Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:11Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:8

Giugiukamaḡedi edi KauwaYesu i giu te Aluwa Waiyawa ya yovo

1 Aisii, Tiopilas! Egu buka dolinemo e gilugilumina,*ba Yesu ena noya bi ena wailovelove i wai waitubuna egilumiwata. 2 Bi noya wapewapedi i voivoiyedina eete isaḡe i nawe malamo. Muliḡa kaka i nawana malamo bigiugiukamaḡedi i vinevinedina Aluwa Waiyawemo i giuvavasaḡedi. 3 Yesu ena wai nuwatoitoi bi ena peki mu-linemo giugiukamaḡedi lisidimo kauwa wapewapedimo ilaumaḡata te tedi sa sibe te tana i kenamoito munaḡa.Laḡan 40 nopodimo laḡan wapawapa i laumaḡata biMaimaituwa ena waibada lisidimo i giugiuwe.

4 Bi laḡan ḡemota tana giugiukamaḡedi vaitedi aiḡemotidi bi i giuvavasaḡedina gado, “Mote Yelusalemkoma gose bi koi laba te Tamagu Aluwa Waiyawa yagiukamaḡe yovoḡe maibena dolinemo i giugiuwapanamainana. Tagu niga puyona dolinemo e gei giuwemi.5 Diyon lava gaubemo i ka buludi bi laḡan ḡotona temiAluwa Waiyawamo ya ka bulumi.”

Maimaituwa Yesu i nawena malamo6 Laḡannemo giugiukamaḡedi Yesu vaitena ai ḡemoti

munaḡedi ba Yesu ai talayena gado, “Bada, tam nigalaḡannemo Islael lavedi waibada kwa vite munaḡedi, ee?”

7 Bi i giuwedina gado, “Tamagu taunaḡa waibadanalisinemo te mba laḡandi i vinedi bi temi mote emi noyabai te ko sibe. 8 ✡Bi laḡanemo Aluwa Waiyawa yayovona lisimimo laḡannemo, kaka ḡailisi ko vai te giugu* 1:1: Giu dolinemo e gilugilumina ba Luk ena gospol (Luk 1:1-4 ko kita).✡ 1:8: Met 28:19; Mak 16:15

Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:92Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:16-17visuvisuna ko giuwata, Yelusalemmo, Diudiya, Sameliyamatabuna nopodiḡa bi dobu isuna te isuna.”

9 ✡Laḡannemo Yesu ena giu i waikovi mulinemo akitakita bi Maimaituwa i kailageti saḡe bi giyou i suma temote a kita munaḡe. 10Tedi ai kitawata i saḡa i nawanawaba olooloto labu edi gala potipotidi, ai maḡemoti tediyedimo a moito kamaḡedi. 11 Bi a giuna gado, “Temimani Galili bai aubaina niga ḡome kona moito bi galewako kitakita? Niga Yesuna niganana lisimimo Maimaituwai vai nawe galewemo, tana bainewa kona kita bi i saḡa inawanawana, mainana kota ya yovo munaḡa.”

Diudas epaiyanina a vine12 Ḡome oya isana Olip, a gose bi a munaḡa

Yelusalemmo. Niga oyana Yelusalem diyanemo,manekina mote i lofa.† 13 ✡Bi laḡannemo a munaḡataun ba vanuwa a miyamiyanemo a valageta bi noke asaḡa dabanemo. Bi lava ḡome a miyamiyana ba Pita,Diyon, Diyemes, Endulu, Filip, Tomas, Batolomiu, Metiu,Diyemes tamana ba Alupias. Bi Saimon a wai isanaSelot bi Diudas tamana ba Diyemes. 14 Niga lavedi laḡanmatabuna ai ḡemotidi bi a laulaupali. Nopodimo ba Yesutasitasina, tinana Meli bi waivini ḡesaudi vaitedi.

15 Bi mba laḡannemo tauwaisumaḡa wapedi 120 awai bolu poudimo Pita i miya moito bi i giuwedinagado, 16-17 “Egu lava waisumeḡimi, wala nove AluwaWaiyawa Deivida i waietadoliye te i giuwatana gado, lavaḡemota kaka Yesu ya kaisoluḡe. Bi niganana gilugiluminawadubonemo bai i giugiuwena banina i tubuḡa. Bi do-linemo Yesu lavana i vine te tada vaitena te noyanoya.✡ 1:9: Mak 16:19 † 1:12: Kilomitaḡemota luvana. ✡ 1:13: Met10:2-4; Mak 3:16-19

Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:183Giugiukamaḡedi edi Kauwa1:26Niga lavana Diudas, tana Yesu taupanina i wai etadoliyedite Yesu a kaididi.”

18 ✡(Diudas Yesu kaisoluna aubaina mane a vite bimanenemo doḡa i kune. Bi ḡome tana kununaḡa i kuluvabi bwagana i wai katisali bi tinaḡena i dabalala te i peki.19 Bi lava matabudi Yelusalem noponemo niga giuna avaiye. Taunana aubaina niga doḡana kalinedimo ai isanaAkeldama. Mba banina ba kwasina doḡa i vitale).

20 Pita i giuna gado, “Niga kauwina Deivida ena bukaSale noponemo, i gilugilumina mainana i tubuḡa. Ḡome igiuna gado, ‘Kaka ena vanuwa ya kavakava, bi mote aiyainoponemo ima miya.’ Bi kota, ‘Lava ḡesau ena waibadagabuna ya vai.’

21-22 ✡“Taunana aubaina i visu te oloto ḡesau ta vinete BADA Yesu ena kenamoito vaitena ta giu nawe. Nigaolotona maso ba Yesu vaitena te nawanawa ḡemota noveDiyon ena waibulu laḡannemo eete Maimaituwa Yesu ikailageti saḡe malamo.”

23 Kamaina te lava labu a legaudi: Diyousep a waiisana Basabas bi isana ḡesauna Diyastas bi Mataiyas. 24 Biḡome a laupalina gado, “Bada, tam lava matabudi nopoditausibedi. Kamaina te kwai lovemai te niga lavedi labu bibamo taunana kuna vine, 25 te giugiukamaḡedi vaitena sanoya. Banina Diudas niga noyana i gose kamaḡe bi i nawaena gabumo.”

26 Kamaina te ḡakima labu mododimo mba lavedi isedia gilumidi bi ledu noponemo a sivudi. Bi lava ḡemota iwai matapota bi ledu noponemo i kabi yovo bi Mataiyasisana i kulamatai. Kamaina te Mataiyas giugiukamaḡedi11 nopodimo i saḡa.✡ 1:18: Met 27:3-8 ✡ 1:21-22: Met 3:16; Mak 1:9, 16:19

Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:14Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:132

Aluwa Waiyawa i yovo1 Laḡannemo Pentikost soina laḡanina i tava,

tauwaisumaḡa matabudi gabu ḡemota ai ḡemotidi. 2 Bii wai maḡemoti te vuvusa malamo bi i yovona maibenakaibitibiti daguguna bi vanuwa nopona i wai wanavu.3 Ḡome mwali a kitana maibena kai menamenanaḡemoḡemotaḡa dabediḡa i wai yamone. 4 Bi matabudiAluwa Waiyawa nopodi i wai wanavudi bi kalina ḡesaudigagaliyedi ai tubu, AluwaWaiyawa i vitevitedinamainanaa gagali.

5 Ḡome ba Diu lavedi Maimaituwa taulauduneyenadobu matabuna noponemo a tava Yelusalemmo amiyamiya. 6 Bi laḡannemo kalina a vaivaiye ba a tavaai ḡemotidi bi a vaiye te tauwaikaiwatana kalinedimo agiugiu ba a nuwalaḡalaḡa. 7 Bi tedi tauwaikaiwatana asoveyedi bi a giuna gado, “Niga lavedi ba Galili dobunalavedi, 8 bi bainewa te ta vaivaiyedi ḡemoḡemotaḡakalinademo sa giugiu? 9Tada matabuda dobu tabudiḡa tetava: Patiya, Midiya, Elam, Mesapotomiya lavedi, Diudiya,Kapadosiya, Pontus, Eisiya, 10 Piligiya, Pamfilia, Idip bidobu ḡesaudi Libiya noponemo Sailin diyanemo. Biḡesauda ba tautavatava Loumḡa te tava. 11 (Eteni lavedibi Diu, niganana Diu lavedi edi laudune ta kaikaiwatedi).Bi tada ḡesauda ba Kulitiḡa bi Alebiyaḡa te tava. Bi tavaivaiye te ḡemoḡemotaḡa kalinademo Maimaituwakauwa nananakidi i voivoiyedina sa giugiuwedi.” 12 Tedia sove bi nuwedi i laḡalaḡa bi ai giugiuna gado, “Nigakauwina banina bai?”

13 Bi lava ḡesaudi ai gadolosedi bi a giuna gado, “Nigalavedi waen a tego gulate te a bu'uwa bi sa giugiuyabayababa.”

Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:145Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:20Pita ena lauguguya

14 Ḡome Pita bi giugiukamaḡedi 11 vaitedi a moito biPita kalinana dididiginemo lava i giuwedina gado,

“Temi Diu bi ma baibaimiḡa Yelusalemmo komiyamiyana, koi beyavaiya kauwa bi bai yà giuwemi!15 Niga lavedi mote a tego bu'uwa mai temi konoḡonoḡotina banina niganana ba 9-na okoloki olaolala.*16 Niga ba buka wadubonemo taugiuwatana Diyouwelobai i giugiuwena niganana ya tubutubuḡa. Diyouweloniga mainana i giu,17✡‘Ḡome Maimaituwa i giuna gado:

Laḡan damodimo tagu kaka egu Aluwayà ḡini kamaḡe lava matabudi lisidimo.

Bi natunatumi oloolotodi bi waiwaiviniditedi kaka taugiuwatana sa tubuḡabi giugu sa lauguguyae.

Bi emi olooloto valivaliudikaka wailove sa kitedi.

Bi emi magumagula laubonisa kitedi.

18Mba laḡandimo egu taupaula oloolotodibi waiwaivinidi matabudi lisidimoegu Aluwa yà ḡini kamaḡe,

te tedi taugiuwatana sa tubuḡabi giugu sa lauguguyae.

19 Bi tagu mataila galewemo yà voiyedibi dobumo kwasina bi kaisikei baduwalina.

20 Suwala yai dudubalabi nawalai ya sabana maibena kwasinabi muliḡa kaka Bada ena laḡan dididiga ya tava.

* 2:15: Diu tedi musala sa kani kaka waen sa tego. Tedi olaolalemo buledisa kani bi aubigamo musala sa kani (Potiyovo 16:8). Bainewa maso 9 okolokiolaolalemo a tego bu'uwa. ✡ 2:17: Dyl 2:28-32

Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:216Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:2921 Tedi mabai Bada isanemo sai baḡana ba matabudi sa

yawasana.’22 “Islael lavemi, niga giudi ko vaiyedi: Maimaituwa

Nasalet Yesuna, ḡailisi i vite te kauwa nananakidi bimataila i voivoiyedi, mba Maimaituwa i wai lovemi tetemi Yesu ko sibe. 23 ✡Bi wala Maimaituwa ena ogatalai voivoiyena luvanemo, temi gebogebo lavedi nimedimokona sako te kolosimo kona tupalatu te i peki. 24 ✡BiMaimaituwa Yesu lisinemo peki tuniyavina bi nuwaboya ikaikamaḡe bi i ka kenamoito munaḡe. Banina peki moteḡemoḡemotina temaso Yesu i kaididi. 25✡Banina DeividaYesu niga mainana i gei giuwata,‘Bada Maimaituwa e kita

laḡan matabuna ya waidoligu.Tana tagu vaitegu aubaina te

egu ḡaviya mote yàma nailedi.26 Taunana aubaina tagu yài nuwavisu

bi mayasisigu yà sale.Bi avena te yà peki,

bi yà noḡonoḡoti te tam tubuḡigukwa labe kauwe.

27 Bi Maimaituwa, tammote pekipekidi edi gabumo kuma gosegu,

bi kota em taupaula waiyawa tubuḡinamote kuma kita kamaḡe ima bova.

28 Tam yawasana kunai lovegute yà miya nonoḡa.

Tam vaiteguaubaina te nopogu yasisi i wanavu.’

29 “Egu lava, eda magula ḡalibona Deivida ena giukamaina te yà giu otiḡemi. Deivida i peki te a dobo bi✡ 2:23: Met 27:35; Mak 15:24 ✡ 2:24: Met 28:5,6; Mak 16:6 ✡ 2:25:Sale 16:8-11

Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:307Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:38kokowagina niganana niga ḡome ya kenakena. 30 ✡Tanataugiuwatana aubaina te i sibe te enadamnoponemokakaMaimaituwa ena waiguyau lava ḡemota ya vite, baninaMaimaituwa i giuwapa te mainana ya voiye. 31 Deividalaḡan muliḡa bai ya tubuḡana i gei giuwata, te Keliso yakenamoito munaḡa. Bi tana mote pekipekidi edi gabumoima gose bi tubuḡina ima bova.

32 “Tama matabumai matamaimo ke kita teMaimaituwa niga Yesuna pekimo i ka kenamoitomunaḡa,33 bi ena ḡailisimo i kailageti saḡe te kataiyanemoi waimiyeni.† Ḡome tamana Aluwa Waiyawa i vite,dolinemo i giugiuwapana mainana. Bi niganana YesuAluwa Waiyawa tama lisimaimo i ḡini kamaḡe, mbataunana niganana ko kitakita bi ko vaivaiye. 34 ✡BiDeivida yaḡolo mote i nawa malamo bi tana Yesu nigamainana i gei giuwata,‘Maimaituwa egu Bada i giuwe:

Kataiyagumo ku miya35 kamaina eete tagu em ḡaviya yà natomedi

bi kaḡem dibunemo yài dubudimaibena panibulu kaḡem ani lauyasayasaḡina.’

36 “Taunana aubaina Islael lavemi e ḡoe te masomatabumi kona sibe kauwe te niga Yesuna kona tupatu-palatuna, Maimaituwa i voiye te tana taunana Keliso biBada.”

37 Laḡannemo lava Pita ena giu a vaivaiye ba, nuwedii kalati. Bi Pita bi giugiukamaḡedi ḡesaudi a giuwedinagado, “Ema lava bai ka voiye?”

38 Bi Pita i giuwedina gado, “Temi ḡemoḡemotaḡaemi gebogebo ko kuvesidi bi Maimaituwa lisinemo konato. Bi Yesu Vinevinena isanemo ko bulu, te mba✡ 2:30: 2 Sam 7:12,13 † 2:33: Kataiyana yawanina: Vivila bi ḡailisigabuna. ✡ 2:34: Sale 110:1

Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:398Giugiukamaḡedi edi Kauwa2:47mataila te Maimaituwa emi gebogebo i noḡotikamaḡedi.Bi puyo Aluwa Waiyawa ko vai. 39 Banina Maimaituwai giuwapemi te mai ya voiye. Niga puyona ba temibi natunatumi vaitedi aubaimi. Bi kota lava matabudimanekaḡa mabaibaidiḡa Bada eda Maimaituwa ya yoge-dina.” 40 Bi Pita giu wapewapedi ḡesaudi i tainuwataudibi i giu vavasaḡedina gado, “Maimaituwa koi anine teyai yawasanimi bi mote niga kimtina lavedi edi yawasanagebogebodi edi kovoḡa vaitedi koma vai.”

41 Tedi mabai ḡome Pita ena giu a vaivaina, taudidi abulu. Mba laḡannemo lava wapana male 3 tausan edi lavawaisumeḡidi nopodimo a saḡa.

Tauwaisumaḡa edi miyamiya42 Bi laḡan matabuna giugiukamaḡedi edi wailovelove

a vaivaiyedi, a kanikani ḡemota, a tulituliya bi palimo awaiḡemotidi.‡

43 Bi matabudi nopodi naila bi vivila i wanavu bi kotagiugiukamaḡedi anisove kauwidi bi mataila wapewapedia voivoiyedi. 44 ✡Bi tauwaisumaḡa edi ḡonaḡona gabuḡemota ai ḡemotidi te matabudi aubaidi. 45 Tedi doḡa biḡonaḡona a kuneyedi bi mane a legaudi bi edi lava bai amalumaluwabina a vitevitedi. 46Bi laḡan matabuna a waiḡemotidi pali vanuwinemo a laulaudune bi edi vanuwanopodiḡa ma nuwavisudi nuwedi ḡemota edi lava vaitedibuledi a kivi bi a kanikani ḡemota.§ 47Bi tedi Maimaituwaa kasaḡesaḡe bi lava matabudi nuwedi a solusoludi. Bilaḡan matabuna Bada lava ḡesaudi i wai yawasanidi bi isaḡesaḡedi edi lava nopodimo.‡ 2:42: Buledi kivina: Bada tubuḡina bi kwasinina a kaniḡemota.✡ 2:44: Giu 4:32-35 § 2:46: Buledi kivina: Bada tubuḡina a kani bikwasina a tego ḡemota.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:19Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:103

Pita lava kaḡena nuwakuduna i wai yawasani1 Laḡan ḡemota aubigamo suwala 3 okoloki, Pita bi

Diyon a saḡa a nawanawana pali vanuwinemo laupaliaubaina.* 2Kamaina bi oloto ḡemota kaḡena nuwakududimai i tubuḡaye a avali tavaite. Bi pali vanuwinamataetinemo, sawai isana, “Mataeta mulemulelena.”Ḡome aimiyeni. Tana mba ḡome laḡan matabunaaimiyeni bi i miyamiya bimabai pali vanuwinemo a saḡa anawanawana lisidimomane i wai waigigimane. 3Kamainabi i kita te Pita bi Diyon ḡotona te maso a valageta palivanuwinanoponemobi tana lisidimomane iwai gigimanegado, “Aee, mane ko vitegu.”

4 Ḡome Pita bi Diyon tana a kitadidi bi Pita oloto igiuwena gado, “Kwa kitamai!” 5 Kamaina bi, oloto tedi ikitedi bi i wai noḡotana bena kage mane tana sa vite. 6 BiPita i giuwena gado, “Tagu lisigumo mane geḡa. Bi bailisigumo taunana yà vitem: Nasalet Yesuna Vinevinenaisanemo: Kwa moito bi kwa nawa!”

7 Kamaina bi Pita oloto nimana kataiyanemo i kabibi i solu waimoito. Bi maḡemota oloto kaḡe matabi-wana bi kaḡe iwakiduna nuwakududi a didimana. 8 Tanakaḡenemo i moito makai bi nawa i waitubu. Kamainabi tana vaitena a nawa pali vanuwina ganakukuna no-ponemo bi ḡome tana ganakuku noponaḡa i nawa bi i wailaulaupoti bi Maimaituwa i kaka saḡesaḡe.

9 Bi lava matabudi mba olotona a kita i nawa biMaimaituwa i kaka saḡesaḡe. 10Ḡome tedi a kitaḡone tetana ba tauwaigigimana laḡan matabuna pali vanuwina* 3:1: Pilisi tedi pali vanuwinemo sewasewa ma labu sa gabugabudi,olaolalemo 9 okoloki bi aubigamo 3 okoloki. Mba laḡandimo pilisisewasewa sa voiyedi bi lava sa laupali. Bi pali laḡannaḡesau ba suwala bulubulumo.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:1110Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:19mataetinemo i miyamiya, mba mataetina a wai isana“Mataeta Mulemulelena.” Bi lava matabudi a tagugu bia sove te bai lisinemo i tubuḡa.

Pita i lauguguya munaḡa11 Laḡannemo tauwaigigimana Pita bi Diyon i kaidididi

bi a moimoito, ḡome lava matabudi a sove gulata bi avelau lisidimo gabu isana Solomon ena yoveyovemo aiḡemotidi. 12LaḡannemoPitambamainana i kitekitedi ba igiuwedina gado, “Islael lavemi, bai aubaina ko sovesoveyebi ko kitakitamai te bena kage tama ema ḡailisimo eeema kauwa visuvisuna niga olotona i voiye te kaḡenai didimana? 13 ✡Geḡa Maimaituwa, wala tamatamadaEiblaḡam, Aisik bi Deikap a wai sumaḡena, tana namalinaena taupaula Yesu i vite. Niga Yesuna temi konai aninebi ena ḡaviya nimedimo kona sako te maso ai peki, avenate Paelat i ḡoeḡoe te maso i giukamaḡe i nawa bi temikona lauyaviyavi. 14 ✡Tana lava visuvisuna bi didiman-ina bi temi kona giuvavasaḡa te aubaimi Paelat, lavatauwaipekidi i kaikamaḡe. 15Temi yawasana tautavaitenakonai peki bi geḡa te Maimaituwa pekimo i wai yawasani.Bi tama niga kauwina matamaimo ke kita.

16 “Bi niga olotona matabumi ko kitakita bi ko sibesibe,tama ema waisumaḡa Yesu lisinemo aubaina, Yesuisanemo i yawasana. Banina tama Yesu ena ḡailisi keisumaḡe aubaina te niga olotona i yawasana bi nigananamatemimo ko kitakita.

17 “Bi niganana egu lava, e sibe te temi emi babadavaitedi bu'uwa kona voiye bi Vinevinena konai peki.18 Bi Maimaituwa ena giu i kamaḡati banina dolinemotaugiuwatana matabudi lisidimo i gei giu te yaḡoloVinevinena yai nuwatoitoi bi ya peki. 19Taunana aubaina✡ 3:13: Pot 3:15 ✡ 3:14: Met 27:15-23; Mak 15:6-14

Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:2011Giugiukamaḡedi edi Kauwa3:26nuwemi ko vitaledi bi Maimaituwa lisinemo ko nawate tana emi gebogebo ya noḡotikamaḡedi bi nuwemiya laivaliudi. 20 Bi Tauwaiyawasana i vinevinena yagiukamaḡe lisimimo. Niga Tauwaiyawasanina ba Yesu.21 Tana malamo ya miyamiyana, eete laḡan ya tava teMaimaituwa bai matabuna ya laivaliu munaḡedi baninawala niga mainana i giu waiyawa taugiuwatana lisidimo.22✡Bi kota Mousis mainana i giu, ‘Bada emi Maimaituwatana kaka modomimo taugiuwatana ḡemota ya kamaḡatimaibena tagu. Bi tana bai matabuna ya giugiuwemina,ko vaiye kauwe! 23 ✡Bi aiyai mote taugiuwatana ena giuima vaivaiye ba kamaina te Maimaituwa ena dam lavedilisidimo ya kwavi vai bi ya kovoḡi.’

24 “Bi taugiuwatana ḡesaudi vaitedi a giu te nigakauwidi yaḡolo sa tubuḡa, maibena niganana laḡandimosa tubutubuḡa mainana. Mba taugiuwatedi tedi Samuwelbi ḡesaudi mulinemo a tubutubuḡana. 25 ✡Bi temi mbataugiuwatedi edi libilibi, taunana aubaina Maimaituwawala emi magula lisidimo giu wainoḡota i sako, mba temivaitemi aubaimi mai i giu. Bi Maimaituwa Eiblaḡamlisinemo waianina i voiyena ba niga mainana, ‘Tam emtubulelesemo kaka lava matabudi dobumo kavisuvisu savai.’26 Taunana aubaina Maimaituwa ena taupaula† pekimo ika kenamoito munaḡe bi i gei giukamaḡe lisimimo. Bimba taupaulina i voiyemi te ḡemogemotaḡa emi gebo-gebo kona kuvesidi bi tana i kavisuvisumi.”

4Pita bi Diyon bolu babadidi lisidimo a natomedi

✡ 3:22: Wai 18:15,18 ✡ 3:23: Wai 18:19 ✡ 3:25: Pak 22:18 † 3:26:Natu, Ee Taunoya.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:112Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:111Pita bi Diyon yaḡolo lava lisidimo a giugiu ba Diu pilip-

ilisidi, Sadisi lavedi bi pali vanuwina tauyavena edi bada anawa Pita bi Diyon lisidimo a tava. 2Tedi nuwedi i medinabanina Pita bi Diyon lava a wailovelovedi bi a giugiuwedite Yesu pekimo i kenamoitomunaḡa bi kota lavamatabudipekimo sa kena moito munaḡa. 3 Taunana aubaina apanidi bi kaikana aubiga aubaina te biliwelokomo a sivunawedi te laḡan i sako. 4 Bi lava wapewapedi Pita ena giua vaivaiyena ai sumaḡa. Bi tauwaisumaḡa oloolotowapedii saḡa te 5 tausan.

5 Bokinamai Diu edi babada bi babada nananakidibi waiḡake tauwailovelovena Yelusalem noponemo aiḡemotidi bi ai bolu. 6 Lava niga bolunemo ba Anas tanapilipilisi edi bada Kaiyapas, Diyon, Aleksanda, oloolotoḡesaudi vaitedi bi pilisi edi bada ena vanuwa lavedimatabudi. 7 Tedi Pita bi Diyon mododimo ai moitodi bi aitalayedina gado, “Bai ḡailisinemo ee aiyai isanemo teminiga kauwina kona voiye?”

8 Ḡome Pita nopona Aluwa Waiyawa i wai wanavunai giuwedina gado, “Tauwaibabada lava aubaidi bitauwaibabada nananakimi koi beyavaiya. 9 Tamaniganana ko wai talavitavitalemaina, kauwa visuvisunalava kaḡe nuwakuduna lisinemo i tubuḡa aubaina. Temiko wai talavitavitalemai te bainewa bi niga lavana iyawasana. 10 Kamaina te ka giuwemi te temi bi Islaellavemi matabumi ko vaiye. Nasalet Yesuna VinevineKamaḡena temi kona tupatupalatuna, tana Maimaituwapekimo i ka kenamoito munaḡe, tana isanemo nigaolotona niganana i yawasana bi matemimo ya moimoito.11 Tana taunana‘duḡumoito bi temi vanuwa taukelina

duḡumoitona kona dabodabokena,niganana i nuwavitala

Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:1213Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:19te vanuwa yasina i tubuḡa.’*

12 Mote aiyai ḡemota niga dobunemo kaka imaiyawasanida banina dobu matabuna noponemo motebamo isa ḡesauna ima kenakena te isanemo yawasana taibaḡaye, geḡa te Yesu taunaḡa isanemo.”

13 Laḡannemo bolu babadidi Pita bi Diyon edi laud-abatola a kitakita ba, tedi a soveyedi banina a sibe tePita bi Diyon mote giluma kauwa lavedi, tedi ba lavayababa. Bi a sibe te niga lavedi dolinemo Yesu vait-ena a nawanawa. 14 Bi Diu babadidi a kita te oloto awaiyawasanina diyedimo i moimoito. Taunana aubainatedi mote ḡemoḡemotina te maso lisidimo bai a giuwe.15 Kamaina bi a giuwedi te a potiyovo aniwai boluvanuwina didiyaunemo a miyamiya bi taudima babadiditaudiḡa ai talapili vivila.

16 Tedi ai tala munaḡedina gado, “Niga lavedi bainewatai voiyedi? Yelusalem lavedi matabudi a sibe teniga lavedi mataila dididiga a voiye bi tada moteḡemoḡemotina te ta valeledi. 17Bi ta giu dabokedi te nigakauwina i tubutubuḡana mote ima dabalala lava lisidimo.Niga lavedi ta giu wainainailidi te mba isanemo moteaiyai lisinemo sima gagali munaḡe.” 18 Ḡome Pita biDiyon a giuwedi te aniwai bolu vanuwina noponemo asaḡa munaḡa bi a giu wainainailidi te mote niga lavanaisanemo sima lauguguya, ee simai lovelove munaḡa.

19 Bi edi giu ai munena gado, “Taumiḡa koi talapilimunaḡemi te Maimaituwa matanemo bamo taunana i* 4:11: Sale 118:22 noponemo ba ḡakima i giuwe bi moteduḡutau. Diu lavedi ba ḡakimemo vanuwa a kelikelidi.Vanuwa noponemo ba gabu ḡemota ḡome ba ḡakimadididiga, mba taunana vanuwa yasina. Niga ba Yesu yagiugiu wata, tana taunana Maimaituwa ena dam lavedi(church) yasidi.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:2014Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:28visu? Maimaituwa giuna ka kaiwata, ee temi emi giuka kaiwata? 20 Tama mote ḡemoḡemotina te bai kekitakitana bi ke vaivaiyena giuwena kama gose.”

21 Kamaina bi bolu babadidi a giu wainainailidi bi akaikamaḡedi te a nawa banina mote a sibe te bainewamaso a kovoḡidi. Kota lava matabudi kaikana a kita te baii tubuḡa bi Maimaituwa isana a kaka saḡesaḡe. 22 Nigaolotona kaḡenuwanokuna i yawasanana ba ena kwalabu40 bi i waimuli.

Tauwaisumaḡa laudabatola aubaina a laupali23 Laḡannemo waibabada Pita bi Diyon a

giugiukamaḡedi ba tedi a munaḡa edi lava tauwaisumaḡalisidimo bi bai matabuna pilisi edi babada bi babadaḡesaudi bai a giugiuwedina, mainana a kamaḡatidi.24 ✡Laḡannemo tauwaisumaḡa mainana a vaivaiyeba matabudi ai ḡemotidi bi kalinedi dididiginemoMaimaituwa lisinemo a laupali, “Bada saḡasaḡa guletim,tam galewa, dobu, nisa bi nopodimo mwali matabunakuna voiyedi. 25 Tama tamamai Deivida em taupaula,wala AluwaWaiyawemo kuna voiye te niga mainana i giu:‘Bai aubaina Eteni lavedi sa medimedi?Bai aubaina lavedi kampota sa yesiyesi?

Mba potana ba waibani geḡana.26 Dobu edi ḡaliḡalibona a miya moito

bi waibabada ḡesaudi nananakidi vaitedi ai ḡemotidite

Bada bi ena Buyobuyona sa wai ḡaviye.’27✡Giukauwa te, Alodi, Pontis Paelat, Islael lavedi bi kotaEteni lavedi nigamalagainemo aiḡemotidi bi em taupaulawaiwaiyawina Yesu kuna vinena buyobuyona ai ḡaviye.28 Bi tedi ai ḡemotidi bi bai matabuna tam em ḡailisimo✡ 4:24: Pot 20:11 ✡ 4:27: Met 27:1,2; Mak 15:1

Giugiukamaḡedi edi Kauwa4:2915Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:2bi em ogatala kuna wai aninena, luvanemo mainana avoiye. 29 Bi Bada, niganana edi giu wainainaila lisimaimokwa noḡoti bi kwa voiyemai te tama em taupaula giumlaudabatolamo ka giuwe. 30 Nimam kwa tuḡu te kwaiyawasana, mataila bi kauwa nananakidi kwa voiyedi emtaupaula waiwaiyawina Yesu isanemo.”

31 Laḡannemo pali i kovikovi ba gabu a waiḡemotidinai gusu. Bi matabudi AluwaWaiyawa i waiwanavudi bi tediMaimaituwa giuna laudabatolamo a giu nawe.

Tauwaisumaḡa edi ḡonaḡona a soiyedi32 ✡Tauwaisumaḡa matabudi nuwedi bi edi

noḡota ḡemota. Bi aiyai mote i giu te taunaḡa enaḡonaḡona, geḡa te matabudi awai sagu vivila. 33 Ḡomegiugiukamaḡedi ḡailisi vaitena Bada Yesu ena peki bi enakenamoito a giu nawe. Bi Maimaituwa sagu dididiginamatabudi i vitedi bi i kavisuvisudi.† 34 Bi ḡome moteaiyai mododimo bai i maluwabiye. Banina mabai doḡa bivanuwa lisidimo ba a kuneyedi bimane 35giugiukamaḡedia vitedi. Bi aiyai bai i malumaluwabiyena, mai a vitevite.

36 Maibena Diyousep tana Livai damna noponemo biSaiplasimo i tubuḡa bi giugiukamaḡedi awai isaisana Ban-abas. Isa Banabas banina ba Taulaibagi. 37Tana doḡa i waibadayena i kuneye bi manena i natome giugiukamaḡedi ivitedi.

5Ananaiyas bi Safila

1 Oloto isana Ananaiyas bi mwanena Safila, tedi edidoḡa ḡaubona a kuneye. 2 Bi tana mwanena vaitena ai✡ 4:32: Giu 2:44,45 † 4:33: Maimaituwa taukaiwatana ya kakavisuvisugulatedi: Ee mabai taukaiwatana sa vivile kauwedina.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:316Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:11anina te mane isuna a kaididi tedi aubaidi. Bi isunagiugiukamaḡedi a vitedi.

3 Bi Pita Ananaiyas i giuwena gado, “Bai aubaina Seitankunai anine te nopom i waibadae bi Aluwa Waiyawalisinemo kuna kaiyovu, tam doḡa kuna kunekuneyenamanena isuna kuna kaididi tam aubaim? 4Tammaso doḡakuna labe gwase, ee doḡa kuna kuneyenamulinemomanemaso kunakaididi. Bi bai aubainaniga kauwinanopommokunai nuwanoḡonoḡotae bi mainana kuna voiye? Tammote lava lisinemo ku kaiyovu bi geḡa te Maimaituwalisinemo kuna kaiyovu.”

5 Laḡannemo Ananaiyas mai giuna i vaivaiye, tana ikuluva bi i peki. Bi lava matabudi niga kauwina giunaa vaivaiyena a naila gulata. 6 Laḡannemo Ananaiyas ipekipeki ba, ḡome ewaewali a tava te a suma bi a avalinawe te a dobo.

7Tedi a taumiya laḡan ḡotona* temwanena Safila i tavabi mote i sibe te bai i tubuḡa. 8Ḡome Pita i waitalayenagado, “Ku giuwegu, doḡa kona kunekuneyena manena,niga taunana kamaina, ee?”

Bi Safila i giuna gado, “Emaso, mba taunana kamaina.”9 Bi Pita i giuwena gado, “Bai aubaina temi konai

anina bi Bada ena Aluwa konai laulubu? Lava mwanema dobodobona, tedi mataetamo sawai laba te tam kotavaitem sa avali nawem.”

10 Kamaina te Safila i waimaḡemoti te Pita kaḡepakanemo i kuluva bi i peki. Ḡome ewaewali a saḡavanuwemo bi a kita te waivini i peki. Kamaina bi a avalinawe bi mwanena diyanemo a dobo. 11 Bi Maimaituwaena dam lavedi matabudi bi lava matabudi niga giuna avaivaiyena ba a naila gulata.* 5:7: Inglis baibol noponemo i giu, 3 hours.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:1217Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:21Giugiukamaḡedi lava wapewapedi ai yawasanidi

12 ✡Giugiukamaḡedi mataila bi anisove kauwidi wape-wapedi a voiyedi lava lisidimo. Bi tauwaisumaḡamatabudi Solomon ena yoveyovemo awai ḡemotidi,13 bi lava ḡesaudi mote waisumeḡidi tedi tauwaisumaḡavaitedi waiḡemota a naile geḡa te lava matabudi aviviledi. 14 Olooloto bi waiwaivini Bada ai sumaḡe bia solasaḡa tauwaisumaḡa nopodimo te laḡan matabunatauwaisumaḡa iyevina i dididiga. 15 Tedi lava sidesidedia avali nawedi etamo te benamo bi duya dabedimo aikenedi. Tedi mai a voiyena banina Pita i natonatonawaguluna maso i taukonidi te a yawasana. 16 Lava kumnaḡesaudi Yelusalem diyana malagaidi vaitedi ai ḡemotidibi lava sidesidedi bi kota lava ḡesaudi aluwa geboge-bodi a sunesuneḡidina vaitedi a tavaitedi bi matabudi aiyawasanidi.

Giugiukamaḡedi a laukivigebogebodi17 Ḡome pilisi saḡasaḡa guletina bi ena lava Sadisi

wai babadidi vaitedi nopodi unula i wanavu. 18 BiGiugiukamaḡedi a panidi bi biliwelokomo a sivudi. 19 Bidudubalemo Bada ena aneya biliweloko mataetina ikaikamaḡe te i waidolidi a potiyovo bi i giuwedina gado,20 “Ko nawa Maimaituwa ena vanuwa ganakukunemoko moito bi yawasana valivaliuna matabuna lava kogiuwedi!” 21 Laḡan i sako bi giugiukamaḡedi a nawapali vanuwinemo, aneya i giugiuwedina mainana bi lavawailovelovedi ai tubu.

Laḡannemo pilisi saḡasaḡa guletina bi ena wai babadaḡesaudi bi Diu babadidi vaitedi bolu ai yogae bi a tavabolu vanuwinemo ai ḡemotidi. Bi tauyava a giukamaḡedibiliwelokomo, te maso giugiukamaḡedi ai dolidi.✡ 5:12: Giu 3:11

Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:2218Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:3222 Laḡannemo tedi biliwelokomo a tavatava ba

giugiukamaḡedimote a kitedi, taunana aubaina amunaḡabolu babadidi lisidimo bi bai i tubutubuḡana a kamaḡatibi a giuna gado, 23 “Biliweloko mataetina gudugudukauwena bi tauyava mataetamo a moimoito bi mataetake kaikaikamaḡe ba mote aiyai ḡome ke kita.”

24 Laḡannemo Maimaituwa ena vanuwa tauyavena edibada bi pilisi edi babada niga giuna a vaivaiye ba, tediai nuwanaina bi mote a sibe te bai ya tubuḡa. 25 Ḡomelava ḡemota i tava bi i giuwedina gado, “Olooloto bili-welokomo kona sivusivudina, tedi niganana Maimaituwaena vanuwemo a moito bi lava sa wailovelovedi.”

26 Ḡome pali vanuwina tauyavena edi bada vaitena anawa bi giugiukamaḡedi a natomedi. Bi mote a egelidibanina lava a nailedi, male sa lauḡakimidi.

Giugiukamaḡedi Bolu babadidi matedimo mote giu anaile

27 Tedi giugiukamaḡedi a natomedi Bolu babadidi li-sidimo bi pilisi edi bada i wai talavitavitaledi. 28 ✡Bi igiuwedina gado, “Tama ke giu vavasaḡemi te temi motemaso niga olotona isanemo kowailovelove. Bi geḡa te emiwailovelove kaikana Yelusalem nopona i waiwanavu. Bitemi ko giugiuwemai te niga lavana ena pekiwavuna tamake avali.”

29Bi Pita giugiukamaḡediḡesaudi vaitedi giu aimunenagado, “Tama Maimaituwa ka voteyateyae mote lava.30Temi Yesu kolosi modonemo konai peki bi tamatamadaedi Maimaituwa pekimo i ka kenamoito munaḡe. 31✡Tekataiyanemo i waimiyeninaḠalibona bi Tauwaiyawasana.Te Islael lavedi nopodi ya vitaledi te sa laukuvasabi edi gebogebo ya noḡotikamaḡedi. 32 Tama niga✡ 5:28: Met 27:25 ✡ 5:31: Giu 2:33

Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:3319Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:41kauwidi matamaimo ke kitekitedina ka giugiu nawe, kotamabai Maimaituwa Aluwa Waiyawa i vitevitedina tedi savovoteyeteye.”

Gamaliel ena lava i giuwainoḡotidi33 Laḡannemo Diu babadidi niga giuna a vaivaiye

ba tedi nuwedi i medi gulata bi a ḡoeḡoena maso aipekidi. 34 Bi Palisi ḡemota isana Gamaliel, tana waiḡaketauwailovelovena bi lava matabudi tana a vivivile, tanapoudimo i miya moito bi tauyava i giu vavasaḡedinagado, “Pita bi Diyon ko giuwedi sa potiyovo doḡamolaḡan watiḡena. 35 Tana i giuna gado, Islael babadimi,ko kita kauwa kaka niga lavedi lisidimo bai ko voiye.36 Dolinemo mainana oloto isana Tadiyas i moito saḡabi i giu te tana bena kage lava dididiga bi lava wapana400 a kaiwata. Bi laḡannemo tana ḡaviḡaviyidi ai pekibi taukaiwatana a dabalala bi bai matabuna i lautautau.37 Bi tana mulinemo, kota Galili olotona isana Diudas konoḡoti. Mba laḡannemo Loumgabemanina lava a iyeiyev-idi bi imoitosaḡa te lava kumna iai waietadoliyedi. Bi tanavaitena ḡaviḡaviyidi ai peki bi taukaiwatana matabudi ainawa ḡemoḡemota.

38 “Taunana aubaina niganana yà giugiuwemi te nigalavedi lisidimo mote bai koma voiye. Bamoda edinoya lava lisinaḡa i natona ba, noyana ya lautautau.39 Bi bamoda Maimaituwa lisinaḡa i natona ba moteḡemoḡemotina niga lavedi koma giu waitautaudi bamodatemi Maimaituwa kowai ḡaviye.” Kamaina bi mba baba-didi Gamaliel ena giu ai anine bi a kaiwata.

40 Ḡome tauyava giugiukamaḡedi a ka valagetimunaḡedi bi madamo a kwapudi bi a giu vavasaḡedite maso mote Yesu isanemo a giu munaḡa, kamaina bia kita kamaḡedi te a nawa. 41 Ḡome giugiukamaḡedima nuwavisudi bolu vanuwina a potiyovo kamaḡe bi a

Giugiukamaḡedi edi Kauwa5:4220Giugiukamaḡedi edi Kauwa6:7nawa banina Maimaituwa i vinedi te tedi kamaina te sainuwatoi Yesu isana aubaina. 42 Bi laḡan matabuna palivanuwinemo bi lava edi vanuwa nopodiḡa giu visuvisunawailovelovena mote a kaisako bi a laulauguguya te Yesutana Vinevine Kamaḡena.

6Taupaula 7 a vinedi

1 Mba laḡandimo tauwaikaiwatana iyevina i saḡasaḡa.Bi tauwaisumaḡa Gulik kalinana taugiuwena a moito teDiu Ḡibulu taugiuwena a giuvitavitaledi. Banina Gulikiwape mote a kita kauwedi kani soiyenemo.* 2 Taunanaaubaina tauwaikaiwatana 12 tauwaisumaḡa a yogedi atava ai ḡemotidi bi a giuwedina gado, “Mote i visu tekani soiyenemo ka soisoi kauleya bi Maimaituwa giunalauguguyaena ka kaisako. 3 Taunana aubaina, ema lavawaisumeḡimi ko kita te olooloto 7 sibe lavedi bi Aluwai waiwai wanavudina ko vinedi te tama niga noyana kavitedi te sai badaye. 4 Bi tama kamaina te Maimaituwagiuna ka lauguguyae bi pali ka kaididi.”

5Ḡome giugiukamaḡedi edi giu, lavamatabudi ai anine.Kamaina bi Stivin, waisumeḡina bi Aluwa Waiyawa i wai-wai wanavuna a vine. Bi ena lava ḡesaudi ba: Filip, Poko-las, Nikano, Timon, Pamenas bi Nikolas. Nikolas tana baEteni, Entiyok olotona biwala iwaila Diu. 6Tauwaisumaḡaniga oloolotodi 7 ai doli natomedi giugiukamaḡedi li-sidimo. Bi giugiukamaḡedi nimedi olooloto 7 dabedimoa sivudi te a laupali.

7 Kamaina bi ḡome Maimaituwa giuna i tuwa. Bitauwaikaiwatana iyevina Yelusalem noponemo i wapa* 6:1: Teteka labena (table). Niga banina ba kani soiyena waibadayena eemane labena waibadayena, Gulik giuna table banina ba banika.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa6:821Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:1kasaḡe. Bi pilisi wapewapedi vaitedi a nato Yesu enakauwa a wailovelovena ai sumaḡe.

Stivin a pani8 Maimaituwa Stivin i ka visuvisu bi ḡailisi i vite te

anisove kauwidi bi mataila i voivoiyedi lava lisidimo. 9 Bigeḡa te Diu lavedi ḡesaudi Stivin a giu vitavitale, tediba bolu vanuwina isana Waitaupaula yababa i kovi lavedi.Tedi ba Diu lavedi mabai Sailin, Aleksandiliya, Silisiya biEisiya plovinsina lavedi. Tedi Stivin vaitena waikagiu aitubu. 10 Bi geḡa te Aluwa Waiyawa nuwauyauya Stivini vite bi i gagagaliyena mote ḡemoḡemotina te masoa lauyovoḡe. 11 Taunana aubaina tedi kandavonemoolooloto ḡesaudi a gwayedi te kaiyovumo sa giuna gado,“Tama ke vaiye te Stivin Mousis bi Maimaituwa i giuwaiyovoyovodi.” 12 Niga giudimo lava, waibabada biwaiḡake tauwailovelovena a ka medimedidi. Kamaina bitedi Stivin a pani bi ai doli nawe bolu babadidi lisidimo.13Ḡome tedi giu kaikaiyovudimo lavaḡesaudi a giuwedi tesa giuna gado, “Niga lavana ke vaiye te tana Maimaituwaena vanuwa bi ena waiḡake Mousis i vitevitena laḡanmatabuna i laulauyovoḡedi. 14 Tama ke vaiye te i giunagado, ‘Niga Nasalet Yesuna male pali vanuwina yakagebogebo bi Diu edi vaivai Mousis i vitevitemaina yavitaledi.”

15 Tedi mabai bolu babadidi a miyamiyana Stivin akitakitadidi bi kitana i nuwavitala maibena aneya.

7Stivin Diu babadidi matedimo i lauguguya

1 Pilisi saḡasaḡa guletina Stivin i wai talayena gado,“Niga lavedi bai sa giugiuwena ba giukauwa, ee?”

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:222Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:92 ✡Bi Stivin edi giu i waimunena gado, “Tamatamagu

bi tuwatuwaḡagu bai yà giuwena ko vaiye. MaimaituwanamanamalinawalaMesapotomiyamoEiblaḡam lisinemoi laumaḡata, muliḡa kaka i nawa Alanmo i miya.

3 “Bi Maimaituwa Eiblaḡam i giuwena gado, ‘Emdobu bi em lava kwa gosedi bi dobu tagu yài lovem-nemo kwa nawa.’ 4 ✡Kamaina bi ena dobu Mesapo-tomiya i gose bi i nawa Alanmo i miya. Ḡome tamanai peki mulinemo, Maimaituwa Eiblaḡam i giukamaḡeniga dobunemo niganana ta miyamiyanemo. 5 ✡Mbalaḡannemo Maimaituwa mote doḡa ḡaubona niga ḡomei vite. Bi Maimaituwa i giuwapa te laḡan muliḡa tanabi ena tubulelesa ya vitedi. Avena te Eiblaḡam motei wainatuna bi yaḡolo te Maimaituwa lisinemo i sauga.6✡Maimaituwa i giuwena gado, ‘Em tubulelesa kaka walidobumo sai taupaula yababa. Bi kwalabu 400 nopodimomba dobuna lavedi kaka em tubulelesa sa voiyedi te sainuwatoitoi. 7 ✡Bi mba dobuna lavedi aubaidi sa waitaupaula yababana kaka yà kovoḡidi. Bi muliḡa kaka emtubulelesa mba dobuna sa gose kamaḡe bi sa nato nigadobunemo bi sa lauduneyegu.’ 8✡Mba ḡomeMaimaituwakwapibwali ena waianina Eiblaḡam i vite. Bi laḡannemoAisik i tubuḡa, laḡan 8 mulidimo Eiblaḡam kwapibwali ivoiye Aisik lisinemo. Bi kota Aisik natuna Deikap lisinemoi voiye. Bi Deikap natunatuna 12 lisidimo kota mainana ivoiye. Niga lavedi edi tubulelesa ba tada.

9 ✡“Deikap natunatuna tasidi Diyousep a unule, tau-nana aubaina tana a kune kamaḡe Idip lavedi lisidimote yai taupaula yababa. Bi geḡa te Maimaituwa tana✡ 7:2: Pak 12:1 ✡ 7:4: Pak 12:4 ✡ 7:5: Pak 12:7, 13:15, 17:8 ✡ 7:6:Pak 15:13,14 ✡ 7:7: Pot 3:12 ✡ 7:8: Pak 17:10-14, 21:2-4, 25:26,29:31—35:18 ✡ 7:9: Pak 37:28, 39:2,21

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:1023Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:21vaitena, 10 ✡taunana aubaina ena pilipili matabudimo isagu. Maimaituwa Diyousep nuwauyauya i vite bi enayawasanamo Idip ḡalibonana nuwana i laukwasili. Tau-nana aubaina ḡalibona, Diyousep waibada i vite te Idipdobuna matabuna bi ena vanuwa nopona i waibadae.

11 ✡“Kamaina bi Idip bi Keinan dobudi matabudi go-mala i ka gebogebodi bi wainuwatoi dididiga i tubuḡa.Bi eda magula mote bamo kani a banavi. 12 LaḡannemoDeikap i vaiye te Idipmo kani, tana natunatuna edamagu-magula i giukamaḡedi. Tedi mote ḡome nawenawedi bigeḡa te a nawa. 13Bi kota edi nawawailabunemoDiyousepi kamaḡati munaḡe tuwatuwaḡana lisidimo. Ḡome kakaIdip ḡalibonana Diyousep ena vanuwa lavedi i sibedi.14✡Diyousep tamana Deikap bi ena vanuwa lavedi wapedi75 edi giu i giukamaḡe te sa nato Idipmo. 15 ✡Kamainabi Deikap i nawa Idipmo, ḡome tana bi natunatuna amiyamiyana eete a peki. 16 Bi tubuḡidi a munaḡedi teSekemmo tauyewamo a sivudi wala Eiblaḡam manemo igimegimelina Ḡema natunatuna lisidimo.

17 ✡“Laḡan i watiwatiḡe te Maimaituwa Eiblaḡamlisinemo bai i giugiuwapana ya tubuḡa. Bi Idip noponemoeda lava Islael lavedi iyevina i wapa gulata. 18 Kamainabi lava ḡesau i waiḡalibona Idipmo. Niga lavana moteDiyousep i sibe. 19✡Bi niga ḡalibonana eda magumagulai laukivi gebogeboyedi bi i egelidi te natunatudi meye-meyedi doḡamo a sivu yovoḡedi te sa peki. 20 ✡Mbalaḡannemo Mousis i tubuḡa bi tana gomana mulemule-lena Maimaituwa matanemo. Nawalai faiona tinana bitamana edi vanuwemo a labe. 21 ✡Bi laḡannemo mote✡ 7:10: Pak 41:39-41 ✡ 7:11: Pak 42:1,2 ✡ 7:14: Pak 45:9,10,17,18✡ 7:15: Pak 46:1-7, 49:33 ✡ 7:17: Pot 1:7,8 ✡ 7:19: Pot 1:10,11,22✡ 7:20: Pot 2:2 ✡ 7:21: Pot 2:3-10

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:2224Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:34ḡemoḡemotina te maso a labe, tana a sako yovoḡe. Biḡalibona natuna waivinina i vai, te i ḡamo bi i wai natunemaibena natu otina. 22 Bi tana Idip edi nuwauyauyamoai lovelove. Tana ena giumo bi ena kauwemo lavaḡaiḡailisina i tubuḡa.

23 ✡“Laḡannemo Mousis ena kwalabu 40 a kovi bi iḡoe te ena lava Islael ya vakitedi. 24 Bi Mousis i kita teIdip lavana i miya moito te Islael olotona i katikati vunu.Ḡome tana ena tau mulinemo i moito bi biwana i vai teIdip lavana i lai peki. 25 Bi Mousis i wainoḡota te enalava otidi maso a sibe te Maimaituwa yai etadoliye tetana kaka ena lava yai yawasanidi bi geḡa te tedi motea sibe. 26 Bokina mainana i kita te ena lava Islael labua waiḡasiḡasi. Kamaina bi Mousis i nawa i katautaudibi i giuwedina gado, ‘Ei, mba em tau bai aubaina kowaikaḡasiḡasi?’ 27 Ḡome oloto ena tau i laulaugulatenaMousis i bibini bi i giuwena gado, ‘Tam aiyai waibada ivitem bi kwa waibadaemai bi kwa etaetalemai? 28 Tammaḡo Idip lavana kuna lai peki, mai niganana tagu kwa laipekigu, ee?’ 29 Laḡannemo Mousis niga giuna i vaivaiyeba tana i naila i nawa Midian. Ḡome i miyana maibenatautavatava bi natunatuna oloolotodi labu.

30 ✡“Kwalabu 40 a kovi mulidimo kalakalalelemo oyaSainai diyanemo, kai tomboluna, vavavannemo aneya ilaumaḡata Mousis lisinemo. 31 Laḡannemo nigamai ikitakita ba i tava. Kamaina bi i nawa diyanemomaso i kitakaukauwena mba Bada kalinana i vaiyena gado, 32 ‘Tagutaunana em magumagula Eiblaḡam, Aisik bi Deikap ediMaimaituwa.’ Mousis naila i kagusugusu bi mote i waikitamunaḡa. 33 Kamaina bi Bada, Mousis i giuwena gado,‘Em kaḡe suma kwa kaikamaḡe. Banina mba gabunemokwa moimoitona ba doḡa waiyawa. 34 Tagu egu lava edi✡ 7:23: Pot 2:11-15 ✡ 7:30: Pot 3:1-10

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:3525Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:42wainuwatoi Idipmo e kita bi kota edi lauaiyoi e vaiye. Bitagu e yovona ba yài yawasanidi. Taunana aubaina kwanato bi niganana yà giukamaḡem kwa munaḡa Idipmo.’

35 ✡“Mousis tana taunana dolinemo Islael lavedi adaboke bi a giuwena gado, ‘Tam aiyai ḡailisi i vitem bi kwawaibadaemai?’ Tana taunana Maimaituwa i giukamaḡete lava ya kapotiyovodi bi yai etadoliyedi, aneya kaitomboluna vavavaninemo lisinemo i laulaumaḡatana enasagumo. 36 ✡Islael lavedi Idipmo i kapotiyovodi bianisove kauwidi bi mataila Idipmo i voiyedi. Bi kota NisaSabasabanemo bi kalakalalelemo kwalabu 40 nopodimo.37 ✡Mousis Islael lavedi i giuwedina gado, ‘Maimaituwakaka taugiuwatana ḡemota nopomimo ya vine bi yagiukamaḡena lisimimo maibena tagu.’ 38 ✡Bi tana tau-nana kalakalalelemo Islael lavedi, vaitedi ai ḡemotidi.Tana ḡome eda magumagula vaitedi bi kota Mousis oyaSainai dabanemo yawasana giuna aneya i giuvite te iwaidama lisidemo. 39 Bi geḡa te eda magumagula motekalinana a voteyateyae. Tedi a daboke bi aḡoeḡoenamasoa munaḡa Idip. 40 Taunana aubaina Elon a giuwena gado,‘Ema maimaituwa kwa voiyedi te sai etadoliyemai. NigalavanaMousis Idipmo i ka potiyovoda bi tadamote ta sibete bai lisinemo i tubuḡa?’ 41 Kamaina bi tedi koikoitaua voiyena kitana maibena kau natuna. Bi koikoitau avoivioyena lisinemo a soi, a lausewasewa bi a vivivile.42 Taunana aubaina Maimaituwa i miyatautauliyedi bi ikita kamaḡedi te kipola, suwala bi nawalai galewemoa laulauduneyedi, maibena taugiuwatana edi bukamo agilugilumina mainana. Ḡome Maimaituwa i giuna gado,‘Islael lavemi, wala kwalabu 40 kalakalalelemo

kona miyamiyana ba mote✡ 7:35: Pot 2:14 ✡ 7:36: Pot 14:21; Nam 14:33 ✡ 7:37: Wai 18:15,18✡ 7:38: Pot 19:1—20:17

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:4326Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:49tagu lisigumo ko laulausewasewa.

43 Bi temi mba maimaituwa Molek ena kapekona ava'avali waibabali.

Bi kota kipola maimaituwana Lafen aluwinakona ava'avali waibabali.

Temi mba mwalidi kona voiyedibi kona laulauduneyedi.

Taunana aubaina yà giukamaḡemite emi dobuko potiyovo kamaḡebi Babilon mulitaulinemo ko nawa.’

44 ✡“Kalakalalelemo eda magumagula Maimaituwamayavaina kapena a ava'avali nawe. Bi a voiyena babainewa Maimaituwa Mousis i giugiuwena mainana. Bikota kitana bainewa i wailovena mainana luvanemoi voiye. 45 Laḡan muliḡa Diyosuwa eda magumag-ula i wai etadoliyedi ḡaviya noponemo bi lava mbadobudimo miyemiyedi Maimaituwa i kwavi waipotiy-ovodi te dobuna a vai, lava niga ḡome a miyamiyanalisidimo. BiMaimaituwamayavaina kapena a avali tavaiteniga dobunemo Maimaituwa ani laudunena bi ḡome i ke-nana eete Deivida ena waibada saugina. 46✡Maimaituwa,Deivida nuwana i vai. Bi Deivida, Maimaituwa i waibaḡate maso i waianine bi pali vanuwina i ḡala, Deikap enatubulelesa edi ani laudune. 47 ✡Bi geḡa te Solomonpali vanuwina i ḡala Maimaituwa aubaina. 48 Bi kotaMaimaituwa saḡasaḡa guletina mote lava vanuwa aḡaleḡaledina nopodimo ima miyamiya. Taugiuwatananiga mainana i giu:49 ‘Mala egu ani miya

bi dobu kaḡegu ani waitupamoitona.Vanuwa bainewa kitana kwa ḡala aubaigu?

Ee bamo egu vanuwa ani waiyawasi?✡ 7:44: Pot 25:9,40 ✡ 7:46: 2 Sam 7:1-16 ✡ 7:47: 1Ḡali 6:1-38

Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:5027Giugiukamaḡedi edi Kauwa7:6050 Tagu mote mwali matabudi malamo

bi dobumo nimagumo e voiyedi?’ ”51 Stivin yaḡolo ena giu ya nawenawe, “Temi nopomi

ḡaiḡaidi, beyemi a pota bi kona laukasaḡaiḡai moteMaimaituwa giuna koma vaivaiye. Maibena emimagumagula. Temi sauga matabuna Aluwa Waiyawako laulaukasaḡaiḡaiye. 52 Emi magumagula walataugiuwatana matabudi a laukivigebogeboyedi bi aipekidi. Tedi ba lava didimanina ena nato a giugiuwata. Bilaḡannemo i tavana ba temi kona kaisoluḡe bi konai peki.53 Maimaituwa ena waiḡake aneya i vitedi bi a natomeeda magula lisidimo bi temi mote ko kaiwata.”

Stivin ḡakimemo ai peki54 Laḡannemo Diu babadidi Stivin ena giu a vaivaiyedi

ba a medi gulata lisinemo bi mwakedi a sanadididi.55 Stivin Aluwa Waiyawa i waiwanavu bi i wai kita saḡamalamo te Maimaituwa namalina bi Yesu, Maimaituwakataiyanemo i moimoitona i kita. 56 Kamaina bi Stivini giuna gado, “Koi kita, tagu mala nuwa wasana e kitabi Maimaituwa kataiyanemo Tana Taunana Natuna yamoimoito.”

57 Niga giudi a vaivaiyedi ba beyedi a sula gududi bimatabudi ai lasa te velau Stivin a dubutawi. 58 Tedi asolu nawe malagai mulitaulinemo bi ḡome a lauḡakimi.Bi tauwaiwavu edi gala a lolodi bi oloto ewalina isanaSol* kaḡe pakanemo a sivudi te ya labedi. 59 LaḡannemoStivin a laulauḡakimi ba tana i laupalina gado, “BadaYesu,aluwigu kwa vai!” 60 Kamaina bi tuwapekana i waitupag-waliḡe bi kalinana dididiginemo i binauna gado, “Bada* 7:58: Sol muliḡa isana Pol, Yesu ena tauwaikaiwatanalaukaina.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:1-228Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:8niga lavedi edi gebogebo kwa noḡotikamaḡe.” Stivin nigagiuna i vato mulinemo te i peki.

8Tauwaisumaḡa laukivigebogebo a banavi

1-2 Bi Sol ena waianina Stivin ai peki.Diu babadidi Stivin a laipeki mulinemo, olooloto

tauwaisumaḡa Stivin a ḡabe gulate bi a avali nawetauyewamo a sako. Mba laḡaninemo kota Yelusalemmolaukivigebogebo dididiga tauwaisumaḡa lisidimo itubuḡa. Te tauwaisumaḡa matabudi a dabalala bi anawa Diudiya bi Sameliya plovinsidi nopodiḡa. Bigiugiukamaḡedi taudiḡa Yelusalemmo a miya gwasa.3 ✡Ḡome Sol lava i lauegelidi te Maimaituwa ena damlaukivigebogeboyedi ai tubu. Tedi a nawa vanuwa bivanuwa bi tauwaisumaḡa oloolotodi bi waiwaivinidi asolu yovoḡedi te biliwelokomo a sivusivu nawedi.

Filip Sameliyamo i lauguguya4 Tauwaisumaḡa a dabadabalalana a nawa malagai te

malagai bi Yesu giuna visuvisuna a lauguguyae. 5 Bi Filipi nawa malagai dididigina Sameliya dobuna noponemo biVinevine Kamaḡena giuna visuvisuna i lauguguyae lavalisidimo. 6 Laḡannemo lava kumdi Filip ena lauguguya avaivaiye bi anisove kauwidi a kitekitedi ba tedi matabudiena giu a vaiye kaukauwe. 7 Banina Filip lava nopodimoaluwa gebogebodi i kwavi vaidi bi ma galalidi a potiy-ovo. Bi kota lava wapewapedi tunipekipekidi bi kaḡenuwakududi iwaiyawasanidi. 8Taunana aubaina lavambamalagaina dididiginemo ai nuwavisu gulata.

Saimon taubwalabwalau✡ 8:3: Giu 22:4,5, 26:9-11

Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:929Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:219 Sameliyamo oloto isana Saimon walaka

bwalabwalauna miyamiyana, Sameliya lavedi matabudiena bwalau kauwidi i voivoiyedina a sovesove. Bi iseḡaseḡala te lava dididiga. 10 Bi lava yababa te lavanananakidi mataudi kalinana a vaivaiye kauwe bi a giute, “Maimaituwa ena ḡailisi dididiga lisinemo.” 11 TediSaimon kaiwatana walaka ai tubu bi ena bwalaumo lavai wai soveyedi. 12 Bi Laḡannemo Filip Maimaituwa enawaibada bi Yesu isana i laulauguguyae ba olooloto biwaiwaivini ai sumaḡa bi i kabuludi. 13 Bi Saimon vaitenai waisumaḡa bi i kabulu. Ḡome Filip ena ani nawamo ikaiwata. Bi Filip anisove kauwidi bi mataila i voivoiyedinaSaimon i kitedi bi i sovesoveyedi.

14 Laḡannemo giugiukamaḡedi Yelusalemmo a vaiye teSameliya lavedi Maimaituwa giuna ai sumaḡe, tedi Pita biDiyon a giukamaḡedi lisidimo. 15-16 Banina tedi yaḡolomote Aluwa Waiyawa i yovo tauwaisumaḡa valivaliudilisidimo. Bi tedi ba Bada Yesu isanemo a kabulu otiḡedi.Laḡannemo Pita bi Diyon a tava lisidimo ba aubaidi alaupali te Aluwa Waiyawa sa vai. 17 Kamaina bi Pita biDiyon nimedi tauwaisumaḡa dabedimo a sivudi bi AluwaWaiyawa a vai.

18 Bi laḡannemo Saimon i kita te giugiukamaḡedinimedi tauwaisumaḡa dabedimo a sivudi te AluwaWaiyawa a vai. Ḡome Saimon mane i waiyoyo Pita biDiyon lisidimo 19 bi i giuwedina gado, “Niga ḡailisina kotako vitegu te aiyai dabanemo nimagu yà sakona ba AluwaWaiyawa ya vai.”

20Bi geḡa te bi Pita i giuwena gado, “Tammale emmanevaitena ko nawa kai kalakalatinemo. Banina tam kunanoḡoti teMaimaituwa ena puyo benamanemo kwa gimeliee! 21 Tam mote Maimaituwa i waianinem te tama emanoyamo kwa saḡa banina nuwapoum mote i didimana

Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:2230Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:31Maimaituwa matanemo. 22 I visu te mba em noḡotidigebogebodi kwa kuvesidi bi kwa laupali Bada lisinemo teem gebogebomale ya noḡoti kamaḡedi. 23Banina e kitamte kuna unula gulata lisimaimo bi em noḡota gebogebodisa waibadaem.”

24 Kamaina bi Saimon i giuwena gado, “Aee aubaigu kolaupali Bada lisinemo te bai kuna giugiuwena lisigumomote mainana ima tubuḡa.”

25Ḡome Pita bi Diyon edi waisumaḡa a giuwedi bi BadaYesu giuna visuvisuna a lauguguyae. Mulinemo tedi amunamunaḡa Yelusalemmo ba Sameliya malagaidiḡa giuvisuvisuna a laulauguguyae.

Filip bi Itiopiya badana dididiga26 Kamaina bi Yelusalemmo Bada ena aneya Filip i

giuwena gado, “Kwa vononoḡa bi kwa yovo kwa nawayalousa yawaninaḡa. Tam eta Yelusalemmo bi i yovo inawa Gasa taunana kwa kaiwata.” (Mba etana i pupuaubaina lava mote sima kaikaiwata). 27 Ḡome Filip imodina i nawanawa etamo te Itiopiya olotona i banavibi olotona ba waibadana dididiga, ḡalibona waivininaisana Kandeke ena mane taulabena. Niga olotona inawa Yelusalemmo laudune aubaina, 28 bi ena seliotmoi munamunaḡa ba etamo taugiuwatana Aisaiya ena bukai iyeiyevi. 29 Kamaina bi Aluwa Waiyawa Filip i giuwenagado, “Kwa nawa noi seliyotina diyanemo kwa moito.”30 Bi ḡome Filip i velau seliot diyanemo bi i vaiye te olo-tona taugiuwatanaAisaiya ena buka i iyeiyevi. Kamaina biFilip i waitalayena gado, “Bai kwa iyeiyevina banina kwasibesibe ee geḡa?”

31 Bi olotona ena giu i waimunena gado, “Bainewa yàsibe? Walitau ya giuwailovelovegukaka yà sibe.” Kamaina

Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:3231Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:39bi olotona Filip i giuwe te i valageta ena seliotimo bidiyanemo i miya.

32✡Bi olotona Aisaiya ena bukamo i iyeiyevina ba nigamainana i giu:“Lava tana ai doli nawe

bi sa vununa maibena sipu.Bi kota maibena sipu lauewalina

laḡannemo kapalina a bwalibwali,ba tana i miya moimoisili

bi mote bai i giuwe.33 Laḡannemo a ka gebogebo gulate,

tana mote aubaina i giu ḡaiḡailisi.Mote aiyai kaka ena tubulelesa

ima giuwata.Banina ena yawasana dobumo ba damona.”34 Ḡome Itiopiya badana Filip i waitalayena gado, “Aegoma, ku giuwegu, taugiuwatana aiyai ya giugiuwe, tanataunaḡa ee, lava ḡesau?” 35 Kamaina bi Filip, Aisaiyaena bukamo giugiuna ḡemotinemo giu i waitubu bi Yesugiuna visuvisuna giu wailovelove i wai tubu. 36-37 Tedi anawanawa etaḡa te gaubemo a tava bi Itiopiya badana igiuwena gado, “Ei, gauba nove, tagu kamaina te yà bulubai ya ka pilipiligu?”* 38 Kamaina bi ena seliot tauve-lauyena i giuwe te imoito bi tana bi Filip a nawa gaubemo.Ḡome Filip Itiopiya badana i kabulu. 39 Laḡannemogaubemo a lovolovo tava ba Bada Aluwina i waimaḡemotite Filip i avali nawe. Bi Itiopiya olotona mote Filip ikita munaḡe. Bi tana ma yasisina i gelu i nawa baninaMaimaituwa i waiyawasani.✡ 8:32: Ais 53:7,8 * 8:36-37: Kulikulidi wadubodi ḡesaudimonigamai a giu, Tam bamoda nuwam tabutabunemo kwaisumaḡana ba yà ka bulum.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa8:4032Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:940 Filip bainewa te Adotasmo i laumaḡata. Tanamalagai

matabuna nopodiḡa i nawa bi giu visuvisuna i laulau-guguya nawena eete Seseliyamo i tava.

9Sol ena yawasana i vitale

1 Mba laḡandi nopodimo Sol yaḡolo te nuwana i medigulata bi i giu te Bada ena tauwaikaiwatana yai pekidi.Taunana aubaina i nawa pilisi saḡasaḡa guletina lisinemobi 2 i waibaḡa te pepa ya kulidi Diu edi bolu vanuwidibabadidi aubaidi Damaskas malagainemo. Tedi masomba pepedi a iyevidi bi Sol ai anine te olooloto biwaiwaivini Yawasana Etana taukaiwatana maso i panidibi i natomedi Yelusalemmo. 3 Kamaina bi Sol i nawaDamaskas malagaina diyanemo i tavatava ba yanayanawai matakanikanina malamo i wai maḡemoti te Sol iyana kwaivivili, 4 bi i kuluva doḡamo i talaḡa. Bi kalinagalewemo i vaiyena gado, “Sol, Sol bai aubaina kwa laulaukivigebogeboyegu?”

5 Sol i waitalana gado, “Tam aiyai, Bada ee!”Bi Yesu i giuna gado, “Tagu Yesu, tagu taunana kwa

laulaukivigebogeboyegu. 6 Yaḡiyaḡina kwa moito makaibi kwa nawa malagai dididiginemo bi ḡome sa giuwem tebai kwa voiye.”

7 Olooloto Sol vaitena a nawanawana, ḡome a taumoimoito giu geḡa banina tedi kalina a vaiye bi moteaiyai a kita. 8 Ḡome Sol i miya moito bi gado yai kita bamatana i wai dudubala bi mote bai i kita. Kamaina binimanemo a kabi bi ai wai doli nawe Damaskas. 9 Bi mamatapotapotana i miyana laḡan faiona a kovi, mote bai ikani bi i tego.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:1033Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:1910Damaskas noponemo tauwaikaiwatana ḡemota isana

Ananaiyas i miyamiya. Bi wailove i kita Bada i laumaḡatabi i giuwena gado, “Ananaiyas.”

Bi ena giu i waimunena gado, “Bada, tagu niga.”11 Ḡome Bada i giuwena gado, “Kwa modina kwa nawa

eta sa wai isana, Eta Didimanina. Mba ḡome Diudasena vanuwemo kwa tava bi kwai talana Tasis olotonaisana Sol aubaina, tana ḡome niganana ya laulaupalilisigumo. 12 Bi wailove i kita te oloto isana Ananaiyas yanatonato lisinemo te nimana dabanemo ya sivudi bi yaikita munaḡa.”

13 Ḡome Ananaiyas ena giu i waimunena gado, “Bada,lava wapewapedi mba olotona ena kauwa a giuwegu, tetana taukaiwatam Yelusalemmo i kaka gebogebodi. 14 Bipilipilisi edi babada ḡailisi a vite te i nato Damaskasmo tetaulauduneyem matabudi ya panidi.”

15 Bada, Ananaiyas i giuwena gado, “Kwa nawa baninatagu niga olotona e vine te egu noya ya voiye bi isaguya giuwaimaḡati, Eteni lavedi bi ḡaliḡalibona bi Islaellavedi lisidimo. 16 Bi tagu yài love te bainewa wainuwatoidididiga ya banavi tagu isagu aubaina.”

17 Kamaina bi Ananaiyas i nawa vanuwemo i valageta.Te nimana Sol dabanemo i sako bi i giuwena gado, “Vale-tigu Sol, etaḡa kuna natonato bi Bada Yesu lisimmo ilaulaumaḡatana, taunana i giukamaḡegu te tam kwai kitamunaḡa bi Aluwa Waiyawa yai wanavum.”

18 Laḡannemo Ananaiyas nimana Sol dabanemo isakosako ba maḡemota mwali kitedi maibena iyanavevedi matanemo a kuluva bi matana i layana munaḡa,moito bi Ananaiyas Sol i kabulu. 19 Kamaina bi Sol kani ikani te ena ḡailisi i vai munaḡe.

Sol Damaskasmo lauguguya i waitubu

Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:2034Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:30Sol Damaskasmo tauwaikaiwatana vaitena a

taumiyamiya laḡan visa. 20Ḡome bolu vanuwidiḡa i nawabi lauguguya i waitubuna gado, “Yesu tana MaimaituwaNatuna.”

21 Ḡome tedi mabai a vaivaiyena ba a tagugu bi aigiugiuna gado, “Niga olotona tana taunana Yelusalemnoponemo Yesu tauwaisumaḡena i kaka gebogebodi. Biniganana i tava niga ḡome bi tauwaisumaḡa ya paninawedi Yelusalemmo pilipilisi edi babada lisidimo.” 22 Bigeḡa te Sol ena lauguguya i ḡailisi gulata bi i kamaḡatikauwe te Yesu tana Maimaituwa ena Vinevine. Bi Diulavedi Damaskasmo miyemiyedi mote ḡemoḡemotina teSol vaitena sai kagiu.

23 Laḡan wapawapa a kovi mulidimo Diu lavedi ḡomemiyemiyedi ai ḡemotidi bi Sol kana pota a yesi te masoai peki. 24 Bi geḡa te lava ḡesaudi Sol a tainuwatau. BiDiu lavedi suwala bi dudubala tedi malagai ganakukunamataetina a yaveyave te Sol maso i laupotiyovo bi aipeki. 25 Taunana aubaina dudubala ḡemota Sol enalava kaikaiwatana dou noponemo a suveki bi ganakukukoiyavusinemo ai dawe yovoḡe.

26 Laḡannemo Sol Yelusalemmo i tava bi i ḡoe te masotauwaikaiwata vaitedi aiḡemotidi bi tedimatabudi a nailebi mote ai sumaḡe te tana tauwaikaiwatana ḡesauna.27Kamaina bi Banabas, Sol i waidoli nawe giugiukamaḡedilisidimo bi i giuwedi te bainewa Sol i nawanawa Damaskasbi etamo Bada lisinemo i laumaḡata. Bi kota i giuwedi teSol bainewa Damaskasmo ma laudabatolana Yesu isana ilauguguyae. 28Ḡome Sol tauwaikaiwatana vaitena a miyabi Yelusalemmalagainanoponaḡama laudabatolanaBadaisana i laulauguguya nawe. 29 Bi kota Diu lavedi Gulikkalinedi taugiuwena vaitedi ai kagiu bi a wai saḡasaḡa.Bi tedi a ḡoeḡoena maso Sol ai peki. 30 Bi laḡannemo

Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:3135Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:39tauwaisumaḡa a vaivaiye ba tedi Sol ai doli nawe Seseliyabi a giukamaḡe i nawa Tasis.

31Mba laḡandimoMaimaituwa ena dam lavedi Diudiya,Galili bi Sameliya dobudimo miyemiyedi tedi nuwedi ikena. Bi Aluwa Waiyawa ena ḡailisimo tedi i laibagidi tea ḡailisi. Tedi Maimaituwa a vivivile bi ena dam iyevina idididiga.

Pita Aniyas i wai yawasani bi Dokas pekimo i ka kena moito32Mba laḡandimoPita i nawa dobu bi dobu bi kota Laida

malagaina noponemo tauwaisumaḡa i vakitedi. 33Ḡometana oloto isana Aniyas i banavi bi tana sida tunipekipekii vai bi i kenana kwalabu 8 a kovi. 34 Bi Pita i giuwenagado, “Aniyas, Yesu Keliso i wai yawasanim, ku moito emkebana kwa noku.” Noi taunana te Aniyas i yawasana tekenamoito. 35Mba ḡome Laida bi Salon malagaidi lavedimatabudi, mainana a kitakita ba a nuwavitaledi bi Bada aisumaḡe.

36 Bi kota Diyopa malagainemo tauwaisumaḡa waivin-ina i miyamiyana isana Tabita. (Gulik kalinedimo isaTabita ba Dokas). Tana laḡan matabuna kauwa visuvi-sudi i voivoiyedi bi lava wainuwatoitoidi i sagusagudi.37 Laḡan ḡemota tana i sida kauwa te i peki. Kamaina bitubuḡina a koḡa bi a avali saḡe noke benawailabunemo* asako. 38 Bi Laida malagaina ba Diyopa diyanemo, taunanaaubaina tauwaisumaḡa Diyopamo a vaiye te Pita Laidamoi miyamiya. Kamaina bi olooloto labu a giukamaḡedi tePita sai baḡana gado, “Aee, ku nato makai lisimaimo.”

39 Kamaina bi Pita niga oloolotodi vaitedi a munaḡaDiyopamo. Laḡannemo tedi ḡome a tava ba Pita ai dolisaḡe noke bena wailabunemo. Bi iwape matabudi Pita a* 9:37: Gulik baibol bi nigilisi a giuna upstairs room.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa9:4036Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:4moito kwaivivili bi a ḡabaḡaba. Tedi kwama bi gala Dokasma miyanemo i voivoiyedina Pita ai love.

40 Ḡome Pita matabudi i giuwedi te a potiyovo vanuwadibunemo. Bi tana tuwapekana i waitupagwaliḡe bi ilaupali. Bi i tauvitale te waivini pekipekina i kita bi igiuwena gado, “Tabita, ku kenamoito.” Tana matanai layana bi laḡannemo Pita i kitakita ba i kenamoito.41 Pita nimana i tuḡu bi waivini nimanemo i kabi te i soluwaimoito. Ḡome tana, iwape bi tauwaisumaḡa i yogedi asaḡa bi i wailovedi te waivini i yawasana munaḡa. 42 Lavamatabudi Diyopa noponemo bai i tubutubuḡana giuna avaiye bi lava wapewapedi Bada Yesu ai sumaḡe. 43 Pitaoloto isana Saimon vaitena Diyopamo laḡan wapewapedia miyamiya. Bi Saimon ena noya ba musala kwapidi ikopedi bi i waikunekuneyedi.

10Pita bi Koniliyas

1 Seseliya malagainemo oloto isana Koniliyas imiyamiya, tana ba tauwaiḡaviya edi bada, sawai isedinaItali potumina. 2 Tana ba lava didimanina bi ena vanuwalavedi matabudi Maimaituwa a laulauduneye. Tana laḡanmatabuna Diu lavedi wainuwatoitoidi i sagusagudi bikota Maimaituwa lisinemo i laulaupali nonoḡa. 3 Bilaḡan ḡemota suwala 3-ya okoloki mainana* bi Koniliyaswailove i kita, wailovenemo ba Maimaituwa ena aneya ilaumaḡata bi i giuwena gado, “Koniliyas.”

4 Koniliyas ma nailina tana i kitadidi bi i giuna gado,“Bada bai kwa ḡoeḡoe?”

Bi aneya i giuwena gado, “Em pali bi em waisagu lavawainuwatoitoidi lisidimo Maimaituwa i sibe bi nuwana* 10:3: Suwala 3:00 mainana bi augunai male i laulaupali (3:1 ko kita).

Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:537Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:16kuna laukwasili. Tam em pali maibena sewasewa sagabugabuna panena.

5 “Taunana aubaina niganana olooloto ḡesaudi kwagiukamaḡedi te sa nawa Diyopa bi ḡome oloto isanaSaimon biwai isaisa ba Pita sai doli natome. 6Tana ena tauḡesau Saimon musala kwapidi taukopedi ena vanuwemoya miyamiya. Mba vanuwina ba nisa diyanemo.”

7 Laḡannemo aneya giu i wai kovi bi i nawanawa baKoniliyas ena taupaula labu bi ena tauwaiḡaviya ḡemotai giuwedi a tava. Bi tauwaiḡaviya tana ba Maimaituwataulauduneyena. 8 Bi bai matabuna i tubutubuḡana igiuvitedi bi i giukamaḡedi a nawa Diyopa malagainemo.

Pita wailove i kita9 Bokinamai suwala modomo niga oloolotodi nuwedi

tava Diyopamo bi Pita vanuwa dabanemo i saḡa laupaliaubaina.† 10 Tana kani i peki bi i ḡoeḡoe te maso bai ikani. Bi laḡannemokani vanuwemo a kaka nonoḡi ba kotawailove i kita. 11 Ḡome Pita mala nuwawasana i kita. Bimwali kitana maibena kadawali dididiga liuna 4 isunemobi isunemo a kabi bi ai dawe yovoḡe dobumo. 12 Bi geinanoponemo ba musala kitedi tabudi bi tabudi a miyamiya.Musala kaḡediḡa nawenawedi, daledaledi bi lovolovodi.13Kamaina bi kalinamalaḡa i yovona gado, “Pita kumoitobi niga muselidi kwa vunudi bi kwa kanidi.”

14 Bi Pita i giuna gado, “Mm Bada, geḡa ota! Tagu motebai bamo milamilana ee waiyawa e kani eete niganana.”

15 Bi kalina i giu munaḡana gado, “Mote bai mwalinaMaimaituwa i kaka visuvisuna kuma giuwe te milami-lana.”

16 Niga kauwina i tubuḡana ma faiona. Kamaina bikadawali maḡemota a munaḡe malamo.† 10:9: Islael vanuwidi ba dabedi tabetabedi.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:1738Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:2617 Ḡome Pita yaḡolo wailove i kitakitana banina

i noḡonoḡoti waitete ba Koniliyas olooloto igiugiukamaḡedina Saimon‡ ena vanuwa a banavi. Tedivanuwa ganakukuna mataetinemo a vamoito. 18 Bivanuwa taniwagina ai talayena gado, “Niga ḡome lavaisana Saimon Pita ya miyamiya e geḡa?”

19 Bi Pita yaḡolo wailove i kitakitana i noḡonoḡoti wataba Aluwa Waiyawa i giuwena gado, “Saimon, oloolotofaiona sa tavutavuḡem. 20 Taunana aubaina kwa moito bikwa potiyovo doḡamo bi mote nawa vaitedi nuwam imalaḡalaḡae. Banina niga lavedi ba tagu e giukamaḡedi.”

21Ḡome Pita i potiyovo doḡamo bi olooloto i giuwedinagadoaubaina, “Egu lava, tagu taunana ko tavutavuḡegu.Bai aubaina kona tava?”

22 Kamaina bi olooloto a giuna gado, “Tamatauwaiḡaviya edi bada Koniliyas i giukamaḡemai. Tanaba lava didimanina bi kota Maimaituwa taulaudunenabi Diu lavedi matabudi tana sa vivivile. Bi Bada enaaneya waiyawa i giuwe te tam i ḡoemna kwa nawa enavanuwemo bi bai kwa giuwe te ya vaiye.” 23 Kamaina biPita olooloto i giuvaidi te vaitedi sa kena.

Pita Koniliyas ena vanuwemo i tavaBokinamai Pita i vononoḡa bi olooloto faiona vaitedi a

modina. Bi kota tauwaisumaḡa ḡesaudi Diyopamo vaitedia nawa Seseliya. 24 Tedi laḡan i sako kaka Seseliyamo atava. Koniliyas bi ena dam lavedi bi kota ena lava kauwai giuwedi te ai ḡemotidi bi Pita a labelabe te ya tava.25 Laḡannemo Pita i valavalageta vanuwemo ba Koniliyasi nato Pita matanemo bi tuwapekana i waitupagwaliḡe bii lauduneye. 26Bi geḡa te Pita, Koniliyas nimanemo i kabi‡ 10:17: Niga Saimonna ba musala kwapidi taukopedi.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:2739Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:36te i solu waimoito bi i giuwena gado, “Ku moito, tagu lavaota mai tam.”

27 Tedi ma waigiugiudi a valageta vanuwemo. Biḡome lava wapewapedi i kitedi ai ḡemotidi bi a wail-aba. 28 Kamaina bi Pita i giuwedina gado, “Temi konasibe te tama Diu ema waiḡake te Eteni lavedi vaitedikamai ḡemotimai, ee lisidimo kama nawa. Bi geḡa teMaimaituwa i wailovegu, te mote yàmai noḡota gado,‘Eteni lavedi ba lava milemiledi bi ani kitakamaḡa.’29 Taunana aubaina laḡannemo egu giu kuna giukamaḡeba mote yà giuvitale gado. Bai aubaina egu giu kunagiukamaḡe?”

30 Bi Koniliyas, Pita ena giu i waimunena gado, “Laḡanfaiona a kovi, egu vanuwemo suwala 3 okoloki e laulaupalibi aneya ena gala waimatakanikanina i wai maḡemotite matagumo i moito kamaḡe, 31 bi i giuweguna gado,‘Koniliyas em pali i vaiye bi em waisagu lava wainuwa-toitoidi lisidimo Maimaituwa i sibe. 32 Lava ḡesaudiniganana kwa giukamaḡedi sa nawa Diyopamo, te lavaisana Saimon sawai isana Pita sa giuwe te ya nato. Tanaba taomana bi Saimon musala kwapidi taukopedi vaitenasamiyamiya bi ena vanuwa ba nisa diyanemo.’ 33Taunanaaubaina tagu em giu maḡemota e giukamaḡe. Bi i visu tekuna tava. Bi niganana Maimaituwa matanemo matabu-mai kei ḡemotimai, te Bada bai i giugiuwemna matabudikwa giuwemai te ka vaiye.”

Pita ena lauguguya34 Ḡome Pita giu i waitubuna gado, “Niganana kaka

e sibe kauwe te Maimaituwa lava matabudi ya ḡoeḡoedibi Diu lavedi mote taudiḡa. 35 Dobu matabuna no-ponemo mabai Maimaituwa sa laulauduneye bi kauwadidimanidi sa voivoiyedina ba ya wai aninedi. 36 Temi

Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:3740Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:46kona sibe teMaimaituwa giuna visuvisuna i giukamaḡe Is-lael lavedi lisidimo, te laḡannemomabai Yesu VinevinenaKamaḡena sai sumaḡena ba Maimaituwa nuwauba yavitedi. Yesu taunana mwali matabuna tauwaibadayena.37Baimatabuna Diudiya noponemo i tubutubuḡana§ temikona sibe. Yesu giuna visuvisuna Galilimo i tubuḡa, Diyonkabulu i lauguguyae mulinemo.

38 “Mba laḡannemo Maimaituwa, Aluwa Waiyawa biḡailisi Nasalet Yesuna i wai wanavu. Bi tanamba dobuna inawa yaḡosi bi kauwa visuvisudi i voivoiyedi bi lavamabaialuwa gebogebodi a sunesuneḡidina i waiyawasanidi ban-ina Maimaituwa tana vaitena.

39 “Tana kauwa matabudi Diudiya bi Yelusalem no-ponedimo i voivoiyedina tama mataotimaimo ke kitedi.Tana kolosimo a tupalatu te i peki. 40 Bi geḡa te laḡanwaifaioninemo, Maimaituwa pekimo i ka kenamoito bii voiye te tama lisimaimo i kamaḡati. 41 Bi pekimokenamoito mulinemo tana mote lava matabudi a kitabi tama Maimaituwa i gei vinemai te ke kita, vaitenake kani bi ke tego. 42 Bi i giu vavasaḡemai te tamalava lisidimo ka lauguguya bi ka giuwedi te tana tau-nana Maimaituwa i vine te lava miyemiyedi bi pekipekidiya etaledi. 43 Taugiuwatana matabudi tana a giuwata,te lava matabudi tana sai sumaḡena ba Yesu isanemoMaimaituwa edi gebogebo ya noḡotikamaḡedi.”

Eteni lavedi Aluwa Waiyawa a vai44 Pita yaḡolo i giugiu ba Aluwa Waiyawa i yovo lava

matabudi ena giu a vaivaiyena lisidimo. 45 Diu lavediwaisumeḡidi ḡesaudi Pita vaitena a natonatona, tedi atagugu. Banina Maimaituwa puyo Aluwa Waiyawa igiukamaḡe yovoḡe Eteni lavedi lisidimo. 46 Bi tedi a§ 10:37: Bai i tubuḡa: Ee wasa i nawana.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa10:4741Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:8vaiyedi te kalina ḡesaudi mote a sibedi bi a gagagaliyedibi kota Maimaituwa a kaka saḡesaḡe.

Kamaina bi Pita i giuna gado, 47 “Tagu e noḡoti teniga lavedi maso gaubemo te ka buludi bi mote aiyai imai ḡakeda. Banina tedi kaikana Aluwa Waiyawa a vai,mai tada.” 48 Ḡome Pita i giuwedi te tedi Yesu KelisoKamaḡena isanemo sa kabuludi. Kamaina bi Pita ai baḡate vaitena ḡome sa taumiya laḡan visa.

11Pita ena noya Diu tauwaisumaḡa lisidimo i giu waididi-

mani1 Giugiukamaḡedi bi tauwaisumaḡa Diudiyamo a vaiye

te Eteni lavediMaimaituwa giuna a vai. 2Taunana aubainalaḡannemo Pita Yelusalemmo i tavatava ba Diu laveditauwaisumaḡa Pita a giuvitavitalena gado, 3 “Tam baiaubaina kuna nawa Eteni lavedi edi vanuwemo bi vaitedikona kanikani?”

4 Taunana aubaina Pita lisinemo baibaiḡa a tubu-tubuḡana matabudi i giu waiipoipo lava lisidimo gado,5 “Laḡan ḡemota tagu Diyopamo e laulaupali bi wailovee kita. Bi mwali kitana maibena kadawali dididiga liuna4 malaḡa ai dawe yovoḡe matagumo. 6 Bi kadawalinopona e kitakita ba dobumo ḡamoḡamo kitedi tabudi bitabudi suwana, malamalaḡamidi bi mwanuwa lovolovodi.7 Kamaina bi kalina malamo i giuweguna gado, ‘Pita kumoito, kwa vunudi bi kwa kanidi.’

8 “Bi tagu e giuwena gado, ‘Mm Bada, geḡa ota! Tagumote bamo musala milemiledi e kanidi, eete niganana.’*

* 11:8: I milamilana mote ḡemoḡemotina mai kani (10:14 kokita).

Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:942Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:189 “Bi kalina malamo i giu munaḡana gado, ‘Bai mwalina

Maimaituwa i kaka visuvisuna mote kuma giuwe te mil-amilana.’ 10Niga kauwina ma faiona i tubuḡa. Kamaina bibai matabuna a solu saḡe munaḡe malamo.

11 “Noi taunana te olooloto faiona Seseliyaḡa agiugiukamaḡedina a tava, vanuwa e miyamiyanemo. 12BiAluwa i giuwegu te mote yà nuwalalaḡa bi vaitedi kanawa. Niga lavedi 6 waisumeḡidi vaitedi Diyopamo te kenawa Sisaliyia bi matabumai Koniliyas ena vanuwemo kevalageta. 13Ḡome Koniliyas i giuwemai te bainewa aneyaena vanuwemo i laumaḡata bi giuwena gado, ‘Oloolotoḡesaudi kwa giukamaḡedi Diyopamo, ḡome lava isanaSaimon bi wai isaisa ba Pita sai doli natome. 14 Tanagiu visuvisuna ya natome te tam bi em vanuwa lavedimatabumi ko yawasana.’

15 “Laḡannemo giu e wai tubu ba Aluwa Waiyawa iyovo lisidimo, maibena dolinemo tada lisidemo i yovoy-ovona.† 16 ✡Kamaina bi ḡome Bada bai i giugiuwena enoḡoti, ‘Diyon gauba otamo i waibulu bi temi kaka AluwaWaiyawemo ko bulu.’ 17 Tada wala Bada Yesu Keliso teisumaḡe bi Maimaituwa puyo Aluwa Waiyawa i viteda,niganana ḡemotina kota Eteni lavedi i vitedi. Taunanaaubaina tagu mote egu ḡailisi bai te Maimaituwa enakauwa yài ḡake.”

18 Laḡannemo niga giudi a vaivaiyedi ba Pita a giugiuvi-tavitalena a kaisako bi Maimaituwa a ka saḡesaḡena gado,“Giukauwa te niganana kaka ke sibe te Maimaituwa Etenilavedi i waianinedi te sa lau kuvasa bi yawasana kenakenanonoḡina sa vai.”

Tauwaisumaḡa Entiyok noponemo† 11:15: Giugiukamaḡedi laidalolo 2:1-13 ko iyevi. ✡ 11:16:Giu 1:5

Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:1943Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:2919 ✡Laḡannemo laukivigebogebo i tubuḡa bi Stivin a

waipeki ba tauwaisumaḡa ḡesaudi a dabalala. Tedi a nawaFonisia wapunemo, Saiplas bwanabwananemo bi Entiyoktauninemo. Bi ḡome Diu taudiḡa lisidimo giu visuvisunaa lauguguyae. 20 Bi tauwaisumaḡa ḡesaudi oloolotodiSaiplasiḡa bi Sailinḡa, tedi kota a nawa Entiyokmo bi Etenilavedi lisidimo Bada Yesu giuna visuvisuna a lauguguyae.21 Tedi Bada ena ḡailisimo lava wapewapedi a vitaledi biBada ai sumaḡe.

22 LaḡannemoMaimaituwa ena dam Yelusalemmo nigagiuna a vaivaiye ba Banabas a giukamaḡe i nawa En-tiyok. 23 Laḡannemo Banabas Entiyokmo i tavatavaba Maimaituwa ena laukivivisuvisu lava lisidimo i kita.Ḡome tana i wainuwavisu bi i laibagidi te nuweditabutabunemo Bada lisinemo sa moito didina. 24 Banabastana lava visuvisuna bi i waisumeḡi guletina noponaAluwa Waiyawa i waiwanavu. Taunana aubaina lavawapewapedi a nato te Bada ai sumaḡe.

25 Kamaina bi Banabas bi i nawa Tasis Sol tavuḡenaaubaina. 26 Bi laḡannemo i banabanavi ba i waidolinatome Entiyokmo. Bi ḡome tedi tauwaikaiwatanavaitedi kwalabu ḡemota a miya bi lava wapewapedi awailovelovedi. Mba lagannemoEntiyokmo tauwaisumaḡawai isedi ai tubuna gado, “Maimaituwa ena dam lavedi.”

27Mba laḡandimo taugiuwatanaḡesaudi Yelusalemḡa atava Entiyokmo. 28✡Bi ḡemota isana Agabas i miya moitote Aluwa Waiyawa ena sagumo, Loum dobuna matabunanoponemo gomala dididiga ya tubuḡana i gei giuwata.(Niga gomelina ba Kolodiyas ena waibada laḡannemoi tubuḡa).‡ 29 Taunana aubaina tauwaikaiwatana En-tiyokmo ai ogatala te edi banava luvanemo edi puyo✡ 11:19: Giu 8:1-4 ✡ 11:28: Giu 21:10 ‡ 11:28: Kolodiyas tana Loumi waibadaena kwalabu 41 AD i nawa te 54 AD.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa11:3044Giugiukamaḡedi edi Kauwa12:7a giukamaḡedi tauwaisumaḡa Diudiyamo miyemiyediaubaidi. 30Tedi edi puyo Banabas bi Sol nimedimo a sivudite a nawedi Yelusalemmo tauwaisumaḡa edi babada li-sidimo.

12Ḡalibona Alodi tauwaisumaḡa i laukivigebogeboyedi

1 Mba laḡandimo ḡalibona Alodi* Maimaituwa enadam ḡesaudi i panidi bi i laukivigebogeboyedi. 2 TanaDiyon tuwaḡana Diyemes kwatikwatimo i wai peki. 3 Bilaḡannemo Alodi i kita te Diu lavedi nuwedi i visu kauwa,kauwina i voivoiyena aubaina ba kota i giu te Pita yapani. Bi Buledi mote muu'a vaitena soina noponemoi pani. 4 ✡Kamaina bi Alodi tauwaiḡaviya i giuwedi tePita biliwelokomo a sako nawe. Bi tauwaiḡaviya dubudi4 bi nopodiḡa ba wapedi 4 a sivunawedi te Pita a kitawata. Tana i ogatala te vawaitauli soina mulinemo masoPita biliwelokomo ika potiyovo lava kumna matedimote maso i etale. 5 Kamaina bi Pita biliwelokomo a labebi Maimaituwa ena dam ba nopodi tabutabudimo tanaaubaina Maimaituwa lisinemo a laulaupali.

Pita biliweloko i potiyovo kamaḡe6 Bokinamai Alodi Pita maso i kapotiyovona etala

aubaina ba mba dudubalinemo Pita lava tauwaiḡaviyalabu mododimo i kenakena. Bi tana seini labu a laupaniyedi, ḡemota kataiyanemo bi ḡemota ḡeniyanemo.Bi mba seinidi ḡemotidi isudi ba tauwaiḡaviya nimed-imo ai ḡalodi. Bi biliweloko mataetinemo ba tauyavaa moimoito. 7 Bi i wai maḡemoti te Bada ena aneya ilau moitoe bi Pita ena ani kena gabuna i lai yana. Bitana Pita giligilinemo i laidagu bi i giuwena gado, “Ku* 12:1: Alodi Agilipa 1 ba Alodi dididigina itana. ✡ 12:4: Pot 12:1-27

Giugiukamaḡedi edi Kauwa12:845Giugiukamaḡedi edi Kauwa12:15kenamoito makai!” Kamaina bi mba seinidi nimanemo anuwa kamaḡa.

8 Ḡome aneya Pita i giuwena gado, “Em gala bi emkaḡesuma kwa kotedi.” Bi Pita mainana i voiye bi kotaaneya i giumunaḡe, “Niganana emkwamadabanemo kwakote bi kwa kaiwatagu te ta potiyovo.”

9 Kamaina bi Pita aneya i kaiwata bi biliweloko a potiy-ovo kamaḡe. Bi tana mote i sibe te aneya bai i voivoiye,bi mba kamaina kauwa banina i tubutubuḡa bi tana iwainoḡotana benakage wailove i kitakita. 10 Tedi tauyavalaumatamo bi laumulimo a vawaitaulidi bi a potiyovomalagai etana mataetinemo. Mba mataetina guduna bailama bi ḡome a tavatava ba mataetina nuwanemo i nuwakamaḡe bi aneya Pita vaitena a yovo a taunawanawa bianeya i wai maḡemoti te i yaufa.

11Ḡome kaka Pita bai lisinemo i tubutubuḡana i noḡotibi i giuna gado, “Niganana e sibe kauwe te giukauwa Badaena aneya i giukamaḡe te Alodi ena ḡailisimo bi Diu lavediedi ogatala gebogebodimo tagu i wai yawasanigu.”

12 Ḡome kaka Pita ena noḡota i kena kauwa bi i nawaMeli ena vanuwemo, natuna Diyon isana ḡesauna baMak. Bi lava wapewapedi ena vanuwemo ai ḡemotidibi a laulaupali. 13 Kamaina bi Pita gudu taulinemo ilaupewapewa bi taupaula waivinina isana Loda, tanamataeta kaikamaḡena aubaina i nawa. 14 Bi laḡannemoPita kalinana i vai ḡone ba nuwana i lauvisuvisu bi gudukaikamaḡena nuwana i yavuḡa bi i velau i munaḡa bi igiuna gado, “Pita mataetamo ya moimoito.”

15 Bi tedi a giuwena gado, “Tam kuna bu'uwa, ee?” Bigeḡa te tana i giu laukasaḡaiḡai, aubaina tedi a giunagado, “Augunai Pita meyauna.”†† 12:15: Ena aneya, augunai gado, Ena aneya tauwailabalaba.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa12:1646Giugiukamaḡedi edi Kauwa12:2516 Bi Pita yaḡolo te i laulaupewapewa. Ḡome tedi

mataeta a kaikamaḡe bi Pita a kitakita ba a ai sovesove.17 Bi Pita nimanemo i wai katitawedi te maso a miyamoimoisili. Ḡome tana i giuwedi bainewa Bada bili-welokomo bi i ka potiyovona. Bi tana i giuwedinagado, “Niga kauwina Diyemes‡ bi tuwatuwaḡana ḡesaudivaitedi ko giuwedi!” Kamaina bi tana i potiyovo munaḡate i nawa dobu ḡesaunemo.

18 Olaolalemo tauyava ai nuwanaina gulata bi nuwedi ilovo bi a giuna gado, “Pita lisinemo bai i tubuḡa?” 19Alodii vaiye te Pita biliwelokomo i potiyovo ba giu i sako te satavuḡe bi mote a banavi aubaina biliweloko tauyavena iwai talavitavitaledi bi i giuvavasaḡa te sai pekidi. ḠomeAlodi dobu Diudiya i gose bi i nawa Seseliyamo i taumiya.

Alodi ena peki laḡanina20 Bi Alodi tana Taiya bi Sidon lavedi lisidimo nuwana i

medi kauwa. Taunana aubaina edi babada a giukamaḡediAlodi lisinemo. Bi tedi Alodi ena vanuwa taulabenaisana Blastas a gei waitauwe. Bi a giuwe te tana masoAlodi i kanuwabigabiga. Banina tedi mba ḡalibonana enadobumo kani a vaivai. 21 Ḡome Alodi laḡan i vine temaso mba laḡannemo ai ḡemotidi. Kamaina bi laḡannai sakosakonemo ḡalibona galedi i kotedi bi ena animiyagabunemo i miya bi lava lisidimo i gagali. 22 Ḡome enagiu noponemo lava kalinedi dididiginemo a binauna gado,“Niga ba maimaituwa kalinana, mote mai lava!”

23 Banina tana mote Maimaituwa isana i ka saḡesaḡe.Taunana aubaina Maimaituwa ena aneya Alodi i doulikwadoḡamo i talaḡa bi bwaganamwatamwata a kani te i peki.

24 Bi Maimaituwa giuna i didiga bi i dabalala.25 Laḡannemo Banabas bi Sol edi noya Yelusalemmo‡ 12:17: Diyemes ba Bada Yesu tasina.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:147Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:7a wai kovi ba tedi Diyon isana ḡesauna Mak, vaitena amunaḡa Entiyok.§

13Maimaituwa ena dam Banabas bi Sol a vinedi bi a

giukamaḡedi1 Bi Entiyokmo Maimaituwa ena dammo taugiuwatana

bi tauwailovelove a miyamiya. Tedi isedi ba Banabas,Simiyon isana ḡesau Duba, Sol, Lusiyas tana Sailin lavanabi Manen tana ḡalibona Alodi vaitena a didiga ḡemota.*2 Laḡannemo tedi BADA a laulauduneye bi a udiudi baAluwa Waiyawa i giuwedina gado, “Banabas bi Sol kovinedi banina tagu e yogedi te egu noya sa voiye.” 3Ḡometedi a udi, a laupali bi nimedi Banabas bi Sol dabedimo asivudi kaka a giukamaḡedi.

Banabas bi Sol Saiplas bwanabwananemo Maimaituwagiuna a lauguguyae

4 Sol bi Banabas Aluwa Waiyawa i giukamaḡedi anawa dobu Selusiya bi ḡome kukakukamo a gelu a nawaSaiplas bwanabwananemo. 5 Laḡannemo tedi Salamisimoa tavatava ba Diu lavedi edi bolu vanuwidiḡa Maimaituwagiuna a lauguguyae. Bi ḡome ba tausagudi Diyon Makvaitena.

6 Bi tedi Saiplas bwanabwanana a nawa yaḡosi eete Pa-pos tauninemoa tava. Biḡome tedi taugiuwatana kaikaiy-ovuna Diu olotona a banavi. Tana lava bwalabwalaunaisana Bar-Yesu.† 7 Bi tana ba gabemani Segiyas Polasena tau. Segiyas Polas tana lava nuwanuwa uyauyana,§ 12:25: Munaḡa Yelusalem. Kulikulidi ḡesaudimoYelusalem a ḡose bi ḡesaudi ba gado, A nawa Entiyok.* 13:1: Sol tana mote Alodi vaitena a didiga ḡemota, tana batauwailovelove bi taugiuwatana. † 13:6: Bar-Yesu banina baYesu natuna.

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:848Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:15Maimaituwa giuna vaiyena i ḡoeḡoe taunana aubainaSol bi Banabas i giuwedi te ena vanuwemo a saḡa. 8 Bitaubwalau Gulik kalinedimo sa wai isana Elimas, tanakota Sol bi Banabas edi giu i laulaupali-ibedi. Baninatana i ḡoeḡoe te Plimiya Segiyas maso mote Sol bi Ba-nabas edi giu i wai sumaḡe. 9 Bi Sol isana ḡesauna Poltana Aluwa Waiyawa nopona i waiwanavu bi taubwalaumatana i kitadidi 10 bi i giuwena gado, “Tam penamanatuna, kaiyovu bi gebogebo nopom i waiwanavu. Tamvisuvisu matabudi sa natonatona kwa laulaupali-ibedi. BiBADA giuna didimanidi laḡan matabuna kwa lailaibaledi.11 Taunana aubaina niganana Bada ya kovoḡim bi matamya paya te laḡan visa nopodimo suwala mote kuma kita.”Noi taunana te boimatuwa pilina i waikwesi tawa te iwaikaibwasoku nawa bi i ḡoeḡoe te aiyai maso nimanemoi kabi bi i waidoli.

12 Laḡannemo Plimiya Segiyas bai i tubutubuḡana ikitakita ba i tagugu gulata bi BADA giuna a wailovelovenai waisumaḡe.

Pol bi Banabas a nawa Entiyokmo Pisidiya plovinsnemo13 Laḡannemo Pol bi ena tausagu vaitedi dobu Papos

a gose bi kukakukaḡa a nawa Pega tauninemo Pamfiliaplovinsnemo. Mba ḡome Diyon Mak ena lava i gosekamaḡedi bi i munaḡa Yelusalem. 14 Ḡome tedi Pegamobi a nawa Entiyok malagainemo Pisidiya plovinsnemo.Bi waiyawasi laḡannemo tedi a nawa bolu vanuwinemoa miyatulu. 15 Ḡome bolu vanuwina babadidi, waiḡakegiudi bi taugiuwatana kalinedi a gilugilumidina a iyev-idi. Mulinemo tedi Banabas bi Pol ai baḡedina gado,“Tuwatuwaḡamai bamoda temi lisimimo laibagi giudilava aubaidi ba kamaina te ko giu.”

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:1649Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:2416 Pol i miya moito te nimanemo lava i waikatitawedi

a miyamoimoisili bi i giuna gado, “Temi Islael lavemibi Eteni lavemi mabai Maimaituwa taulauduneyena koibeyavaiya. 17 ✡Islael lavedi edi Maimaituwa wala edamagumagula i vinedi bi i voiyedi te Islael damna ididiga. Bi Idip dobunemo a miyana mai tautavatava.Bi Maimaituwa ena ḡailisimo eda magumagula Idipmoi kapotiyovodi bi i waidoli nawedi. 18 ✡Bi kwalabu 40nopodimo kalakalalelemo avena te a kaka manisobala bikamaina te i labelabe kauwedi. 19 ✡Tana dobu wapana7 Keinan noponemo lava i ḡosedi bi dobudi ena lavaIslael i vitedi te sai taniwagaye. 20✡Kwalabu wapana 450nopodimo niga kauwidi matabudi a tubuḡa.

“Mulinemo Maimaituwa Islael lavedi taulaididimana ivitedi bi a miyana eete taugiuwatana Samuwel ena saugai tava. 21 ✡Mba laḡannemo Islael lavedi ḡalibona a ḡoe,taunana aubaina Maimaituwa Sol i vitedi. Sol ba Kisnatuna Bendiman damnemo. Tana i wai ḡalibona bi ilabedi te kwalabu 40 a kovi. 22✡Kamaina bi MaimaituwaSol i kaikamaḡe mulinemo Deivida i voiye te edi ḡalibonabai i giugiuwena luvanemo. Tana niga mainana i giu,‘Diyesi natuna Deivida tagu e kita banavi, tana taunananopogu ena ḡowana. Tana kaka egu ḡowanamatabuna yavoiyedi.’

23 “Deivida ena tubulelesemo MaimaituwaTauwaiyawasana Yesu i giukamaḡe Islael lavedi lisidimo,mai nove wala i giugiuwapana luvanemo. 24 ✡Bi muliḡakaka Yesu i tava ena noya i waitubuna ba dolinemoDiyon i gei tava te i lauguguya Islael lavedi lisidimo✡ 13:17: Pot 1:7 ✡ 13:18: Nam 14:34 ✡ 13:19: Wai 7:1 ✡ 13:20:Taulai 2:16; 1 Sam 3:20 ✡ 13:21: 1 Sam 8:5, 10:21 ✡ 13:22: 1 Sam13:14, 16:12; Sale 89:20 ✡ 13:24: Mak 1:4

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:2550Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:33te maso a nuwavitala bi i kabuludi. 25 ✡LaḡannemoDiyon ena noya i wai waikovi ba i giuwedina gado, ‘Temiko noḡonoḡotigu te tagu aiyai? Temi male tagu konoḡonoḡotigu te Tauwaiyawasana. Geḡa, tagu moteTauwaiyawasana. Lava muliguḡa ya natonatona tanataunana Tauwaiyawasana. Tagu mote ḡemoḡemotigu teena kaḡesuma yà kaikamaḡe.’

26 “Temi tuwatuwaḡagu Eiblaḡam natunatuna bi temiEteni lavemi mabai Maimaituwa taulauduneyena, koibeyavaiya. Maimaituwa tada aubaida yawasana giunai giukamaḡe lisidemo. 27 Bi Diu lavedi edi babadavaitedi Yelusalemmo miyemiyedi ba mote a sibe te Yesutauwaiyasana bi a giu te sai peki. Bi laḡannemo a waipekiba taugiuwatana a gilugilumina, waiyawasi laḡandimoa iyeiyevi nonoḡena banina i tubuḡa. 28 ✡Tedi Yesulisinemo mote bai gebona a banavi bi geḡa te Paelat aibaḡa te Yesu ai peki.

29 ✡“Bi laḡannemo niga kauwidi matabuditaugiuwatana a giugiuwedina, lava a voivoiye kovi Yesulisinemo ba taubeuna kolosi modonemo a avali yovoḡebi tauyewamo a sako. 30 Bi kota Maimaituwa pekimo i kakenamoito. 31 ✡Bi tedi mabai tana vaitena a bababalanaGalilimo te Yelusalemmo lisidimo laḡan wapewapedi ilaumaḡata. Bi matedimo a kitakitana taunana nigananasa giu nawe lava lisidimo.

32 “Bi tama niganana niga giuna visuvisuna kagiugiuwemi: Niga giuna Maimaituwa tamatamadalisidimo wala nove i giuwapaye. 33 Niganana natunatuditada lisidemo banina i kamaḡati te Yesu tana pekimo i kakenamoito. Sale 2 noponemo niga mainana i giu,✡ 13:25: Met 3:11; Mak 1:7 ✡ 13:28: Met 27:22,23; Mak 15:13,14✡ 13:29: Met 27:57-61; Mak 15:42-47 ✡ 13:31: Giu 1:3

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:3451Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:41‘Tam natugu

bi niganana tagu tamam.’34 ✡Maimaituwa Yesu pekimo yaka kenamoito bi moteima bova ba ena giugiu niga mainana,‘Tagu kavisuvisu bi yawasana waiyawa yà vitemi

mai wala Deivida i giugiuwapaeyena luvanemo.’35 Bi gilugilumina ḡesaunemo kota mainana i giu,‘Tam em taupaula Waiyawa

mote kuwai anine te tauyewamoima bova.’

36 “Niganana Deivida ta kita, tana ena laḡanimoMaimaituwa enaḡowana i voivoiye bi i peki te tauyewamotamatamada diyedimo taubeuna a sako bi i bova gwasa.37Bi kota niga lavana Maimaituwa ika kenamoito te motei bova.

38 “Taunana aubaina, egu lava! Tama nigananalisimimo ka laulauguguya te Yesu ko sibe kauwe tetana dabanemo kaka Maimaituwa emi gebogebo yanoḡotikamaḡedi. 39 Bi Mousis ena waiḡake moteḡemoḡemotina te ima ka didimanimi. Temi Yesu koisumaḡena ba emi gebogebo ya noḡotikamaḡe bi yakadidimanimi. 40 Bi ko kita kauwa te bai taugiuwatanaa giugiuwena lisimimo mote sima tubuḡa. Tedi nigamainana a giu,41 ‘Koi beyavaiya, temi waidiboḡimi,

ko kita kauwa.Temi koi nuwanaina te ko peki.

Banina temi emi laḡanmotagu niganana bai yà voiyena,ba mote komai sumaḡa.

Bi bamo te aiyai lisimimo ya giuna,ba yaḡolo mote komai sumaḡe.’ ”

✡ 13:34: Ais 55:3

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:4252Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:5142 Laḡannemo Pol bi Banabas bolu vanuwina a

potipotiyovo kamaḡe ba lava tedi a giuwedi te waiyawasilaḡanina ḡesaunemo maso a nato munaḡa bi giudi alaukaukauwedi. 43 Tapalolo mulinemo Diu bi Eteni lavedimabai nuwedi a nuwanuwavitalana Pol bi Banabas akaiwatedi bi tedi lava a laibagidi te Maimaituwa enalaukivivisuvisu sai sumaḡedidi bi sa miyae.

44 Bi waiyawasi laḡanna ḡesaunemo ḡotona te masomalagai lavedi matabudi a tava kovi ai ḡemotidi, Badagiuna vaiyena aubaina. 45Bi ḡome Diu lavedi a kita te lavakumna giu awai beyavaiye ba tedi Banabas bi Pol a unuledibi Pol bai i giugiuwena a giuvitavitale.

46 Pol bi Banabas ḡome ma laudabatoledi a giuna gado,“Tama kamaina te Maimaituwa giuna lisidimo ka giudoliye. Bi anikitana ba kona daboke bi giuna kenakenanonoḡina mote koma ḡoeḡoe. Taunana aubaina tamaniganana ka gosemi bi ka nawa Eteni lavedi lisidimo.47✡Baninana Maimaituwa niga mainana i giuwemai,‘Tagu e vinem te tam

Eteni lavedi edi yanayana.Bi tam taunana yawasana giuna kwa giu nawena

dobu isuna te isuna.’ ”48 Laḡannemo Eteni lavedi niga giuna a vaivaiye ba

nuwedi i visu bi Bada a kasaḡesaḡe tana giuna aubaina.Bi mabai Maimaituwa i vinedi bi sa waisumaḡana bayawasana kenakena nonoḡinemo sa saḡa.

49 Bi Bada giuna mba dobuna matabuna i nawa yaḡosi.50 Bi Diu lavedi a miya moito te Eteni waivinidi isanawe-nawedi Maimaituwa taulauduneyena bi malagai babadidilaukaidi nuwedi a liudi bi a kanuwamedimedidi. Kamainabi edi dobumo Pol bi Banabas a laukivi gebogeboyedi bia kwavivaidi 51✡Taunana aubaina Pol bi Banabas kaḡedi✡ 13:47: Ais 42:6, 49:6 ✡ 13:51: Met 10:14; Mak 6:11

Giugiukamaḡedi edi Kauwa13:5253Giugiukamaḡedi edi Kauwa14:7gobusidi ḡome a lai kulukuludi‡ bi a gosedi a nawaIkoniyam malagaina. 52 Ḡome tauwaikaiwatana AluwaWaiyawa i waiwanavudi te ai nuwavisu bi a yasisi.

14Pol bi Banabas Ikoniyam noponemo

1 Ikoniyam malagainemo Pol ena vaivai luvanemo Ba-nabas vaitena a nawa Diu lavedi edi bolu vanuwinemo.Ḡome tedi a lauguguya bi edi lauguguya ba i ḡailisi kauwa,te Diu bi Eteni lavedi wapawapa otidi Yesu ai sumaḡe.2Ḡome Diu lavedi mabai waisumaḡa a daboka tedi taudidiEteni lavedi nuwedi a liudi te a medi tauwaisumaḡalisidimo. 3 Pol bi Banabas ḡome a taumiya bi malaud-abatoledi Bada Yesu a giuwata. Bi Bada ḡailisi i vitedi temataila bi anisove kauwidi a voiyedi. Ḡome Bada ena laukivivisuvisu lisidimo lava a kita.

4 Bi mba malagainemo lava a daili munaḡedi te nevediDiu vaitedi ai kalinakabiyedi bi nevedi Pol bi Banabasvaitedi ai kalinakabiyedi. 5 Taunana aubaina Diu bi Eteniedi babada ai ḡemotidi te Pol bi Banabas kedi pota ayesi, te maso a laukivigebogebodi bi ḡakimemo masoa laipekidi.* 6 Bi laḡannemo pota a yesiyesina giunaa vaivaiye ba kandavonaḡa a nawa Lista bi Debi mala-gaidimo, Likoniyam plovinsina noponemo. Bi mba mala-gaidi nananakidi bi diyediḡa, 7 tedi edi noya a laumunaḡebi Yesu giuna visuvisuna a lauguguya nawe.

Pol bi Banabas Lista bi Debi dobudimo‡ 13:51: Gobusa a laikulukuluvina banina ba yawasana mote sima banaviba taudiḡa edi wavu bi mote Pol bi Banabas. * 14:5:Diu edi waiḡake i giu lavana aiyai Maimaituwa i laukasaḡaiḡaiyena ba ḡakimemo sa laipeki (Livai 24:16).

Giugiukamaḡedi edi Kauwa14:854Giugiukamaḡedi edi Kauwa14:188Listamalagaina noponemooloto kaḡenanuwanokuna

mai i tubuḡae bi mote i nawanawa. 9 Tana i miya biPol ena giu i vaivaiye bi Pol mba olotona i kitadidite tana ba i waisumaḡa te ya yawasana. 10 Ḡome Polkalinana dididiginemo i giuwena gado, “Ku miya moito!”I waimaḡemoti te oloto i laupoti saḡa bi nawa i wait-ubu. 11 Laḡannemo Pol mai i voiye bi lava a kitakitaba tedi Likoniyam kalinedimo a binauna gado, “Po-oi,niga maimaituwedi labu ba ailalava ota bi niganana ayovo lisidemo!”† 12 Tedi Banabas ai isana Sus bi Pol aiisana Emes banina tana taugagali. 13 Bi maimaituwa Susena pilisi ena ani laudunena vanuwina ba malagai etalovolovotavinemo i moimoito, kamaina bi Sus ena pilisibi lava a ḡoe te kau tamokanidi bi belana dulidulidi edipuyo a natomedi te ḡome a lausewasewa Pol bi Banabaslisidimo.

14 Laḡannemo g