SVR

Gewenste en verwachte pensioenleeftijd in Vlaanderen. Een

onderzoek naar de determinanten

Vlaanderen gepeild Brussel, 1 oktober 2009

L. Vanderleyden & R. Schoenmaeckers

SVR

SVR

Schema van de presentatie

• Inleiding• Bepalende factoren voor een vervroegd

uittreden op macro-, meso- en microniveau• Focus van de bijdrage: gewenste en

verwachte pensioenleeftijd• SCV-data: mogelijkheden en beperkingen• Methode en gebruikte variabelen• Enkele resultaten

• Conclusies

SVR

Inleiding

• België: lage werkzaamheidsgraad in het algemeen; op hogere leeftijd in het bijzonder.

• 2008: 3 op 5 personen op beroepsactieve leeftijd aan het werk.

• Vlaams Gewest (66%) doet het iets beter dan het Waalse (57%) en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest (56%). Lissabon doelstelling van 70% niet gerealiseerd.

• Lissabon doelstelling voor 55-plussers = 50%; ook die doelstelling wordt niet gehaald: Vlaanderen 34%.

• Extra inspanningen nodig: Generatiepact van 2005 bevat verschillende maatregelen om mensen langer aan het werk te houden.

SVR

Vervroegd uittreden: bepalende factoren op verschillende

niveaus (1)• Macroniveau

impact instituties: aanbod aan opportuniteiten om met pensioen te gaan of omgekeerd: motivatie om mensen langer aan het werk te houden

waarden en normen: zich conformeren aan gedrag van anderen (referentiegroep cfr theorie van Festinger)

SVR

Vervroegd uittreden: bepalende factoren op verschillende

niveaus (2)

• Mesoniveau: politiek van bedrijven en bedrijfssectoren: bijv. houding van leidinggevende tegenover langer doorwerken

SVR

Vervroegd uittreden: bepalende factoren op verschillende

niveaus (3)

• Microniveau: waarom stappen mensen vervroegd uit?Vrijheid - blijheid motiefZwaarte van het werkPlaats maken voor jongerenGezondheidsredenen

SVR

Focus bijdrage (1)

• Microniveau: 3 vragen1) Welke is de door de Vlaming gewenste en verwachte pensioenleeftijd?gewenste pensioenleeftijd = uiting van een persoonlijke norm, leeftijd waarop iemand graag met pensioen wil gaan; verwachte pensioenleeftijd = leeftijd waarop iemand denkt effectief met pensioen te kunnen gaan, rekening houdend met een aantal maatschappelijke overwegingen

2) Verschilt gewenste van verwachte pensioenleeftijd?

3) Welke factoren zijn bepalend om vroeger (of later) dan verwacht met pensioen te gaan? Zowel sociaaldemografische, jobgerelateerde als pensioengerelateerde factoren zouden van invloed zijn (literatuuroverzicht).

SVR

Focus bijdrage (2)

• Sociaaldemografische factoren: leeftijd, geslacht, scholingsgraad, gezondheid,

gezinssituatie, financiële situatie, … • Werkgerelateerde factoren: vereisten van

de job, jobtevredenheid, …

• Pensioengerelateerde factoren: wijze waarop individu anticipeert op pensionering (positief / negatief), al of niet aan pensioenplanning doen, vrees voor sociale isolatie, …

SVR

Data

• SCV-survey van 2008 met pensioenmodule (nieuw)

• Steekproef van 1.500 respondenten, leeftijd van 18 tot 85 jaar

• Gelet op verschillende filters in pensioenmodule: ► 620 pp voor gewenste en verwachte pensioenleeftijd afzonderlijk► 420 pp voor multivariate analyse op verschil tussen gewenste en verwachte pensioenleeftijd (door opname van jobgerelateerde variabelen)

SVR

Methode

• Binaire logistische regressie

• Afhankelijke variabele = gewenste pensioenleeftijd min verwachte pensioenleeftijd (van -24 jaar over 0 tot +15 jaar); samengevoegd tot 0=gewenste pensioenleeftijd gelijk aan of groter dan de verwachte; 1=gewenste pensioenleeftijd kleiner dan verwachte

SVR

Variabelen (1)

• Onafhankelijke variabelen (categorisch, behalve leeftijd)

Sociaaldemografische: geslacht (V/M) leeftijd (40 jaar …… 65 jaar) perceptie van de gezondheid (goed of heel erg goed;

redelijk, slecht of heel erg slecht) inkomensevaluatie (heel erg moeilijk of moeilijk

rondkomen met huidige inkomen; lukt om rond te komen; kan comfortabel leven)

hoogst behaald diploma (lager secundair onderwijs of minder; hoger secundair onderwijs; hoger onderwijs korte of lange type)

woonsituatie (woont niet met een partner; woont met een partner)

SVR

Variabelen (2)• Onafhankelijke variabelen

Jobgerelateerde variabelen: sector van tewerkstelling (zelfstandige; overheid; privé

sector), tevredenheid met loon (zeer ontevreden of eerder

ontevreden; niet ontevreden / niet tevreden; eerder tevreden of zeer tevreden)

tevredenheid met werkzekerheid (idem) tevredenheid met gebruik van kennis en vaardigheden tevredenheid met jobinhoud tevredenheid met fysieke werkomstandigheden tevredenheid met werkdruk tevredenheid met uurregeling tevredenheid met bijleren tevredenheid met werk in zijn geheel

SVR

Variabelen (3)

• Onafhankelijke variabelen

Pensioengerelateerde variabelen: in SCV-survey enerzijds harde data bijv. al of niet

aanvullend pensioen, al of niet pensioensparen (deels uitvloeisel van pensioenplanning), anderzijds attitude-vraag

Keuze voor attitude vraag nl zorgen over uitbetaling pensioenen in de toekomst (geen, weinig, beetje, veel, zeer veel zorgen); opname van gegeven over aanvullend pensioen zou aantal respondenten nogmaals beperken.

SVR

Paar resultaten rond pensioenplanning

• Aanvullend pensioen: 49% van de Vlamingen 55% M en 39% V geen verschil tussen min 40-jarigen en plus 40-jarigen is vaker het geval voor bij personen met goede financiële

situatie

• Pensioensparen (via eigen ind. pensioenspaarrekening of spaarverzekering met recht op fiscale aftrek of via ind. levensverzekering met fiscale aftrek): 61% van de Vlamingen 65% M en 58% V 50% bij min 40-jarigen en 69% bij plus 40-jarigen aandeel hoger naarmate financiële situatie beter is (toch

nog 40% bij degenen die met hun inkomen moeilijk tot zeer moeilijk rondkomen)

SVR

Gemiddelde gewenste en verwachte pensioenleeftijd

Gemiddelde in jaren Werkende of ooit werkende 40- tot 65-

jarigen

N=619

Werkende 40- tot 65-jarigen

N=418

Gewenste pensioenleeftijd

59,67 59,34

Verwachte pensioenleeftijd

61,20 61,22

Verschil -1,53 -1,88

Sig t-test p<0,001 p<0,001

SVR

Bepalende factoren voor gewenste/verwachte

pensioenleeftijd

• Leeftijd

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

40 - 44 jaar 45 - 49 jaar 50 - 54 jaar 55 - 59 jaar 60 - 65 jaar

ge

mid

de

lde

lee

ftijd

op

gewenste pensioenleeftijd verwachte pensioenleeftijd

SVR

Resultaten: Wensen en verwachtingen aan elkaar

gerelateerd (1)

• Gewenste pensioenleeftijd min verwachte pensioenleeftijd: van -24 jaar tot +15 jaar

negatieve waarde = gewenste pensioenleeftijd lager dan verwachte

positieve waarde = gewenste pensioenleeftijd hoger dan verwachte

0 = beide vallen samen

SVR

Resultaten: Wensen en verwachtingen aan elkaar

gerelateerd (2)Gewenste min verwachte PL

Abs cijfer In %

… -10 25 6,1

-9 …. -6 14 3,4

-5 51 12,3

-4 8 1,9

-3 18 4,4

-2 32 7,7

-1 10 2,4

0 238 57,6

+2 6 1,5

+3 5 1,2

+4 …+15 6 1,5

N= 413 100

SVR

Logistische regressie (1)

• 3 modellen• 1ste model: introductie van

sociaaldemografische variabelen• 2de model: toevoeging van

jobgerelateerde variabelen• 3de model: toevoeging van

pensioengerelateerde variabele

SVR

Logistische regressie (2)

• 1ste model met sociaaldemografische kenmerken ► 3 factoren van belangvrouwen grotere kans om pensioenleeftijd

te wensen lager dan de verwachtenaarmate individu ouder is, meer kans een

hogere pensioenleeftijd te wensen dan verwacht

wie in goede gezondheid verkeert, heeft meer kans om langer aan arbeidsmarkt te participeren

Nagelkerke R²=0,14

SVR

Logistische regressie (3)

• 2de model: introductie van werkgerelateerde variabelen

effect van geslacht en leeftijd blijft overeind. sector tewerkstelling: zelfstandigen willen langer

doorgaan. groot netto effect van tevredenheid jobinhoud: wie zeer of

eerder ontevreden is over de inhoud van de job heeft, gerefereerd aan degene die zeer of eerder tevreden is, meer kans om eerder te stoppen.

effect 2 andere jobgerelateerde variabelen niet in lijn van verwachtingen (tevredenheid met fysieke werkomstandigheden, met werk in zijn geheel): degenen die noch ontevreden noch tevreden zijn maken grotere kans om langer te participeren gerefereerd aan degenen die eerder of zeer tevreden zijn.

Nagelkerke R² = 0,23

SVR

Logistische regressie (4)

• 3de model: toevoeging van een pensioengerelateerde factor effect van geslacht en leeftijd blijft overeind, effect

sector tewerkstelling verdwijnt, tevredenheid over jobinhoud blijft.

degenen die zich weinig of geen zorgen maken over (uitbetaling van) pensioenen in toekomst hebben gerefereerd aan degenen die in grote mate bezorgd zijn, de intentie later met pensioen te gaan.

attitudevariabele biedt extra verklaring: Nagelkerke R² = 0,26

SVR

Resultaten logistische regressie (Model 3)

Oddsratio

Gew PL < dan verw PL (ref. gew PL = of > dan verw PL

Geslacht (ref. man) Vrouw 1,817 p<0,05

Leeftijd 0,921 p<0,001

Tevredenheid met jobinhoud

(ref. eerder tevreden of zeer tevreden)

Zeer ontevreden of eerder ontevreden

Niet ontevreden / niet tevreden

7,499 p<0,05

2,101

Tevredenheid met fysieke werkomstandigheden (ref. eerder tevreden of zeer tevreden)

Zeer ontevreden of eerder ontevreden

Niet ontevreden / niet tevreden

0,566

0,423 p<0,05

Tevredenheid met werk in geheel (ref. eerder tevreden of zeer tevreden)

Zeer ontevreden of eerder ontevreden

Niet ontevreden / niet tevreden

1,906

0,255 p<0,05

Zorgen over uitbetaling pensioenen in toekomst (ref. zeer veel zorgen)

Geen zorgen

Weinig zorgen

Beetje zorgen

Veel zorgen

0,213 p<0,01

0,305 p<0,05

0,626

0,399

Nagelkerke R² 0,26

SVR

Conclusies (1)

• Belang om zicht te krijgen op factoren die invloed kunnen hebben op voorkeur van werkenden mbt met pensioen gaan ►wensen en plannen tav timing uittrede hebben hoge voorspellende waarde.

• Onderzoek invloed verschillende factoren op wenselijkheid vroeger dan verwacht uit te treden: zowel sociaaldemografische, jobgerelateerde als pensioengerelateerde factoren hebben impact.

• Onder de sociaaldemografische: leeftijd veruit belangrijkst. Verklaring: selectie-effect maar ook grotere bewustwording van ‘waarde van werk’ naarmate dichter bij pensioenleeftijd?

SVR

Conclusies (2)

• Jobgerelateerde factoren: tevredenheid over jobinhoud (concrete uitvoering van job, boeiende verantwoordelijkheid en daaraan verbonden mogelijkheden, afwisselend aspect, …) telt.

• Tevredenheid over randvoorwaarden (kunnen bijleren, uurregeling, ed,) heeft geen impact.

• Rol voor werkgevers? Werkgevers met positieve beeldvorming over oudere werknemers kunnen volgens onderzoek inzetbaarheid van ouderen verhogen. Cfr Nederlandse studie: bij aantrekkelijke werkomgeving in termen bijv. van uitdagend werk kan half jaar uitstel van pensionering worden bekomen.

SVR

Conclusies (3)

• Totale verklaarde variantie van het eindmodel = 26%. Vermoeden dat er andere factoren zijn die aan de aandacht zijn ontsnapt. Volgende stap: zicht krijgen op die factoren.

• Belang van een voldoende groot aantal respondenten om diepgaander analyse mogelijk te maken.

SVR

Met dank voor de aandacht