Global Foods Innovation Centre

BREEAM-NL CASESTUDY WAGENINGEN - JANUARI 2018

2

3

INHOUDSOPGAVE

01. INLEIDING Ambitie Team Breeam-NL Planning

02. PROJECTINFORMATIE

03. ONTWERP Locatie Concept Gebouwtype Uitbreidbaarheid

04. DUURZAAMHEID 1. Gezondheid 2. Flexibiliteit 3. Energieverbruik 4. Materiaalgebruik en circulariteit Innovaties

05. BREEAM-NL Beperkingen methodiek Kosten/baten Tips voor volgend project

CONTACT Unilever Project Leider Global Foods Innovation Centre: Serpil Tascioglu Serpil.Tascioglu@unilever.com

Dura Vermeer Project Leider Global Foods Innovation Centre: Patrick Kip p.kip@duravermeer.nl

5

6

8

11

3

01. INLEIDING

Onze visie is ons bedrijf te laten groeien, tegelijkertijd onze milieuvoetafdruk los te koppelen van onze groei en onze positieve maatschappelijke impact te vergroten. Deze visie verbindt ons met de bedrijven die ons hebben opgericht en hun maatschappelijke missies om gezondheid, hygiëne en de levensstandaard van hun gemeenschappen te verbeteren. Wij geloven dat bedrijven een positieve bijdragen moeten leveren aan de uitdagingen waar de wereld voor staat en dat dit de enige manier is waarop een bedrijf succesvol kan zijn. In 2009 begonnen we met “Het Kompas” – onze strategie voor duur-zame groei waarmee we een duurzaam bedrijf voor de lange termijn willen opbouwen.

Het Unilever Sustainable Living Plan, gelanceerd in 2010, creëerde de blauwdruk voor het behalen van deze strategie. Wij blijven werken aan onze ambitieuze doelen voor het halveren van onze impact op het milieu, het verbeteren van de gezondheid en welzijn van 1 miljard mensen en het verbeteren van de levensstandaard van miljoenen.

AMBITIE Het Global Foods Innovation Centre ambieert bij oplevering te voldoen aan de hoogste duurzaamheidsnormen en circulaire economie principes. Door diverse innovatie-ve technieken en een geraffneerde indeling, waarin beweging en ontmoeting wordt gestimuleerd, draagt het Innovations Centre bij aan de gezondheid en het welzijn van de gebruikers. De nieuwbouw is een kans om de normen, waarden en ambities van Unilever manifest te maken in een fysieke omgeving. Een duurzaam innovatiecentrum voor gezondheid en voeding op een hoger niveau. Duurzame innovatie als inspiratie voor de wereld.

De speerpunten in de ambitie zijn: ● het welzijn van de mensen centraal en de beschikking over een gezond en

comfortabel binnenklimaat; ● fexibel, aanpasbaar en uitbreidbaar; ● energie-neutraal; ● maximale materiaal effciëntie en circulariteit.

TEAM Gezien de hoge ambities en de voorkeur voor een geïntegreerde aanpak is er door Unilever voor gekozen om het ontwerp en de uitvoering in één keer aan te besteden. Het meest innovatieve ontwerp, waarin alle ambities van Unilever en de zo belangrijke duurzaamheidaspecten van het gebouw zijn verwerkt, kwam van Dura Vermeer, Paul de Ruiter en DWA. Het ontwerpteam heeft vanaf dag één ingezet op contact met Unilever en getracht het project voor iedereen net zo bijzonder te maken. Op deze manier wordt er integraal samengewerkt en worden teams creatiever, oplossingen passender en goede plannen nog beter.

4

BREEAM-NL Het BREEAM keurmerk is gebruikt om duurzaamheid meetbaar en vergelijkbaar te maken. Niet als een doel op zich, maar eerder als een middel om een echt toekomstbe-stendig gebouw te realiseren.

De basis voor het realiseren van een BREEAM Outstanding certifcering wordt gelegd door het realiseren van een hoge gebruikerskwaliteit en gebruikswaarde. In onze visie omvat dit gezondheid en comfort, energiegebruik, fexibiliteit en het borgen van presta-ties. Als onderdeel hiervan zien we de BREEAM-methode als een leidraad in het proces waarmee we integrale oplossingen bereiken. Aan de hand van de BREEAM-inventari-satie is het mogelijk gebleken een realistische en haalbare score van boven de vereiste 85% voor BREEAM Outstanding te behalen. De thema’s Management (MAN), gezondheid (HEA) en energie (ENE) bepalen ongeveer 40% van de BREEAM Outstanding score en zijn daarom van cruciaal belang.

PLANNING

Ontwerpfase maart 2017

Omgevingsvergunning november 2017

Bouwvoorbereiding oktober 2017

Start bouwwerkzaamheden november 2017

Start interieur/afbouw november 2018

Oplevering mei 2019

TABEL 1: PLANNING

5

02. PROJECTINFORMATIE

Projectnaam Unilever Global Foods Innovation Centre

Locatie Bronland te Wageningen

Breeam-nl ambitie Outstanding (≥85%)

Breeam-nl BRL versie 2014 v2.0 (bespoke)

Start bouw november 2017

Oplevering mei 2019

TABEL 2: PROJECTGEGEVENS

Opdrachtgever Unilever Nederland B.V. Rotterdam

Bouwmanagement Arcadis Arnhem

Architect Paul de Ruiter Architects Amsterdam

Interieur architect Fokkema & Partners Architects Delft

Hoofdaannemer Dura Vermeer Bouw Hengelo

Adviseur constructie Lucassen Bouwconstructies Hengelo

Adviseur installaties DWA Bodegraven

Adviseur bouwfysica DGMR Arnhem

W-installateur Hollander Techniek Almere

E-installateur Hollander Techniek Almere

Adviseur laboratorium dr Heinekamp Utrecht

Adviseur pilot plant D&S Process Solutions Breda

Breeam expert projectteam DWA Bodegraven

Breeam expert Unilever MAT25 Rotterdam

Breeam assessor W4Y Harderwijk

TABEL 3: PROJECTTEAMLEDEN

Terreinoppervlakte 2.07 ha.

Terreinoppervlakte bebouwd 12.770 m2

Bruto vloeroppervlakte 30.044 m2

Kantoorfunctie 6.226 m2

Bijeenkomstfunctie 3.693 m2

Pilotplant (Industriefunctie) ca 7.000 m2 (niet binnen BREEAM assessment)

Laboratoriumfunctie 3.053 m2

Verkeersruimten en overig 1.776 m2

Parkeren 17.073 m2

TABEL 4: OPPERVLAKTES

6

03. ONTWERP

LOCATIE De strategische ligging van het gebouw op de campus zorgt voor optimale interactie tussen Unilever en de externe partijen binnen het Foods Ecosystem in Wageningen. Onderzoekers en studenten van de Wageningen Universiteit (WUR), startups, kenniscentra en consumenten komen hier samen om op duurzame wijze te werken aan innovaties in de voedingsmiddelenindustrie.

Het hart van de campus wordt gevormd door ‘het Campuspark’, een open en centraal gebied met een aantal prominente educatieve gebouwen. Het Campuspark wordt aan de noordelijke en de zuidelijke zijde begrensd door lagere, compacte gebouwen. ‘De Strip’ is de zuidelijke rand van de Campus en bestaat uit een mix van R&D-faciliteiten, incubators voor spin-offs en start-ups en studentenaccommodaties. Het Food Innova-tions Centre zal zich bevinden op kwadrant 2, tussen FrieslandCampina’s R&D-gebouw en de Plus Ultra incubator/onderzoeksgebouw.

CONCEPT Gelegen aan de centrale lijn van het Campus Park en met goede toegang tot het cen-trum van Wageningen en de A12 neemt het Food Innovations Centre een prominente plaats in op de campus. Tegenover het Campus Park, aan de noordkant, bevindt zich de meest indrukwekkende kant van het gebouw. De hoofdingang en de ingang/uitgang naar de openbare parkeerplaatsen en fetsenstalling bevinden zich aan deze zijde. Aan de zuidkant heeft het gebouw een prachtig uitzicht op de groene sportvelden. Hier worden een terras en daktuinen gesitueerd om een ontspannen overgang tussen het gebouw en de groene zone te creëren.

Elk kwadrant binnen de Strip krijgt zijn eigen identiteit als het resultaat van de wissel-werking tussen de architectonische vorm en een eigen landschapsconcept. De tuin sluit aan op de activiteiten die binnen plaatsvinden waardoor het interieur een directe relatie aangaat met het groen op de campus. Het Food Innovations Center zal een passie uit-stralen voor gezond en duurzaam eten en koken. Deze passie wordt weerspiegeld in het ontwerp van de tuinen; de ‘Proeftuin’ als onderdeel van de klantervaring, de ‘Pluktuin’ voor diverse lokaal gekweekte ingrediënten en een groen dakterras als onderdeel van het restaurant/vergaderzaal.

7

GEBOUWTYPE Het Food Innovations Centre telt vier bouwlagen plus een parkeerkelder en kent in hoofdzaak kantoor-, bijeenkomst- en laboratoriumfunctie’s. Op de begane grond van het gebouw komt de Pilot Plant, een mini-fabriek waar nieuwe producten op kleine schaal worden gemaakt en ruimte voor de Food & Customer Experience. Boven de publieks-ruimtes komen drie verdiepingen met het restaurant, kantoren en laboratoria. Onder het hele pand strekt zich een parkeerkelder uit, waar ook medewerkers van Wagenin-gen University & Research hun auto kunnen parkeren. Het nieuwe gebouw zal ruimte bieden aan ongeveer 550 medewerkers.

UITBREIDBAARHEID Het Food Innovations Centre is ontworpen op een wijze dat een uitbreiding kan worden gerealiseerd zonder negatieve effecten op het bestaande gebouw. Een vergroting van het gebouw is mogelijk zowel tijdens het ontwerpproces als na oplevering. Gezien de hoogtebeperkingen van de locatie is het niet mogelijk om een extra verdieping aan het huidige ontwerp toe te voegen. In het ontwerp is aan de zuidzijde van het gebouw vol-doende ruimte beschikbaar om eventuele uitbreidingen te realiseren op het dak van de half verdiepte parkeergarage.

8

04. DUURZAAMHEID

In de Inleiding is de visie op een toekomstbestendig gebouw uitgewerkt in vier thema’s. Deze thema’s staan aan de basis van de duurzaamheid in het gebouw. Middels onder-staande uitwerking wordt inzichtelijk gemaakt op welke wijze de thema’s zijn omgezet naar een duurzaam, gezond en fexibel gebouw.

1. GEZONDHEID Een duurzaam gebouw biedt een gezonde en comfortabele werkomgeving voor alle gebouwgebruikers. Gezondheid is een primaire voorwaarde om goed en effectief te kunnen werken. In een gezond gebouw is er minder ziekteverzuim en ligt de producti-viteit aantoonbaar hoger. Gezondheid gaat niet alleen over warmte en koude. Het gaat ook over (dag)licht, uitzicht op groen, luchtkwaliteit, akoestiek en een functionele en ergonomische werkplek.

Installatieconcept In het installatieconcept wordt onderscheid gemaakt tussen de kantoren en de laboratoria/keukens. In de kantoren is er gekozen voor een klimaatconcept in overeen-stemming met de hoogste klimaatklasse A: Klimaatplafonds. Klimaatplafonds brengen op een zeer comfortabele manier middels straling de vereiste koeling en verwarming in de ruimte. Het klimaatplafond zorgt hierbij voor een gelijkmatige verdeling van de benodigde koeling en verwarming over het gehele oppervlak waarbij aanpassingen in de ruimte indeling altijd mogelijk blijven. Verwarming en koeling op de werkplekken is individueel regelbaar en de gevels worden uitgevoerd met ramen die kunnen worden geopend, zodat gebruikers, indien nodig, verse lucht van buiten kunnen krijgen.

Voor de laboratoria en de keukens is het installatieconcept afgestemd op de eisen voor een constant klimaat en benodigde luchtverversing in de ruimte: op basis van all-air. De ingebrachte ventilatielucht wordt centraal verwarmd en gekoeld en is variabel in volu-me (VAV) regelbaar zodat op elk moment voldaan kan worden aan de gewenste klimaat-conditie. Om een goed klimaat in de ruimtes die op het zuiden zijn gelegen en een hoge interne warmtelast hebben te waarborgen worden in deze ruimtes extra fancoilunits toegepast.

Gevelontwerp Het ontwerp van de gevel is essentieel in de stap naar gezonde en comfortabele ge-bouwen. De gevels zijn integraal ontworpen en getest op comfort, daglicht, uitzicht en energie. Voor deze integrale tests is gebruik gemaakt van geavanceerde simulatie-in-strumenten om het effect van bepaalde keuzes te analyseren. Doordat 42% van het geveloppervlak transparant wordt uitgevoerd is voldoende daglicht en uitzicht gegaran-deerd. Daarnaast wordt door een slim gebouwontwerp met oa. markante luifels en een daklicht met geïntegreerde zonnecellen oververhitting van het gebouw voorkomen en het energiegebruik geminimaliseerd.

Prestatieborging Veel gebouw gerelateerde klachten en problemen worden veroorzaakt door verkeerde ontwerpkeuzes of door het onjuist aanbrengen of beheren van de installatie. Middels het implementeren van een integrale werkwijze worden deze problemen voorkomen en wordt een optimaal werkend gebouw bij oplevering gegarandeerd:

● Dynamische simulatiehulpmiddelen gekoppeld aan een BIM (Building Information Model) waarmee het gedrag van het gebouw en de installaties tot in detail is gesi-muleerd.

● Commissioning tijdens het ontwerp en de uitvoering. Het proces van prestatie-borging is gestart tijdens het ontwerpproces en wordt voortgezet tijdens de bouw, ingebruikname en gebruiksfase van het gebouw en de installaties.

● Controleren na oplevering. In de gebruiksfase wordt de werking van het gebouw gevalideerd en geverifieerd aan de hand van de simulatiemodellen uit het ontwerp-proces. Middels het Simaxx platform wordt alle benodigde data verzameld om de gebouwprestaties 24/7 te controleren. Daarnaast krijgt Unilever de beschikking over een dashboard om de gebouwprestaties te kunnen volgen.

9

2. FLEXIBILITEIT Een duurzaam gebouw is fexibel, aanpasbaar en uitbreidbaar. Verandering van functie (kantoor, bijeenkomst, laboratorium / keuken) heeft een groot effect op de capaciteiten van het installatiesysteem. De technische installaties zijn zodanig ontworpen dat hierop is geanticipeerd.

● binnen de capaciteit van de installaties kan een deel van het vloeroppervlak veran-deren van kantoor- naar bijeenkomstfunctie en vice versa.

● In de overgangsgebieden tussen laboratorium/keuken en de kantoren kan 20% van het vloeroppervlak veranderen van functie zonder dat dit invloed heeft op de capaci-teit van koeling, verwarming, ventilatie en infrastructuur.

● De bruto vloerhoogte is afgestemd op de diverse functies zodat er zowel kantoren dan wel laboratoria (meer installaties) kunnen worden gerealiseerd zonder dat dit invloed heeft op de constructie.

3. ENERGIEVERBRUIK Duurzame gebouwen hebben een laag energieverbruik. Dit wordt in het ontwerp bereikt door de volgende maatregelen:

● Een compacte bouwvorm zodat energieverliezen worden verminderd; ● Geoptimaliseerd gevelconcept, het creëren van een evenwicht tussen de maximale

intrede van daglicht, lichtwering en het voorkomen van warmteverlies; ● Zeer luchtdichte gevelconstructie; ● Warmteterugwinning uit ventilatielucht; ● Maximale controle over de installaties op basis van gebruikerseisen en aanwezig-

heid (aanwezigheid detectie / CO2-monitoring): de bezetting en gebruikstijden in het gebouw zullen aanzienlijk variëren. Er zal een aanzienlijke energiewinst geboekt worden door het gebruik en de bezettingsgraad van het gebouw af te stemmen op de werking van de installaties;

● Alle verlichting is LED en voorzien van sensoren voor aanwezigheid en daglicht. De sensoren worden ook gebruikt om het klimaat te regelen.

(Voor een vergrootte weergave van de afbeelding zie de laatste pagina van de casestudy)

10

Duurzame gebouwen kunnen voorzien in hun eigen energiebehoefte. Er is gekozen voor een all-electric energieconcept waarin middels luchtgekoelde warmtepompen en watergekoelde warmtepompen (in combinatie met warmte-koude opslag in de bodem) wordt voorzien in de koude- en warmtebehoefte van het gebouw. Het dakoppervlak wordt maximaal gebruikt voor het plaatsen van PV-panelen. Om het gebouw energie-neutraal te maken wordt onderzocht op welke wijze er geparticipeerd kan worden in energieopwekking op gebiedsniveau.

Verwacht energiegebruik 175 kWh/m2 BVO

Verwacht verbruik van fossiele brandstoffen 0 kWh/m2 BVO

Lokaal opgewekte hernieuwbare energie 100 kWh/m2 BVO

Regionaal opgewekte hernieuwbare energie 75 kWh/m2 BVO

Verwacht waterverbruik 3.9 m3/persoon/jaar

Verwacht % waterverbruik voor toilet en uri- 50 %noirspoeling door gebruik van hemelwater

TABEL 5: VERWACHTING VERBRUIKSWAARDEN

4. MATERIAALGEBRUIK EN CIRCULARITEIT Een duurzaam gebouw is circulair en gaat verantwoord om met materialen en grond-stoffen. Bij het ontwerp is hier op verschillende manieren invulling aan gegeven zoals:

● Betonnen gebouwdelen hebben een hoog percentage (tot 30%) aan gerecycled toeslagmaterialen zoals puin en betongranulaat.

● Al het hout in het gebouw is FSC gecertificeerd en heeft daarmee een duurzame oorsprong.

● Het gebouwvolume is geoptimaliseerd om met zo weinig mogelijk materiaal een zo groot mogelijk volume te realiseren.

● Het interieur is los van het casco ontwikkeld waardoor het mogelijk is zonder in-grijpende maatregelen verandering aan te brengen.

● Gebouwelementen zijn demonteerbaar ontworpen waardoor het mogelijk is op eenvoudige wijze elementen en grondstoffen her te gebruiken wanneer deze in het huidige gebouw niet meer nodig zijn.

INNOVATIES Door het toepassen van ionisatie van de buitenlucht en het regelen van de gebou-winstallatie door middel van een multi-sensorsysteem worden er innovaties aan het gebouw toegevoegd welke naadloos aansluiten op onze visie van een toekomstbestendig gebouw. Metingen in kantoren en fabrieken tonen aan dat met de huidige manier van luchtbehandeling slechts 50% van de totale hoeveelheid vluchtige organische bestand-delen uit de binnenlucht worden verwijderd, waardoor er meer ventilatiecapaciteit benodigd is en bacteriën en schimmels zich eenvoudiger kunnen vermenigvuldigen. Middels ionisatie van de lucht wordt er gebruik gemaakt van de natuurlijke schoon-maakkracht van zuurstof.

De werking van het multi-sensorsysteem is gebaseerd op thermografsche meting in een ruimte. In tegenstelling tot traditionele ruimtetemperatuurmetingen, die gebaseerd zijn op het meten van de luchttemperatuur op een enkele plaats in de kamer, biedt het infrarood meetsysteem een volledig en continu beeld van de thermografsche eigen-schappen van de (kantoor)omgeving. Als gevolg van deze meting is het mogelijk de installaties te laten anticiperen op verschillende veranderingen in de ruimte (tempera-tuur, bezetting, energieverlies, warmtebronnen).

11

05. BREEAM-NL

Door het integrale karakter van het ontwerpproces, de heldere ambitie van Unilever en de aanwezigheid van een ontwerpteam met veel BREEAM ervaring kunnen goede en gedegen keuzes gemaakt worden op te behalen credits. Door open en transparant met elkaar te communiceren over het ontwerp en de ambities is het mogelijk elkaar te betrekken in ontwerp-, maar ook beleidskeuzes, die verband houden met het gebouw en daarmee met de BREEAM certifcering.

Als vanzelfsprekend zijn sommige credits makkelijker te behalen dan andere. Technische credits als HEA8 vragen, door oa. de aanwezigheid van laboratoria, meer inzet en onderzoek om te komen tot een optimale situatie. Uiteindelijk zijn ook hier de creditpunten behaald en zijn er geen categorieën waar het gebouw laag scoort. De am-bitie voor het behalen van een score van ≤ 85% laat zien dat het maximale wordt gedaan om op alle aspecten van BREEAM te scoren.

Man

agem

ent

Gez

ondh

eid

Ener

gie

Tran

spor

t

Wat

er

Mat

eria

len

Afva

l

Land

gebr

uik

& E

colo

gie

Verv

uilin

g

Inno

vatie

cred

its n

ages

tree

fd MAN 1 HEA 1 ENE 1 TRA 1 WAT 1 MAT 1 WST 1 LE 1 POL 3 IC 1

MAN 2 HEA 2 ENE 2 TRA 2 WAT 2 MAT 5 WST 2* LE 2 POL 4 IC 2

MAN 3 HEA 3 ENE 4 TRA 3 WAT 3 MAT 7 WST 3 LE 3 POL 6

MAN 4 HEA 4 ENE 5 TRA 4 WAT 4 MAT 8 WST 5 LE 4 POL 7

MAN 6 HEA 5 ENE 7 TRA 5 WAT 5 WST 6 LE 6 POL 8

MAN 8 HEA 6 ENE 8 TRA 7 WAT 6

MAN 9 HEA 8 ENE19 TRA 8

MAN11 HEA 9 ENE26

MAN12 HEA10

HEA11

HEA13

HEA17*

HEA18*

13% 13.2% 19.6% 8.7% 5.2% 8% 7.4% 7.3% 6.8% 2%

* Credits worden niet in de ontwerpfase nagestreefd maar wel bij de defnitieve certifcering

TABEL 6: AMBITIE BREEAM CREDITS | TOTAAL ≥ 85%

12

BEPERKINGEN METHODIEK Voor Unilever zijn de Unilever Sustainable Living Plan (USLP) en UN Sustainable Deve-lopment Goals (SDG) van groot belang en de toetssteen van al haar beleid. In de verdere uitwerking van het project zal Unilever zich focussen op de integratie van deze doelstel-lingen door bijvoorbeeld de ontwikkeling van een ‘eettuin’ op het terrein en een verdere uitwerking van de samenwerking op Wageningen Campus

KOSTEN/BATEN Unilever hecht veel waarde aan duurzaam ontwikkelen met een positieve maatschappe-lijke impact. De genomen maatregelen voor het realiseren van een toekomstbestendig gebouw en het behalen van een BREEAM-certifcaat heeft extra investering vereist die op langere termijn worden terugverdiend. Naast het besparen op energieverbruik en het reduceren van de milieu impact heeft het realiseren van een dergelijk duurzaam pand echter ook tot doel de normen, waarden en ambities van Unilever uit te dragen. De invloed daarvan op medewerkers en bezoekers reikt aanzienlijk verder.

TIPS VOOR VOLGEND PROJECT Door het aanbesteden van de werkzaamheden als Design & Build liggen de verantwoor-delijkheden voor zowel ontwerp als uitvoering bij dezelfde partijen. Samenwerking met alle betrokken partijen is de sleutel tot succes om de uitdagingen op het gebied van duurzaamheid aan te pakken. Het verdient aanbeveling gedurende het gehele bouwpro-ces een gezamenlijke doelstelling te formuleren, voldoende expertise bij alle betrokken partijen te bewerkstelligen en de integraliteit van oplossingen centraal te bewaken.

13