.

Toptennisser uit Curaçao, Jean Julien Rojer (rechts) zou ookonder de Koninkrijksvlag moeten kunnen tennissen.

De voormalige vlag van de Nederlandse Antillen lijkt op hetontwerp van Nieuw.


op in het midden een verticalerode band met daar overheeneen horizontale blauwe band.Op de plaats waar de blauweband de rode overlapt, staat eengrote ster. De zes sterren erom-heen staan voor de zes eilandenin het Caribisch gebied,

Aruba, Bonaire, Curaçao, Sa-ba, Sint Eustatius en Sint Maar-ten. Ondanks het verbreken vande oude banden met de andereeilanden op 10 oktober 2010 enAruba op 1 januari 1986, blijvenwij allen familie van elkaar, enwillen wij in verscheidenheid,toch een eenheid zijn met eengezamenlijk paspoort. Ook inNederland hebben de eilandbe-woners veel familie. In 2013 teltNederland ongeveer 145.000 be-woners die afkomstig zijn vande voormalige NederlandseAntillen van vijf en Aruba.

200 Jaar KoninkrijkHet Nationaal Comité coördi-neerde tussen 2013 en 2015 deviering van 200 jaar Koninkrijkder Nederlanden. Het bereidde

een deel van de festiviteiten zelfvoor, maar er was alle ruimtevoor initiatieven op nationaal,regionaal en lokaal niveau.

Het ging voorts met eigenbudget en stafbureau voortva-rend aan de slag. Het legde de lathoog, en formuleerde als doelen‘bewustwording van het Neder-lands democratisch bestel, ken-nis van de rechtsstaat en degrondwet, en bevordering vande saamhorigheid in Neder-land’. Sponsors uit het bedrijfs-leven stroomden toe.

Weinig Europese Nederlan-ders hebben echter wat gemerktvan de viering van 200 jaar Ko-ninkrijk, blijkt uit een onder-zoek van marktonderzoeksbu-reau Ipsos in opdracht van deNOS. Bijna de helft van deondervraagden zegt de afge-lopen twee jaar niets te hebbenmeegekregen van de activiteitendie in het kader hiervan zijn ge-organiseerd. Uit de peiling vanIpsos blijkt dat 45 procent van deNederlanders van het hele pro-ject niets heeft meegekregen. Derest, 55 procent, heeft er wel iets

over gehoord, gelezen of gezien.Voor de steekproef werden dui-zend stemgerechtigde Nederlan-ders ondervraagd.

De viering van 200 jaar Ko-ninkrijk moest niet alleen eenviering voor iedereen in Neder-land zijn geworden, evenwelmoest het ook in het Caribischedeel van het Koninkrijk plaats-vinden. Het ging om wat onstrans-Atlantisch bindt. Samenvieren zou ook respect moetenbetekenen voor onze verschil-lende achtergronden, en de di-versiteit die het Koninkrijk toteen kleurrijk Koninkrijk maken.In het Caribische deel zijn er inde periode 2013-2015, naast hetbegin van het Koninkrijk, meerbijzondere gebeurtenissen ombij stil te staan. Zoals de afschaf-fing van de slavernij 150 jaar ge-leden (1863), het 75-jarig bestaanvan het eerste Antilliaanse parle-ment op Curaçao (1938) en de60e verjaardag van het Statuutvoor het Koninkrijk (1954). Ech-ter de viering ging praktisch ookhier aan iedereen voorbij. Alshet in Nederland al weinig aan-dacht kreeg, in het Caribischedeel leefde de viering absoluutniet.

Het 200 jaar Koninkrijk zounaar mijn mening veel meeraandacht hebben gekregen, alsbinnen het gehele Koninkrijk,een nieuwe Koninkrijksvlag zouzijn geïntroduceerd. Op Curaçaozou de Nederlandse/Konink-rijksvlag gestreken worden ende nieuwe Koninkrijksvlag ge-hesen worden, naast de vlag vanCuraçao. Want laten we wel we-zen, zolang de eilanden nog nietin een referendum voor onaf-hankelijkheid hebben gekozen,is het allergrootste respect dataan hen getoond kan worden,het hijsen van een nieuwe Ko-ninkrijksvlag, waarin ze als zes

sterren gesymboliseerd worden.En het ligt niet in de nabije toe-komst dat de eilanden onafhan-kelijk zullen worden, althansvolgens het voorlaatste referen-dum dat in 2005 gehoudenwerd niet. Toen stemde vijf pro-cent van het Curaçaose volk vooronafhankelijkheid van Neder-land. Mocht het niettemin zoverkomen, dan kan net als dat bij deAntilliaanse vlag is gebeurd, eenster weggehaald worden. Na-tuurlijk hoeft mijn ontwerp nietper se gebruikt te worden, alhoe-wel ik me bijzonder geëerd zouvoelen. Alle Nederlanders uitNederland en uit de zes Cari-bisch-Nederlandse eilandenmoeten de gelegenheid krijgenom een ontwerp in te dienen.Een idee zou kunnen zijn dat uitNederland de 20 beste ontwer-pen worden gekozen, en uit elkeiland 5. Een comité, bestaandeuit 10 leden van het gehele Ko-ninkrijk, kiest de beste vlag uit.De leden weten van te voren nietuit welk deel van het Koninkrijkde gekozen vlaggen komen.

Niet iedereen zal het eens zijnom een nieuwe vlag te introdu-ceren. Toch is het geen sinecureom met een nieuwe Konink-rijksvlag te komen. Hoe is heteraan toe gegaan bij de introduc-tie van nieuwe vlaggen wereld-wijd? Het meest in het oogspringend is de nieuwe vlag vanhet grootste buurland van hetKoninkrijk, Venezuela. In 2006onthulde wijlen president vanVenezuela Hugo Chávez eennieuwe vlag. Venezuela heeftslechts zeven provincies, echteraan het 200 jaar oude ontwerp isals symbool een achtste ster toe-

gevoegd dat staat voor ‘de over-winning en de toekomst’. Dezeextra ster was ooit voorgestelddoor Simón Bolívar. De achtstester verwijst naar de Venezo-laanse aanspraak op een grootdeel van Guyana en Trinidad &Tobago. De oppositie protesteer-de tegen de veranderingen aande vlag, omdat ze daarover nietwerd geraadpleegd.

De rode draad binnen het Ko-ninkrijk is steeds de ontwikke-ling van de democratischerechtsorde, en het wegwerkenvan het democratisch deficit.Welnu, laat het zogenaamde Ko-ninkrijksparlement en de Ko-ninkrijksregering het sameneens worden om zo spoedig mo-gelijk aan de nieuwe Konink-rijksvlag te werken, zodat het bijde Olympische Spelen van 2020gebruikt kan worden. De restvan Tropisch Nederland heefthet recht gerespecteerd te wor-den. Dit zal het imago vanNederland wereldwijd ongetwij-feld ten goede komen, zeker naalle Zwarte Piet-perikelen.

Koninkrijksvlag

Het in 1954 ondertekendeStatuut.

Wat zou het mooi zijn als voor het Gouverneurspaleis eenKoninkrijksvlag zou wapperen. FOTO ARTHUR NIEUW

Team Kingdom had een T-shirt met de zeven vlaggen van hetKoninkrijk eronder.

Koning Willem-Alexander is geliefd op de eilanden. Hier op bezoek op Aruba. Hij zou voor meerintegratie kunnen zorgen. FOTO NOS


Een drukke tijd op het ei-land en de voorbereidin-gen beginnen eigenlijk alzodra Sinterklaas zijn hie-len heeft gelicht en weer

op weg is naar Spanje. Het groteshoppen begint, de galajurkenkomen tevoorschijn en de kerst-versiering wordt afgestoft. Pun-da en Otrobanda worden ver-licht en het is heel druk en ge-zellig tijdens de jaarlijksekoopavonden. Een mooie tijdvoor jong en oud. Binnen de Cu-raçaose cultuur is het heel be-langrijk om in de kerstperiode

huis en tuin netjes op orde tehebben. Het huis wordt vanbinnen gepoetst en van buitengeverfd, de tuin wordt opge-ruimd en aangeharkt. Als dan al-les klaar is, valt die wat scharrigehond een beetje uit de toon endie moet ook weg. Bij het dieren-asiel kan je al jaren niet meer jehond gratis inleveren (of in latenslapen) en zelfs als iemand be-reid is de afstandsbijdrage van tebetalen, is het nog maar de vraagof er plaats is om de hond op tenemen. Hier begint het dramavan de Curaçaose straathonden:

dan maar de mondi (het struik-gewas) in met die hond. Dehond, gewend om in een tuin televen en van zijn natje en droog-je te worden voorzien, is eerstverbaasd en wacht tot zijn baasjeterugkomt. Als na verloop vantijd het baasje niet lijkt te ko-men, gaat deze verschoppelingop zoek. Naar water, zo belang-rijk om te overleven. Naar eten,want die maag rammelt zo. Naareen veilige plek om te slapen,naar een beetje aandacht en lief-de.

Als je als hond geluk hebt, ben je

in de bebouwde omgeving ge-dumpt. Altijd wel ergens een snèk,een supermarkt waar hopelijk zo afen toe iemand je een afgeklovenkippenpoot of een stuk brood toe-werpt. Of een steen naar je gooit,dat kan ook. Als je de pech hebt datje baasje de moeite genomen heeftom diep de mondi in te rijden en jedaar aan je lot over te laten, moet jeleguanen gaan vangen en maarhopen dat je ergens zoet watervindt.

Gelukkig zijn er ook mensendie zich bekommeren om deverstoten honden van Curaçao.Mensen die hun eten delen metde magere vreemdeling die isaan komen lopen, een bak verswater neerzetten. Die geraaktworden door de trieste ogen enhet loyale karakter van de honden het dier blijven verzorgen.Gelukkig is er ook een aantalstichtingen actief bezig met deopvang en verzorging van de Cu-raçaose straathonden. Hun vrij-willigers houden oren en ogenopen en als er ergens een zwer-ver wordt gesignaleerd, wordt ermeteen actie ondernomen. Hetdier wordt, zo mogelijk, gevan-gen en naar de dierenarts ge-bracht en, als er plaats is, bij een‘foster’ geplaatst. Helaas zijn alleopvangplaatsen meestal bezet.Is de hond gezond en redelijkveilig op straat, dan wordt er ookwel voor gekozen om het dier op

zijn plekje te laten leven en temonitoren. Gesteriliseerd ui-teraard, want anders wordt het alsnel een drukke boel op straat.

Santa in de mondi:een verhaalOp de avond van tweede kerst-dag besluiten een paar mensenvoor het vallen van de avond nogeven een wandeling met hunhonden te maken in de omge-ving van de Aloë Plantage aan deoostkant van het eiland. Het is al

‘#kerstschoonmaakcuracao’:Santa, te zwak om te drinken. Santa bij de dierenarts een week later. Santa met ‘best friend’ Lisa in haar forever home.

Op Curaçao wordtKerstmis altijd uitgebreidgevierd. Niet alleen met de familie op eerstekerstdag, maar ook volopvoor die tijd, met collega’s,sport-clubjes, vrouwen-verenigingen noem maar op.

Tekst en foto’s

Alida Molenaar

Mijn naam is Esther Platell-vd Kleijn.Ik heb achter de schermenvan Rescueracao Curacaowel eens meegewerkt aanhet bedenken van een tekstof ludieke actie. Maar zatook midden in een emigra-tie naar het buitenland enin het opzetten van rescue-racao.com: een informatie-ve site over het opvangenvan zwerfhonden en hetfosteren van verschillendedieren en informatie overwelzijn van dieren. Belang-rijk omdat ik denk dat

educatie een van de belang-rijkste vormen is om detoekomst te kunnen veran-deren, naast steriliseren.

Naast rescueracao en hetfosteren geef ik al jarenverschillende vormen vantraining met hondenschoolBehave. Training voorhonden en mensen. Om ditgoed te kunnen doen hebik verschillende diploma’sbehaald op dit gebied en

om up-to-date te blijvenvolg ik nu nog steeds ver-schillende trainingen ophet gebied van dierenwel-zijn en dierentraining.

Ik hoop van deze pageeen informatieve, veelzijdi-ge site te maken waarop jeallerhande info kan vindenop het gebied van dieren.Helaas ben ik niet meer ophet eiland maar omdat ikdenk dat social media eenijzersterk medium is hoopik toch nog een steentje tekunnen bijdragen op dezemanier.

Wie ben ik?

Richi kan nog uitgroeien toteen prachtige trouwe hond.

Dit is Rey.


behoorlijk schemerig als op deterugweg een paar van de hon-den wel heel erg geïnteresseerdnaar het ontoegankelijke struik-gewas staren. Uit de struikenklinkt een diep gegrom: hier ziteen hond verstopt. Haar ogenlichtten vervaarlijk op in het laat-ste licht, maar vluchten doet zeniet. De wandelaars zijn ervarenvrijwilligers van Stichting Carf(Curaçao Animal Rights Foun-dation) en willen de hond graaghelpen. Ze keren huiswaarts omzonder honden terug te kerenmet water en wat brokjes. Dehond laat zich in het donker ech-ter niet benaderen, en er wordtbesloten de volgende morgenvroeg weer terug te keren.

Tot hun verbazing zit de hondde volgende morgen langs dekant van het pad te wachten als-of er een afspraak is gemaakt.Maar wat ziet ze eruit. Vreselijkmager en onder de karpatten ende kale plekken. Om beide ogeneen krans van karpatten als eenperverse variant op nepwim-pers. Ze laat zich zonder tegen testribbelen - daar heeft ze dekracht niet meer voor - in dedoor de vrijwilligers meege-brachte kennel plaatsen. Eerstestop: de dierenarts. De hondheeft overduidelijk karpatten-ziekte en wel zo ernstig dat de le-

ver niet goed functioneert, ze isuitgedroogd en wordt letterlijkleeggezogen door de parasietendie over haar hele lichaam krui-pen. De dierenarts geeft haarslechts een kleine kans op over-leven. Stichting Carf hanteerteen ‘no-kill policy’ en na uitge-breid overleg wordt besloten datook deze dame een kans ver-dient. Ze noemen haar Santa,een mooie Zuid-Amerikaansenaam die tevens herinnert aanhaar vinddatum.

Gelukkig is er voor Santa eenquarantaineplek beschikbaar.Daar kan ze in alle rust proberente helen van de verwaarlozingwaar ze het slachtoffer van is.Die rust is relatief, want Santa iszo zwak dat ze niet wil eten enniet de energie heeft om te drin-ken. De vrijwilligers moeten omde paar uur haar dwingen omvloeibaar eten te slikken en ookwater moet in de bek worden ge-spoten. Heel voorzichtig wordensteeds wat karpatten van haargehavende huid getrokken, niette veel tegelijk want door de he-vige karpattenzieke die Santaonder de leden heeft stolt hetbloed niet goed. De moed zaktde vrijwilligers bijna in de schoe-nen maar na drie dagen dantoch het wonder: Santa tilt haarkop op en neemt zelfstandig een

hapje eten. Wat volgt is een lang-zaam maar voorspoedig herstelen na drie maanden blijkt uiteen orgaantest dat lever en nie-ren prima functioneren. Santa’shaar groeit terug en binnen eenhalf jaar is ze getransformeerdtot een prachtige dame. Aange-zien ze ook nog eens een mooikarakter heeft, wordt ze al snelgeadopteerd en kent dit kerstver-haal dus een goede afloop.

Rescueracao CuracaoHet verhaal van Santa is al weereen paar jaar oud. Helaas is eraan het zwerfhondenprobleemop Curaçao nog maar weinigveranderd. Ja, veel betrokkenvrijwilligers zijn dagelijks drukmet de zwerfdieren van Cura-çao. Carf, Rescue Paws Curaçaoen Pets Rescue Curaçao halenzwervers van de straat, FeedFriends Foundation voert destraathonden waar geen opvangvoor is, Stichting Dierenhulpsteriliseert de dieren. Alle Hadocbeschikt over een heus kattenpa-leis waarin vaak meer dan 40katten wachten op een eigenhuisje. Bij Stichting DOG vin-den niet te herplaatsen hondeneen veilige haven. En dan is ernog een flink aantal particulie-ren die ook dieren opvangen enopknappen. In het Dierenasiel ismaar zelden een hok leeg.

En nu staat de kerstschoon-maak weer voor de deur. Helaas,ook nu, anno 2015, maken dedieren nog steeds onderdeel uitvan de rommel die dan opge-ruimd moet worden. De kerst-schoonmaak lijkt dit jaar alvroeg ingezet te worden, wantop straat worden weer veel nieu-we zwervers gesignaleerd, eenwandeling in een hondenwan-delgebied levert allicht weer eennieuwe puppy op en het asielwerd ’s morgens bij het openenal meermalen verblijd met eenaan het hek vastgebonden hond.De dierenliefhebbers zijn hethelemaal beu en hebben op Facebook gevraagd om ieder ge-dumpt en gevonden dier meteen foto op de FacebookpaginaRescueracao Curacao te plaatsen

of te voorzien van een hashtag#kerstschoonmaakcuracao. Opdeze manier willen zij duidelijkmaken dat er echt een toenameis van het aantal dierendumpin-gen als de feestdagen naderenen wederom aandacht vragenvoor het zwerfdierenprobleemop Curaçao en de moeilijke tijddie voor de deur staat.

Naast het opvangen en sterili-seren van zwerfdieren zijn erook verschillende initiatievenom de bewustwording van die-renrechten en dierenzorg te ver-groten. Afgelopen jaar is hetPlatform Dierenwelzijn Curaçaoopgericht, hierin zijn de stichtin-gen verenigd en proberen zij sa-

men met politie en justitie die-renmishandeling en -verwaarlo-zing beter aan te pakken. I-Ani-mal gaat door met het geven vanvoorlichting en afgelopen jaarhebben Patrick en Rossana Klui-vert zich hard gemaakt voor dedieren van Curaçao. Zij zijn nogsteeds actief betrokken bij hetproject Perla & Friends, eencommunity op Facebook diemoeilijk plaatsbare vondelingennaar Nederland haalt om dezehonden daar een ‘gouden mand’te bezorgen. Dat is hard nodig,want de verantwoordelijke mi-nister heeft besloten de Dieren-bescherming Curaçao in 2016geen subsidie meer te geven.

Broodmager. Santa, perfect gezond en leidster van de groep. Gedumpt op de dump.

geen hondendump

Advertentie

May the Christmas season fill your home with joyyour heart with love and your life with laughter

MERRY CHRISTMASMERRY CHRISTMAS

Maduro Travel

Advertentie

- Dierenbescherming Curaçao: dierenasiel en klachteninspecteur

- Carf, Curaçao Animal Rights Foundation: opvang en herplaatsing straathonden

- Rescue Paws: opvang en herplaatsing straathon-den

- Pets Rescue Curaçao: opvang en herplaatsing zwerfdieren (ook paarden en ezels)

- Kuida Kabai: opvang en bemiddeling verwaar-loosde paarden

- Alle Hadoc: opvang en

herplaatsing katten en honden

- Kitten Rescue Curaçao: opvang moederloze kittens

- Stichting DOG: tehuis voor moeilijk herplaats-bare honden

- I-Animal: voorlichting op scholen en demonstra-ties

- Stichting Dierenhulp: gratis sterilisatie voor honden en katten min-dervermogenden

- Feed Friends Founda-tion: voeren van straat-honden

Organisaties actief voor dieren:


SieradenTegenwoordig worden uitallerlei materialen sieraden ge-maakt, niet alleen van de be-kende edelmetalen, maar bot,steen, koraal, papier, plastic englas zijn eveneens ‘in’. Tot sie-raden behoren ringen, bro-ches, armbanden, haarspel-den, oorringen/bellen en me-daillons. Op Curaçao zijn eredelsmeden en kunstenaars,die zich in het maken van sie-raden hebben gespecialiseerd,maar er zijn ook kunstenaars,die af en toe zoiets maken. Totde specialisten behoort ondermeer Ans Mezas-Humme-

link, die haar sieraden in zinken zilver uitvoert en de laatstejaren eveneens in flonkerendplastic, fraai van vorm, in on-miskenbaar eigen stijl en hetlaatst te zien tijdens de OpenAtelier Dagen op de boven-ruimte van Landhuis Bloem-hof. Overigens is op haar web-site een interessante afspiege-ling van haar gehele oeuvre tebekijken. Geen specialist isJan Henderikse, die van 1963tot 1967 met vrouw en kind opCuraçao gewoond heeft. Hen-derikse is medeoprichter vande Informele Groep in 1958 envan de 0 Groep Nederland in1961. Een grote overzichtsten-

toonstelling van de allang op-geheven internationale Zerokunstenaarskring is momen-teel te zien in het StedelijkMuseum in Amsterdam, waarde beroemde bierkrattenop-stelling met honderden bier-flessen van Henderikse de be-zoeker obsedeert. De kunstcol-lectie van Bloemhof bevatmeerdere grotere werken vanHenderikse. Zijn kenteken-platenconstructies uit dezecollectie waren in 2012/2013in New York te zien (Caribbe-an Art at the Crossroads of theWorld), en in het landhuishangt een centencollage. Tij-dens zijn laatste bezoek aanCuraçao in november 2011werd een documentaire overHenderikse in Bloemhof ver-toond, ‘Alles is Licht’ getiteld,die door Sherman de Jesus in2001 gemaakt is. Er werd nade vertoning een plastic bro-che (Plaka pa n’kaba) van hemverspreid die versnipperdebankbiljetten bevatte, echt een0 Groep werk.

Postzegels en muntenWie goed naar de ‘mooie plaat-jes’ kijkt, die op postzegels tezien zijn, zal al gauw tot deconstatering komen dat er eendeskundige ontwerper en/ofkunstenaar aan het werk moetzijn geweest bij het maken vanhet ‘design’. De uitwerkingvan het onderwerp of thema,de kleur, de stijl, de vormen,de compositie, de details, debelettering en verhoudingenkunnen een postzegel eenmeesterwerk op miniformaatdoen worden. Op Curaçao zijndeze zegels bijna uitsluitendverkrijgbaar bij het filatelielo-ket van Nieuwe Post aan het

Waaigat. Bekende postzegel-ontwerpers zijn Peter Struyc-ken (van de normale Neder-landse frankeerzegel met Be-atrix in puntjes), die opCuraçao vele maanden perjaar verblijft om aan zijn kleu-renkunde te werken en van deeilanden onder andere JohnBaselmans, Richmond Gijs-bertha, Robert A. Willem, Ca-pricorne, Nigel Matthews, El-vis Tromp, Georg Lichtveld,Ans Mezas-Hummelink, Ari-adne Faries, Stan Kuiperi,Herman en Daisy van Bergenen nu ook, zichtbaar per 10-10-2015, Ellen Spijkstra.

Munten en penningen kun-nen zeer kunstige uitvoerin-gen hebben. Op Curaçao zijnze geen veel voorkomend uit-drukkingsmiddel van kunste-naars. Bekend is dat BrigitteWawoe penningen heeft ge-maakt. Artistieke ontwerpenop muntgeld van eilandelijkebodem komen ook hoogst zel-den voor. Een uitzondering ishet ontwerp van Tirzo Martha,dat op de in 2005 geslagen 5en 10 guldenmunten van deAntillen is terechtgekomen enwel ter gelegenheid van het 25-jarig ambtsjubileum van ko-ningin Beatrix. Een naar dezon reikend kind symboliseertvolgens Martha, niet alleen hetlicht aan het einde van de tun-nel, maar ook het licht datmoet schijnen om hun pad teallen tijde te verlichten en zegthij: ,,Kinderen moeten de kanskrijgen om zelf te kunnen be-slissen over hun toekomst, dieis uiteindelijk van hen. Wij alsouderen moeten onze wijs-heid, intelligentie en ervaringgebruiken om onze kinderente begeleiden en niet om ze temanipuleren (citaat uit Antilli-aans Dagblad 21 juli 2005).”

Een bekend spreekwoordis: ‘wie het kleine niet eert,is het grote niet weerd’.Het is verbazingwekkendhoeveel artistiek kleingoeder bestaat, zowel oud alsnieuw. In het HaagsGemeentemuseum is eenpermanente expositieingericht bestaande uit een collectie miniaturendie betrekking hebben op beeldende kunst,kunstnijverheid,architectuur en kleine engrote mode, genaamdWonderkamers, waarkinderen met een tablet in de hand binnen detentoonstellingszaal zich al gamend kunnenverwonderen. Er is geenwonderkamer op Curaçao,maar er hebben hier wel kleine wondertjesplaatsgevonden.

Door Jan Gulmans

Wie het kleine niet

Ring, plexiglas, Ans Mezas-Hummelink, afmeting links: 4 x4 cm. Rechts: cirkel 5cm doorsnee, rechts, kegel 4 cm lang.

Caribbean Collection, waaronder Curaçao, van Luciano Benetton in Fondazione Giorgio Cini,Venetië, van 1 september tot 1 november 2015. FOTO ELLEN SPIJKSTRA

Broche, plastic met veiligheidsspeld, JanHenderikse, 6,2 cm doorsnee.


Op plat vlakDat schilderstukjes, keramische objectenen mixed media werk op een oppervlaktevan 120 vierkante centimeter (10x12 cen-timeter) op doek weergegeven kunnenworden is inmiddels wel bekend. De col-lectie van Luciano Benetton, Imago Mun-di, bestaat alleen maar uit werkjes van de-ze afmeting. Zijn Caribische verzame-ling, waaronder 39 stuks uit Curaçao wasonlangs te zien tijdens de Biënnale van

Venetië 2015 in de Fondazione GiorgioCini, een collectieve eer voor onze kun-stenaars. Op postkaartformaat wordteveneens gebatikt, een oude kunstvorm,waarbij, kort gezegd, textiel van verfwordt voorzien en waterafstotende waswordt gebruikt om kleurverschillen teverkrijgen. In de jaren zeventig van de vo-rige eeuw kon bij Galerie ‘rg’ batikwerkvan Jean Maestro worden gekocht. Thansvervaardigt Glorialuz Arelano op kleinformaat op tropische architectuur geïn-spireerd batikwerk dat onder andere bijde Mon Art Craft Shop in het Riffort is teverkrijgen, klein maar fijn. In Nederlandis de fijnschilderij (onder andere Karel Si-rag) goed ontwikkeld. Met de loep hoefthet werk van de dit jaar overleden FredBreebaart niet te worden bekeken, maarzijn voorstellingen op klein formaat vanhet Curaçaose leven zijn humoristisch enaandoenlijk en bij Galery Alma Blou nogverkrijgbaar. Hier hangt en staat klein-werk van meerdere kunstenaars, die al ja-ren aan deze galerie zijn verbonden,kunstzinnig en betaalbaar. Diverse kun-stenaars schilderen op druivenblad (Mar-jon Wegman en vroeger Yubi Kirindon-go), achter glas, op tegels of tekenen enaquarelleren op papier. Het platte vlakleent zich dus bijzonder voor werken opklein formaat.

KeramiekBusinessclass-passagiers van de KLMontvangen aan het einde van hun reis eenkeramisch huisje. Inmiddels zijn er hier-van een kleine 100 verschenen, die be-sproken worden in een boek van MarkZegeling: ‘Sterke verhalen, alle geheimenachter de gevels van de KLM-huisjes, 500jaar Nederlandse geschiedenis en archi-tectuur. Voor bij de borrel’. Bij het 70-ja-rig bestaan van de KLM in 2004 werd hetPenha-gebouw aan de reizigers aangebo-den en op 7-10-2010 zag het Antillenhuisaan de Badhuisweg in Scheveningen alsKLM-huisje het licht. Achttien Antilliaan-se Gevolmachtigde ministers hebben inScheveningen geresideerd en drie Gevol-machtigde ministers van Curaçao. Beidehuisjes zijn gevuld met Hollandse jene-ver. Het kunukuhuisje dat in 2009 bijhet 75-jarig bestaan van de KLM op Cura-çao aan de opstappende passagiers doorhet personeel van KLM Curaçao werdaangeboden bevat Blue Curaçao. Voor400 exemplaren hoefde de fabriek vanSenior niet uitgebreid te worden. Het ar-

tistieke niveau van de Curaçaose kera-miek is hoog, gezien de vele exposities lo-kaal en in het buitenland. Er zijn, relatiefgezien, veel keramische kunstenaars ophet eiland, die zich echter meer op hetgrotere formaat richten.

BeeldjesBeeldjes zijn er in alle soorten en in klei-ne maten. De love-warriors van Philip Za-nolino, opgebouwd uit aan de kustlijn ge-vonden materiaal zijn ontstaan in de peri-ode 2004-2007 en vormen een explosievan creativiteit. Bijna onbeholpen, maarkrachtig van compositie en uitdrukking.Zij vechten volgens Zanolino met en voorliefde, met wapens als commitment, ge-loof en vertrouwen om het bewustzijn opte roepen van de ‘Glorious Spirit’ en zijvechten tegen jaloezie, angst, hebzuchten het ego. Een ander voorbeeld van kleinbeeldhouwwerk is de serie tot menselijkefiguren getransformeerde bougies van

Yubi Kirindongo, onder andere te zien inzijn spectaculaire museum in Souax. Sas-kia Pfaeltzer is ook een meester in hetvervaardigen van uiterst kleine beeldjesdie baadsters of danseressen voorstellen.Zij werkt in brons (maar ook in anderematerialen) evenals Hortence Brouwn,die in haar atelier aan huis een kleinbeeldje heeft staan van twee roddelendevrouwtjes à la Mendes da Costa. Zeer tref-fend en uitstekend gemodelleerd. Datkan ook gezegd worden van haar ‘TweeVriendinnen’ in brons, in zeer expressiefblauw gekleurd, en met de geabstraheer-de vormen, kenmerkend Brouwn, die inhet kleine het monumentale niet verliest.

Er zijn nog tal van andere categorieënen voorbeelden op te noemen van heb-bedingetjes. Wellicht vindt u in uw huisof omgeving in een oogopslag nog veelmeer kleingoed van hout, glas, een bij-zonder metaal of kunststof en als u ditleest, zeker weten, fraaie kerstballen.

eert…

Love-warriors, gevonden materiaal, Philippe Zanolino, links afmeting 11 cm hoog x 6 cm breed x 5,5 cmdiep, rechts 11 cm hoog x 9 cm breed x 5,5 cm diep.

Penha, KLM-huisje no. 85, keramiek, afmeting 10 cm hoog x 6 cmbreed x 5,8 cm diep. Antillen/Curaçao. KLM-huisje no. 91, afmeting10,5 cm hoog x 6,8 cm breed x 5,8 cm diep, Kunukuhuisje, 7 cmhoog x 11 cm breed x 6 cm diep.

Vijfguldenmunt NederlandseAntillen, ontwerp Tirzo Martha,afmeting 2,5 cm doorsnee.

Batik Curaçao, Glorialuz Arelano,afmeting: 13,7 cm hoog x 9,5 cmbreed.

Twee Vriendinnen, brons, Hortence Brouwn, afmeting 12,5 cm hoog x 9 cmbreed x 6,5 cm diep.


Liefde kan haat bestrijdenAna Victoria Kock,,Bij Kerstmis gaat het om cadeaus, mooie kleren enfeesten. De straten zijn versierd,er zijn kerstbomen te koop enhet is overal druk. Iedereen isdruk bezig met zijn verlanglijst-je en de meeste mensen zijnvrolijk. Iedereen viert zijn eigenkerst. Maar dit jaar is het an-ders. Dit jaar zal uit vele huizengeen gelach of vrolijk gezangklinken, want vooral dit jaarhebben velen een geliefde verlo-ren aan haat. Dit jaar zijn insommige landen de straten watrustiger en in vele landen demensen banger. Door de schokvan alle aanslagen staat onzedrukke wereld even stil. Laten

we deze stilte gebruiken om nate denken over wat we noueigenlijk in de kerstdagen vie-ren. We vieren dat vele jarengeleden een kindje is geborendat liefde, vrolijkheid en vredemet zich meebracht. Als weeerlijk zijn heeft onze werelddeze zaken nu hard nodig. Dusdeze kerst is voor velen door denegatieve gebeurtenissen an-ders, maar laten we dit juistgebruiken om weer liefde, vro-lijkheid en vrede in de kerst tevinden. Laten we dit jaar samenkerst vieren, want ik geloof nogaltijd dat haat kan worden be-streden zolang er liefde is.”

Dansen maakt blijKevin Boekhoudt,,Iedereen heeft een eigen ma-nier om blij te zijn. Kunstenaars

worden blij wanneer ze uitingkunnen geven aan hun kunst-vorm. Ik ben blij wanneer ikdans. Wanneer ik dans ga iknaar een totaal andere wereld.Op dat moment is het contacttussen mij en het publiek hetenige wat telt. Maar het mooistehiervan is dat ik niet alleen naardeze wereld ga. Ik neem hetpubliek met me mee. De ener-gie die ik uitstraal tijdens hetdansen bereikt het publiek,waardoor het ook blij wordt. Ditis de mooiste manier om blij tezijn.”

Kerst is het beste excuusAmber RileyWaarom zijn we hier op aarde?Wat is onze missie in dit korte

leven, waar de tijd als zand ineen zandloper wegloopt? Hetkan zeker niet alleen zijn dat jewordt geboren, je naar schoolgaat en werkt, en je dood gaat.Als dat alles is, dan denk ik datmeer dan de helft van de popu-latie zelfmoord zal plegen. Watons een doel geeft, zijn de zie-len waarmee we in contactkomen. Hoe wij anderen beïn-vloeden en hoe wij door ande-ren worden beïnvloed. Hoegedachtegangen en gebeurte-nissen worden verweven mettwee of meer zielen. Mensenzeggen altijd dat ze iets achterwillen laten, iets waardoor zenooit vergeten worden. Kerst iseen van de best bedachte excu-ses om met iedereen die je liefis samen te komen en een tezijn. Om bijeen te komen en

samen wat te vieren. Al hetgedoe eromheen is alleen maarafleiding om ons bezig te hou-den.”

De geëvolueerdemensChristine-Ann Donata,,Iedereen heeft een andere kijkop de verbetering van de wereld.Ik heb mijn moeder en zusgevraagd wat voor hen eenbetere wereld is. Volgens mijnzus is dat een wereld zonderarmoede en oorlog. Volgensmijn moeder leven we pas ineen betere wereld als iedereenelkaar respecteert. Een vriendzei: ‘Een wereld die beter is dannu’. We zeggen dat we dewereld willen verbeteren. Maarde vraag is hoe. En ook wat we

Geloven onze jongeren nog Nog een half jaar en dan vliegen de bursalen weeruit, de toekomst tegemoet. We vroegen leerlingenuit vwo-6 van Colegio Arubano om antwoord tegeven op de vraag: hoe verbeter je de wereld? Deleerlingen aarzelden geen moment om hun ge-dachten op papier te zetten. Toen we samen deresultaten doorbladerden schrokken we. Veel ob-servaties van deze jongvolwassenen zijn ronduitdeprimerend. Ze hebben weinig vertrouwen inverbeteringen en sommigen denken zelfs dat heteinde van de mensheid nabij is en dat terwijl hunleven nog moet beginnen. Wij vragen u om ingesprek te blijven met onze jongvolwassenen,want behalve het studentenleven ver weg van fa-milie, leeft ook de angst voor terroristische aansla-gen. Spreek hun moed in, sterk hun zelfvertrou-wen en het vertrouwen in de mensheid. De ge-schiedenis leert ons dat er slechts één mens nodigis om een verschil te maken voor velen.

Tekst en fotografie Christel Cosijn enRichelle van den Dungen Gronovius De vwo-leerlingen van Colegio Arubano.

Emil, Amber en Kevin. Leerlingen overleggen.


precies moeten veranderen? Weweten het niet. En hoe kan jedan voor iets werken als je nieteens weet wat het einddoel is?Het is moeilijk om armoede enoorlog te bestrijden of iedersopinie te respecteren. Goed enkwaad horen nu eenmaal bijelkaar. Ik denk dat een beterewereld niet mogelijk is metonze manier van leven en dat erbest wel veel verandering moetkomen op economisch, sociaalen religieus vlak. Maar de vraagis hoe en wat wij precies moe-ten veranderen. Misschien zijnwe te laat met het verbeterenvan de wereld, maar omdat weintelligent zijn, zal een aantalvan ons dat wel overleven en desamenleving opnieuw opbou-wen met andere normen enwaarden en ideologieën. Zoontstaat de zogenaamde geëvo-lueerde mens.”

Weinig hoop voor mensheidJada Mejia,,De wereld is aan het verande-ren; mensen vermoorden el-kaar, tieners plegen zelfmoord,ziektes worden verspreid, die-ren worden mishandeld en er isveel hongersnood. Elke dagwordt het erger. Ik ben mijnhoop in de mensheid aan hetverliezen. Maar ik zeg niet datde wereld niet verbeterd kanworden. Dit kan wel als ieder-een begint in te zien dat erproblemen zijn die opgelostmoeten worden. Ik denk dat deproblemen te maken hebbenmet de media. Alles hangt daartegenwoordig vanaf. En mensendenken dat wat er in de mediastaat ook allemaal waar is. Maardat is niet zo. Ik wilde bijvoor-beeld doneren aan organisatiesdie voor mishandelde dierenopkomen of voor kinderen inAfrika die het nodig hebben.Maar mijn vader heeft uitgelegddat een heel klein percentagevan dat geld naar de dieren of

kinderen gaat en dat de rest vandat geld naar de eigenaren vande organisaties gaat. Dus dieeigenaren profiteren eigenlijkvan die donaties.”

Families moeten samenzijnLluvia Sanchez,,Ik denk dat veel mensen deechte betekenis van Kerstmisvergeten zijn. Veel mensendenken in deze periode alleenmaar aan cadeautjes, eten enfeesten, maar ze vragen zichniet af waarom dit feest wordtgevierd. Veel mensen gelovenniet in God maar doen wel meeaan Kerstmis. De echte beteke-nis van Kerstmis is de geboortevan Jezus, de zoon van God, aanons gegeven om onze zondenweg te wassen.

Kerstmis is een periode ombij elkaar te zijn om anderemensen te vergeven en eenkans te geven. En om liefde tegeven aan diegene die het nodighebben en het belangrijkste, omGod te danken voor zijn zoonen wat hij voor ons heeft ge-daan. Nu er zoveel gebeurt in de wereld denk ik dat familiesmeer samen moeten zijn enliefde moeten geven aan hunkinderen. Veel mensen willenmacht hebben en denken alleen aan zichzelf. Ik denk datdit moet veranderen en dat weook aan anderen moeten den-ken.”

Focus op kleine problemenMaria-Isabel Croes,,Om de wereld te kunnen ver-beteren moet men niet alleenop grote problemen focussenmaar ook op kleine. Door kleineproblemen op te lossen heb jemeer kans dat ook grote proble-men kunnen worden opgelost.Alles begint thuis, met normenen waarden. Door een opleidingte volgen kun je elkaar beter

gaan begrijpen waardoor ermisschien minder gebeurtenis-sen zoals terroristische aansla-gen zoals in Parijs zullen plaats-vinden.”

Blijf positiefShantal Martis,,We kunnen de wereld verbete-ren door positief te zijn. Inplaats van te denken aan hoevreselijk de wereld is, moetenwe ons richten op het goede inde wereld.”

De wereld verbeterenKevin Bislip,,De wereld heeft, helaas, eenverbetering nodig, als we kijkennaar de gebeurtenissen van deafgelopen maanden. Er zijnterroristen die willekeurig men-sen doden. Maar laten we niette snel conclusies trekken opgrond van een paar gekke radi-calen. We moeten verder kijken.De komende generaties zullenlast krijgen van de onwil omonze leefstijl te veranderen. Eenverandering van leefstijl doorbijvoorbeeld veganist te worden.Bekijk de film Cowspiracy diede gevolgen van de veehouderijblootlegt. Dat zal je overtuigen.

Het is in elk geval mijn eerstewens dat meer mensen veganistworden, zodat de wereld verbe-tert. Daarnaast moeten mensenmeer in vrede leven.”

Het milieu beschermenKey van Thull,,Ik ga werktuigbouwkundestuderen. Men kan met werk-tuigbouwkunde het milieubeschermen. Men zou minderafhankelijk moeten zijn vanfossiele brandstoffen en andereenergiebronnen die schadelijkzijn voor het milieu.”

Opvoeding als ‘stepping stone’Jaycey,,Mensen zijn geneigd om din-gen gewoon aan te nemen. Ditresulteert vaak in ongenuan-ceerde commentaren. Mensenhouden er ook van om te gene-raliseren. Kunnen we daarmeestoppen! Met generaliserenkomen we nergens. We moetenons eerst goed informeren,voordat we dingen zeggen.Daarbij speelt opvoeding eengrote rol. Opvoeding is lang nietalles, maar het kan wel eenbelangrijke ‘stepping stone’ zijn

bij de vorming van een goedmens. Mensen moeten zichontwikkelen. Zo kunnen we eenstap maken in de goede richtingen daarmee de wereld verbete-ren.”

Begin bij jezelfCedric Ponson,,Verbeter de wereld. Begin bijjezelf, zegt mijn vader altijd.Maar hoe doe je dat? Hoe draagje een steentje bij aan de verbe-tering van wereldproblemen?Kijk met open gedachten naarde wereld en accepteer elkaar,want met gesloten ogen blijft dewereld donker. Dat is het be-langrijkste van kerst: het accep-teren en houden van onzemedemens.”

Onze veiligheid afgenomenMelody Boetius,,De tragische gebeurtenissendie hebben plaatsgevonden,hebben ervoor gezorgd dat onsgevoel van veiligheid is afgeno-men. Dat beperkt ons in onshandelen.”

Verbetering begint bij jezelfEmil de Veer,,Het verbeteren van de wereldbegint altijd bij jezelf. Iedereen,of je nu student bent of niet,kan waar dan ook ter wereldmeehelpen om van deze wereldeen betere plek te maken. Kerst-mis brengt iedereen bij elkaaren geeft een warm gevoel. Hetis aan jou om dat gevoel door tegeven.”

Het leven van alledagKevin de Veer,,Kerstmis brengt ons uit dediepste grond van droevigheidterug naar het sfeervolle dage-lijkse bestaan vol mooi beleve-nissen.”

in een betere wereld?

Verbetering begint bij jezelf.Shantal en Ana-Victoria.

Kevin


De kòmkòmber chikí iser zo een. In de meestesupermarkten is dezegroente, die biologischgezien eigenlijk een

vrucht is, bijna het hele jaardoor te vinden. De meeste ken-nen de stekelige groene vrucht-jes als de groente die in de kòm-kòmber stobá verdwijnt. Maarmen weet meestal niet dat dezevrucht ook heel goed rauw teeten is in de salade, meegebak-ken kan worden in de wok, dathet ingemaakt kan worden alseen augurk en dat je er heerlijkerelishes en chutneys mee kanmaken.

De kòmkòmber chikí (Cucu-mis anguria) is natuurlijk fami-lie van de gewone komkom-mers die we in de supermarktkopen en soms zelf thuis kwe-ken. De vruchtjes smaken ookbijna hetzelfde al hebben zeniet de soms bittere smaak die

een gewone komkommer kanhebben. Het vruchtje zit overi-gens boordevol pitjes die goedte eten zijn, mits het vruchtjeniet te langs aan de plant heeft

gezeten, aangezien de pittendan houtig worden.

Alles is eetbaarDe kòmkòmber chikí is een

soort die heel makkelijk zelf tetelen is aangezien dit plantjezelfs in bermen als een soort‘onkruid’ kan groeien. Daarbijheeft het nauwelijks water no-dig. Het plantje kan in demoestuin als een bodembedek-ker dienen, en kruipt met zijntakken en bladeren over degrond. Wil je het plantje lieverde hoogte in werken tegen eenrekje dan is dat ook goed moge-lijk. Wat weinig mensen wetenis dat naast de vruchtjes zelf ookde bladeren eetbaar zijn. Diekun je ook meewokken in eengerecht, stoven, stomen of in desalade gebruiken. Zaadjes kunje zelf verzamelen door eenrijpere (nauwelijks meer stekelsop de huid en geel van kleur)kòmkòmber chikí uit de super-markt achter te houden. Snijhet vruchtje open en haal voor-zichtig de pitten eruit, en leg zete drogen op een tissue. Zorgwel dat er geen vruchtvleesmeer aan zit omdat de pittendan kunnen gaan schimmelen.Zaai de zaadjes in de grond ofin een pot, en geef niet te veelwater. De aarde moet vochtigzijn maar niet te nat.

Het duurt ongeveer 10 wekenvoor de eerste vruchten aan hetplantje zitten, maar zijn de

omstandigheden gunstig, valt erbijvoorbeeld voldoende regen,dan kan dat al sneller gebeuren.

Uit AfrikaDe herkomst van de kòmkòm-ber chikí is nauwkeurig onder-zocht en de plant komt oor-spronkelijk uit West-Afrika,waar het ook in zijn geheelverwerkt wordt als groente enals ingemaakte augurken. Om-dat de plant onder moeilijkeomstandigheden goed te ver-bouwen is met gunstige op-brengsten, en als ingemaaktegroente, voor langere tijd houd-baar is, werd al heel vroeg in hetverleden gehandeld in zaad vandeze plant. Portugese en Spaan-se handelaren die Afrika aande-den namen de zaden van deplanten mee, verhandeldendeze, en zorgden er als zodanigvoor dat het plantje bijnawereldwijd verspreid is. HetCaribisch gebied is een van delocaties ter wereld waar de soortgenationaliseerd is, en in ver-schillende Caribische keukenswordt de groente/vrucht danook verwerkt in gerechten.

De vrucht kent verschillendenamen als Burr augurk of kom-kommer, marron cucumber ofWest Indian gherkin.

NA

TU

UR

DA

GB

OE

K

LOKALE VRUCHTEN:kòmkòmber chikíLokale vruchtensoorten kunnen vitaminerijke alternatieven zijn voor dureimport. Met de serie ‘lokale vruchten’ besteedde ik vorig jaar en dit jaaraandacht aan de kracht van lokale vruchtensoorten en tevens het belangvan het herintroduceren van deze soorten op tafel. Niet alleen omdat wedaarmee deze weer in ere herstellen, maar ook omdat het bevorderen vanhet telen van deze soorten meehelpt met het reduceren van het gebruikvan fossiele brandstoffen, aangezien er minder geïmporteerd hoeft te wor-den en tevens het reduceren van het gebruik van water voor irrigatie aange-zien deze soorten vaak zodanig zijn aangepast aan de lokale klimaatom-standigheden dat er vrij weinig water nodig is om ze in leven te houden.

Tekst en foto’s Michelle da Costa Gomez

Recept voor een relish of chutney(Voor ongeveer 400 ml relish)

Relishes zijn een soort sauzendie gemaakt kunnen wordenvan een breed scala aanvruchten, en worden gebruiktals smaakmakers op vlees, vis, hamburgers of op brood-jes. Meestal zijn relisheszoetzuur van smaak. Chut-neys zijn veelal pittiger en kruidiger van smaak en wor-den gebruikt als smaakma-kers bij maaltijden of alssnack. Dit recept voor eenrelish is met een klein aan-tal aanpassingen om te vormen tot een pittigere chutney.

Ingrediënten:200 gram kleine Curaçaosepaprika’s (rood en/of groen)in kleine stukjes

300 gram kòmkòmber chikíin kleine stukjes (blokjes)¾ theelepel selderijzaad¼ theelepel kurkuma¼ theelepel zout (meer kanaltijd naar smaak in een laterstadium)125 ml appelazijn100 gram bruine suiker

Bereiding:Snij de paprika en de kòm-kòmber chikí in kleine blok-jes, zo klein als je dat zelfgraag wil. Doe ze in de pansamen met de kruiden, deazijn en de suiker en brengaan de kook. Laat de relish 30 minuten koken op eenlaag vuur en zorg dat je erregelmatig in roert. Als hetmerendeel van het vocht isverdampt maar de komkom-mers nog iets te hard zijn kun je er een beetje water bij

doen om het kookproces ietste verlengen. (Als de kom-kommers wat overrijp zijnkan dat ietsje langer duren).Giet de relish in een jampotof een weckpot die goed metheet water is omgespoeld.Doe de pot dicht, en zet 2minuten ondersteboven. Laatdan de relish goed afkoelenvoor je het in de koelkast zet. Wil je een chutney maken van deze ingrediënten dangebruik je het bovenstaanderecept maar voeg dan ook een hele gesnipperde rode ui,een flinke teen knoflook eneen hele promente (of peper-tje) toe aan het begin van het kookproces en verhoog dehoeveelheid appelazijn naar150 ml en de hoeveelheidsuiker naar 125 gram bruinesuiker.Eet smakelijk!

Met kòmkòmber chikí, lokale paprika’s en de toevoeging van rodeuien en knoflook is van de relish heel makkelijk een chutney temaken.

Close-up van een kòmkòmber chikí.

Kòmkòmber chikí met de uiteindelijke relish.


Door Joop Kooijman

Sedert 1944 zijn er 70kerstfeesten gevierd,maar het ‘kerstfeest’ van1944 staat in mijn geheu-gen gegrift. Wij woonden

toen in de Professorenwijk inLeiden, deze wijk werd aan debuitenzijde ingesloten door de‘nieuwe vaart’, een breed kanaalen de enkelspoorlijn Utrecht-Leiden, die ‘s nachts door deDuitse bezetters werd gebruikom V2-raketten naar Leiden tevervoeren. Deze raketten wer-den dagelijks vanuit Den Haagen Wassenaar gelanceerd metde bedoeling om Londen teraken en aldaar grote vernielin-gen aan te richten. Deze spoor-lijn en vooral de spoorbrugwerden veelvuldig door gealli-eerde vliegtuigen gebombar-deerd.

Het was de beruchte Honger-winter. Het enige wat nog ver-krijgbaar was, was kraanwater.Het gas en de elektriciteit warenafgesloten. Steenkolen om in dehuiskamerkachel voor warmtete zorgen waren er niet. Maarhet ergste van alles: er was ookgeen eten. Men had niets meeraan de distributiebonnen, wantde winkels waren leeg. Er wassinds september een spoorweg-staking, omdat het levensge-vaarlijk voor het personeel en depassagiers was om met eentrein te reizen. Geallieerdejachtvliegtuigen vielen de trei-nen aan en perforeerden methun boordkanonnen de stoom-locomotieven, die dan ontplof-ten.

Vrachtverkeer over de wegwas er niet meer, alleen nazi-Duitse militaire vrachtwagens,die met een uitkijk op het voor-spatbord zich overdag op deweg begaven, waren er nogwant de jachtvliegtuigen mitrail-leerden deze ook. Alle perso-nen- en vrachtauto’s, evenals ingoede staat bevindende fietsenwaren in beslag genomen enbinnenvaartschepen kondenwegens brandstofgebrek nietvaren.

De kerst nadertAl maanden voor de kerst gin-gen inwoners van de stad ‘deboer op’. Met gammele fietsenmet houten banden, kinderwa-gens en handkarren trok menbeladen met dure huisraad,tapijten en, indien beschikbaar,gouden en zilveren voorwerpennaar het platteland. De mensenruilden deze spullen bij deboeren in voor voedsel. Hetprobleem was dat de mensensteeds verder moesten trekkenom nog boerderijen te vinden,waar voedsel geruild kon wor-den. Vele tientallen kilometerswerden afgelegd en men bleefdagen weg.

Het was eerst najaar, daarna

winter. Na vierenhalf jaar oor-log hadden de mensen niet veelkleding en schoeisel meer.Alleen houten klompen enhouten slippers konden noggekocht worden. Mensen meteen tuin kweekten rode bietenen soms kon men nog suiker-bieten en bloembollen kopen.

Brood was er bijna niet meeren bij de bakker was de kwaliteitzeer slecht. Kortom de vooruit-zichten voor de kerst warenuiterst somber.

Toch moesten de weinige bijde boer geruilde aardappelen ende eventueel beschikbare rodeof andere bieten worden ge-kookt. Dit gebeurde op geïm-proviseerde kleine kacheltjes,waarop net een pan paste.

De brandstof was een anderprobleem. De bevolking had allebomen geveld, zelfs de populie-ren, die slecht brandden, onder-gingen hetzelfde lot. Haagsestadsbewoners hadden ontdekt,dat de bestrating tussen detramrails soms uit houten blok-ken bestond. Deze werden‘gerooid’ en de wegen werdendeels onbegaanbaar, maar nie-mand, die er zich aan stoorde,er was toch geen burgerverkeer.In de geëvacueerde wijken inDen Haag werd al het hout uitde woningen geroofd. Deur-

posten, ramen, houten vloeren,alles ging er aan.

In Leiden waren deze moge-lijkheden er niet. Mijn vaderwas zeer sterk en kende geenangst. Hij besloot om een speci-aal handkarretje te maken.Daarna toog hij met schop enzaag, plus het karretje naar delanderijen aan de overkant vande spoorlijn. Daar waren zoge-noemde ‘Rommels Duiveltui-nen’, met vele puntige ‘asper-ges’. De Rommels Duiveltui-nen’ waren vernoemd naar deDuitse veldmaarschalk Rom-mel, die eerst de leiding over denazi-Duitse troepen in Noord-Afrika had gevoerd. Sinds 1944was hij belast met de verdedi-ging van de ‘Atlantic Wall’, deverdedigingswerken langs dekusten van Frankrijk, België enNederland. Hij ontwikkelde veleobstakels in zee en langs dekust om het binnenvallendegeallieerde legers zeer moeilijkte maken. Tegen parachutistenen gesleepte militaire zweef-vliegtuigen met soldaten ont-wierp hij de zogenoemde ‘Dui-velstuinen’. Dit waren landerij-en met daarin dicht op elkaarrechtopstaande boomstammenvan circa 20 centimeter door-snede, van boven voorzien vaneen scherpe punt en bedoeldom eventuele parachutisten tespietsen.

Tegen donker vertrok mijnvader vergezeld van één van zijnjonge zoons naar deze ‘Dui-velstuinen’, waarbij de doorDuitse schildwachten bewaaktespoorlijn werd overgestoken. Indonker na ‘Sperrzeit’ (de avond-klok waarbij niemand meerbuitenhuis mocht komen),werd iedere keer zeker vijf me-ter lange ‘asperge’ door vadergerooid en op het karretje meenaar huis genomen en over despoorlijn getild. De schildwachtop afstand, deed net of hij nietshad gezien en zo was er weervoor enkele dagen brandstof.Thuis was het zagen en hakkenmet een grote bijl.

Op een van die avonden, toenmijn vader huiswaarts keerdelangs de door de maan verlichtestraten, naderde een Duitse

soldaat en mijn vader groettehem beleefd in het Duits. Hijzag de gestolen Duitse boom-stam, maar bleef uiterst vrien-delijk en sprak over deverschrikkelijke oorlog, diegauw moest eindigen en brachtons netje thuis.

KerstHet was koud winterweer enopeens vloog een Britse Spitfirejachtbommenwerper laag overons huis. Mijn vader en ik ston-den voor het grote zijraam enwij zagen een 500-ponder bomvallen, die was bedoeld voor despoorbrug over de ‘Nieuwevaart’. Ik week terug, maar mijnvader niet, ofschoon mijn moe-der hem angstig toeriep om bijhet raam weg te gaan.

Op dat moment ontplofte debom en een scherf sloeg onszijraam aan diggelen. De scherflag in de woonkamer en mijnvader besloot het raam mettriplex dicht te timmeren.

Natuurlijk was er geen kerst-boom en de ‘kerstmaaltijd’ waszoals elke dag. Weinig, maarmen ging er niet van dood. Hetwas zeer koud in huis en er konniets worden gedaan. We dron-ken surrogaatthee en surrogaat-koffie zonder melk. Surrogaatbetekent ‘namaak’, dat wasbedoeld om het echte product teimiteren. Zo gebruikte mencichorei om namaak koffie temaken.

Kerst nuZeventig jaar later zijn er nogweinig mensen in leven, dieover de Tweede Wereldoorlogkunnen vertellen. De zo gewen-ste vrede ontbreekt in vele lan-den en wereldwijd neemt terro-risme en criminaliteit toe. OpCuraçao leven wij gelukkig enwordt Kerstmis vaak overdadiggevierd. Laten wij met zijn allenzorgen, dat Curaçao met haarbevolking een gelukkige plaatsop aarde blijft.

Sloop van hout uit leegstaande huizen tijdens de Hongerwinter. Op de andere foto worden houten balken tussen de tramrails uit gehaald. FOTO’S MENNO HUIZINGA, COLLECTIE NEDERLANDS FOTOMUSEUM EN REFORMATORISCH DAGBLAD

Met een karretje keren dezevrouwen van het plattelandterug met wat aardappelen enander voedsel, dat men tegenhuisraad en sieraden bij boerenheeft geruild. De foto is afkom-stig uit de serie ‘Het aanzienvan…’, in dit geval ‘1940-1945Vijf jaar bezetting in Nederlanden België’. Dit boek werd veertigjaar geleden (in 1975) uitgege-ven door Amsterdam Boek bv,Amsterdam.

Dit zijn foto’s van een zogenoemde gaarkeuken, die maar opbepaalde plaatsen in een stad waren gebouwd en soms heel verweg. Niet alle distributiebonnen moesten aan de gaarkeuken afge-ven worden om in aanmerking voor eten te komen. De genoemderantsoenen stelden niets voor, omdat er gewoon geen voedingspro-ducten te koop waren. Wegens gebrek aan vrachtauto’s, kon mende winkels niet bevoorraden, ook al zou elders in het land wel voed-sel zijn. FOTO’S HET AANZIEN VAN 1940-1945 EN NPO.NL

Kerstmis 1944


Een waar genot is het om inGirona te wonen. Echt. Eensuper veilige stad ook. Erheerst een rustige, sympa-thieke schoonheid, Girona

met haar twaalf bruggen over derivier Onyar, een van de vier rivie-ren (rius) die elkaar hier ontmoe-ten. De Onyar, de Ter, de Galli-gants en de Güell. De Onyarstroomt dwars door het centrumvan Girona en verdeelt de stad ineen westelijk en oostelijk gedeelte.

Ik bevind me dus nog steeds inCatalunya, in het noordoosten vanSpanje. Op een van de bijgaandefoto’s kunt u de Onyar zien metaan weerskanten de pastelkleurige‘Cases de l’Onyar’ (spreek uit:Casas de l’Onyar). Dit uitzicht deedmij vanaf het eerste moment aanItalië denken, terwijl het Catalaansmij soms ook als Italiaans in deoren klinkt. Dit even terzijde. Netals in Gent maak ik ook hier elkedag lange wandelingen door destad. Elke dag opnieuw weer een

ontdekkingsreis, en al genietend(en foto’s makend) leer ik de stadsteeds beter kennen. Ben ook eenvan de geluksvogels die midden inhet centrum woont, in de BarriVell, de oude wijk die langs dewestkant van de Onyar begint (dekant waar ik woon), en zich uit-strekt over de hele oostkant vandeze rivier, met haar middeleeuw-se smalle straatjes, hoge gebou-wen, vele pleinen en waterfontei-nen, en prachtige straatlantaarns.Bij veel waterfonteinen, ofteweldrinkfonteinen, kan ik altijd mijnwaterfles vullen tijdens het wande-len, een ontzettende luxe. De ma-jestueuze kathedraal die tussen de

elfde en achttiende eeuw werdgebouwd in de romaanse, gotischeen barokke stijlen, de indrukwek-kende gotische basiliek van SantFeliu met haar ranke klokkentoren,de oude Joodse buurt (el Call), ende middeleeuwse muur uit deveertiende-vijftiende eeuw (die hetoudste gedeelte van de stad om-ringt), bevinden zich aan de oost-kant van de Onyar.

Als ik de voordeur uitkom sta ikin de Carrer Santa Clara en zie ikop een steenworp afstand de Pontde Pedra (1856), de Stenen Brugdus, een van mijn twee lievelings-bruggen in de stad. Aan de over-kant bevindt zich de Rambla de la

Girona, Arcade van de Rambla de la Libertat.

Barokke façade van de SantaMaria-kathedraal die in 2007werd uitgeroepen tot een van dezeven Wonderen van Catalunya. Carrer Santa Clara, ‘mijn’ straat in het centrum van Girona.

De Pont de Pedra.

De Curaçaose Karin Basilio is op reis-, werk-, en schrijftocht door Europa. Haartweede gedichtenbundel zal in 2015/2016 uitkomen met als thema ‘water’.Haar eerste stop was Gent en daarna reisde ze naar Spanje. Zij heeft driebelangrijke missies. Ten eerste wil ze de Camino de Santiago de Compostela, deFrans-Spaanse route lopen. Het is een pelgrimstocht van zeker 900 kilometerin het noorden van Spanje. Ten tweede wil ze ‘the art of traveling’ goed onder deknie krijgen. En als laatste moet haar tweede geïllustreerde gedichtenbundel in2015/2016 uitkomen. De Atlantische Oceaan, zeeën, baaien, meren, rivieren,gletsjers, grachten, watervallen en geisers in Europa moeten haar daarvoorinspireren. Haar eerste gedichtenbundel ‘Kreate Beauty’ is vorig jaaruitgekomen. Voor het Antilliaans Dagblad schrijft ze regelmatig over haarervaringen.

Tekst en foto’s Karin Basilio

Kerstmarkt op de Plaça de la Independencia.Onderdeel van het straatbeeld in Girona. Hondjeswachten (ongeduldig) op het baasje. De Pont de Ferro, de beroemdste brug van Girona.

De heerlijke pinxos.

Cafe cortado con hielo y mini tortilla francesa con pan contomate, mijn favoriete lunch.


Llibertat, voormalige markt-plaats uit de dertiende eeuwmet haar karakteristieke boog-jes waarin zich nu winkels,cafés en restaurants bevinden.Besluit ik om gelijk naar linksde straat af te lopen, dan kan ikna zo’n 10 meter de Pont dePeixateries Velles (1827) over-steken, gebouwd door mr.Gustave Eiffel himself. Dit is deofficiële naam van de brug. InGirona kent iedereen haar alsde Pont de Ferro. Mijn tweedelievelingsbrug. Loop ik doornaar het einde van de straat,dan sta ik op de beroemde Plaçade la Independencia. Omgevendoor restaurants en een brui-sende plek waar veel evenemen-ten worden gehouden zoalsboekenmarkten, modeshows,kunstmarkten, concerten ennu…de kerstmarkt. Ook Xibarri,het restaurant dat elke dinsdagen donderdag pinxos (spreekuit: pintjos) heeft voor 1 euro(de hele dag!), is op dit plein tevinden.

Ik kan er maar geen genoegvan krijgen, van al wat Girona tebieden heeft. Het is een gezelli-ge stad. Ik weet nu precies waarde (café) ‘cortado con hielo ymini tortilla francesa con pancon tomate’ het lekkerst zijn.

Waar de groente en fruit hetgoedkoopst zijn, alsook de cho-colate calientes en de Martini’s.Gewoon op een bankje in dezon zitten op de Plaça de Cata-lunya en genieten van de kinde-ren in de speeltuin is elke keerweer een traktatie. Het is eenvan de vele speeltuinen hier inde stad en er wordt gretig ge-bruik van gemaakt. Net als destad zelf, zien de inwoners ergoed verzorgd uit. Ze houdenvan hun stad en gaan veel uit.

Ze bezoeken de cafés en restau-rants, zijn ook terrasjesmensenen lopen graag door de stad.Met of zonder hond en/of kin-deren.

Girona is bovendien omringddoor veel groen en een van dezeplekken is het grote Parc de laDevesa met haar hoge bomenen vele paden. Een paradijs voorwandelaars, joggers en natuur-liefhebbers. De prachtige groe-ne omgeving van Girona geeftmij de mogelijkheid om lange

wandelingen te maken en flinkte oefenen voor de Camino deSantiago de Compostela. Mijnlangste wandeling van acht uurnaar het dorpje Cassà de laSelva ten zuiden van Gironaheb ik al achter de rug.

In het volgende artikel meerover deze Rutas, de Ruta delCarrilet in het bijzonder, die ikheb ontdekt en waarvan ik alzeker 40 kilometer hebgelopen.

De winterjas is inmiddels

weer uit de kast. En de sjaal. De temperatuur kan vooral inde avonduren dalen naar zevengraden Celsius. Overdag schijnthet zonnetje gelukkig nogsteeds een paar uurtjes wat toch kan zorgen voor tempera-turen van tussen de 15 en 21graden.

Vooralsnog wens ik u eenBon Nadal en een Feliç AnyNou. Oftewel un Bon Pasku iun Felis Aña Nobo ku hopibendishon!

een magische stad

Basiliek Sant Feliu en Santa Maria-kathedraal, de twee bakens inGirona. De foto is genomen op de Pont de Sant Feliu. De basiliekwas tot aan de tiende eeuw de eerste kathedraal van Girona.

De Santa Maria-kathedraal en de Cases de l’Onyar, gezien vanaf dePont de Ferro.

De sardana, de nationale dans van Catalina, begeleid door eencobla, het orkest. Plaça de la Independencia.

Het prachtige Parc de la Devesa in de herfst. Het beslaat bijna 40hectares en is een van de grootste parken in Catalunya. Speeltuintje en verlichte fontein op de Plaça de Catalunya.

Straatlantaarn op de Rambla dela Llibertat.

Uitzicht op Girona vanaf de middeleeuwse muur, La Pedra.

Een van de mooiste waterfontei-nen van de stad op de Plaça dela Catedral.


De tentoonstelling werdgeorganiseerd door dePMA, de NationalGallery in Londen, deRéunion des Musées

Nationaux-Grand Palais samenmet het Musée d’Orsay in Pa-rijs. In het Munson-Williams-Proctor Arts Institute vond ikniet alleen Monet, Degas, Ca-mille Pisarro, Eugène Boudinen Renoir, maar ook meer dan60 impressionistische- en post-impressionistische schilderijenmet als titel ‘van Monet totMatisse’. De show werd geo-pend met een selectie van deBarbizon School die bekendstaat als de School van Barbi-zon, die in de periode 1830 tot

1870 werkte in de omgevingvan het Franse plaatsje Barbi-zon bij Fontainebleau. OokNederlandse schilders van deHaagse School zoals onderandere Jozef Israëls, WillemMaris en Mauve werden beïn-vloed door de Franse School vanBarbizon. Deze schilders, onderanderen Millet, Daubigny, Co-rot, behoorden tot de klassiekeartistieke normen en zij richtenzich voornamelijk oplandschappen. Deze kunste-naars waren ook de eersten diein de natuur schilderden, ‘enplein air’. Overigens ook deklassieke muziek en de litera-tuur zijn beïnvloed door hetimpressionisme. Schilders uit

het impressionisme wildendirect op doek vastleggen wat zezagen. De schilderijen zijnmomentopnames, zonder destrakke opzet van schilders vanvroegere tijden. Een van deimpressionisten, Claude Monet,was van mening dat kunst moetlaten zien wat er ‘nu, op ditmoment’ te zien is. Impressio-nisme is in werkelijkheid meereen geestelijke gesteldheid daneen techniek. Er waren veeldingen die het impressionismeenorm kenmerkte. Impressio-nisten waren mensen die zichafzetten tegen de conservatieve,klassieke vorm van kunst. Debedoeling van deze schilderswas om een beeld dat ze op eenbepaald moment zagen, on-middellijk vast te leggen. DeFranse impressionisten kekennaar het Oosten voor hun inspi-ratie. Het Japonisme werddaardoor een belangrijke kunst-stroming in de 19e eeuw. Ik wileigenlijk de Vlaamse impressio-nisten niet onvermeld laten,bovendien is een aantal kunste-naars er in geslaagd een oeuvrevan hoge kwaliteit voort te bren-gen. De ‘reizende’ tentoonstel-ling door de VS heeft zich voor-namelijk toegespitst op hetFranse impressionisme. Opzich best jammer omdat behal-ve Frankrijk, het Vlaams im-pressionisme niet onbelangrijkis geweest. Het Vlaams impres-sionisme is ongetwijfeld tesitueren tegen de achtergrondvan het Frans impressionisme.Heeft deze externe inspiratie-bron bij sommige kunstenaarssoms tot mislukte assimilatie-pogingen en nefaste resultatengevoerd, toch onderscheidt deVlaamse interpretatie van hetimpressionisme zich van deFranse tendens door haar speci-fieke klimaat en de haar eigentypische uitdrukkingswijze.

In het Museum of Art inGainesville, Florida, was vanfebruari tot mei 2015 eententoonstelling te zien van ‘Monet en Amerikaans impres-sionisme’ zoals van Mary Cas-satt, William Merritt Chase enChilde Hassam.

In het Hunter Museum ofArt in Chattanooga, Tennessee,was eveneens een tentoonstel-ling te zien van Monet en Ame-rikaans impressionisme, alleenmet het verschil dat het hierhoofdzakelijk om landschappen

ging. Op 16 oktober 2015 gingin het Telfair Museum in Sa-vannah, Georgia, dezelfde ten-toonstelling van start die tot 24januari 2016 voortduurt.

Tot slot wil ik nog even hetBrooklyn Museum vermelden,waar van 2 oktober 2015 tot 3januari 2016 een bijzonderetentoonstelling is te zien vanhet ‘Impressionisme en deCariben’: Francisco Oller enzijn trans-Atlantische wereld.Francisco Oller werd geboren inPuerto Rico en leefde van 1833tot 1917 en was de enige Latijns-Amerikaanse kunstschilder dieeen belangrijke rol heeft ge-speeld in het impressionismevan het gebied.

Het is leuk dat de meestemusea wereldwijd handgeschil-derde reproducties verkopenvan oude meesters. Het is zo-veel leuker dan een ingelijsteposter aan de wand te hebben.Een prachtig Hebreeuws gezeg-de: een leven zonder kunst isals een lichaam zonder ziel. Opde site van het google art-projectkunt u kunstwerken van over dehele wereld bekijken. De sitevoor reproducties van oudemeesters is ook de moeitewaard (https://www.google.com/culturalinstitute/asset-viewer/gold-crown/RQEfJK1XQT4xGQ?

projectId=art-project / www.repro-art.org).

Yvonne Wolthuis is oud KLM-stewardess, kunstschilder en woontsinds 2008 op Curaçao. Zij expo-seerde de afgelopen 20 jaar onderandere in Boston (National Cen-ter of Afro-American Artists),CCC Curaçao, Los Angeles centerfor Black Awareness, WoodstockGallery Londen, Dubai Sheraton,Acapulco Galerie Edan, BonnGalerie le Passage, Düsseldorf amSchauspielhaus, en vele anderesteden.

Impressionisme inde Verenigde StatenAls groot liefhebster van impressionistische kunst heb ik het afgelopen jaar kunnen genieten inde VS en een aantal geweldige ‘reizende’ tentoonstellingen kunnen zien. De aftrap begon inhet Philadelphia Museum of Art (PMA) in januari van dit jaar met ‘Discovering the Impressio-nists’ waar meer dan 80 werken van grote impressionisten als Manet, Monet, Degas en Renoirwerden tentoongesteld.

Tekst en foto’s Yvonne B. Wolthuis-Olf

De van Puerto Rico afkomstige Francisco Oller (1833-1917) is de eni-ge Latijns-Amerikaanse kunstschilder die een belangrijke rol heeftgespeeld in het impressionisme. FOTO’S ANTILLIAANS DAGBLAD

Dit is een schilderij van Mauve,een Nederlandse schilder vande Haagse School.

In het Philadelphia Museum of Art, hangen ook stukken van Degas.

Édouard Manet (1832-1883) was een 19e-eeuwse Franse kunstschil-der. Zijn vroege meesterwerken, zoals ‘Le déjeuner sur l’herbe’ en‘Olympia’, waren erg controversieel en inspireerden een generatiejonge impressionistische schilders. Deze afbeelding is van een barin de Folies-Bergère, 1882.

Een schilderij van de Vlaamse Emile Lecomte (1866-1938). De titelvan het schilderij: ‘In de tuin’.


Kerstbomen, glitterballen,opblaasbare Santa Claus-poppen en peperdure cade-aus. Nergens wordt het kerst-feest zo uitbundig, en com-mercieel, gevierd als in deVerenigde Staten. Jaarlijksstappen hordes Curaçaoë-naars dan ook op het vlieg-tuig naar Miami om daar defeestdagen door te brengenof op zijn minst kerstinkopente doen. Wat valt er dit jaarallemaal te beleven?

Tekst en foto’s Bas Jussen

Het asfalt van de mijlen-lange highway schroeitonder de zon, palmbo-men wuiven naar deschaars geklede toe-

risten en het is….maart, juni of oktober. De maand en detropische tempartuur makenniet uit, in de gigantische showroom van het ‘ChristmasPalace’ loeit de airco en is hetaltijd 25 december. Kerstbomenvol ballen in de vreemdste vor-men en feestelijke slingersglitteren het hele jaar door,terwijl kleine treintjes eindeloosin cirkels over de rails voort-puffen. Feestbeesten voor wie de kerstdagen te snel voor-bij vliegen, kunnen twaalfmaanden lang terecht vooropblaasbare Kerstmannen, een miniatuur-reuzenrad oflevensgrote plastic poppen vanMaria, Jozef en baby Jezus ineen kribbe. Diverse soortgelijkewinkels in Zuid-Florida zijn hetkeiharde bewijs dat Amerika-nen dol zijn op Kerstmis enbovendien graag de beurs trek-ken voor alles wat daarbij hoort.Dat het land overeind krabbeltvan een hardnekkige economi-sche crisis, lijkt aan de Kerst-man te ontgaan. Maar diewoont natuurlijk ook op deNoordpool.

Uit een onderzoek van hetgerenommeerde bureau Gallupvan 16 november jongstleden,onder ruim 1.000 Amerikanen,blijkt dat respondenten dit jaarper huishouden voornemenszijn gemiddeld 830 dollar (circa1.494 gulden) uit te geven aankerstcadeautjes. Dat is een

toename van ruim 5 procent tenopzichte van vorig jaar.

Uit een ander onderzoek, uit2013 van Statista, blijkt dat ertwee jaar geleden 768.000werknemers in dienst werdengenomen speciaal om winkelsbij te staan gedurende de koop-manie in het kerstseizoen. In deaanloop naar kerst werd boven-dien 19,2 procent van de gehelejaaromzet binnengesleept doorwinkels. De meeste kortingsac-ties beginnen pas echt op BlackFriday, de dag na de nationalefeestdag Thanksgiving (de vier-de donderdag van november),maar al weken eerder duiktSanta Claus her en der op. Zo-als in de jungle aan reclamebor-den langs de snelweg. Tussenenorme billboards met ‘accidentlawyers’, die hun parelwittetanden bloot lachen, en rondedames die reclame maken vooreen ‘Brazilian butt’, wuift deolijke Kerstman automobilistentoe. Op de radio speelt onder-tussen een dj in op de emotiesvan de talloze bejaarden, die dekou in de noordelijke statenontvluchten en de winter door-brengen in de zwoele tempera-tuur van de Sunshine State. Zijzijn daar vaak ver weg van hunfamilie. ,,Are you feeling lonelyduring the holidays? (voelt uzich eenzaam met de feestda-gen?)”, vraagt de stem op deradio om vervolgens een van devele kerstconcerten aan te prij-zen. Verderop langs de snelweg:de winkel Pro Bass Shops/Out-door World, langs de RonaldReagan Turnpike, lijkt op heteerste gezicht nog niet in kerst-

stemming. Pas pal voor de deurvalt een bescheiden spandoekop. ‘Now Open, Santa’s Won-derland’ met de aankondigingdat bezoekers een gratis fotomet de Kerstman kunnen ma-ken. Ter illustratie is Santaafgebeeld met op zijn schooteen mierzoet meisje met reu-zenstrik in haar haren. Pas alsde klant door de schuifdeurnaar binnen stapt, is het me-nens in Outdoor World. In eennagebouwde woonkamer, com-pleet met sfeervolle open haard,staat voor een flinke kerstboomeen arrenslee met vier rendie-ren geparkeerd. De beestenlijken behoorlijk echt en zijwaren dat misschien ook wel inhet verleden. De koppen vanherten, elanden en wilde zwij-nen die aan de muren prijkenleefden in ieder geval wel voor-dat ze als jachttrofee eindigden,verzekert de winkelbediende.Wat verwacht je ook in eenwinkel die is gespecialiseerd injagen en de outdoor lifestyle?

Je hoeft maar verder langs dehighways te cruisen om devolgende kerstuiting tegen tekomen: op de hoek van de Pal-metto Expressway en Bird Roadis Santa’s Enchanted Forest niette missen. Vooral ’s avonds nietals de drie miljoen sfeerlampjesbranden. Wat normaal bekendstaat als Miami-Dade’s TropicalPark is van 29 oktober tot 3januari 2016 omgetoverd toteen soort kerstmarkt annexkermis. Kinderen kunnen deel-nemen aan workshops of rijdenop pony’s terwijl tieners zichdoor elkaar kunnen latenschudden in spannende kermi-sattracties. Uiteraard ontbrekenook de talloze voedselkraampjesniet. Er is zelfs een brievenbuswaar post voor de Kerstman inkan worden gedeponeerd. Zelfomschrijven de organisatorende markt als ‘The world’s lar-gest Christmas theme park andfree carnival’, maar gratis is hetallerminst. Voor een dagbezoekbetalen kinderen tot 9 jaar en65-plussers 21,49 dollar (bijna39 gulden) en volwassenen30,84 dollar (ruim 55 gulden).De circa dertig meter hogekerstboom, de miljoenen licht-jes en ruim honderd attractiesin Santa’s Enchanted Forestmoeten qua sfeer compenseren

voor het gebrek aan sneeuw enijs in Miami.

Wie echte vallende sneeuw-vlokken wil voelen, kan terechtin het circa tien meter grote IcePalace in winkelcentrum Dol-phin Mall, tussen 6 novemberen 24 december. Het ijspaleisstaat dit jaar in het teken van dePeanuts animatiefilm. Zo kaner een foto worden genomenmet het hondenhok van Snoopyen kunnen kinderen hun hand-afdruk in ijs vergelijken met dievan Snoopy en Charlie Brown.Uiteraard is er ook de mogelijk-heid om Santa Claus te ontmoe-ten. Niet alleen voor de kinde-ren, maar zelfs voor huisdieren.Wie een foto wil van zijn trouweviervoeter met de Kerstman kandaarvoor op meerdere dagenterecht in Dolphin Mall, zolangze maar keurig aan de lijn zit-ten. Winkelcentrum The Fallsheeft overigens een soortgelijkeactie voor Fifi, Bello of Kitty.

Van huisdieren is het eenkleine stap naar fantasiedierenen die kunnen er ook wat van inFlorida: wie de kermisattractiesin Santa’s Enchanted Forest inMiami te saai vindt en klaar ismet een rondgang langs dewinkelcentra kan immers inOrlando een bezoek brengenaan Mickey Mouse, DonaldDuck, Pluto, Winnie de Poohen andere bekenden uit detekenfilms. In Disney World’sMagic Kingdom gebeurt datmet Mickey’s Very MerryChristmas Party die op bepaaldeavonden wordt gehouden. Be-halve de uitbundige kerstversie-ringen die er het hele seizoen

hangen, dwarrelt er ’s avondssneeuw naar beneden op MainStreet, terwijl een speciale holi-dayparade voorbij trekt. Ui-teraard ontbreekt ook het ge-bruikelijke vuurwerk niet. Com-mercie is echter ook bij Mickeyniet ver te zoeken, wie met zijnkerstfeestje wil meedoen moet74 dollar betalen voor de avond(een dagbezoek aan DisneyWorld is niet bij die prijs inbe-grepen).

Ook andere parken hebbenhun eigen kerstvieringen. Epcotbijvoorbeeld met ‘HolidaysAround the World’, waarbijdriemaal daags een kaarsproces-sie plaatsvindt evenals een her-vertelling van het kerstverhaal.Sea World presenteert themas-hows met onder meer kunst-schaatsen en orka Shamu diezijn waterkunsten vertoont opkerstmuziek.

Wie de kerstsfeer in het mek-ka van pretparken wil opsnui-ven zonder de beurs te hoeventrekken, kan terecht in DisneySprings (het voormalige Down-town Disney): een gratis toegan-kelijk Disney stadscentrum metonder andere winkels, eetgele-genheden en een bioscoop. Jekunt er Toy Story steltloperstegenkomen, maar ook SantaClaus tegenover de ‘GhirardelliIce Cream and Chocolate Shop’,waar een dampende kop choco-lademelk de bezoekers in destemming brengt. Bij diverseeetgelegenheden zijn de menu-’s ook afgestemd op de kerstda-gen en natuurlijk ontbreken detalloze kerstbomen niet. Deultieme sfeer wordt echter ge-creëerd door Disney’s Days ofChristmas, waar de met glitter-ballen omlijste en zacht verlich-te etalages vol liggen met kerst-artikelen en uiteraard een Mic-key en Minnie Mouse. Binnenis het een walhalla voor de Dis-neyfan/kerstfanaat: wie zijnhele boom vol wil hangen metkerstballen in de vorm vanallerlei figuurtjes uit de teken-films.

Na de feestdagen verdwijnende meeste decoraties weer alssneeuw voor Florida’s zon.Maar niet helemaal: Disney’sDays of Christmas blijft, net alshet Christmas Palace in Miami,365 dagen per jaar open. Wantdit is Amerika en daar is hetaltijd een beetje Kerstmis.

Een open haard, arrenslee en opgezette rendieren maken descène compleet voor de feestdagen.

De jaarlijkse kerstmarkt en kermis in Miami: Santa’s EnchantedForest.

Disney’s Days of Christmas staat het hele jaar in het teken van Kerstmis.

Altijd kerst in Amerika


Ook al zijn de grote wa-renhuizen al weken-lang bezig met hetopzetten van hunrood en groene col-

lectie, de versierkoorts barstbij het publiek pas los als deThanksgiving-kalkoen is ver-orberd. En wel onmiddellijken massaal tijdens het daarop-volgende weekeinde, door-gaans aan het einde van no-vember.

In de tuinen verrijzen kerst-stalletjes, rendieren, sneeuw-mannen en spiraalbomen, alles uitbundig verlicht metduizenden lampjes. Energie-zuinige ledverlichting tegen-woordig, hoewel er nog steedsverbazingwekkend veel con-ventionele gloeilampjes wor-den aangeboden.

Een rondgang door elke wil-lekeurige woongemeenschapgeeft een goed beeld van wat

er nieuw is dit jaar naast de alniet meer zo spectaculaire ‘Ici-cles’ langs de dakranden, de

kleurrijke raamomrandingen,de meer dan levensgrote op-blaasfiguren, en candy caneslangs het tuinpad. De dooreen ventilator rechtop gehou-den opblaasfiguren wordenelk jaar groter en gevarieerder.We zagen onder andere eenkerstman in een hangmat tus-sen twee palmbomen, ontel-bare sneeuwmannen, veel fi-guurtjes uit Disney’s ‘Frozen’-film, en vooruitlopend op depremière van de zevende edi-tie de niet zo’n kerstuitstralinghebbende ‘Star Wars’ figuren.

Wat betreft verlichting zijnde laserprojectielichtjes delaatste kreet en de caleido-scoop ledlichtbolletjes, die ookeen projectie-effect geven,doen het goed. Projectielicht-jes blijken een ware hype tezijn waar de commercie welbij vaart. Een grote winkelke-ten die adverteerde met kor-ting op de twinkellichtjes wasbinnen een uur door haarvoorraad heen en moest de-zelfde dag honderden kerennee verkopen. Een week laterzijn ook vrijwel alle speciaalza-

ken ‘los’ en meldt zelfs Wal-mart op haar website dat hetproduct niet meer leverbaar is.Hoewel de laserlichten - tweeof meerdere laserstralen diegefragmenteerd worden ge-projecteerd en daardoor alspuntjes of sterretjes op murenof grasvelden verschijnen - alenkele jaren op de markt zijn,worden ze nu door de betaal-bare prijzen voor de Chineseproducten massaal gekocht.Voor mensen met hoogte-vrees zijn ze een uitkomst. Ba-lanceren op een hoge ladder isnu niet meer nodig en ook deenergierekening vaart er welbij.

Opvallend is ook dat de pin-guïns hun opmars voortzet-ten. Ze poppen op in velesoorten en maten en latenzich mooi combineren meteen sneeuwman, die ook invrijwel geen enkele versierdetuin ontbreekt.

De aanloop naar Kerstmisis in Florida vooral een vrolijkgebeuren, zeker nu de tempe-raturen dit jaar ver boven nor-maal blijven en de zon zich

De winkeleigenaren doen er alles aan om de etalages zo mooi mogelijk in te richten voor de feestdagen.

Amerika loopt van oudsher voorop wat betreftuitbundige versieringen in de kersttijd. Of dat nueen etalage betreft van een speciaalzaak inkerstartikelen, de binnenplaats van een grootwinkelcentrum of een willekeurige supermarkt, alsde r in de maand komt verschijnen de eerstesignalen dat Kerstmis niet meer ver is.

Tekst en foto’s Els Kroon

K E R S T I N F L O R I D A

Dit grote, supermooi versierde huis staat in Celebration en is door Disney-professionals versierd.

De kerststal hoort bij het huis op Celebrations.


Dit huis met de blauwwitte voortuin is een ‘gewone’ eengezinswoning, die door de heer des huizeszelf is versierd met tienduizenden ledlichtjes op het gras. Het huis trekt veel bekijks.Nog een prachtig versierde tuin.

Sprookjesachtig met de reflectie in het water.

I N B E E L D

ook in de korte decemberd-agen van haar beste kant laatzien.

Wie toch een stemmigesfeer zoekt kan afstemmen opde radiozender Magic 1077,die de hele dag non-stop kerst-muziek uitzendt. En wiesneeuw nodig heeft voor hetechte kerstgevoel komt hierook aan zijn trekken. Het Dis-ney modelstadje Celebration,waar diverse huizen door Dis-ney professionals - tegen eenDisney vergoeding - op onge-looflijke wijze worden ver-sierd, laat het - dit jaar voor dezeventiende keer - elk uursneeuwen op het dorpsplein,een voorbeeld dat inmiddelsdoor diverse grote hotels wordtgevolgd.

Thuisblijvers maken het ineigen huis en tuin gezellig met

familie en vrienden tijdens‘Trim The Tree’ en ‘Ugly Swe-ater’ party’s waarbij de gasten,gekleed in een zo oubollig enlelijk mogelijke kerstoutfit eenoriginele kerstboomversiering

meebrengen voor de gastheer,compleet met prijzen voor dealler lelijkste sweater.

Niets is te gek in Amerika,en dat geldt ook voor de kerst-tijd. Merry Christmas.

Naast etalages wordt ook buiten alles mooi versierd.

Ook in huis wordt het gezellig aangekleed.

De verlichting met een caleidoscoop geeft een aparteffect.

Gratis bijlage KERSTKRANT 2015

Documents

Transcript of Gratis bijlage KERSTKRANT 2015