GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK DEEL II...

GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK

DEEL II

DE MIDDELHOEKEN VAN VLAARDINGEN 1600 -1800

J. MIDDELHOEK Sr.

-1-

Gegevens uit de Archieven van

DELFT en VLAARDINGEN

verwerkt tot de geschiedenis van de familie

MIDDELHOEK.

Deel II.

De Middelhoeken van Vlaardingen

door Jan Middelhoek Sr.

Rotterdam, 16 november 1979

-1-

Gegevens uit de archievenvan

DELFT en VLAARDINGEN

verwerkt tot de geschiedenisvan de familie

Middelhoek

Deel II

De Middelhoeken van Vlaardingen.

door Jan Middelhoek Sr.

Rotterdam, 16 november 1979

-2-

Voorwoord

Evenals in Delft woonden ook te Vlaardingen gedurende tweehonderd jaar nog geen 20 Middelhoeken. Het waren de nakomelingen van Wouter, de oudste zoon van Adriaen Wouters. Het voortbestaan van de familie hing verscheidene malen aan een zijden draad. Telkens is er toch wel een stamhouder en gaat het geslacht voort van vader op zoon - twee honderd jaar lang. Na twee eeuwen is ook het Vlaardingse geslacht uitgestorven. De redder van de familie is Doe. Hij trouwt met een Rotterdamse vrouw en vestigt zich in die snel uitbreidende handelsstad.

Als er een derde deel komt, zal het handelen over de Middelhoeken van Rotterdam, Kralingen en Lage Zwaluwe.

De leden van de Vlaardingse familie zijn bijna allen welgestelde burgers geweest. Anders zou het ook niet mogelijk geweest zijn hun geschiedenis samen te stellen. Arme mensen sterven en worden ergens begraven en men vindt hun standplaats zelfs niet meer. Doordat ook de Middelhoeken huizen kopen en verkopen worden hun namen genoemd in de koopakten, die dikwijls waardevolle aantekeningen bevatten. In hun testamenten gaat het niet over duizenden guldens, zoals in Delft maar de notaris maakte ook voor luttele bedragen een mooi archiefstuk, waar de genealoog hem dankbaar voor is.

Op het Vlaardingse archief beschikt men ook nog over het poortersboek,waarin geschreven zijn "deghenen, die geboren ofte gheëdete poorteren der steden van Vlaardinghe zijn". Het poortersboek loopt van 1555 -1810. We probeerden al de gevonden gegevens zo te verwerken, dat het een lees- baar verhaal werd en we een beeld kregen van onze familie uit vroeger dagen in de stad Vlaardingen.

Ditmaal zijn we dank verschuldigd aan de ambtenaren van het Vlaardingse archief, die bereid waren ons te helpen als er moeilijkheden overwonnen moesten worden.

Andermaal noemen we Drs. A.J. Middelhoek, thans wonende te Heisdorf, Luxemburg (G.D.), 14 Rue des Roses, als degene, die door zijn hulp en belangstelling deze uitgave mogelijk maakte.

J.Middelhoek Sr.

Va1kieniersweg 15 3075 AX Rotterdam.

Prijs f .......... Giro 617982. Doet U weer mee?

-3-

Inhoud.

De Middelhoeken van Vlaardingen van 1600 - 1800. 1e gedeelte.

1. Wouter Aryens van Delft, plm. 1550 - 1607 9 - 14

2. Adriaen Wouters van Delft, plm. 1575 - ? 15 - 20

3. Wouters Arents + Lijsbeth Florisd., plm. 1600 – 1640 21 - 29 poorters van Vlaardingen.

4. Ary Wouters + Ariaentge Doe, plm. 1625 - 1667 30 - 36

5. De kinderen van Ary en Ariaentge. 37 - 40

6. Verkoop van het huis "Den Engel". 41 - 43

7. Lijsbeth en Maertge naar Delft. 44 - 50

8. Lijsbeth terug naar Vlaardingen. 51 - 53

-4-

Vervolg Inhoud.

De Middelhoeken van Vlaardingen van 1600 - 1800. 2e gedeelte

9. Overzicht. 54

10. Ary Woutterse Myddelhoeck zijn jeugd. 1680 - 1706. 55 - 62

11. Ary Woutterse Myddelhoeck zijn huwe1ijksjaren. 1706 – 1732 63 - 70

12. Ary Woutterse Myddelhoeck als weduwnaar. 1732 - 1765 71 - 79

13. Het bewogen leven van Marijtje Middenhoek. 1712 - 1779 80 - 89

14. Lijntje Middelhoek, de vrouw van Jacob Verwo1. 1717 – 1760 90 - 95

15. De laatste Wouter Middelhoek. 1714 - 1781 96 -103

16. Aryaantje Woutersd. Midde1hoek. 1743 - 1828 104 -113

Naamregister deel II 114

-7-

Vlaardingen I

-8-

9-14

Wouter Aryens.

van Delft.

geboren plm. 1550, overleden 1607.

wye1maecker te Delft en huyseigenaar te Vlaardingen.

-9-

3. Wouter Arijens geboren plm. 1550 te Delft Wye1maecker te Delft en huiseigenaar te Vlaardingen.

In 1574 was de stad Vlaardingen door de Schiedammers zo goed als geheel verwoest. Van je buren moet je het maar hebben. De stad was ook geheel ontvolkt. De puinhopen lagen te midden van het verdronken land; de landerijen en weilanden lagen tot aan de poorten van Delft onder water.

En toch ... men kon Vlaardingen niet missen. Daarvoor lag de plaats te gunstig. Een uitgelezen plekje voor visserij en koophandel. Leden van de oude vroedschap vonden dat de plaats herbouwd moest worden.

De Prins, die de daad van de Schiedammers ten zeerste had afgekeurd, gaf de initiatiefnemers een gunstbrief in zijn kwaliteit van stadhouder, mede namens de Staten van Holland, en in Naam des Konings van Spanje. Dat was in het jaar 1577.

Drie jaren lang had de stad in puin gelegen; niemand had eigenlijk veel lust naar de ashoop weder te keren en niemand had veel lust zich daar voor het eerst te vestigen.

Het poortersboek, begonnen in het jaar 1555, en door iemands zorg aan de vuurzee ontrukt, liegt er niet om. Ik heb het bladzij voor bladzij bekeken en gezien dat er in al deze kritieke jaren niemand als poorter werd ingeschreven.

Nu zal het gaan gebeuren. In 1577 worden zekere voordelen toegestaan, als men maar wederkeren wil.

Men kon opschorting van rentebetaling verkrijgen, als de eigenaars van de afgebrande huizen binnen de tijd van drie jaren hun erven betimmerden. Kwamen de eigenaars van het voormalige huis niet opdagen, dan gingen alle aanspraken op de grond te loor en konden die bezittingen door de Regering aan anderen worden overgedragen. Zo kon men voordelig aan bouwgrond komen.

In 1580 werd er dus door de Vroedschap verwacht, dat de huizen herbouwd zouden zijn. Dat viel tegen. In 1585 was er nog weinig gebeurd. Daarom heeft de Vroedschap besloten, om de erven, die toen nog niet betimmerd waren, te doen verkopen ten behoeve van de stad, tenware de uitstedigen toch nog met de Burgemeester overeenkwamen om hun erven te betimmeren. Velen hadden gastvrijheid in een andere plaats gevonden en waren daar een nieuw leven begonnen. Anderen waren tijdens de vlucht in 1574 omgekomen, door de Schiedammers doodgeslagen.

Het lukte niet erg en daarom lokte de Vroedschap door privelegiën en faciliteiten andere personen naar Vlaardingen, Ze konden in de rechten van de wegblijvers treden, mits ze volgens de stadskeur de poorterseed wilden afleggen.

Zo zal het gekomen zijn, dat we Wouter Aryens aantreffen onder de huiseigenaren van Vlaardingen. Hij is geen poorter van Vlaardingen geweest, waarschijnlijk om de doodeenvoudige reden, dat hij liever poorter vanDelft bleef dan poorter van Vlaardingen werd.

-10-

Ik heb wel naarstig gezocht in het poortersboek, omdat ik dacht aan de door de Vroedschap gestelde voorwaarde, maar ik heb hem niet gevonden.

Wouter Aryens beeft ijverig meegewerkt aan de wederopbouw van Vlaardingen en dat heeft hem blijkbaar geen windeieren gelegd.

We hebben de naam van Wouter Aryens, wyelmaecker, te Vlaardingen in het archief als huiseigenaar tot tweemaal toe gevonden. Maar ook in het archief van Delft kwam zijn naam op de fiches tot driemaal toe voor.

1. De archivaris van Delft vond de naam van Wouter Aryens, wyelmaecker, in een boek, waarin de rente-betalingen van de Kerk voorkwamen. Het boek begint in 1510, maar de posten zijn verder niet gedateerd. Wouter Aryens heeft de Kerk een hypotheek gegeven voor 4 morgen Land in de buurtschap Hokenpijl. Daaruit blijkt al aanstonds dat we met een welge-stelde burger te doen hebben.

2. Verder wordt de naam van Wouter Aryens, wyelmaecker, genoemd in de crimineelboeken, gelukkig als bena-deelde. Men spreekt dan over "ene" Wouter Aryens. Dat "ene" wijst niet op een "belangrijk, overbekend persoon". De wyelmaecker was ook nog jong, even in de dertig. Het was in het jaar 1581 De overzetting in modern Nederlands van de bladzijde uit het crimineelboek volgt op bladzijde 11.

3. Dan vond men in Delft ook nog een boek met registra-ties. Eén ervan betrof de gecontroleerde haard-steden. Daarin komt voor:

Wouter Aryens, wyelmaecker

voor twee haardsteden. Gedateerd: 6 november 1600.

Op die datum heeft men de haardsteden gecontroleerd. Wouter Aryens, de wyelmaecker, had er twee. Eén in het woonhuis, één in de werkplaats, wellicht.

-11-

O.R.A. 46 - 89 v

Hier volgt de bladzijde uit het crimineelboek, overgezet in tegenwoordig Nederlands.

Er is gestolen in de wagenmakerij van ene

Wouter Ariens.zn, wagenmaker te Delft op de 13e juni 1581.

Daar ons, Heren van den Gerechte dezer stede, gebleken is, dat

Heyndrick Janszn van Swoll, bootsgezel,

gevangen hier binnen Delft, ten huize van enen

Wouter Arienszn, wielmaker,

enige diefstallen gepleegd heeft, die kinderen ten voorbeeld, niet ongestraft behoren te blijven, zo is het, dat de Schepenen acht gevende op des gevangenen jonkheid, de voornoemde gevangene gecondemneerd hebben -- mits in een gesloten vertrek -- om streng gegeseld te worden.

Daarenboven wordt hij verbannen uit der stede -- vrijheid van het baljuwschap Delfland en anderhalve mijl rondom de stad -- voor de tijd van drie jaren.

Hij zal uit de stad verwijderd worden en hem zal geen verlof ge-geven worden binnen de gestelde tijd van drie jaren hier weder binnen te komen, op straffe van in het openbaar gegeseld te worden.

De gevangene wordt voorts gecondemneerd om de kosten van de gevangenis te betalen en tevens de onkosten van dit justitioneel geding.

Actum en gepronuncieerd

de 13e juni 1581

-12-

Nederland was laat met het afschaffen van de lijfstraffen. Men kende de geseling in een besloten ruimte, maar ook de geseling in het openbaar op de markt, het liefst op een marktdag. Verder was er de straf van het brandmerken. Brandmerken hoorde in vroeger eeuwen tot de publieke vermake-lijkheden. Op de marktdag, wanneer de boeren en buitenlui naar de provinciehoofdstad trokken, werden de veroordeelden op de kaak (het schavot) gesteld, gegeseld en gebrandmerkt. "Brandmerken' gold ons voor groter genot dan enkel maar geselen", schreef Johan Winkler over zo'n marktdag in Leeuwarden. "Als het helder en stil weer was kregen we wel het wit opkronkelende rookwolkje van het verschroeiend vel te zien en als de wind het ons toewoei, was het schroei-luchtje te ruiken".

Heyndrick Janszn. van Swoll, de jonge bootgezel, was één van de velen, die het land onveilig maakten.

Sprenger van Eyk schrijft: "Daar het omtrent die tijd, geheel Delfland door, zeer onveilig was door rovers, moordenaars en brand-stichters, werd in december van het jaar 1595 tot Baljuw aangesteld in Vlaardingen: Bathel van Buren, met last om het land van voornoemd gespuis te zuiveren; waaraan deze niet alleen te lande, maar ook later te water loffelijk voldeed, als kapitein op de Vlaardingse galei, de kleine galei. In 1597 werd er een grote galei gebouwd en wel met het oogmerk, om daarop zulke misdadigers te plaatsen, die niet, anderen ter waarschuwing aan den lijve gestraft waren. In 1598 was de galei gereed, 70 voet lang en 16 voet breed, met twaalf riemen aan elke zijde; aan iedere riem zaten twee slaven. De slaven werden aan de roeibank vastgeketend en waren geheel kaal geschoren. Hun voedsel bestond in twee ponden roggebrood en een half pond weikaas. De straffen, aan de kapitein overgelaten, waren hard en willekeurig. In 1601 bouwde men voor deze slaven een winterverblijf-tevens hospitaal, de Slavenburch genaamd. In 1601, 9 mei, stierven 28 slaven op de galei en lagen er op de Burch 26 ziek. Dat veroorzaakte in de stad grote verlegenheid, maar de besmetting bleef uit.

Wat het controleren der haardsteden betreft, daarover schrijft Welker in zijn boek over Cromstrijen het volgende:

"De schout voerde met de buurmeester (later burgemeester) de schouw over goten, greppen en sloten, die zindelijk en goed onderhouden moesten zijn; over de buurpaden, die in orde moesten wezen; langs de huizen, waar planken moesten liggen: over de haardsteden, die van steen moesten zijn en zo ingericht, dat zij geen gevaar opleverden van "huys-brant of der buyren schade" enz. Was er iets niet in de haak, dan werd zonder vorm van proces een boete geheven van 27 stuivers ten voordele van schout en burgemeesters. Het laatste ambt droeg men graag op aan de geneesheren, die zich bij de algemene schouw tevens van de algemene gezond-heidstoestand konden overtuigen".

-13-

Wouter Aryens, de wyelmaecker van Delft, heeft vaste voet gekregen in Vlaardingen. De Vlaardingers hadden hulp nodig en waar moest die hulp vandaan komen? Niet van de kant van Maassluis, daar hadden de Spaanse sprinkhanen te lang de boel kaal gegeten. Van de kant van Schiedam? Het is te begrijpen dat er van de zijde der Vlaardingers een felle haat gegroeid was tegen de Schie- dammers. In het zuiden was de Maas. De hulp moest dus uit het noorden komen - van Delft. Zo'n behulpzame Delftenaar was Wouter Aryens, ene wyelmaecker. Hij deed mee aan de opbouw. Hij was houtbewerker en had er het gereedschap voor.

Het eerste gebouw dat klaar moest komen was een gevangenis. Dat zegt wel iets! Vlaardinger-Ambacht zou er f. 150 aan betalen, in drie termijnen. Zo erg werd het land onveilig gemaakt door misdadige elementen. Wouter Aryens zal ook een paar pandjes voor zijn rekening genomen hebben. Maar het kan ook zijn,en dat denk ik eerder, dat hij in Vlaardingen een houthandel dreef. Wagenmakers kochten zelf hun bomen en zaagden zelf hun planken. Als het werk in de wagenmakerij stagneerde, deed men wat anders. Er was veel hout nodig in Vlaardingen.

Het is braaf van de Vlaardingers, dat ze al aanstonds plannen maakten om de kerk en de toren te herbouwen. Daar was niets van over dan een paar brokken zwartgeblakerde muur. De Schiedammers hadden de bronzen luiklok meegenomen. De Vlaar- dingers wisten een andere te bemachtigen en die werd te midden van het puin opgehangen en ter bemoediging van de bevolking geluid.

Abraham Janszn was als pastoor met de vluchtelingen meege- trokken en was als gereformeerd predikant teruggekomen. De Vlaardingers waren bijna allen -- naar het voorbeeld van de pastoor -- overgegaan naar de vrije leer. In plaats dat ze de heiligen aanriepen, leerden ze nu de vragen en antwoorden van de Heidelbergse catechismus. Pastoor en gemeenteleden zullen zich nog wel eens een keer vergist hebben. Voorzover de Schiedammers de beelden al niet stuk geslagen hadden, deden ze het nu zelf wel. Naast de opbouw van hun eigen huizen was het herstel van de afgebrande kerk en de toren hun ideaal, maar daar was veel geld voor nodig. In 1582 trokken vijf personen er op uit om door geheel Holland in alle opgestane steden te collecteren voor de ver- woeste kerk van Vlaardingen. De collectanten kregen 10% van de inhoud der bussen. De kerkmeesters telden het geld en gaven rekening en verantwoording aan de burgemeester der stad en de drie gerechten: Vlaardingen, Vlaardinger-Ambacht en Zouteveen.

Heel Holland was nog arm en men haalde weinig op. Met de moed der wanhoop is men toch maar met bouwen begonnen. Ze kwamen niet verder dan de dakgoot. Toen wilden ze de kerkelanden verkopen. Verder vroeg men de Staten van Holland om een lening, met de jaarlijkse verpondingen te verrekenen. De Staten verboden de verkoop van de kerkelanden en weigerden de lening.

-14-

Toen bracht de bevolking Van Vlaardingen de laatste centjes bij elkaar en met een uiterste krachtsinspanning kwam het toch voor elkaar en werd de kerk voltooid. Toen enige tijd daarna de toren begon over te hellen en op instorten stond, moesten de Staten van Hol1and toch met een geldlening bijspringen, want de toren was onmisbaar als baken voor de scheepvaart.

Wouter Aryens heeft goede zaken gedaan in Vlaardingen. We zouden dat nooit geweten hebben, als zijn zoon en erfgenaam niet een van de huizen had verkocht, die Wouter Aryens er op over gehouden had. Zo was er dus wat geld in de familie gekomen. Zo wordt het misschien verklaard, dat een paar nakomelingen van hem, later in 1686 naar Delft verhuizen konden en op de Oude Langedijk konden gaan wonen, zonder bron van inkomsten uit eigen arbeid, en nog konden overhouden ook. Ik bedoel Lijsbeth en Maertge.

Wouter Aryens had in Vlaardingen een paar huizen, hoeveel weet ik niet. Één huis stond in de Ommering van de kerk en één stond er aan de Hoogstraat.

We horen daar meer van in het volgende hoofdstuk. Wouter Aryens schijnt vóór 1607 overleden te zijn. Zijn broer Osier Aryens is vóór 1608 overleden. Zijn zoon, zijn erfgenaam, volgt hem op als wyelmaecker in Delft en als huiseigenaar te Vlaardingen.

Aantekening

Natuurlijk waren er nog wel enkelen in Delft die de naam droegen van Wouter Adriaens, of ook wel Wouter Aryens. We hebben gevonden: een zilversmid, een mandenmaker, een bezemmaker van die naam. Maar, die zijn allen na 1607 begraven.

-14a-

15 - 20

Adriaen Wouters.

geboren ± 1575.

Hij was wyelmacker te Delft en huyseigenaar te Vlaardingen.

-15-

4. Adriaen Wouters

geboren plm. 1575. te Delft

Het oude Vlaardingen was rondom de kerk gebouwd. Het zal lang geduurd hebben voor alle huizen weer overeind stonden, maar Vlaardingen herrees. De voornaamste straat was de Hoogstraat; hoog gelegen, want het was eigenlijk de Maasdijk. De Hoogstraat liep naar het noorden en begint bij de Ommering van de kerk. Van de Hoogstraat liepen een paar straten naar de Haven; de Smalle Havenstraat en de Brede Havenstraat. Dan waren er nog een paar stegen, zoals: de Pepersteeg, de Vleeresteeg en de Schoolsteeg. Ook de Rietdijk (tegenwoordig Maassluise Dijk) behoort tot de oudste gedeelten van de stad. De Ommering van de Kerk noemt men nu de Markt.

Bovenstaande Adriaen Wouters had van zijn vader vóór 1607 een paar huizen geërfd. Hoeveel precies weet ik niet, maar één stond er aan de Hoogstraat en één stond er in de Ommering van de Kerk. Misschien had zijn vader ze zelf wel gebouwd of herbouwd. Omdat hij het huis in de Ommering van de Kerk verkocht en het transport van 1607 bewaard is gebleven, weten we daar iets meer van. Om alles goed te kunnen begrijpen, moeten we eerst iets anders vertellen, over een ander huis, aan de Hoogstraat gelegen.

Dat andere huis was het logement: "De Hol1andsche Tuyn". Denk daarbij niet aan een tuin. Het was helemaal geen tuin. het woord "tuin" had vroeger een andere betekenis. Men noemde de schutting om de grond heen een "tuyn", liever gezegd "een omtuyning". Op het wapen van Holland was een zittende maagd afgebeeld en daaromheen was een schutting. Die laatste werd genoemd "De Hollandsche Tuyn" en daarnaar heette dit logement.

Het was eeuwenlang een zeer bekend huis in Vlaardingen, gelegen aan de Hoogstraat. Het heeft bestaan tot het begin van deze eeuw. Nu is het afgebroken en vervangen door een modern winkelpand. Een oude foto van het pand heb ik gevonden in het boek "Wandelingen door Oud-Vlaardingen" van J.Anderson, uitgegeven door uitgeverij "De Draak" te Vlaar- dingen in 1974. In dit boek staat een foto, die 29 mei 1906 is gemaakt, met het onderschrift:

De Hoogstraat naar de Markt (de Ommering van de Kerk) toe gezien. Links ziet u: het Hotel-Restaurant "De Hollandsche Tuyn", reeds als herberg vermeld in 1608. Dat is dus 300 jaar eerder dan de laatste foto gemaakt werd.

Ook in het boek van Sprenger van Eyk wordt "De Hollandsche Tuyn" genoemd op blz. 306, onder bet hoofdstuk "Logementen en Uit- spanningen". Hij schrijft: "De Hollandsche Tuyn" op de Hoogstraat, waar, van oudsher, de directie der visserij, jagerij en tanerij haar vergaderingen houdt en de verkoping van onroerende goederen plaats heeft. Het boek van Sprenger van Eyk is geschreven in 1832.

-16-

De waard van het logement "De Ho1landsche Tuyn" heette Joris Bastiaans Boot. Dat weten we uit het transport van 1608, waarin vermeld staat dat het pand verkocht werd. In dat transport van 1608 komt een lelijk woord voor, nl. "nedergeslagen". Dat zal in tegenwoordig Nederlands wel overgezet moeten worden in "doodgeslagen". De waard van het logement "De Hollandsche Tuyn" is in zijn zaak doodgeslagen. Ik stel me voor dat de waard een paar twistzoekende en door de drank verhitte rabauwen heeft willen scheiden. "Geen ruzie in mijn herberg". Je moet vechtende honden niet bij de oren grijpen. Hij werd zelf doodgeslagen. Het moet in 1607 al gebeurd zijn.

In 1607 was de vrouw van Joris Bastiaans Boot plotseling weduwe geworden. Ze heette zelf Neeltje Cornelisdr. Ze wilde het logement verlaten; ze zocht een ander huis.

Naast het logement aan de noordkant stond een huis, dat het eigendom was van Adriaen Wouters, een man van even in de dertig. Hij was de zoon van de wyelmaecker uit Delft, zette daar nog de zaak van zijn vader voort, maar had bezittingen in Vlaardingen, geërfd van zijn vader. Het huis naast het logement kwam niet leeg. Neeltje Cornelisdr. zou dat ook niet graag gewild hebben. Maar Adriaen Wouters had wel een ander huis voor haar te koop. Dat huis stond in de Ommering, van de Kerk. Dat huis wilde de weduwe Boot wel graag hebben en samen kwamen ze de koopsom overeen.

2 juni 1607 wordt het officiële gedeelte voor twee schepenen van Vlaardingen afgehandeld. Op pagina 17 heb ik het transport volledig uitgeschreven. Eén uitdrukking was mij niet duidelijk: "servituten van charitate".

Nu werd er vroeger bij de verkoop van onroerende goederen een bepaald percentage betaald voor de "Heilige Geest-armen". Dat zijn armen, die bij geen enkel kerkgenootschap aangesloten waren. Daar moest ik aan denken bij de uitdrukking "servituten van charitate".

Het leeggekomen huis lag voor het huis van een zekere Michiel Maartens van der Burch. Deze kocht een jaar later "De Hollandsehe Tuyn" en werd dus de nieuwe waard van het logement.

Hij kocht het logement voor 965 carolusguldens (à plm. f. 1.85) en nam daarvan 175 carolusguldens als hypotheek. Het logement was belast met 4 stuivers per jaar ten behoeve van de pastorie; een losrente van 9 gld 10 stuivers per jaar en verder nog een rente van 7 gld 8 stuivers per jaar.

Curatoren hebben een en ander voor Neeltje Cornelisdr, de weduwe, geregeld. De verkoopacte is te vinden in boek 94, no . 183.

-17-

Adriaen Wouters verkoopt in Vlaardingen een huis in de Ommering van de Kerk.

Het was op 2 juni 1607.

Wij -- Adriaen Janszn Versijde en Mathijs Dingemans van Honne, Schepenen van Vlaardingen, maken bekend, dat op heden voor ons gekomen en gecompareerd is

Adriaen Wouters, Wyelmaecker tot Delft, zoon en erfgenaam van wijlen Wouter Adriaenszn. zijn wettige vader.

Hij kwam ons mededelen, dat hij aan Neeltje Cornelisdr, de weduwe van wijlen Joris Bastiaanszn Boot een huis met erf verkocht en overgedragen had.

Het huis is staande en het erf gelegen achter de Ommering van de Kerk. Voor is de openbare weg en achter is het huis en erf van Michiel Maartenszn van der Burch, dat is dus ten Oosten. In het Westen is de Buursteeg, ook wel genoemd het Uitpad.

Het huis is beheind, goed betimmerd en bepaald.

Verder is er nog sprake van servituten van charitate.

Comparant -- Adriaen Wouterszn -- beloofde het verkochte huis en erf vrij te maken van lasten en verplichtingen. Alleen zal Neeltje Cornelisdr. gehouden zijn jaarlijks 6 stuivers aan de pastorie te betalen.

De schuldbrief heeft zij getekend, en gedateerd tegen 14 juli 1607.

Dat Adriaen Wouterszn het huis en erf niet zal verzwaren, daar staat hij met zijn persoon voor in, met al zijn tegenwoordige en toekomende goederen, niets uitgezonderd.

Deze oorkonde is mede ondertekend als getuige door Pieter Crijns, genoemd Wagenaar,

en van ons zegel voorzien.

2 juni 1607

De koopsom bedroeg 580 carolusguldens (van plm. f. 1.85)

Aan Neeltje Cornelisdr werd het bedrag als hypotheek verstrekt.

Boek 94. no. 115 van het archief te Vlaardingen.

-18-

Ik wijs nog even op de aanhef van het transport op blz. 17:

Adriaen Wouters, wyelmaecker te Delft, zoon en erfgenaam van wijlen Wouter Adriaens, zijn wettige vader.

Men is wel nauwkeurig en dat heeft misschien te maken met wat ik lees in Sprenger van Eyk:

"om de stad ook door andere personen te doen bevolken, wierd bij de Vroedschap, in dec. 1586 toegestaan, dat een iegelijk, wie het geliefde, van alle plaatsen zou mogen komen wonen in Vlaardingen, zonder, daaruit gaande, gehouden te zijn enig recht van uitgang te betalen."

"Recht van uitgang" dat is geld, hetwelk betaald moest worden, wanneer hetzij bij uiterste wil, hetzij bij versterfrecht, goederen geërfd werden van iemand, die in een andere stad woonde.

blz. 31 en 30.

Neeltje Cornelisdr. koopt het huis in de Ommering van de Kerk voor 580 carolusguldens (van plm. f. 1.85). Adriaen Wouters moet haar echter het hele bedrag als hypotheek verlenen. Dat Adriaen Wouters dat kan doen is wel een bewijs dat hij het huis niet van armoe verkocht en niet direct om geld verlegen zat. Nee1tje Cornelisdr. schrijft en tekent een schuldbrief, de renteberekening gaat in op 14 juli 1607.

Er wordt gesproken van wijlen Wouter Adriaens. We kunnen er dus zeker van zijn, dat deze in 1607 reeds gestorven was. Hij is jong gestorven, nog geen zestig jaar. We krijgen de indruk dat Adriaen - zoon en erfgenaam van zijn vader - de enige erfgenaam was. Moeder was zeker ook al overleden.

De Vlaardingers zwoegden om er weer bovenop te komen. Ze hadden tegenslag op tegenslag! De echte Vlaardingers zijn vissers. Ze kunnen als het moet ook wel wat anders dan vissen, maar het liefst gaan ze het zeegat uit. Het is de zee die hen trekt.

Langs de haven kwamen scheepswerven, waar de vissersschepen gebouwd werden. Op het laatst had Vlaardingen wel zes scheepshellingen. Er werden scheepsbouwers gevraagd en Delft moest ze leveren. Er moesten zelfs een paar oorlogsschepen gebouwd worden.

Voor de Maas en het Goereee Gat kruiste een aantal zeeschuimers, die het de in- en uitvarende schepen moeilijk maakten. Er waren oorlogsschepen nodig om te convoyeren. Ze werden gebouwd in 1600.

In 1602 werd Vlaardingen geteisterd door de pest. De sterfte was groot. Van de 20 vroedschapsleden stierven er 8.

In 1606 werd een gedeelte van het nieuwe Vlaardingen door brand weer verwoest. Alle huizen aan weerszijden van de

-19-

Kortendijk, dat is het verlengde van de Hoogstraat, brandde zo schielijk af, dat de bewoners ternauwernood gered konden worden. De ongelukkigen kregen vrijdom van rentebetaling, mits ze binnen twee jaar hun erven opnieuw betimmerden.

De stad breidde zich niettegenstaande dat alles snel uit. De Hoogstraat werd doorgetrokken. Wat onbestraat en onbetimmerd lag werd in percelen aan de burgers verkocht.

Men bouwde plm. 1600 een geheel nieuwe wijk. Dat is de wijk waar de Middelhoucken zich gevestigd hebben. Daar vindt men de bekende straten, die in onze familiegeschiedenis genoemd worden. Daar was de nieuwbouw, in de buurt van Dary of Dayer. Daar vindt men de Lijnstraat, de Rijkestraat, de Landstraat. En verder de Zomerstraat. Als men Dayer gevonden heeft, ziet men al gauw de Lijnstraat. Loopt men de Lijnstraat door, dan komt men in de Rijkestraat. Gaat men dan rechtsom, dan bereikt men de Landstraat. Dit stadsgedeelte ligt er nu totaal verwaarloosd bij. Toen -- in 1600 -- was het nieuwbouw. Als men wil weten hoe het vroeger geweest is, moet men niet kijken naar de oostzijde van de Lijnstraat. De grijsgepleisterde achterzijden van de huizen zijn afschuwelijk. Als men wil weten hoe het vroeger geweest is, moet men het Lijnstraatje even doorlopen tot het laatste huis, of liever het eerste huis van de Rijkestraat. Daar hebben de bewoners een pandje schitterend gerestaureerd. Het is prachtig geworden, precies zoals het vroeger geweest is. Het huisje dateert van 1599. Ook in de Landstraat zijn een paar gevels keurig in hun vroegere staat gebracht. Maar verder is alles in de vernieling.

Ook het kerkelijk leven had zich hersteld. Zo goed als geheel Vlaardingen had nu de zijde van de Hervorming gekozen. Dominee Abraham Janszn was in 1583 naar Oudewater vertrokken. Hij was opgevolgd door dominee Arent Harmanszoon. Die heeft in Vlaardingen gestaan tot 1603. En dan komt dominee Isaac Naeranus Servaaszoon van Ridderkerk. Hij bleef 16 jaren in Vlaardingen tot hij in 1620 verbannen werd wegens zijn Remonstrantse gevoelens.

Omdat dominee Naeranus Remonstrants was, wenste een deel van de gemeente een andere leraar, hoewel hij om zijn persoon zeer geliefd was. De Vroedschap van Vlaardingen wilde alles in der minne schikken en wilde de opgedrongen Contra-Remonstrantse dominee ook wel aanvaarden. De twee dominees konden dan om de andere zondag in de Dienst des Woords voorgaan en om de beurt het Heilig Avondmaal bedienen.

Dat was een mooie oplossing maar niet naar de zin van Maurits. Dominee Naeranus werd voor de Synode Nationaal ontboden, waar hij verklaarde, dat hij oordeelde, dat de 5 artikelen niet met Gods Woord overeenstemmen. Hij werd afgezet en naar Waalwijk verbannen.

In 1620 vond Maurits het nodig om in Vlaardingen de wet te komen verzetten. Alls vroedschapsleden, die bekend stonden als Remon- strants, werden uit het stadsbestuur verwijderd.

-20-

Na al deze dingen verschijnt Wouter Arents ten tonele. Hij moet plm. 1600 geboren zijn, en heeft die kerkelijke twisten bewust meegemaakt. De Vlaardingers vonden het jammer, dat alles zo gelopen was. Het merendeel van de bevolking was Contra-Remonstrants, maar hun dominee Naeranus was zeer geliefd en ze keurden over het algemeen de schikking van de Vroedschap goed. De Hoogmogende Heren van de Staten-Generaal en Prins Maurits besloten echter anders, maar -- zoals ze zeiden -- alleen om redenen van staat en ruste van de Gemene Landen.

In 1632 kregen de Remonstranten weer zelf een predikant.

We hebben in het archief van Delft nog een paar personen gevonden, die de naam Adriaen Wouters droegen:

De zoon van de silversmith bijvoorbeeld. De vader heette Wouter Adriaens en hij Adriaen Wouters. Verder was er een byercruyer van die naam: Adriaen Wouters. Later was hij bevorderd en was waegcruyer. Hij heeft het zelfs tot craenkint gebracht; dat is iemand die het recht heeft de stads-hijskraan te bedienen.

-20a-

21 - 29

Wouter Arents, scheepstimmerman.

geboren ± 1600 te Delft, gestorven in juli 1640 te Vlaardingen.

In 1621 werd hij poorter van Vlaardingen.

gehuwd met Lijsbet F1orisd.

-21-

5. Wouter Arents, geboren plm. 1600 te Delft scheepstimmerman te Vlaardingen.

Toen ik de archivarus vroeg om meer bronnen, heeft hij mij gewezen op het poortersboek. Het poortersboek loopt van 1555 tot 1810.

De Vlaardingers hadden herinnering aan een rijk en groots verleden, in de Graventijd.

Aan een tijd, toen niemand er aan twijfelde of Vlaardjngen wel een stad was. Vlaardingen had muren en poorten, had wallen en grachten. Maar nu was de stad ontmanteld.

In plaats van poorten had Vlaardingen nu een paar hekken, die toegang tot de stad gaven. Al gauw een prachtige standplaats voor bedelaars. Een stadskeur was nodig om het bedelen daar te verbieden.

Vlaardingen is een dorp, zeiden ze in Den Haag. Het heeft ook helemaal het voorkomen van een dorp met zijn hoog centrum. De Vroedschap dacht daar andere over. Vlaardingen was een stad. En een stad moest een poortersboek hebben, al waren er dan ook geen poorten. Dat poortersboek waren ze begonnen in 1555. Voorin staat geschreven:

Register van Poorter- en Burgereeden.

Dit boek is ghemaeckt tot een register om daarin te setten deghenen, die geboren ofte gheëdete poorteren der steden van Vlaardinghe zijn.

Ghemaeckt den XXVII january, anno XVe vijff ende vijftich, stilo novo 1555.

Als er een Middelhouck van Delft naar Vlaardingen verhuisd was, dus het poorterschap van Delft verwisseld had met dat van Vlaardingen, moest zijn naam in dat boek voorkomen.

In mijn onervarenheid heb ik bladzijde voor bladzijde nagezocht, maar ik heb er geen Middelhouck in kunnen vinden.

"Misschien staat er toch een in", dacht de archivaris, "wellicht onder een andere naam".

De volgende maal dat ik het archief bezocht, vond ik wel geen Middelhouck, maar wel een Wouter Arents, maet scheeptimmerman. Dat was de man die we zochten.

Achter zijn naam stond niet waar hij vandaan gekomen was zoals bij de anderen, zodat ik vermoed dat hij, voor hij de poorterseed aflegde, al enige tijd te Vlaardingen woonde, dus al Vlaardinger was.

Of zijn vader, Adriaen Wouters, ook al te Vlaardingen gewoond heeft, is niet bekend. Wel krijg ik de indruk dat de belangen te Vlaardingen zwaarder wogen dan die te Delft. Denkelijk heeft men het wyelmaecken van lieverlede laten schieten, omdat er in het groeiende Vlaardingen meer te verdienen viel dan in het achteruitgaande Delft.

-22-

Achter de naam van Wouter Arentz komt de plaats van herkomst niet voor, evenmin als achter de naam van Pieter Vrankensz. Die jongens waren al te Vlaardingen bekend, Wouter Arentsz wordt genoemd maet-scheeptimmerman. We leven in de tijd der gilden. Men was eerst leerling, dan gezel, eindelijk measter, Ik vermoed dat gezel hetzelfde is als maet, en verder dat Wouter zijn meesterschap bewezen had met een proefstuk. Men moest meester zijn om zich als baas te vestigen. Maar dan werd het ook wel tijd dat men de poorterseed aflegde. Zo is gekomen dat Wouter Arents met nog 6 anderen voor de schout en twee burgemeesters staat. Men kan het vinden op bladzijde 116 van het poortersboek. Hier volgt de betreffende b1adzijde:

Den 28en decembris 1621, presentibus schout, en Bogert en Plaveyer, burgemeesters, zijn de navol- gende personen als poorters ge-ëdicht.

1. Ambrosius Jansz, dienaar Christi, van Putten 2. Dirck Corne1isz, gorter, v. 's-Gravensande3. Cornelis Jansz, glaesmaecker, Naaltwijck4. Barent Pauwelsz Middenman, backer, 't Land v.d. Marck 5. Pieter Melisz, arbeyder, Vlaard.Amb.6. Wouter Arentsz, maet scheeptimmerman, ?7. Pieter Vrankensz, wyelmaecker, ?

Totaal 7 personen die op de 28e december 1621 de poorterseed aflegden,terwijl ze misschien daar al langer woonden of enke1e maanden tevoren zich in Vlaardingen hadden gevestigd. Behalve onze Wouter Arentsz zijn daar nog een paar bekenden bij.

De dienaar Christi bijvoorbeeld, Ambrosius Jansz. Ik dacht eerst aan de voorganger van een of andere secte, maar het was de nieuwberoepen predikant van de Nederlands Hervormde Kerk, toen Gereformeerde Kerk genoemd. In het boek van Sprenger van Eyk komt een lijst van predikanten voor. Hij is de vierde van de lijst. Hij volgde de verbannen dominee Naeranus op. Hij kwam van Putten. Dominee Ambrosius kwam reeds in 1620 in de gemeente Vlaardingen. De predikant en zijn gemeentelid Wouter Arentsz legden op dezelfde dag de poorterseed af. De dominee stierf in 1641 en Wouter Arentsz stierf in 1640. Ze hebben elkaar dus 20 jaar lang meegemaakt in de burgerlijke en kerkelijke gemeente Vlaardingen.

We zijn ook de naam van de backer nog een keer tegengekomen. Barent Pauwelsz Middenman. Hij kwam uit Brabant, van 't Land van der Marck. Als 31 maart 1680 Adriaen Wouters gedoopt wordt, zijn er drie doopgetuigen. Dat zijn: oom Doe en tante Maertie, maar als derde getuige een vreemdelinge, die de naam draagt van Machtelt Barent, Middenman. Dat kan een bejaarde dochter zijn geweest van de backer.

Dan viel ons oog op de naam van de laatste, die de poorterseed aflegde. Dat was Pieter Vrankensz, de wyelmaecker. Die naam hebben we meer gehad. De baljuw, die zulk een nuttige rol speelde bij het behoud van Den Briel in 1572, heette net zo, Pieter Vrankensz. Het kan een zoon of een kleinzoon geweest zijn van de baljuw.

-23-

Het afleggen van de eed gebeurde niet op het Raadhuis, dat wij kennen en dat staat in de Ommering van de Kerk. Dat bestond toen nog niet, dat is in 1650 pas gebouwd.

Dit was de "eet der poorteren":

Dat sweer ick, poorter der stede van Vlaardingen te weesen, de overheydt derselver stede gehou en getrou te zijn, ende alle behoorlijck respect, eere ende gehoor- saemheydt te bewijzen in saecken dye recht ende billijck zijn, de Staat te helpen beschermen, ende bewaren tegen alle overlast, gewelt ende vere raderrije, ende des vermaent zijnde, bij de burgemeesteren zoo al waer mij dye voorgaan te volgen, alle heymelijcke aanslagen, meuterije ende practijcken, dye tot schade, affbreck ofte naedeel van de stede soude mogen voorgenomen werden aan den burgemeesteren te openbaren ter- stont ende so haest ick daarvan kennisse sal hebben, geene goederen voorbij des Graeffelicheyts van Holland tollen ofte wachten van dijen te voeren noch te doen voeren anders dan vrije poorters goederen, ende voorts alles te doen, dat een goet en getrouw poorter schuldich is ende behoort te doen. Soo waerlijck moet mij Godt helpen!

Niets voor niets! De nieuwe poorters moesten bij die gelegenheid 18 stuivers leges betalen. Dat was een behoorlijk bedrag.De specificatie was als volgt:

- d'officier voor 't staeven van den eedt f. 0. 4.0 - burgemeesteren f. 0. 9.0 - de secretaris voor 't lezen van den f. 0. 4.0 eedt ende aenteyckene - de bode f. 0. 1.0

--------samen f. 0.18.0

Vermoedelijk is Wouter Arents in 1621 van gezel tot meester bevorderd. Dat geschiedde door het afleveren van een meesterstuk, dat beoordeeld werd door de gildemeesters. Was de beoordeling gunstig, dan kreeg de nieuwe gildebroeder het recht om zich als baas of meester te vestigen. Deed men dat zonder verlof, dan was men een beunhaas, een onderkruiper.

Wouter Arents werd in 1621 scheepstimmerman, meester scheepstimmerman. Dat kan zijn scheepsbouwer of timmerman op een scheepswerf.'t Kan ook nog wel zijn dat hij de bezitter was van een kleine scheepswerf of van een helling, waarop de schepen afge- timmerd werden. In mijn jeugd even na 1900 waren er nog wel van zulke kleine scheepswerfjes.

Een plaats met 8 scheepshellingen mag wel een goede haven hebben. In 1633 begon de haven dicht te slibben. Daar moest wat aan gedaan worden.

Zelfs de Staten-Generaal hadden daar belang bij. Bij slecht weer moesten de oorlogsschepen de haven van Vlaardingen kunnen binnen- lopen.

-24-

De Staten van Holland hadden belang bij die haven. Maar waar Vlaardingen ook aanklopte, nergens kregen ze voor een stuiver hulp, zodat ze het dure, zware karwei helemaal alleen moesten opknappen. De Vroedschap wist niet beter te doen, dan bijna alles te belasten. Ze hieven een buitengewone belasting op: tonvis, verse vis, haringschepen, bier, turf en vee. Zo kwam een gedeelte van de vereiste penningen bijeen. In 1640 waren de havenhoofden gereed. Het werk had zeven jaren geduurd.

We hebben dus een scheepstimmerman in de familie. Waarom hij de wyelmaeckerij in Delft er aan gegeven heeft, is niet bekend. Wel weten we dat Delft zo plm. 1600 door zijn grootste bloei en groei heen was en dat het toen in Vlaardingen pas begon.

Daar was een grote bedrijvigheid. Daar werden schepen gebouwd voor de haringvangst; daar werden handelsvaartuiegen toegerust; daar werden kleine oorlogsschepen gebouwd, die gebruikt werden om te convoyeren. De zeeweg naar Indië was gevonden en de Oost- Indische Compagnie was opgericht.

Ik las ergens: de 17e eeuw was geen eeuw van goud, maar van pek en teer; van touwwerk en van zeilen. Het was de eeuw van de stoere werkers; de volgende eeuw van de levensgenieters.

Er waren misschien te veel wyelmaeckers in Delft; maar scheeps- timmerlieden waren er in Vlaardingen steeds te weinig. Hier viel wat te verdienen. Hier hadden ijverige jonge kerels wat te verwachten van de toekomst.

plm. 1600 Wouter Arents te Delft geboren. plm. 1618 Hij vestigt zich te Vlaardingen.

1621 Hij legt de poorterseed af, op 28 december. plm. 1625 Hij treedt in het huwelijk met Lijsbeth Florisdr. plm. 1626 Het zoontje Ary Wouters wordt geboren.

1627 6 augustus. Wouter en Lijsbeth maken hun testament.

12 januari 1633 koopt Wouter Arents een huis. Wouter en Lijsbeth waren al een jaar of acht getrouwd. Ze hebben dus eerst elders gewoond. Wouters grootvader en zijn vader hadden huizenbezit in Vlaardingem. Die bezittingen zullen wellicht overgegaan zijn op Wouter. De desbetreffende stukken zijn niet in het archief te vinden. Wouter Arents koopt een huis in de nieuwbouw. Op de hoek van Dayer en de Lijnstraat. Dayer staat er op het naambordje. Vroeger sprak men van Dary, dat uitgesproken werd als Derrie. In de derrie vallen, dat is in de modder terecht komen. Derrie of Dary was de naam voor een stuk drassige veengrond. Het werd drooggelegd en bebouwd. Een van de nieuwe straatjes was de Lijnstraat. Wouter Arents kocht het huis op de hoek.

Men komt er gemakke1ijk. Van station Vlaardingen-Centrum af loopt men de Westhavenkade uit langs het Visserijmuseum. Hier ruikt alles nog steeds naar haring. Vroeger zeiden ze: Heel Vlaardingen stinkt naar haring. De bewoners werden "haringkoppen" gescholden.

Dayer is nu een winkelstraatje. Aan de overzijde ziet men de ingang van het Lijnstraatje. Op de hoek zijn twee huizen afge-

-25-

broken. Op die plek is een kleine bomengroep. Dat is de plaats waar het huis van Wouter Arents heeft gestaan en het huis van zijn buurman Corpershouck. Het huis van Lijsbeth en Wouter heette "Den Engel". Het is er helaas niet meer. Maar hoe het geweest is kunnen we zien aan het laatste huis van de Lijnstraat. Daar is een pand prachtig gerestaureerd, geheel teruggebracht in de bouwstijl van 16OO. Op het romantische geveltje zag ik het jaartal 1599. Er is nu eenantiekwinkeltje in gevestigd. Dit pand wordt al genoemd in hetjaar 1640. In het jaar 1822 werd het pand bewoond door eentagrijn, dat is een koopman in scheepsbehoeften.

In het transport staat dat Mr, Hartoch de Haan aan Wouter Arentsde waarbrief zal competeren, die hem op 23 januari 1628 doorJacob Engelzn verleden is. Een vroegere eigenaar heette dusJacob en deze was de zoon van een zekere Engel.Het huis heette “Den Engel”. Het lijkt me dat deze Jacob het huis naar zijn vader heeft genoemd.

Onze familie droeg, reeds ean achternaam, anders zouden we waarschijnlijk naar dit huis genoemd zijn. Bijv. Wouter Arents van den Engel. In de genoemde koopacte van 1633 komt weliswaar de achternaam Middelhouck nog niet voor, terwijl een notaris in Delft in een testament toch al spreekt Over: Pyeter Sieren van Middenhoucq.

Vlaardingers hebben mijverteld, dat er -- in deze eeuw nog -- een aardappelhandelaar in dat huis gewoond heeft, die de naam Van den Engel droeg.

Op de volgende pagina (blz. 26) staat de koopacte van 12 januari 1633·

Toen Wouter Arents in januari 1633 het huis "Den Engel" met vrouw en zoontje betrok, kregen ze als naaste buurman Floris Pouwels Corpershouck. Ik las ook een keer Van Corpershouck, zoals er in Delft wel eens een keer staat Van Middelhouck.

De vrouw van Wouter Arents, de scheepstimmerman, heette Lijsbeth Floris, en het enige kind, een zoontje, heette Adriaen Wouters, ook wel Ary Wouters,

Hoe de vrouw van de buurman heette is niet bekend, we weten alleen dat ze de dochter was van een zekere Cornelis.Ze hadden ook een zoon, die Cornelis Floris heette.

Wouter Arents zal zijn buurman al wel gekend hebben. Floris Pouwels van Corpershouck kwam namelijk ook van Delft. Hij was lijndraaier of touwslager; eigen baasje denk ik. Hij was reeds in 1612 over Vlaardingen-Ambacht binnen de stad Vlaardingen gekomen.

In Delft woonde zijn vader; Pouwel Floris Corpershouck. Die man is tweemaal getrouwd geweest. Floris Pouwels was uit het eerste huwelijk. Na de dood van zijn moeder is hij naar Vlaardingen getrokken. Ik heb hem in het poortersboek gevonden op blz. 60/110.

-26-

Wouter, de scheepstimmnerman, koopt een huis te Vlaardingen op 12 januari 1633.

Wij, Jacob Janszn. Maerlandt en Ary Pieterszn. Bisdommer, schepenen van de stad Vlaardingen, maken bekend, dat tot ons gekomen en voor ons verschenen is

Mr. Hartoch de Haan, Wonende te Naaldwijk.

Hij kwam mededelen, dat hij op wettige wijze een huis met erf verkocht had aan:

Wouter Arents.zn, scheepstimmerman te Vlaardingen.

Hij gaf het huis in huurkoop (er staat hyrcoop). Het huis draagt de naam "Den Engel".

Het huis staat en het erf ligt in de Lijnstraat, op de hoek van de Darystraat (tegenwoordig Dayer). Het huis en erf grenzen:

ten N.: de Darystraat ten Z.: Floris Pouwels Corpershouck ten O.: de Lijnstraat ten W.: de erfgenamen van wij1en Gijsbert van

der Heyden-zaliger.

Het huis zal goed beheind, betimmerd, bemetseld en afgepaa1d afgeleverd worden. Terwijl ieder zijn gooirechten behouden zal, als daar zijn: dropopvang, waterloop, belet van te hoge betimmeringen, vrij licht en uitzicht.

Het huis is belast met drie onderscheiden renten, tezamen bedragende twintig gulden - 10 stuivers - 4 penningen 's jaars. Van dit jaar af zullen die renten ten koste komen van de voornoemde Wouter Arentszn. Voorts zal de som niet aflosbaar zijn dan volgens het bestaande gooirecht. Verder belooft comparant -- dat is Mr. Hartoch de Haan -- het voornoemde verkochte pand vrij te maken, te waren en te klaren.

De comparant -- Mr. Hartoch de Haan -- zal van het recht van waringe afzien en de koper de waarbrief competeren, die hem op de 23e januari 1628 door Jacob Engelzn verleden is in tegenwoordigheid van de schepenen alhier.

Met inzet van zijn persoon en goederen, roerende en onroerende, tegenwoordige en toekomende houdt hij, comparant, zich aan deze koop en verklaart op de rechte wijze betaald te zijn met het aannemen van kapitaal van de voornoemde Wouter, maar ook met het verlij van een rentebrief, behelzende de hoofdsom van

elf honderd één en tachtig gulden en zestien stuivers.

Gedateerd als boven en dat alles zonder fraude.

Wij, schepenen voornoemd, hebben elk ons zegel hieronder aangehangen.

Gedaan de 12ejanuari 1633·

-27-

Hij arriveerde in Vlaardingen 3 januari 1612 en legde de poorterseed af op 2 november 1612.

Er woonden toen al meerdere Corpershoucken in Vlaardingen.Ik vond er nu 37 in het telefoonboek.

Toen wij in 1975 een bootreis maakten langs de Rijn en de Moezel hadden wij als tafelgenoot de heer G.A. Korpershoek, 92 jaar oud, oud-directeur van een Middelbaar Technische School, die, hoe kan het toevalliger, zijn halve leven aan genealogie gedaan had. Hij heeft mij gegevens toegestuurd en de mijne juist bevonden en aangevuld. Van hem weet ik o.a. dat Floris Pouwels een lijndraaier was.

Wouter Arents, de scheepstimmerman, is niet oud geworden.Dat weten we uit een docucment van de Weeskamer. Zijn vrouw wordt daarin Lijsbeth Floris genoemd. Ze wordt na de dood van haar man voor de weesmeesteren ontboden. Dat was op 16 juli 1640. We kunnen gerust aannemen, dat Wouter Arents in die maand overleden is. Uit het document blijkt ook duidelijk, dat ze maar één kind hadden, een zoon, meestal Ary Wouters genoemd.

Wouter en Lijsbeth hebben ook een testament laten maken bij notaris Bastiaen van der Piet. Dat was op 6 augustus 1627. Ik denk dat Wouter plm. 1600 geboren is, plm. 1625 gehuwd is, plm. 1626 een zoon ontving en 1627 getesteerd heeft. Bij de dood van zijn vader was zoon Ary een jongen van een jaar of vijftien.

Op de volgende blz. vindt u het document van de Weeskamer. We hebben in de dossiers van notaris Bastiaen van der Piet gezocht, maar hebben, het testament niet kunnen vinden. Dat is ook geen wonder, want aan de restanten van het dossier was goed te zien, dat het gehele pakket in het water gelegen had bij een of andere overstroming. De meeste van de resterende stukken waren onleesbaar geworden.Na het doorkijken van het testament bemoeien de weesmeesteren zich niet langer met dit geval.

We hebben veel moeite gedaan om de sterfdatum te vinden van Lijsbeth Floris, de weduwe van Wouter Arents. Alles tevergeefs. We hebben alleen kunnen vinden dat de begrafenisboeken in Vlaar- dingen niet eerder beginnen dan in 1662 ongeveer. Daaruit zou kunnen volgen, dat Lijsbeth Floris vóór 1662 overleden is. Toen ze stierf is haar zoon in haar huis aan de Lijnstraat komen te wonen en dat moet ongeveer in 1664 zijn geweest, zoals uit andere transporten blijken zal.

Toen haar man stierf had ze Ary nog, haar enige zoon, die toen een jaar of vijftien-zestien moet zijn geweest. Bij de Corpers- houcken hadden ze ook een jongen, die een jaar of vijf ouder was dan Ary. Deze zoon, Cornelis, trouwde in 1643, en in 1644 werd het dochtertje Pietertje geboren.

Ook Lijsbeth Floris heeft de vreugde gesmaakt haar zoon Ary getrouwd te zien. Hij trouwde 15 mei 1647 met Adriaentge Doe en in 1649 werd het zoontje Wouter geboren. Grootmoeder Lijsbeth Floris was 18 juli 1649 doopgetuige. Ze was toen al 9 jaar weduwe.

-28-

Lijsbeth Florisdr. wordt na de dood van "Wouter Arents (zaliger), de scheepstimmerman, voor de Weeskamer ontboden, op 16 juli 1640. Uit het derde Weesboek van Vlaardingen, dat loopt van 1614 - 1658, boek 138 van het Archief.

Lijsbeth Florisdr weduwe van za. Wouter Arents scheepstimmerman, ter kamer ontboden zijnde om voogden aan te stellen over haar kind en daarna te procederen om tot inkoop te geraken van het patrimonie van het voornoemde kind, heeft in plaats daarvan een testamentaire dispositie overgeleverd, die gemaakt was tussen haar en haar voornoemde man, voor de notaris,

Bastiaen van der Piet,

op de 6 augustus 1627, sustenerende daarmede te mogen volstaan. 4 - 6 Minuutaster 1623 - 1632 2 banden + 1 omslag.

Van deze banden is weinig meer over, zwaar door waterschade ge- schonden.

In dat testament (verloren gegaan) stond o.a.:

De bemoeienis van de Weesmeesteren was de wil en de mening van de echteleden niet. Het was de bedoeling de inmenging van enige derde of van de weeskameren of van iemand anders te verbieden.

Aan derden -- wie dan ook -- mag de boedel of de goederenn van hen -- testateuren -- niet worden geopenbaard. Het is nog minder de bedoeling, dat daarvan lijsten zullen worden opgemaakt, allen noch gesloten, op geen enkele manier. Het is speciaal de bedoeling om -- voorzover in hen is -- de ordonnan- tiën van de weeskamer dezer stede te niet te doen. Ze authoriseren de langstlevende om voogd of voogdesse te zijn over het achter te laten kind, om het kind zelve en de goederen te regeren en benefitieren, zulks als het meest oorbaar zal zijn. Met deze restrictie, dat het geoorloofd zal wezen, indien nodig, bekwame personen uit te nodigen tot hulp en assistentie.

De Weeskamer:

Als gevolg van het bovenstaande sustineren wij, dat wij aan het bovenstaanöe niet gebonden zijn. Als weesmeesteren hebben wij de zaak ingezien en hebben goed gevonden, dat de voornoemde weduwe deze maal over deze zaak niet langer gemolesteerd wordt.

Actum Coram, alle de weesmeesteren, de 16e juli 1640.

Was getekend: Pieter van Adrichem Dirck Engelszn. van den Brouck Maarten Frans van der Velden.

-29-

Wouter Arents, de scheepstimmerman, werd in juli 1640 in de kerk begraven. Dominee Ambrosius Janszn leidde de plechtigheid. Het gilde der timmerlieden liet zich niet onbetuigd. Het andere jaar in 1641 stierf dominee Ambrosius zelf.

Deze predikant, Ambrosius, werd opgevolgd door ds Johannes Heynsius, beroepen uit het oude gasthuis te Delft. Hij heeft te Vlaardingen gestaan tot 1647. Hij zal het nog geweest zijn, die Ary en Adriaentge op 15 mei 1647 in de echt heeft verbonden.

-30-

30 - 36

Ary Wouters en Ariaentge Doe.

Ary werd plm. 1625 te V1aardingen geboren en is in september 1667 begraven.

Ariaentge stierf in november 1684.

-30a-

6. Ary Wouters geboren plm. 1625, gestorven september 1667 gehuwd met Aryaentge Doe

Volgens mijn schattingen moet Ary Wouters plm. 1625 zijn geboren. Toen zijn vader stierf in juli 1640 was hij een jaar of vijftien. Wouter en Lijsbeth hadden maar één kind, een zoon. Hij heette Ariaen, maar men noemde hem gewoonlijk Ary. Toen vader gestorven was, moest moeder voor de Weeskamer verschijnen. Dat was verplicht. Ze nam het testament mee, dat zij met haar man 6 augustus 1627 had laten maken. Toen de weesmeesteren dat ingezien hadden, waren ze tevreden en kon zij, als moeder als voogdesse optreden.

Ik neem aan, dat Ary leerling is geweest op de scheepswerf en moest hij, evenals zijn vader, scheepstimmerman worden. Maar dat is lang niet zeker. Hij kan ook wel gewerkt hebben in de touwslagerij van buurman Corpershouck. We hebben daar geen gegevens over. Gissen doet missen. Maar...hij had voldoende inkomen om in het huwelijk te treden. Ary trouwde op 15 mei 1647 met Aryaentge Doe. Ja, haar vader heette Doe, een naam die toen veelvuldig voorkwam. In 1640 was er een burgemeester in Vlaardingen, die Doe Pieters.zn heette. In 1676 legt er iemand de poorterseed af, die Pieter Doensse genoemd werd. Doe was toen geen vreemde naam. Men maakte er later Daan van of zelfs Dirck.

Ary en Aryaentge werden 15 mei 1647 in de echt verbonden door ds. Johannes Heynsius. Hun eersteling -- een jongetje en dus natuurlijk een Wouter -- werd gedoopt door ds. Hermanus Schuylius, die van Den Briel gekomen was. Deze predikant is in 1659 te Vlaardingen overleden. In 1655 had hij hulp gekregen van Wijnand Schuylius, die te Vlaardingen overleden is in 1670.De nieuwe Wouter werd 18 juli 1649 gedoopt.

Toen Ary en Aryaentge 15 mei 1647 getrouwd zijn, zijn ze niet bij moeder Lijsbeth Floris ingetrokken. Ze kochten een huis aan de Rietdijk, dat is tegenwoordig de Maassluise Dijk, toen gelegen in het oudste gedeelte van de stad. Moeder Lijsbeth bleef in de Lijnstraat wonen. De Lijnstraat in de nieuwbouw. Dat moet een schilderachtig buurtje geweest zijn, als een kerstkaart van Anton Pieck. Kijk maar eens naar het geveltje in de Rijkestraat, het huis "De Postkoets", waarin nu het antiekwinkeltje gevestigd is. Latere geslachten hebben deze buurt smakeloos gerestaureerd of andere gedeelten tot puin toe laten vervallen.

Ary en Aryaentge hebben de eerste jaren van hun huwelijk aan de Rietdijk gewoond, zelfs een hele tijd, van hun trouwdag tot de dood van moeder Lijsbeth, van 1647 tot 1664, 17 jaar lang. Ze woonden er stellig in 1662 nog, in hun eigen gekochte huis. Dat weten we uit een transport.

In 1662 op de 16e mei verkopen de erfgenamen van Neeltje Pieters, weduwe van Jacob Lucasse, een huis en erf aan de Rietdijk. Dat is voor ons van geen belang_ Maar bij de plaatsbepaling van het huis -- de huizen droegen toen nog geen huisnummers -- staat, dat aan de oostzijde een huis stond, waarvan Ary Wouters de eigenaar was. De oostzijde - dat is naar de pastorieën toe.

-31-

Daar, in dat huis aan de Rietdijk, zijn de 4 kinderen van Ary en Aryaentge geboren.

Daar werd Wouter geboren. Hij is gedoopt op 18 juli 1649. Daar werden ook Doe en Lijsbet en Maertge geboren. Het is erg jammer dat we de exacte doopdata van de laatste drie kinderen niet weten. De doopacten tussen 1650 en 1660 zijn verloren gegaan. We kunnen nu niet nagaan of de kinderen door ds. Hermanus Schuylius of door ds. Wijnand Schuylius zijn gedoopt. En jammer genoeg missen we nu ook de namen van de diverse doopgetuigen. Toen het gezin -- vader, moeder en 4 kinderen in 1664 naar de Lijnstraat verhuisde, was Wouter een jongen van vijftien jaar.

Aan de Rietdijk stonden naast elkaar twee predikantswoningen of pastorieën. Later kwam er nog een pastorie bij in de Schoolstraat. Bij de verkoop van onroerende goederen werd er altijd wel bepaald dat er jaarlijks een paar stuivers opgebracht moesten worden voor de pastorieën.

Ary en Aryaentge woonden aan de Rietdijk naast de pastorie van ds. Schuylius. Deze had een flink huis, maar weinig erf. Toen de familie naast hem ging verhuizen naar de Lijn- straat, was zijn verzoek een stuk van het erf aan hem af te staan. 7 mei 1664 verkoopt Ary een gedeelte voor f. 170. Het stuk erf was belast met 1 gulden en 10 stuivers erfgeld.

Van 1647 tot 1664 17 jaar lang heeft de weduwe Lijsbet Floris alleen in haar huis "Den Engel" in de Lijnstraat gewoond. Naast haar woonde al die tijd Floris Pouwels Corpershouck. Zijn vrouw was overleden, zijn zoon Cornelis getrouwd. Hij woonde daar met een huishoudster, die Lijsbeth Jacobs heette.

Dat de familie verhuisd is van de Rietdijk naar de Lijnstraat kunnen we wel bewijzen met een verkoop die gepasseerd is op 26 april 1677. Toen werd er een huis met erf verkocht in de Landstraat. Als een van de buren ten oosten van het pand wordt dan genoemd de weduwe van Ary Wouterse.

Als Wouter gedoopt wordt op 18 juli 1649 wordt hij aangeduid als de zoon van Arie Wouterse en Aryaentge Doen. Nog steeds wordt er alleen gebruik gemaakt van de patronymen. De achternaam Middelhoek ontbreekt nog steeds, terwijl die naam toch in Delft al 25 jaar gebruikt wordt. Als de kinderen van Wouter gedoopt worden in 1678 en 1680 wordt er gesproken van Ary en Adriaen, zoons van Wouter Arentse Midde1hoek.Dat is dan 55 jaar later dan in Delft. Nu was Delft 10 maal zo groot als Vlaardingen, en was een nadere aanduiding meer noodzakelijk om verwarring'te voorkomen.

Toen Wouter gedoopt werd op 18 juli 1649 waren er drie doopgetuigen: Cornelis Arensse

Cornelis Doensse Lijsbet Floris.

De eerste doopgetuige is een vreemde. De tweede zal een broer zijn van Aryaentge. De derde is de grootmoeder van vaderszijde.

-32-

In 1664, hetzelfde jaar waarin Lijsbet Floris stierf en de familie van Ary van de Rietdijk naar de Lijnstraat verhuisde, begon de buurman Floris Pouwels Corpershouck er over te denken zijn testament te laten maken. Er is niets zekerder dan de dood en niets onzekerder dan de ure van dien. Dat was pas weer gebleken. Het eerste wat hij doet is f. 50 vermaken aan de armen van de Hervormde Kerk. En ook zondert hij f. 50 af voor zijn dienstmaagd op voorwaarde, dat zij hem dient tot de dag van zijn overlijden. Verder vermaakt hij alles aan zijn zoon Cornelis. Wat mij opvalt, is de grote zorg, die hij heeft voor zijn huis in de Lijnstraat. Deze lijndraaier had twee graven in de Kerk. Die moeten vier geslachten lang aan de familie blijven. Net zo lang tot het vierde lid gestorven zal zijn. Dat vierde lid moet dus een kind van Pietertje zijn. Als dat sterft zullen ze pas het eigendom van de Kerk worden. Er zijn van dit testament twee gelijkluidende exemplaren. Onder het eerste exemplaar heeft de klerk P. IJsselstein met sierlijke letters de handtekening van de testateur gezet. Dat exemplaar was natuurlijk niet rechtsgeldig. Onder het tweede exemplaar staat de handtekening van Corpershouck zelf. Het geeft een schat van gegevens zo'n testament. Jammer dat we er geen hebben van Ary en Aryaentge.

De buurman Floris Pouwels Corpershouck was al 70 jaar toen hij zijn testament maakte. Toen hij gestorven was werd hij bijgezet in zijn eigen graf naast dat van zijn vrouw. Die graven waren versierd door de steenhouwer met zijn initialen, verwerkt tot een monogram. Ze waren niet arm die buren uit de Lijnstraat. Iemand met een eigen huis en twee graven in de Kerk is niet arm te noemen. De predikant die de begrafenis leidde was ds. Willem van Hattem, die tot 1671 te Vlaardingen gestaan heeft.

Het testament vindt u in extenso op bladzijde 33. Het testament werd ten huize van de testateur in de Lijnstraat gemaakt. Een hele gebeurtenis in het stille straatje. Eerst kwam de notaris met zijn klerk, en toen nog de twee schepenen: Van der Velden en Opmeer. Een hele gebeurtenis op die mooie zomeravond.

Nu ik het over de twee graven heb gehad van buurman Floris Pouwels Corpershouck, moet ik toch ook even vertellen hoe mooi de Kerk van Vlaardingen wel geworden was. Na de overval van de Schiedamse barbaren waren er alleen maar een paar brokstukken blijven staan.Het eerste wat men deed was de kerk te herbouwen. Zoals ik al schreef, men vroeg naar verschillende kanten om hulp, maar men kreeg voortdurend nul op het request. Toch kwam door een geweldige krachtsinspanning de kerk gereed en de toren van maar liefst 65 meter hoogte. Daar de bevolkingsaanwas van Vlaardingen snel toenam, moest de kerk ook nog twee maal worden vergroot.

We lezen in Sprenger van Eyk op blz. 215: "Wat de kerk zelve betreft, in het jaar 1643 was de gemeente zo in getal toegenomen, dat zij vergroot en het zo genoemde zuiderpand aangebouwd werd. Hetzelfde had, om gelijke reden, in 1665 met het noorderpand plaats, sedert welke tijd haar uiterlijke gedaante niet veranderd is."

-33-

Testament van Floris Pouwels.zn Corpershouck, de buurman in de Lijnstraat van Vlaardingen

gemaakt: 5 juni 1664 Voor de hieronder staande 'Schepenen van de stad Vlaardingen compareerde:

Floris Pouwels.zn Corpershouck, wonende binnen deze stad. Comparant was gezond van lichaam en gebruikte volkomen zijn verstand, zoals voldoende bleek. Hij gaf te kennen dat hij overdacht, dat er niets zekerder is dan de dood en niets onzekerder dan de ure daarvan en dat hij van deze wereld geen afscheid wilde nemen, alvorens over zijn tijdelijke goederen gedisponeerd te hebben.

Daarmede doet hij alle vorige testamenten en codicillen of andere maaksels te niet, die hij voor deze datum ooit gemaakt mocht hebben, niet willende of begerende dat iemand zich daarop zou beroepen. Iedereen zal ze voor nul en genen waarde te achten hebben.

Opnieuw disponerende verklaart comparant, dat hij legateert en bespreekt de somma van vijftig gulden voor de diaconie- armen van deze stad; en ook nog vijftig gulden voor zijn dienstmaagd Lijsbeth Jacobs, als zij bij diens overlijden nog bij hem in huis is en dat boven het half jaar huur, dat bij het overlijden van testateur zal zijn ingetreden. Deze obligaten moeten binnen vier en twintig weken na het overlijden van testateur uitgekeerd zijn.Verder verklaart hij, dat hij tot zijn erfgenaam genomineerd en geinstitueerd heeft zijn zoon

Cornelis Floris.zn Corpershouck, en dat geldt voor al zijn goederen, geen enkele uitgezonderd, met dien verstande althans...

dat hij het huis waar hij tegenwoordig in woont niet zal mogen verkopen of vervreemden of belasten, en dat het huis niet door zijn crediteuren zal mogen worden aangesproken --op geen enkele manier. Zijn Zoon zal het huis niet mogen laten vervallen, maar zal gebonden zijn het voortdurend goed te onderhouden en de onkosten voor reparaties en contributies te voldoen zolang hijzelf of zijn vrouw leeft. Ook zullen hun kinderen, wat het huis betreft, dezelfde verplichtingen hebben, waarom hij ze bij deze als erfgenamen substitueert.

Verder is het de begeerte van testateur, dat de twee graven, die in de Kerk alhier gelegen zijn, aan zijn geslacht zullen blijven tot het vierde lid, totdat het vierde lid gestorven zal zijn en dan zullen zij vervallen en komen aan de Kerk. De graven hebben het volgende merk:

De initialen F.P.C. verwerkt tot een monogram. Aldus gedaan en gepasseerd ten huize van testateur op de 5 juni 1664

w.g Floris Corpershouck

De schepenen: Maarten Arens.zn v.d. Velden Mij present als klerk: Dirck Jans.zn Opmeer P. IJsselstein 1664

-34-

Op dezelfde bladzijde 215 lezen we ook iets over haar innerlijke gedaante:

"Er kwamen ook beschilderde glasruiten; zes aan de zuid- zijde, met wapens van de steden Dordrecht, Haarlem, Delft, Leiden, Amsterdam en Rotterdam. Drie aan de oostzijde, op het koor, met wapens van Rijnland, Delfland en Schieland. Vier waren er aan de noordzijde, met wapens van de Staten-Generaal, de Raad van State, de Staten van Holland en van de ambachtsheer Ruitenberg."

Sommige ruiten droegen het jaartal 1643 en andere het jaartal 1644, maar alle waren naar de gewoonte van die tijd door degenen wier wapens het waren, ten geschenke gegeven.

De kinderen van Ary en Aryaentge -- geboren tussen 1650 en 1660 -- zijn dus in een prachtige kerk gedoopt. Het was door die twee vergrotingen een ruime kerk geworden, die plaats bood aan 1800 kerkgangers. Het dak werd gedragen door 12 zware pilaren.

15 mei 1975 heb ik de kerk bezocht. Doordat er juist een orgelconcert gegeven werd, kon ik de kerk gemakkelijk binnengaan. Ik heb eerst een half uurtje geluisterd naar de machtige tonen van het monumentale orgel en daarna ben ik gaan zoeken of de beeldstormers van 1795 nog wat overgelaten hadden van de vroegere schatten van de kerk. De mooie beschilderde ramen hebben de onverlaten vergruizeld, de grafkelders en marmeren voetstukken weggenomen. Alleen aen paar gildeborden hangen er nog. Achter de preekstoel vond ik nog het graf van burgemeester Hoogenhouck, die geleefd heeft van 1615-1677 en dus burgemeester was van Vlaardingen in de tijd toen Ary en Aryaentge met hun kinderen in de Lijnstraat woonden.

Ik vind over die burgemeester Hoogenhouck het volgende in Sprenger van Eyk: "In het gedenkwaardige jaar 1653 waarin zoveel voorviel, dat op het lot des lands een merkbare invloed maakte, en men in vele steden van Holland niets vuriger verlangde dan de verheffing van de jonge Prins van Oranje (3 jaar oud) tot stadhouder, werd te Vlaardingen onder oogluiking, of door bewerking van zekere Hoogenhouck, burgemeester aldaar, volk voor 's lands vloot geworven, op naam van de Prins van Oranje, waartegen gecommitteerde Raden gelast werden, ernstig te voorzien."

In de geschiedenis van onze familie in Delft kunnen we lezen dat in diezelfde tijd de gezusters Beatrix en Annetje leningen deden van enkele duizenden guldens aan de vrienden van Oranje en ten bate van de jonge Prins. Al is ons Prinsje nog zo klein, alevel zal hij stadhouder zijn.

De Kerk van Vlaardingen is nu na een algehele restauratie weer heel mooi, maar is nog veel mooier geweest. Aan de zoldering hingen vijf koperen kronen, geschonken door de gilden: de bakkers, de kleermakers, de schippers, de schoen- makers en de chirurgijnen. De ververs schonken de koperen versiersels van de preekstoel en de metselaars schonken de koperen arend, die de bijbel van de voorlezer ondersteunt.

-35-

Het heeft wel even geduurd voor Vlaardingen weer een Raadhuis had. Maar het is er gekomen en een mooi raadhuis ook. Het staat bij het Kerkplein in de Ommering van de Kerk. Het is opgetrokken in het jaar 1650 Het pronkt, behalve met een koepeltorentje, met een sierlijke voorgevel, waarop de Gerechtigheid met zwaard en schalen zich verheft. Op de opgang zijn twee leeuwen. De één met het moderne wapen van Vlaardingen: een rode leeuw op een goud veld; de andere met het vroegere wapen: een haring- buis. Dat alles kostte in 1650 niet meer dan f. 10.300.

In de Kerk van Vlaardingen zijn op 4 januari 1612 aangetekend de zoon van Ary en Aryaentge, nl. Wouter Arents Middelhoek en Lijsbet Willems Hartogh, een jongeman en jongedochter van Vlaardingen. Hier wordt de achternaam Middelhoek voor het eerst gebruikt, in V1aardingen. In Delft reeds in 1625.

Toen Wouter trouwde leefde zijn vader niet meer. Die was al acht jaar tevoren overleden, in september 1667. Kort na elkaar waren de buurlieden overleden. De lijndraaier Floris Pouwels Corpershouck op hoge leeftijd, en de scheepstimmerman (?) Ary Wouters reeds zeer jong, plm. 42 jaar oud. Ary Wouters stierf in het jaar 1667, het jaar van de beroemde tocht naar Chattham. Het was de tijd van de Engelse oorlogen. Daar was Vlaardingen zeer sterk bij betrokken. Het was weer een moeilijke tijd.

De vissers durfden niet uitvaren dan alleen wanneer ze door oorlogsschepen geconvoyeerd werden. Het was druk op de werven. Veel verloren gegane schepen moesten vervangen worden, beschadigde schepen moesten gekalefaterd worden.

Dan breekt 1672, het rampjaar, aan. In 1673 komt er een bevel, dat alle mannelijke inwoners van het platteland, uitgezonderd de Doopsgezinden, onder de wapenen gebracht en georganiseerd moeten worden. Er werd een landstorm bevolen. Toen noemde men dat uittrekken ten oorlog: "De optocht der landtsaeten" Vlaardingen weigerde, niet uit lafheld, maar omdat de burgerij nu eerst wilde weten of ze in een stad woonde of op het plattelandWas Vlaardingen een stad met stadsrechten of niet? Men wilde wel vrijwilligers werven en die plaatsen onder Gerard Callenburg, later Luitenant Admiraal van Holland bij de Zeeraad op de Maze. Daar kwam echter niets van in; de Vlaardingers werden als landtsaeten beschouwd. Een order voor het regiment van Vlaardingen onder leiding van mr. Pieter Reaal, de baljuw, werd 15 april 1673 door de Prins op het Raadhuis goedgekeurd.

Nauwkeuriger weten we hoe het in Cromstrijen ging. Op bevel van Stadhouder Willem III waren, daar ook alle weerbare mannen opgeroepen om het leger van Lodewijk XIV tegen te houden. Tweederde deel was bewapend met musket en vuurroer. Eenderde deel was bewapend met spies en verrejager en allen hadden een "zijtgeweer" gekregen.

-36-

Numansdorp had 205 man geleverd en Klaaswaal 128 man. Er waren kolonnels en capiteyns en luytenants en serjanten aangesteld, een tamboer en ook een drilmeester. Na de eerste oefentijd moest 1/4 deel naar Den Haag "ter dispositie van Zijne Hoogheid", dat waren 83 personen. Het 1/10 deel moest gaan graven en spitten bij de "retrescheringe" van de Vecht (de Hollandse waterlinie). Dat waren 33 personen. Het 1/12 deel moest ten optocht naar de IJssellinie, het waren 27 personen. Ze werden bij loting aangewezen. Remplacering was toegestaan.

Wouter was nog niet getrouwd en 24 jaar en Doe was ook nog niet getrouwd en 22 jaar. Ik twijfel er niet aan of ze zijn ook onder de wapenen geroepen. Oefenen binnen de Ommering van de Kerk. Te jong? Nee, de opperbevelhebber, de Prins, was ook nog maar 23 jaar.

De moeder van het gezin, Aryaentge Doe, leefde in 1613 nog. De oorlog van 1612/13 tegen Engeland, Frankrijk, Munster en Keulen bracht in het hele land veel angst en ellende.

Dat was niet de enige narigheid die het gezin in de Lijnstraat meemaakte.

In de jaren 1665 en 1666 werd Vlaardingen geteisterd door de pest. De regering der stad heeft toen uit menslievendheid expres voor de armen op stadskosten een genees- en heelmeester aangesteld.

In 1680 -- in obtober -- stierf Wouter, slechts 31 jaar oud, vader van een jong gezin. Hij 1iet een weduwe met twee kleine kinderen achter.

In 1682 -- 26 januari -- was er een zo hoge watervloed, als er naar mensenheugenis hier te lande nooit geweest was. De Lijnstraat ligt vlak achter de haven en ik ben bang, dat het water tamelijk hoog gestaan zal hebben in het huis "Den Engel".

Dat was de laatste narigheid, die Aryaentge Doe meegemaakt heeft in haar leven. Zij stierf in november 1684.

Toen moeder Aryaentge Doe stierf in 1684, was Wouter reeds overleden en Doe een vrijgezel van plm. 33 jaar. De zusters, beiden ongehuwd, Lijsbet en Maertge, waren plm. 31 jaar en 29 jaar. Alleen van Wouter weten we de exacte doopdatum, 18 juli 1649.

-36a-

37 - 40

De kinderen van

Ary Wouters en Ariaentge Doe.

Wouter 1649 - 1680

gestorven te Vlaardingen.

Doe 1651 - 1700

gestorven te Rotterdam.

Lijsbeth 1653 - 1739

gestorven te Vlaardingen.

Maertge 1655 - 1702

gestorven te Rotterdam.

-37-

7. De kinderen van Ary Wouters en Aryaentge Doe, gehuwd 15 mei 1647

Ary Wouters en Aryaentge Doe, die eerst aan de Rietdijk woonden tot plm. 1664 en later in de Lijnstraat op de hoek van Dayer, hadden 4 kinderen: twee jongens en twee meisjes.

1. Wouter Hij werd 18 juli 1649 gedoopt. Hij is de enige van de vier kinderen, waarvan de geboorteacte op het archief van Vlaardingen aanwezig is. Zijn ouders waren 15 mei 1647 in het huwelijk getreden. De tachtigjarige oorlog is ten einde. We leven in de Gouden Eeuw. De jonge Wouter is opgegroeid in het huis aan de Rietdijk. Ik denk dat ze in 1664 verhuisd zijn, na de dood van grootmoeder Lysbet Floris; in dat jaar verkoopt Ary Wouters nl. een stuk van zijn erf aan ds. Schuylius. Wouter was toen 15 jaar. Wouters grootvader, die ook Wouter heette, was scheepstimmerman en vermoedelijk heeft kleinzoon Wouter ook wel dat ambacht uitgeoefend. In het havengebied was van alles te doen: scheepsbouw, visserij, zeilmaken, kuipen, lijndraaien, enz. In het rampjaar was Wouter juist op de leeftijd -- 24 jaar -- om opgeroepen te worden voor de krijgsdienst. Hij was toen nog niet getrouwd. In inv. 508/511 heb ik de aankondiging van zijn huwelijk gevonden:

Wouter Arents Middelhoeck (j.m.) en Lijsbet Willems Hartogh (j.d.).

Ze gaan 4 januari 1675 in ondertrouw. Voor het eerst treffen we in Vlaardingen de achternaam Middelhoeck aan. Dat is dan 50 jaar later dan in Delft.

Wouters bruid was een dochter van Willem Hartogh. Over de familie Hartogh heb ik niet veel kunnen vinden. Alleen in Inv. 511/78 een aankondiging van het huwelijk van een zuster van Lijsbet. Een datum staat er niet bij.

Ary Willems Brobbe1 (j.m.) Maria Willems Hartogh (j.d.)

Wouter had dus tweemaal te maken met een Lijsbet en een Marietje.

Lijsbet en Marietje Middelhoek en verder met Lijsbet en Marietje Hartogh.

Wouter en Lijsbet hadden 4 kinderen: a. Elisabeth,

gedoopt 13 november 1615. De getuigen zijn:

Cornelis de Rijck Martge Arens Lijsbeth Arens.

De eerste getuige is een onbekende, maar de laatste twee zijn natuurlijk de zusters van Wouter. Men zou als eersteling een Aryaentge verwacht hebben, maar de moeder van de kraamvrouw was zeker reeds overleden, dan gaf men die dikwijls voorrang.

-38-

De doop van Elisabeth had plaats in de prachtige kerk van Vlaardingen, met zijn koperwerk en gebrandschilderde ramen en de gildeborden.De predikant die dit kind gedoopt heeft heette Laurentius deWolff, die in Vlaardingen gestaan heen van 1671-1678. Deze eersteling is overleden, nog geen drie jaar oud in juni 1778.

b. Machtelt, gedoopt 14 februari 1677

De getuigen zijn: Elisabeth Willems Cornelis de Rijck Aryaentge Doe.

Wie Elisabeth Willems is, is moeilijk te begrijpen; de moeder van de dopeling heette zo. Cornelis de Rijck was ook getuige bij het eerste kind. Arentge de grootmoeder van vaderszijde. Dit kind is op tweejarige leeftijd overleden -- in april 1679.

c. Ary of Adriaen gedoopt 22 juni 1678

Nu slechts één doopgetuige en dat is oom Doe. Voluit ge-schreven: Doe Arentse Middelhoeck.

Hij zal plm. 24 jaar geweest zijn en nog steeds vrijgezel. Ary is de stamhouder; hij wordt de man van de Vlaardingsefamilie. "Hij werd later de universele erfgenaam van Meui Lijsbeth.

d. Adriaen of Ary gedoopt 31 maart 1680

De getuigen zijn: Doe Arentse Midde1hoeck Maertie Arentse Middelhoeck Machtelt Barents Middemans.

De laatste doopgetuige zal wel een dochter zijn geweest van Barent Pouwels Middelmans, de bakker, die destijds tegelijk met grootvader Wouter Arents (de 28e december 1621) de poorterseed aflegde. Oom Doe was toen plm. 29 jaar en meui Maertie zal plm. 25 jaar zijn geweest. Van Adriaen (c) wordt niets meer vernomen. Al komt hij in de begrafenisboeken niet voor, geloof ik toch, dat hij als kind is gestorven. Hij wordt in het testament van tante Lijsbet helemaal niet genoemd. De eerste twee kinderen zullen gedoopt zijn door ds. Laurentius de Wolff (1671-1678). Misschien Ary ook nog. Het laatste kind is gedoopt door ds. Karel Boekelmans (1678-1709). Adriaen, het laatste kind, werd in maart geboren en vader Wouter sterft in juli 1680, vier maanden later dus.Wouter is slechts 31 jaar geworden. Van de kinderen blijft alleen Ary in leven:

Elisabeth Willems Hartogh is dus vroeg weduwe. Ik heb in de boeken van het archief van Vlaardingen niets meer over haar kunnen vinden; zelfs haar begrafenisdatum niet. Ze heeft één kind over, nl. Ary. Maar, zoals ik reeds zei, ze had in Vlaar- dingen ook nog een zuster, die Maria heette en gehuwd was met Ary Brobbel.

-39-

2. Doe Hij zal plm. 1651 geboren zijn, waarbij ik dan wel stil- zwijgend aanneem dat hij het tweede kind was. De doopboeken tussen 1650 en 1660 zijn helaas verloren gegaan. Doe is lang thuis geweest in het huisje "Den Engel" in de Lijnstraat op de hoek van Dayer.Zijn moeder Aryaentge stierf in november 1684. Tot haar dood toe heeft hij zijn moeder bijgestaan. Toen moeder stierf was hij plm. 33 jaar. Hij woonde met haar en zijn twee zusters Lijsbet en Maertge. Een paar jaar nadat moeder gestorven was, besloten die drie het huis te verkopen, dat was in 1686. Wat voor handwerk Doe heeft uitgeoefend, is niet bekend, maar hij zal ook wel scheepstimmerman zijn geweest. Nadat het huis verkocht was en het geld gedeeld, zijn de zusters naar Delft getrokken en we vinden Doe terug in de Vissteeg. Ik heb in Vlaardingen naar de Vissteeg gevraagd, maar niemand kon mij die wijzen. In de vroegere Visbank is nu een bureau van de V.V.V. gevestigd. Daar hadden ze een volledige stratenlijst. De Vissteeg kwam er niet in voor.

Ten westen van de Lijnstraat is een flink stuk Oud-Vlaardingen weggebroken terwille van verenigingsgebouwen. Heel wat oude straatjes vielen onder de slopershamer. Daar zal misschien de Vissteeg wel geweest zijn.

Of de Vissteeg was helemaal niet in Vlaardingen. Er is nl. wel een Vissteeg in Rotterdam. Op de kaart van Oud-Vlaardingen, getekend door Johannes Gaillard, komt ook geen Vissteeg voor, maar op de nieuwe kaart van het hedendaagse Rotterdam heb ik hem wel gevonden.

In Rotterdam vond ik in het archief: Doe Arents Middelhoek, jongeman van Vlaardingen, wonende in de Vissteeg. Doe trouwde 3 mei 1690 met een meisje uit Rotterdam. Ze heette Josyna van der Burgh. Het was nog volop Gouden Eeuw. De Republiek stond op het top- punt van zijn macht. Onze stadhouder Willem II was Koning van Engeland.

Waar Doe en Josyna gewoond hebben in Rotterdam en hoeveel kinderen ze gekregen hebben, bespreken we liever later als we Rotterdam en Kralingen behandelen.

3. Lijsbet Zij zal plm. 1654 geboren zijn. Lijsbet heet naar haar grootmoeder Lijsbet Floris en daarom neem ik maar aan, dat Lijsbet de oudste dochter was van de familie Middelhoek uit de Lijn- straat. Ze was in ieder geval wel de sterkste van de twee en is heel oud geworden. Ze stierf te Vlaardingen, 14 augustus 1739. Ze moet 84 of 85 jaar zijn geworden. Nadat moeder gestorven was, het huis verkocht was en Doe op zichzelf in de Vissteeg was gaan wonen, is Lijsbet met haar zuster Maertge naar Delft getrokken en daar hebben zij een huis gehuurd of gekocht op de Oude Langendijk. We komen daar op terug.

Toen Lijsbet nog te Vlaardingen in de Lijnstraat woonde, is ze doopgetuige geweest bij het eerste kind van Wouter en Lijsbet.

-40-

Tot 1702 -- 16 jaar lang -- heeft Lijsbet met haar zuster Maertge samengewoond in het huis op de Oude Langendijk, totdat zij in 1702 in het huwelijk trad met een weduwnaar uit Rijswijk, met Lubbertus van den Bergh.

4. Maertge Zij zal plm. 1651 geboren zijn. Ik vermoed dat Maertge de jongste was van de twee zusters. ze stierf in Rotterdam ten huize van haar schoonzuster Josina op, 7 oktober 1702. Ze was 45 jaar. Lijsbet, haar zuster, waar ze 16 jaar mee samengewoond heeft in Delft, is 31 jaar ouder geworden. In Vlaardingen is Maertge tweemaal doopgetuige geweest bij kinderen van Wouter en Lijsbet. De eerste maal op 15 november 1675. Ze werd toen Martge genoemd. De tweede maal op 31 maart 1680. Ze werd toen Maertie genoemd.

-40a-

41 - 43

De verkoop van het Huis

"Den Engel"

in de Lijnstraat.

aan

Martinus van der Pot.

4 mei 1686.

-41-

8. De verkoop van het huis "Den Engel"

Wouter Arents, de scheepstimmerman, heeft het huis "Den Engel" op 12 januari 1631 in huurkoop verkregen van Mr. Hartogh de Haan van Naaldwijk. De laatste kocht het op 23 januari 1628 van Jacob, de zoon van Engel, waarmede misschien de naam verklaard is.

Wouter Arents heeft met zijn vrouw tot zijn overlijden in dathuis gewoond. Zijn vrouw heette Lijsbet Florisd. Wouter Arents overleed in juli 1640. Hij was toen plm. 40 jaar. De weduwe Lijsbet F1orisd. woonde daar met haar zoon Ary Wouters tot deze in het huwelijk trad met Aryaentge Doe. Het huwelijk had plaats op 15 mei 1641.

Als Lijsbet Florisd. sterft, trekken Ary en Aryaentge met 4 kinderen in het familiehuis aan de Lijnstraat op de hoek van Dayer. Van de Rietdijk naar de Lijnstraat in 1664. Ze woonden daar met zijn zessen tot de vroege dood van Ary Wouters. Hij stierf in september 1667. Daarna woonde Aryaentge daar met 4 kinderen; tot de oudste zoon Wouter in het huwelijk trad, dat was op 4 Januari 1675.

Aryaentge leeft dan verder als weduwe in dat huis met drie volwassen kinderen van 1675-1684. Ze stierf in november 1684. De drie kinderen Doe, Lijsbet en Maerntge bijven bijeen tot 1686, totdat het huis op 4 mei 1686 overgedragen werd aan Martinus van der Pot.

Toen Wouter Arents in 1633 zijn huis in de Lijnstraat betrok, hadden ze als buurman Floris Pouwels van Corpershouck, gehuwd met de dochter van een zekere Cornelis. Hun zoon heette ook Cornelis. Floris Pouwels Corpershouck was een lijndraaier. Na de dood van zijn vrouw woonde hij met een huishoudster in het huis naast "Den 'Engel". Ze heette Lijsbet Jacobs.

Toen Cornelis trouwde ging hij met zijn vrouw zelfstandig wonen. Na de dood van zijn vader is Cornelis in de Lijnstraat komen wonen, met vrouw en een dochtertje Pietertje.

Als Doe en zijn zusters in 1686 afscheid nemen, doen ze dat van de weduwe van Cornelis Corpershouck. Ook van het gezin van Jan Maartens Gras, dat in de Landstraat woonde, de achterburen.

De familie Middelhoek heeft in al die jaren ook wel andere buren gehad. In diverse transporten werden de volgende namen genoemd:

Dingnum Arents, de weduwe Vis, Claea Arents Vonck, Albrecht van Ceulen en het jodinnetje Rebecca Ysaecqdr.

Bij de verkoop van het huis "Den Engel" was Lijsbet, om welke reden dan ook, niet aanwezig. Ook lezen we niets over de aanwezig- heid van Lijsbet Wil1ems Hartogh, de weduwe van de overleden broer Wouter. Die had er m.i. toch moeten zijn om de belangen van haar zoontje Ary te verdedigen, die toen 6 jaar was?

Het huis werd verkocht aan de meerderjarige jongeman Martinus van der Pot. Dat was een zoon van een bekende familie in het Vlaar- dingen van die dagen. Over leden van die familie lees ik in Sprenger van Eyk, blz. 65:

-42-

Barent van der Pot was een stiefzoon van de beroemde Vlaardinger Callenburg, maar was ruwer van inborst dan deze. Hij was geboren uit Lucretia Bosch, in haar vroegere huwelijk met Gijsbert van der Pot, schipper van een koopvaardijvaarder te Vlaardingen. Barent van der Pot was een stout zeeheld, luitenant van de Admiraal-Generaal Callenburg. Hij streed in de Spaanse successieoorlog, veroverde in de haven van Vigos 5 Spaanse galjoenen en bracht enige koopvaarders uit Schotland veilig in het vaderland, terwijl hij drie Franse kaperschepen van ze afhield tot ze de Maas konden binnenvaren. Hij werd gewond door een kogel, die bij hem gebleven is tot zijn dood toe. Hij stierf 3 maart 1711.

Op blz. 43 vindt u het transport van het huis "Den Engel".

-43-

Doe en zijn zusters Lijsbet en Maertge

verkopen het huis "Den Engel" te Vlaardingen 24 januari 1686 en 4 mei 1686

Voor ons, ondergenoemde schepenen van de stad Vlaardingen, zijn verschenen de volgende comparanten:

Doe Arents Middelhoeck en Maertge Arents Middelhoeck,

kinderen en erfgenamen van Aryaentge Doense, in haar tijd weduwe en boedelhoudster van Ary Wouterse Middelhoeck, zaliger, terwijl zij de belangen waarnamen van hun zuster

Lijsbet Arents Middelhoeck,

waarmede zij naar rato moeten kavelen. De aanwezige comparanten deelden mede, dat zij in volle vrijheid en ongedwongen een koop gesloten hadden en wel op de 24 januari 1686 en dat zij overeengekomen waren om het huis onwederroepelijk in volle vrije eigendom af te staan ten behoeve van:

Martinus van der Pot,

meerderjarige jongeman, wonende hier ter stede.

Het huis met erf staat en is gelegen aan de Dayer, dicht bij de haven op het hoekje van de Lijnstraat alhier. Het huis wordt in het zuiden begrensd door het huis van Cornelis Floriszn Corpershouck's weduwe, ten westen door het huis van Jan Maartens.zn Gras en ten noorden en het oosten door de openbare weg.

Het huis met het erf moet goed opgeleverd worden: beheind, betimmerd, bemetseld en afgepaald. Het moet vrij zijn en onbelast. En voldoen aan de bestaande eisen die gesteld worden aan: waterdrop, licht, waterlozing en dergelijke zaken.

Rekening moet worden gehouden met geëigende servituten, vrijdommen en rechten.

Koper en verkoper beloven zich naar de inhoud van deze koopacte te gedragen. Ze beloven dit huis en erf ten alle tijden te zullen "vrijen en waren" zoals recht is.

Eindelijk wordt naar ieders genoegen huis en erf overgedragen en naar de koper getransporteerd. Het bedrag wordt voldaan en betaald. De koopsom bedraagt acht honderd carolusguldens van ? groten het stuk. De koper betaalt contant; alles gaat in zijn werk zonder fraude.

Aldus verleden en gepasseerd op het Secretarie te Vlaardingen. 4 mei 1686.

In tegenwoordigheid van twee schepenen als getuigen: w.g. K.Braet

Hermanus Vitar.

-43a-

44 - 50

Lijsbeth en Maertge

verhuizen naar de Langendijk te Delft

Ze wonen daar van 1686 - 1702.

-44-

9. Terug naar Delft

Na de verkoop van het huis in de Lijnstraat op de hoek van Dayer gaat Doe in de Vissteeg wonen. De zusters Lijsbet en Maertge willen bij elkaar blijven. Lijsbet is plm. 32 jaar en Maertge plm. 29 jaar. Ze krijgen bijna b.d. achter hun naam, dat betekent bejaarde dochter, of in de volksmond oude vrijster. Ze zullen wel aan het familiehuis gehecht zijn geweest, maar toch... Wat moeten ze eigenlijk nog in Vlaardingen? Ze hadden nu lang genoeg in de vislucht gezeten. Echte Vlaar- dingers worden ze nooit. De vissers vormden een gemeenschap apart, daar drong je niet gemakkelijk in door en in de kringen van de reders zeker niet. Ze kwamen eigenlijk van Delft. Wat bindt ze eigenlijk nog aan Vlaardingen? Vader was in september 1667 al gestorven, dat is 19 jaar geleden. Broer Wouter stierf in oktober 1680, dat is 6 jaar geleden.En nu was moeder ook overleden in november 1684. Doe wilde liever zijn eigen weg gaan. Er was nog één Middelhoeck in Vlaardingen. Dat was het "soontje" van Wouter. De jongen was nu 6 jaar. Voor hem alleen konden ze niet in Vlaardingen blijven.

Lijsbet en Maertge besluiten naar Delft te verhuizen. "Terug naar Delft" zou ik zeggen. Ze zullen heus zo nu en dan wel eens wat gehoord hebben over de familie in Delft. De archivaris van Leiden schreef dat families voeling met elkaar hielden, soms tot in het achtste geslacht. Toen Wouter Arents in 1621 de poorterseed aflegde in Vlaardingen, was Beatrix in Delft 12 jaar.Ary en Aryaentge waren slechts een jaar of zes ouder dan dokter Nicolaes van Delft. Ze zullen op zijn minst over elkaar gehoord hebben.

Lijsbet en Maertge kopen of huren een huis aan de Oude Langen- dijk. Ze moeten geld gehad hebben. De Oude Langendijk was een van de betere buurten in Delft. Ze zullen geleefd hebben van rente van een kapitaal. Ze doen me denken aan Beatrix en Annetje, die samen zo lang in de Nieuwstraat gewoond hebben. Daar aan de Oude Langendijk stond nog een familiehuis van de Middelhoecken, nl. de "Wijnstock". Daar woonde eerst Pyeter Sieren met zijn tweede vrouw Aaltje Jansd. van der Dussen. Daarna heeft dokter Nicolaes daar zijn praktijk uitgeoefend. Toen Lijsbet en Maartge zich in Delft vestigden, was het nog maar 3 jaar geleden, dat heer Nico1aes in de "Wijnstock" overleden was, in 1683. Nu woonde in dat deftige patriciërshuis de advokaat Philips de Bries met zijn vrouw jonkvrouwe Theodora de Bries- Middelhoeck. Theodora's zuster heette Alida, getrouwd met Gil1is Grommé, een lid van de Delftse Vroedschap.

Lijsbet en Maertge, de ongehuwde zusters van Vlaardingen, waren plm. 32 en 29 jaar. Alida en Theodora, de gehuwde zusters van Delft, waren 28 en 23 jaar.

-45-

Of de Vlaardingse zusters kennis gemaakt hebben met de Delftse jonkvrouwen, weten we niet. Er is geen enkele aanwijzing. Het standsverschil woog nogal zwaar in die dagen.

De grote schilder Vermeer heeft ook op de Oude Langendijk gewoond. Maar die was al 11 jaar dood. Hij is in 1675 overleden. Als ik dit schrijf, wordt juist herdacht, dat het drie eeuwen geleden was, dat hij stierf. In het Delftse Raadhuis was een zandschilder bezig om een kleurrijke reproduktie te maken van het "melkmeisje" op één van de vloeren van de Raadskamer.

De oude tante Judith leefde nog, de vrouw van de bierbrouwer uit de "drie halve manen" aan de Coornmarkt. Tante Judith zal de meisjes uit Vlaardingen wel bezocht hebben.

Ik kan er niet achter komen of de meisjes Lijsbet en Maertge kapitaalkrachtig waren, maar ik kom wel van lieverlede tot de overtuiging, dat ze zich financieel wel redden konden. We wisten het eerst van Beatrix en Annetje ook niet, maar later bleek uit de boedelscheiding van Annetje, dat de dames rijk, zeer rijk genoemd konden worden. Ze -- dat zijn Lijsbet en Maertge uit Vlaardingen -- zijn in Delft op de Langendijk gaan wonen, twee rentenierende ongehuwde jonge dochters, die zeker aan elkander verknocht waren.

In 1693 stappen de beide zusters naar de notaris Cornelis v.d. Heyden voor het opmaken van een testament. Ze benoemen elkaar tot universeel erfgenaam. Ze stellen wel een paar condities:

"dat de langstlevende van de voorgenoemde testatrices gebonden zal zijn binnen zes weken na het overlijden van de eerststervende van hen beiden, uit te keren aan haar broeder Doe Ariens Middelhoek de somma van vijftig guldens, ende aan Aryen Wouters Middelhoek, haar testatrices overleden broers zoontje, de somma van vijf en twintig carolus guldens."

12 oktober 1693Maertge tekent: Margh Myddelhoeck; Lijsbet tekent: Elisabet Middelhoeck.

Het gehele testament in hedendaags Nederlands op blz. 46.

Toen de gezusters Lijsbet en Maertge in Delft woonden, zijn ze nog enkele malen doopgetuige geweest bij de kinderen van Doe en Josyna. Doe en Josyna waren 3 mei 1690 getrouwd. Het eerste kind heette Adriaen en werd 28 januari 1691 gedoopt. De ouders woonden in Rotterdam in de Goudsewagenstraat. Als doopgetuige trad op Elijsabeth Middelhoeck.

Als het vijfde kind gedoopt wordt in Rotterdam, treden beide zusters op als doopgetuigen. Het kind heette Wouter. Doe en Josyna waren verhuisd en woonden nu op de Schiedamse Dijk op de hoek van de Zevenhuissteeg. De getuigen waren nu: Marija Middelrock en

Lijsabeth Middelrock.

-46-

Testament dat de gezusters Maria Ariëns Middelhoek en Lijsbet Ariëns Middelhoek hebben laten maken

te Delft, op 12 oktober 1693. In de Naam van onze Here, Amen. Heden, de 12e oktober 1693, compareerden voor mij -- Cornelis v.d. Heyden, openbaar notaris bij het Hof van Holland geadmitteerd en residerende binnen de stad Delft, in de tegenwoordigheid van de verderop genoemde getuigen:

Maria Ariëns Middelhoek en Lijsbet Ariëns Middelhoek,

gezusters, wonende binnen deze stad, mij notaris bekend.

Zoals duidelijk bleek zijn zij beiden in staat haar verstand goed te gebruiken. Zij verklaarden, dat zij onder de indruk waren van het feit dat er niets zekerder is dan de dood en niets onzekerder dan de ure daarvan en dat zij daarom met welbedachten rade uit vrije wil, zonder door elkander of door iemand anders daartoe misleid of geprest te zijn, besloten hebben haar testament en uiterste wil te laten maken. Maar eerst bevelen zij God Almachtig haar zielen aan, en hopen voor haar lichamen op een Christelijke begrafenis. Maar eerst revoceren zij en verklaren dood en nietig alle testamenten, codicillen en alle actes van uiterste wil, die zij -- testatrices -- samen of elk afzonderlijk voor deze datum mochten hebben laten opstellen. Opnieuw disponerende, hebben zij de langstlevende van haar beiden tot enige en universele erfgename genomineerd en geinstitueerd, de één de ander, over en weer, reciproquement. En dat betreft al haar goederen, actiën en credieten, geen enkele uitgezonderd: alles wat de eerststervende achterlaten of ontruimen za1.

Om alles te behouden en vrij te zijn om er mee naar believen te doen, zonder dat iemand daar iets tegen te zeggen zal hebben.

Onder deze expresse conditie, dat de langstlevende van de voornoemde testatrices gehouden zal zijn, binnen zes weken na het overlijden van de eerststervende van haar beiden, aan haar broeder

Doe Ariëns Middelhoek uit te keren, of indien hij reeds overleden is aan zijn kinderen de somma van vijftig gulden en aan Ariën Wouters Middelhoek, haar testatrices overleden broeders "soontje" de somma van vijf en twintig carolusguldens.In beide gevallen éénmalig en zonder meer.

Beide testatrices verklaarden, dat het opgestelde en voorgelezene haar testament of uiterste wil was. Zij spraken de begeerte uit, dat het volkomen nageleefd zou worden, kracht zou hebben en effect zou sorteren 't zij als testament, codicil of zoals het -- het recht in acht nemende --zal kunnen bestaan. Zij verzoeken de notaris van dit stuk één of meer afschriften te laten maken, alles in de goede vorm.

Gedaan en verleden binnen Delft in de tegenwoordigheid van Willem de Frein en Jan Graewen Haen.

W.g., Margh Mijddelhoeck - Elisabet Middelhoeck. Getuigen: W. de Frein - J.Graeuwen Haen 1693

Cornelis v.d. Heyden (nots) 1693

-47-

Het zesde en laatste kind werd 6 september 1699 gedoopt. De doopgetuigen waren: Maritie Middelhouck en.

Lijsbet Middelhouck. Als de gezusters Lijsbet en Maertge dadelijk na de verkoop van het familiehuis naar Delft vertrokken zijn, woonden ze daar alweer 7 jaar, toen ze in 1693 bij notaris v.d.Heyden testeerden. Weer 9 jaar later kwam er een grote verandering in het leven van de dames Middelhoeck. Lijsbet kreeg een huwelijksaanzoek, in het jaar 1702. Lijsbet was toen plm. 48 jaar oud, en ze wordt in de burgerlijke stand terecht een bejaarde dochter genoemd. De man die Lijsbet ten huwelijk vroeg was een weduwnaar van Rijswijk. Zijn naam was Lubbertis van den Bergh. De notaris schrijft Lubbertis, en in Vlaardingen las ik Lambartus, We zullen het maar op Lubbertis houden, want zo schrijft de man het zelf, en dan niet van den Berg, maar van den Bergh. Lijsbet of liever E1isabeth Arijensd. Middelhoek, zoals de notaris schrijft, tekent de huwelijkse voorwaarden met Lisbet Ariëns Middelhoeck. Het wordt wel moeilijk en soms verwarrend met al die verschillende schrijfwijzen van namen. Het was vanzelf heel wat voor Maertge. Ze hadden nu in Delft al weer 16 jaren samengewoond en nu moest Maertge haar zuster missen. De bruidegom woonde in Rijswijk en zal daar zijn zaken gehad hebben. Lijsbet ging nu te Rijswijk wonen en liet Maertge achter. Dat de scheiding heel wat moeite gegeven heeft, daar geven de huwelijkse voorwaarden blijk van. Het was Lubbertis van den Bergh, de zakenman uit Rijswijk, toch heus niet om het lieve geldje van de zusters te doen. Lijsbet liep niet over ijs van één nacht en heeft de financiële aspecten goed met de notaris doorgenomen. Financieel wordt Lubbertis er beslist niet beter van. Het kapitaaltje van Lijsbet wordt aan alle kanten veilig gesteld. Ze houdt haar eigen geld en kan nimmer aansprakelijk gesteld worden voor schulden door haar man gemaakt. Wordt er geërfd van haar familie, dan wordt het geld bij haar kapitaal geschreven. Wordt er gehandeld tijdens het huwelijk, zijn er winst- en verliesposten, dan mag Lijsbet zelf beslissen of ze voor de helft mee wil doen of niet. Sterft haar man het eerst, dan kan ze wat ze ingebracht heeft weer tot zich nemen en heeft ze ook nog recht op een kindsdeel van haar mans bezit.

Zo kan ze het nog wel wagen. Lubbertis vindt blijkbaar alles goed en Maertge kan ook haar tranen drogen want het testament van 1693 blijft eigenlijk van kracht. (Zie testament blz. 48).

Het moet voor de Delftse tante Judith een grote verrassing geweest zijn, dat er in het leegstaande huis aan de Oude Langen- dijk twee meisjes kwamen wonen, die de naam Middelhoek droegen. Het waren meisjes van plm. 30 jaar.Tante Judith herinnerde zich, dat, toen zij een kind was, er in Delft een wyelmaecker woonde, die Adriaen Wouters heette en een volle neef van haar vader was, Pyeter Sieren. De zoon van die wyelmaecker was naar Vlaardingen getrokken om zijn geluk te beproeven in de scheepsbouw. Die scheepsbouwer heette Wouter Adriaens. Die twee meisjes moesten kleindochters zijn van die scheeps~ bouwer.

Als Lijsbet en Maertge goede kerkgangsters zijn geweest, hebben ze van Mr. Philips de Bries en Theodora Middelhoeck 7 van de 10

-48-

Testament met huwelijkse voorwaarden bij het huwelijk van Lubbertus van den Bergh

en Elisabeth Aryensz Middelhoek

12 mei 1702.

Heden de 12e mei 1702, compareerden voor mij, Cornelis v.d.Heyden, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd en gevestigd binnen de stad Delft, in de tegenwoordigheid van de hierna beschreven getuigen:

Lubbertus van den Bergh weduwnaar en bruidegom, wonende te Rijswijk

en

Elisabeth Aryense Middelhoek, bejaarde dochter, bruid, wonende te Delft.

Comparanten gaven te kennen, dat zij -- comparanten -- ter ere Gods besloten en geaccordeerd waren een aanstaand huwelijk aan te gaan, en dat zij voornemens waren, dat met de eerste (juni?) te doen solemniseren. Tot ondersteuning van dat huwelijk zullen de toekomende huwelijks- luiden al de goederen, die elk van hen bezit, samenbrengen. Van die bezittingen zullen van weerszijden staten worden gemaakt en ondertekend. Daarvan zal hier verslag worden uitgebracht, en aangenomen zal worden dat alles van woord tot woord is opgenomen, zodat comparants hart ter wederzijden is gecontenteerd. Onder huwelijkse voorwaarden en beloften voor alle banden van het huwelijk besproken, en zij beloven elkander, dat de een voor de schulden van de ander, die voor de huwelijksdatum gemaakt zijn, niet zal mogen worden aangesproken. Verder zullen de toekomstige echtgenoten de kapitalen en goederen, die zij bij het aangaan van het huwelijk bezitten, gescheiden houden. Bezittingen die staande het huwelijk verworven worden door erfenis, besterf, legaat of donatie, zullen afzonderlijk, gescheiden dus, opgenomen worden en ten allen tijde bewaard worden voor die zijde waar de goederen vandaan zijn gekomen.

Winst- of verliesposten, die staande het huwelijk zouden mogen op- komen of vallen, die aangaande is expres geconditioneerd, dat de toekomstige bruid, indien de bruidegom eerst komt te overlijden, na kennis genomen te hebben van de zaken, haar vrije keus zal hebben en optie of zij in de helft daarvan wil komen of niet. Als de bruid niet genegen is in die gemeenschap te komen, zal de bruid na de dood van haar man, de goederen die zij ingebracht heeft bij haar huwelijk, weder tot zich nemen, vrij, zonder aangesproken te kunnen worden voor lasten, die staande het huwelijk gemaakt zijn.

Ingeval de bruid eerst komt te overlijden, zo zal in dat geval de winst of het verlies tijdens het huwelijk gemaakt, geheel voor rekening komen van de bruidegom particulier.

Als dit huwelijk ontbonden zou worden door de dood van de bruidegom, dan zal de bruid -- of er kinderen zullen zijn of niet -- uit de goederen van de bruidegom een kindsgedeelte ontvangen. De toekomende echtelieden verklaarden, dat dit de door hen afgesproken huwelijkse voorwaarden waren, die zij wilden en begeerden.

-49-

Testament vervolg

Alleszins zal dit zijn beloop hebben, niettegenstaande enige rechten, plakkaten of gewoonten ter contrarie zijn.

Zij beloven elkander dit stuk gestand te doen, alles naar recht en billijkheid.

Zij verzoeken van dit stuk één of meer afschriften te laten maken, alles in de goede vorm.

Aldus geleden en gepasseerd binnen Delft, in de tegenwoordigheid van de getuigen:

Henry Ron en Michiel van Herwaarden, hiertoe gebeden en verzocht.

Was getekend:

Lubbertis van den Bergh Lisbet Ariëns Middelhoeck.

De getuigen:

H.Ron 1702

M.van Herwaarden

Cornelis v.d.Heyden (notaris) 1702

-50-

kinderen zien dopen, allemaal in de Oude Kerk. Een paar van die kinderen werden zelfs in de Kerk gedragen door de oude tante Judith, die bijna 80 jaar was. Ze hebben ook nog een kind zien dopen van Gillis Grommé en Alida Middelhoek.

Tante Judith stierf en werd begraven op 26 januari 1688, in haar eigen graf onder de blanco steen, waar ook haar zusters begraven zijn. Bij degenen die haar de laatste eer bewezen, waren dus waarschijnlijk vier vrouwen, die de naam Middelhoek droegen; twee nichten van de overledene en twee verre achternichten.

Nu -- in 1702 -- ging Lijsbet trouwen. Ze ging met haar man mee, ze ging in Rijswijk wonen. Dat was in de maand mei 1702. In maart was er grote droefenis in het land geweest om de plotselinge dood van de koning-stadhouder Wi11em III. Voor Maertge zal het afscheid van haar zuster-vriendin zwaar gewogen hebben. In mei 1702 heeft ze ook Delft verlaten en is bij haar schoonzuster Josyna ingetrokken. Ze stierf in hetzelfde jaar nog - 7 oktober 1702. Ze zal plm. 45 jaar geworden zijn. Ze werd uit het huis aan de Schiedamse Dijk gedragen, en begraven in Rotterdam, in of bij de St. Laurenskerk.

Als het testament van 1693 nog van kracht geweest is, werd haar zuster Lijsbeth haar universele erfgename. Er was in dat testament bepaald, dat Lijsbeth in het bezit bleef van haar eigen geld en dat, wat zij erfde bij haar eigen kapitaal gevoegd zou worden. Daar werd Lubbertis niet beter van.

Hoelang Lijsbeth in Rijswijk huwelijksgeluk gesmaakt heeft, is niet bekend. Als we haar weer ontmoeten is ze weduwe en .... woont ze weer in Vlaardingen.

-5Oa-

51 - 53

Lijsbeth

gaat na de dood van haar man toch weer naar Vlaardingen.

1728.

-51-

10. Toch weer Vlaardingen

Lijsbet woont weer in Vlaardingen. Haar man is gestorven. Wat heeft ze alleen in Rijswijk? Wat heeft ze alleen in Delft? In Vlaardingen heeft ze nog familie, al is het niet veel. Of haar schoonzuster Lijsbeth Willems Hartogh nog leefde is niet bekend. Maar haar neef Ary Wouters, het "soontje" van haar overleden broer Wouter leefde nog en woonde nog in Vlaardingen. De jongen was in 1680 geboren. Toen zij met haar zuster Vlaardingen verliet was het "soontje" 6 jaar. Toen haar zuster Maertge stierf in Rotterdam, was het "soontje" al een zoon geworden en al 22 jaar. Toen tante Lijsbet weerkeerde naar Vlaardingen, was Ary Wouters een man geworden, gehuwd en een vader van 3 kinderen. Hij kocht een huis aan de Hoogstraat en in dat huis werd zijn vierde kind geboren. We horen daar allemaal meer van, als we het tweede deel over Vlaardingen schrijven. Ik moest dat huis aan de Hoogstraat wel even noemen, omdat ik de indruk krijg, dat tante Lijsbet daar ernstjg ziek gelegen heeft. Dat was in juli 1728. Haar trouwe neef Ary is dan al 48 jaar oud. Hij neemt haar liefderijk in huis, zijn oude tante van plm. 74 jaar.

Als ze denkt aan de plotselinge dood van haar zuster Maertge, daar in Rotterdam aan de Dijk, slaat de schrik haar om het hart en vindt ze het nodig een testament te laten maken. Dat testament van 1693 heeft nu natuurlijk geen betekenis meer. Ze kan niet naar de notaris gaan, want ze is te ziek om haar naam te zetten. U vindt het testament in extenso op blz. 52 en 53.

In dat testament worden de twee zonen van Doe bedacht. Ary en Pieter zullen elk f. 50 krijgen.Was Doe zelf reeds overleden? Ja in 1699. Het "soontje" Ary Wouters Middelhoek wordt haar universele erfgenaam. Onder de voogden wordt de buurman van Ary genoemd, een gewichtig man in Vlaardingen, die verscheidene belangrijke functies beeft bekleed, het was Claes Jansz. Buyck.

Van vorige testamenten weten we, dat Lijsbeth heus haar naam wel kon zetten, maar nu is ze zo ziek, dat ze het met een kruisje moet afdoen. Toch herstelde ze en heeft na het opmaken van dit testament nog 11 jaren geleefd.Ze stierf te Vlaardingen op 14 augustus 1739.

Eén van de twee zonen van Doe die f. 50 erven zou, is nog eerder overleden dan zijn tante. Het was Pieter, die in 1736 te Lage Zwaluwe stierf. Bij vooroverlijden zou het geld komen aan zijn wettige descendenten. Daar moeten de voogden zorg voor dragen. Een van die voogden was ook al overleden, nl. buurman Claes Buyck. Lijsbet was ook zo oud geworden. Toen ze stierf was ze plm. 85 jaar.

Als deze Lijsbeth sterft, eindigt de eerste geschiedenis van de familie Middelhoek te Vlaardingen. Maar met het "soontje " van Wouter -- Ary Wouters Middelhoek -- begint een tweede deel van de geschiedenis, die nog 100 jaren zal duren.

-52-

Testament van Lijsbeth Arents Middelhoek weduwe van Lubartus van den Bergh te Vlaardingen.28 juni 1728

In de Naam des Heren, Amen.

Heden, de acht en twintigste juni zeventien honderd acht en twintig, compareerde voor mij, Michiel de Vooght, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd en residerende in de stad Vlaardingen, in de tegenwoordigheid van de hierna genoemde getuigen:

Lijsbeth Arents Middelhoek, weduwe van Lubartus van den Bergh,

mij notaris bekend, wonende alhier, ziekelijk te bed liggende, doch echter haar verstand, zinnen en memorie wel hebbende, en volkomen gebruikende, zo ons Notaris en getuigen duidelijk bleek.

Zij, testatrice, gaf te kennen, dat zij, in aanmerking nemende de zekerheid des doods en de onzekerheid van het uur daarvan, en niet uit de wereld willende scheiden zonder over de tijdelijke goederen, haar door God Almachtig verleend, gedisponeerd te hebben.

Zij doet dit uit vrije en ongedwongen wil, zonder de aller- minste persuatie van iemand. Doch voordat zij daartoe komt, verklaart zij, testatrice, dat zij wil revoceren en casseren, dood verklaren en te niet doen alle voorgaande testamenten, codicillen en alle andere soorten van uiterste wil, die zij -- testatrice -- vóór deze datum enigszins zou hebben gemaakt of gepasseerd; zij wil niet dat deze nog enige kracht zullen hebben of effect zullen sorteren, terwijl ze gehouden moeten worden voor dood, krachtloos en van onwaarde.

Nu, opnieuw disponerende verklaart zij -- testatrice -- te legateren aan

Ary Doense Middelhoek een somma van vijftig gulden, mitsgaders aan

Pieter Doense Middelhoek, gelijke somma van vijftig gulden. Zulks te zamen één honderd gulden.

Bij vooroverlijden moet het bedrag aan wettige descendenten bij representatie uitgekeerd worden.

Wat haar verdere goederen betreft, zowel roerende als onroerende, niets ter wereld uitgezonderd, die zij met haar dood ontruimen en nalaten zal,

nomineert en institueert zij tot haar enige en universele erfgenaam

Ary Woutersz. Middelhoek, en bij vooroverlijden zijn wettige descendenten. En dat met volle rechten en titule van institutie of sub- stitutie respective.

Voorts verklaart zij -- testatrici - tot voogden over haar na te laten minderjarige erfgenamen, die in deze enigszins geraakt zouden mogen zijn:

-53-

Claes Jansz. Buyck Leendert Roodenburgh en de al eerder genoemde Ary Woutersz. Middelhoek.

Zij geeft de zodanige ampele last, macht en autoriteit als aan enige testamentaire voogden kan en mag worden gegeven. Zij hebben tevens de bevoegdheid om nog een medevoogd nevens hen te mogen assumeren om na hun dood in hun plaats te surrogeren, die in zulke en geval zodanige macht zullen hebben, alsof zij zelve 'bij het opmaken van het testament waren aangesteld.

Zij -- testatrice -- secludeert het toezicht over haar na te laten boedel en goederen en over de voogdij van haar minderjarige erfgenamen - van de Heren der Wet en de Weeskamer van deze stad en van alle steden en plaatsen als waar testatrices sterfhuis zou kunnen staan, behoudens hun eerwaardigheid, excuserde bij deze.

Toen het testament haar -- testatrice -- duidelijk woord voor woord was voorgelezen, verklaarde zij, dat dit nu haar testament, haar laatste en uiterste wil was. Zij verklaarde, dat het testament na haar dood volkomen kracht moest hebben en effect sorteren moest, 't zij als testament, codicil of anderszins, en in dier voege als hetzelve het best naar Rechten mag bestaan, al ware het ofschoon, dat enige solemniteiten van Rechten gerequireerd ten volle niet waren geobserveerd, verzoekende het uiterste benefitie te mogen genieten.

Aldus gepasseerd en gedaan binnen Vlaardingen, voornoemd, in de tegenwoordigheid van

Gerrit Moerman en Coenraad van der Ham,

als getuigen hiertoe verzocht.

Dit merk is gesteld met de eigen hand van Lysb. Arents Middelhoek X

w.g. Gerrit Moerman w.g. M. de Vooght, notarisC. Van der Ham

1728

-53a-

Vlaardingen II

-54-

Vlaardingen II.

Wouter | 1649 - 1680 | gehuwd met Lijsbet Willems Hartogh | Ary | 1680 - 1765 | begrafenisondernemer | gehuwd met Ariaantje van Noort |

| | |Maria Wouter Lijntje1712-1779 1714-1781 1717-1760

Maria is driemaal getrouwd geweest, met Pieter Jans van Leeuwen, met Pieter Jacobs Wagenaar, met Jacob Goudswaard.

Wouter is getrouwd geweest met Maartje Pieters Cornaat.

Lijntje is getrouwd geweest met Jacob Verwol.

Ze hadden alle drie niet anders dan één meisje.

Ariaantje Wagenaar was een dochter van Maria. 1751 - 1791

Ariaantje Wouters was een dochter van Wouter. 1743 - 1828

Haesje Verwol was een dochter van Lijntje. .... - 1762

Alleen Ariaantje Wouters is gehuwd geweest, met Jan van Noort.

Vier kinderen:

1. Jan (Fijtje?) geb. in 1766

2. Wouter. geb. in 1767 3. Gerrit.o geb. in 1771 4· Jakob. Geb. in 1773

-54a

54

Overzicht

-55-

Vlaardingen II

10. Ary Woutterse Myddelhoeck

Het tweede gedeelte van de geschiedenis van de familie Middelhoek te Vlaardingen begint met Ary Woutterse Myddelhoeck. Toegegeven moet worden, dat de notaris zijn naam anders schrijft, maar we houden deze schrijfwijze aan, want Ary is consequent in het handhaven van zijn naam; hij schrijft zijn naam in 1758 op gelijke wijze als in 1718, ondanks de moderne trant van de notaris. Mag hij misschien zelf zeggen hoe hij zijn naam geschreven wil zien? Ik houd me er aan, we kunnen hem hiermee indentificeren. We houden het dus op Ary Woutterse Myddelhoeck. Als hij, evenals zijn zusjes en zijn broertje, vroeg gestorven was, ja, dan was het afgelopen geweest met de Middelhoeken op Vlaardingen. Hij bleef wèl in leven en door hem zet het geslacht Middelhoek te Vlaardingen zich nog meer dan een eeuw voort, tot 1828, toen Arijaantje stierf, de dochter van Wouter en de kleindochter van Ary. Het zijn maar drie geslachten: Ary, Wouter en Arijaantje. Aan de namen kunnen we wel horen, dat we hier met een voort- zetting van de rechte lijn te doen hebben. Dat deze drie geslachten van 1680 tot 1828 anderhalve eeuw omvatten, komt door de hoge leeftijden van de eerste en de laatste. Ary is 85 jaar geworden en Arijaantje werd óók 85 jaar.

We maken eerst de rechte lijn af, die, voor zover we het weten, voor ons begonnen is in plm. 1500. Het is misschien goed nog even te repeteren:

1. De "eerste" Wouter van Delft. Geboren plm. 1500.

2. De "eerste" Adriaen van Delft. Geboren plm. 1525. Begraven 20 september 1594 in de Nieuwe Kerk.

3. Wouter Aryens van Delft. Geboren plm. 1550. In 1607 wordt zijn zoon "de erfgenaam van zijn vader" genoemd. Hij was wye1maecker, maar heeft zich verdienstelijk gemaakt bij de opbouw van Vlaardingen. Daar verwierf hij huizenbezit. Zijn broer Osier was v1eyshouwer in de Vlamingstraat van Delft. Met deze begint de Delftse zijtak, die uitsterft in het jaar 1742 met de dood van A1ida, de dochter van dr. Nicolaes.

4. Adriaen Wouters. Geboren plm. 1575.(1625?) Hoewel hij al vaste voet had in Vlaardingen, wordt hij toch nog de wyelmaecker van Delft genoemd. Zijn sterfjaar hebben we tot heden niet kunnen vinden of afleiden. Hij was "de erfgenaam van zijn vader".

-56-

5. Wouter Arents. Geboren plm. 1600. Gestorven in juli 1640. Hij liet zich inschrijven als poorter van Vlaardingen. Hij wordt scheepstimmerman genoemd. Hij was gehuwd met Lijsbeth Florisdochter. Hij kocht het huis "Den Engel" in de Lijnstraat.

6. Ary Wouters. Geboren plm. 1625 Begraven in de maand september van 1667. Hij was gehuwd met Ariaentge Doe. Zij werd begraven in november 1684.

7. Wouter. Hij werd op 18 juli 1649 gedoopt. Hij stierf in de maand juli van 1680, slechts 31 jaar oud. Hij was de oudste zoon van Ary en Ariaentge. Hij was gehuwd met Lijsbeth Wi1lems Hartogh. Van zijn 4 kinderen bleef er één in leven, en dat is de bewuste Ary, waarmede het tweede gedeelte van de Vlaardingse geschiedenis begint.

Over deze Ary zal het nu verder gaan, Ary Woutterse Mydde1hoeck. We kunnen zijn lange leven in drie delen verdelen:

a. Van zijn doop tot de dag van zijn huwelijk. Dat is van 1680 - 1706.

b. De jaren van zijn huwelijk. Dat is van 1706 - 1732.

c. Zijn jaren als weduwnaar. Dat is van 1732 - 1765.

-57-

55 - 62

a. Ary Woutterse Myddelhoeck

van zijn doop op 11 maart 1680 tot

zijn huwelijk op 16 oktober 1706.

dat zijn 26 jaren.

-58-

10. Ary Woutterse Mydde1hoeck

van zijn doop op 31 maart 1680 tot zijn huwelijk op 16 oktober 1706.

Ary, de zoon van Wouter. Zijn vader was heel jong gestorven. Die man was gedoopt op 18 juli 1649 en gestorven in de maand juli van 1680. Hij was bij zijn sterven slechts 31 jaar. Over die rampspoed kan ik verder niets vertellen.

Ary's moeder heette Lijsbetb Willems Hartogh. Zijn ouders gingen 4 januari 1675 in ondertrouw. Ze zijn slechts goed 5 jaar gehuwd geweest en toen werd het huwelijk door de dood van de vader ontbonden. Toch zijn er in die vijf jaar nog 4 kinderen geboren, Ary heeft twee zusjes gehad, Elisabeth en Machteld, en ook nog een broertje, nl. ook een Ary. Die drie kinderen stierven zeer jong. De meisjes werden niet ouder dan 3 en 2 jaar, van de eerste Ary weet ik de leeftijd helemaal niet. Alleen de tweede Ary (Adriaen) bleef in leven. Ik zei al: hij werd 31 maart 1680 gedoopt. Als ik de predikant wil weten, die hem gedoopt zal hebben, kan ik de lijst van predikanten raadplegen, die we vinden in het boek van Sprenger van Eijk op blz. 221. Daar lees ik, dat ds. Karel Boekelmans de gemeente van Vlaardingen gediend heeft van 1678 tot zijn dood in 1709. Toen vader Wouter begraven was in de maand juli van 1680 bleef Lijsbeth Willems Hartogh alleen achter met twee kleine kinderen, waarvan de oudste nog stierf. De kinderen waren op de dag van zijn dood 2 jaar en de andere 4 maanden oud. Alleen Ary bleef over. Hij heeft nimmer enige herinnering aan zijn vader gehad en groeide op alleen aangewezen op de opvoeding en zorg van zijn moeder. Waar ze met Ary gewoond heeft, hoe ze aan de kost is gekomen, of ze ooit hertrouwd is, wanneer ze gestorven is - over al deze zaken tasten we volkomen in het duister. Ze wordt in geen enkel archiefstuk meer genoemd. Alleen kunnen we nog melden, dat ze te Vlaardingen een zuster had, nl. Maria Willems Hartogh genaamd. Deze was getrouwd met een zekere Ary Willems Brobbel. De trouwdatum stond er niet bij. Alleen is zeker, dat onze Ary te Vlaardingen een tante Maria en een oom Ary had, van moederszijde. In de geschiedenis van de Franse tijd kwam ik een Brobbel tegen, een commissielid voor de visserij. De familie Brobbel had toen met de visserij te maken. Ik vond nu in het telefoonboek van Vlaardingen 37 maal een Brobbel.

De eerste jaren van zijn leven zat Ary te Vlaardingen niet zonder familie. Zijn grootmoeder Adriaentge Doe, die in het huis "Den Engel" in de Lijnstraat woonde, heeft hij gekend. Ze stierf in de maand november 1684. Toen was hij vier jaar, dus van zijn grootmoeder heeft hij wellicht wel enige herinneringen bewaard. En vergeet zijn oom Doe niet. Die liet zich al dadelijk niet onbetuigd. Bij de doop van Ary -- 31 maart 1680 -- was oom Doe doopgetuige. Deze was toen al 29 jaar en nog steeds vrijgezel. De andere doopgetuigen waren toen: Maertie Arents Middelhoeck en Machtelt Barents Middelmans. Tot 1686 -- tot het jaar van de verkoop van het familiehuis waren daar ook nog de tantes Lijsbeth en Maertge, toen 32 en 29 jaar oud.

-59-

Het wordt steeds eenzamer voor Ary en zijn moeder op Vlaardingen. Oom Doe krijgt trouwplannen en hij en de tantes besluiten het familiehuis te verkopen. Dat gebeurt ook, op 4 mei 1686. Ary was toen pas 6 jaar en begreep alles nog niet zo goed, maar toch, denk ik, dat het de jongen geschokt zal hebben, dat dingen waarvan hij dacht dai ze onwrikbaar vast stonden, vergankelijk bleken te zijn. Nog begrijp ik niet, dat bij de verkoop van het huis, de erf- rechten van die knaap, niet verdedigd werden. M.i. was Ary in de plaats van zijn vader Wouter gekomen. Hoe het zij: het heeft de goede familieverhouding niet verstoord.

De tantes Lijsbeth en Maertge vertrokken naar Delft en gingen op de Oude Langendijk wonen. Oom Doe trouwde 3 mei 1690, precies 4 jaar na de verkoop van het huis, met Josina van der Burgh. Hij vertrok naar Rotterdam en vestigde zich met zijn bruid in een huis aan de Goudse Wagenstraat.

Een kind is gauw getroost en de belofte van zijn moeder: "We gaan de tantes in Delft eens opzoeken en gaan ook eens naar Rotterdam om te zien of we de Goudse Wagenstraat kunnen vinden", zal hem zeker bevredigd hebben, helemaal opgefleurd door de verwachting die "grote" steden te mogen zien. Groot waren die steden helemaal niet. Delft is nooit groot geweest. Rotterdam had in 1630 nog maar 19500 inwoners. Delft 23000 inwoners. In Ary's dagen plm. 1700 zullen het misschien 35000 geweest zijn. In 1830 had Rotterdam 70000 inwoners. Toen was Rotterdam 10x zo groot als Vlaardingen. Vlaardingen had in 1830 een tiende deel van de inwoners van Rotter- dam, dat is 7000 inwoners. Daarvan waren er 6000 hervormd of zoals men toen zei gereformeerd.

Reisgelegenheden waren er toen ook al. Er voer een schip op Delft. Wilde men met dat schip mee, dan moest men wel vroeg het bed uit. In de zomermaanden vertrok het schip 's morgens om zes uur van Vl ardingen en als men dezelfde dag nog terugwilde, moest men 's.middags om vier uur weer vertrekken. Moeder Lijsbeth en zoonlief Ary hebben dat reisje vast wel eens gemaakt. Wat een heerlijk daagje uit voor de moeder en wat een belevenis voor Ary. Sinds 1686 woonden de tantes uit de Lijnstraat nu op de Oude Langen- dijk in Delft. Daar heeft Ary ook het huis "De Wijnstock" gezien, waar toen mr. Philips de Bries woonde met zijn vrouw Theodora Middelhoek. Ze zullen ook even langs het huis gelopen hebben van Gillis Grommé, die met Alida Middelhoek getrouwd was. Wie weet hebben ze de oude tante Judith nog ontmoet? We weten het allemaal niet zo precies, maar het kan allemaal wel.

Natuurlijk maak je bij zo'n gunstige gelegenheid een wandeling door de stad. Je bezoekt de Oude Kerk met de vele graven van Middelhoeken en loopt de Nieuwe Kerk binnen om even stil te staan bij het grafmonument van de Vader des Vaderlands! Een uitstapje naar Delft om nooit te vergeten.

De tantes Lijsbeth en Maertge waren nog jong -- plm. 30 jaar --, die zullen er ook nog schik in gehad hebben om aan haar schoonzuster en het neefje Ary Delft te laten zien.

-60-

De 3de mei 1690 trouwde oom Doe met Josina van der Burgh, een vrouw uit Rotterdam. Toen ging, oom Doe in Rotterdam wonen. Ze vestigden zich in de Goudse Wagenstraat. Of dat oom Doenses. eigen huis was of dat hij het huurde, weten we nog niet. Dat geheim wordt nog bewaard in het Rotterdamse archief.

Op 28 januari 1691 werd daar een baby geboren, Adriaen genoemd. Daar moet moeder Lijsbeth het hare van hebben. Daar zat een mooi reisje naar Rotterdam in. Ary was toen 10 jaar. Naar Rotterdam met zijn moeder! Maar hoe kwam je daar? Gemakkelijk genoeg. Desnoods met de benenwagen. Een uur of vier - vijf lopen, daar zag men toen niet tegenop. Als men het reisgeld ervoor had, dan was er meer dan één gelegenheid om in Rotterdam te komen. 's Morgens om acht uur passeerde de postkoets van Maassluis op weg naar Rotterdam en met dezelfde postkoets kon men 's middags weer terug. Het was nu winter, dan moest men wel 's middags om vier uur weer klaar staan.

Met de markt schuit ging het ook, 's maandags naar Rotterdam en dinsdags weer terug. Of donderdags heen en vrijdags terug. Dan moest men wel een nachtje overblijven. Informeren wanneer de boot afvoer, want dat hing af van het watergetijde.

Tante Lijsbeth van Delft zou ook overkomen naar Rotterdarn, om getuige te zijn bij de doop van de kleine Adriaen.

Naar Rotterdam! Dat is voor de kleine Ary een prachtige reis geworden. Bij die gelegenheid heeft hij zijn ogen uitgekeken. Oom Doe en tante Josina woonden helemaal aan de oosthoek van de stad, bij het Oostplein, waar een grote molen stond. Je moest de hele stad doorlopen. Wat ziet men dan veel. Op het marktplein zag hij het koperen standbeeld voor Erasmus, een boek in de hand. Die fijngevormde hand als gereed om een opvallend dun blad om te slaan. Het leek of hij het zo doen zou. Elk kind vroeg en vraagt nog: "Wanneer slaat hij het blad om?" Het stereotiepe antwoord was ook toen al: "Als hij de klok van de St.Laurens hoort slaan".

Er was heel wat te zien op die Markt. Deftig geklede heren en dames drenteldan daar heen en weer. De heren met de degen opzij. De dames met hoge kapsels, waarover fijne kant. "Dat is de Spaanse mantilla, die is nu in de mode", zei moeder Lijsbeth. De dames liepen langzaam achteraan, de dienstmaagden moeten met de gekochte waar voor haar uitlopen. Sommige dames hadden een waaier in de hand, maar behoefden die in januari niet te gebruiken.

Grote gebouwen heeft Ary gezien: de St.Laurenstoren en de Prinsekerk, het Schielandhuis en het Admiraliteitshof.

Je komt in zo'n grote stad niet uitgekeken. Het doel van de reis was de Goudse Wagenstraat. Ze wilden een bezoek brengen bij oom Doe en tante Josina, ze wilden de kleine baby zien.

-61-

Later zijn moeder Lijsbeth en Ary nog wel eens naar oom Doe en tante Josina geweest. Toen waren ze verhuisd en woonden niet meer aan het Oosteinde van de stad, maar juist helemaal aan het West- einde. Toen zijn ze er met de marktschuit heengegaan. Ze kwamen aan bij de Leuvehaven en waren aanstonds waar ze wezen moesten. Langs de Leuvehaven lag de dijk, de Schiedamse Dijk. Die dijk had zijstraten en één daarvan heette de Zevenhuissteeg. Nu, op de hoek van de Schiedamse Dijk en de Zevenhuissteeg, dáár woonden oom Doe en tante Josina. 's Middags gingen ze met de postkoets terug naar Vlaardingen.

Ary werd geboren in 1680. In 1678 werd de vrede van Nijmegen gesloten. Gelukkig weer een vrede. Oorlog, vooral een zeeoorlog, was voor Vlaardingen een ramp. De oorlog was begonnen in 1672 en de vrede met Frankrijk werd maar steeds uitgesteld, terwijl we die met Engeland, Munster en Keulen toch in 1674 al gesloten hadden. Eindelijk de vrede van Nijmegen.

We moesten in deze oorlog Spanje helpen, dat ook met Frankrijk in oorlog was. De Hollandse oorlogsvloot moest naar de Middellandse Zee om zich bij de Spaanse vloot te voegen. Die Spaanse vloot heette "de zeemacht van de grote oceaan", Nu, de oceaan was groot, maar met de vloot was het treurig gesteld. Dat konden de Vlaardingers niet verwerken. Spanje helpen! Ongelooflijk! Het kostte ons ook nog onze dappere admiraal Michiel Adriaanszn. de Ruyter, die bij Sicilië sneuvelde in 1676. Het gebalsemde lijk van de admiraal werd op het schip "de Eendracht" naar Holland gebracht en op dat schip had een Vlaardinger het commando als vice-admiraal. Deze Vlaardinger was de beroemde Gerard Callenburg, een man die daar de gewichtigste posten bekleed heeft en de stad gewichtige diensten heeft bewezen. Hij stierf in 1722 en werd in de prachtige kerk van Vlaardingen begraven. Zijn wapen, met een gouden scheepskroon versierd, werd in de Kerk opgehangen. In 1795 hebben onverlaten het grafmonument vernield. Zijn stiefzoon heette Barend van der Pot.

In 1678 kwam er gelukkig weer een vrede. Tot dat jaar lagen de visserij en de koopvaart zo goed als stil. De Franse piraten waren al lastig genoeg, maar ze werden bijgestaan door de Duinkerker kapers. Geen visser durfde zonder convoyering het zeegat uit. Vlaardingen was tot werkloosheid gedoemd. Terwijl verzandde de haven.

Toen het eenmaal vrede was, was het met de haven zo treurig gesteld, dat zelfs kleine schepen bij vloed niet meer binnen konden komen. Toen men met man en macht aan het werk toog om de haven weer bruikbaar te maken, bleek de hoofdzaak te liggen in de ondiepte van het Spui. Dat betekende werk voor de Dijkgraaf en Hoogheemraden van Delfland, doch dezen lieten het afweten. De nijvere Vlaardingers hebben het uitdiepen van het Spui toen ook maar ter hand genomen, en waren al blij, omdat de Staten verlof gaven om de accijnzen te verhogen, teneinde de onkosten te kunnen bestrijden.

Het was voor Vlaardingen erop of eronder. Toen men het enorme karwei geklaard had, brak de 9-jarige oorlog uit van 1688-1697. De vrede duurde na die oorlog tot 1702, waarop weer een elftal jaren van oorlog en voor Vlaardingen armoede volgden, de Spaanse successje- oorlog. Daarbij moeten we nog bedenken dat de Duinkerkers er zich weinig van aantrokken of het oorlog was of vrede. Ze kaapten altijd!

-62-

In 1693 lieten de tantes Lijsbeth en Maertge een testament opmaken. Ze bedachten ook onze Ary, die toen een jongen van 13 jaar was. De testatrices beloofden, dat de langstlevende binnen zes weken aan Aryen Wouters Middelhoek, "haar testatrices overleden broers soontje" zou uitkeren de som van "vijff en twintigh Carolusguldens".

In 1702 stierf Willem III, de stadhouder-koning. Dat gaf een geweldige schok door het gehele land. In datzelfde jaar 1702 ging tante Lijsbeth trouwen met de Rijswijkse zakenman Lubbertis van den Bergh. Ary was toen een jongeman van 22 jaar, nog steeds ongehuwd, en naar ik vermoed, de kostwinner van zijn moeder. Als er bruiloft geweest is, waren Lijsbeth en haar zoon Ary vast wel van de partij. Voor tante Maertge was het gekker. Die bleef alleen achter in het huis aan de Oude Langendijk. Schoonzuster Josina heeft haar in huis genomen. Daar leefde ze -- in het huis aan de Schiedamse Dijk, op de hoek van de Zeverhuissteeg -- nog vijf maanden en is toen gestorven. Zij is begraven op de 7e oktobor 1702. Er kan in een enkel jaar heel wat gebeuren. Nu gingen moeder Lijsbeth en zoon Ary weer op reis naar Rotterdam, nu om tante Maertge te begraven.

-63-

63 - 70

b. Ary Woutterse Myddelhoeck

zijn huwelijksjaren van

16 oktober 1706 tot 17 september 1732.

dat zijn 26 jaren.

-64-

11. Ary Woutterse Myddelhoeck,

zijn huwelijksjaren van 16 oktober 1706 tot 17 september 1732, dat is 26 jaren.

Ary Woutterse Myddelhoeck was al 26 jaar toen hij trouwde. Ik vermoed dat hij thuis gebleven is, zolang zijn moeder Lijsbeth nog leefde. Toen zij overleden was restte hem niets meer op Vlaardingen, of de zuster van zijn moeder en oom Brabbel moeten nog geleefd hebben. Hij had alleen nog een tante Josina in Rotterdam en een tante Lijsbeth in Rijswijk.

Nu, op zijn 26ste jaar, kreeg hij verkering. Met een meisje dat in de Hoogstraat woonde. Ze heette Arijaantje en was de dochter van Gerrit van Noort. Arijaantje was een meisje uit een gezin van 7 kinderen. Ze had drie zussen en drie broers. Doordat de meisjes later beurtelings als getuigen optreden bij de doop van Ary's kinderen, weten we de namen van de zusters. Er was een zuster Aaltje, en een zuster Haasje en een zuster Jannetje. De moeder van die meisjes heette Lijntje Teunis. Eén van de broers zal dus wel Teunis geheten hebben. Van de twee andere broers weet ik de namen niet.

16 oktober 1706 gingen Ary en Arijaantje in ondertrouw. Ary en Arijaantje, zo heetten de grootouders van de bruidegom ook. Op de bruiloft zal het wel een vrolijke boel zijn geweest. De burgers leefden toen over het geheel zeer sober, maar op een dag als een bruiloft werden de bloemetjes buiten gezet. J.R.Schiltmeyer schrijft in zijn boekje "De Gouden Eeuw in prent":

"De bruiloft zelf vond voor de familieleden het hoogtepunt in het bruiloftsmaal en in het midden van de 17e eeuw werd een Keur uitgevaardigd tegen de overvloedige weelde die deze maaltijden vaak kenmerkten. Het dansen werd besloten met een rondedans, om de bruid "te bedde" te dansen. De feestelijkheden hielden met de trouwerij en de daaraan verbonden bruiloft niet op. Iedereen kwam in de wittebroods- weken het jonge paar opzoeken en had ook dit een einde genomen, dan was men "uitgebruiloft", zoals P.C.Hooft dit in een brief aan zijn zwager uitdrukt. Elk jaar werd de trouwdag herdacht en ook het zilveren en gouden huwelijksfeest werd op gepaste wijze gevierd."

Als iedereen kwam, dan zullen tante Josina en tante Lijsbeth met Lubbertis van den Bergh uit Rijswijk ook wel van de partij geweest zijn. Zo ver lagen die plaatsen niet van Vlaardingen. Het moet ons ver- bazen, hoe gemakkelijk en vaak de lieden van die tijd op reis gingen.

Het kan voor Arijaantje een vrolijke bruiloft geweest zijn. Haar vader en moeder leefden nog en verder waren er drie zusters en drie broers. Daar kon Ary niet veel tegenover zetten. 't Is te hopen, dat de Rotterdamse en de Rijswijkse families aanwezig waren. Anders hebben ze vast wel een brief geschreven, sinds 1684 was er een postmeester te Vlaardingen.

-65-

Waar het jonge echtpaar is gaan wonen, hebben we niet kunnen vinden. In een gehuurde woning denk ik. Daarin hebben Ary en Arijaantje vijf jaren gewoond. In dat huis zijn twee van hun vijf kinderen geboren. De eersteling heette Arijaantje. Ze werd 27 juni 1708 gedoopt. Gedoopt in de Grote Kerk van Vlaardingen. Er waren niet minder dan vier getuigen:

Dirck Arentz, Ariaentje Arents, Adriaentje Pieters en Aaltje Gerrits.

De laatste doopgetuige is een zuster van de kraamvrouw. De baby Ariaentje heeft niet lang geleefd. Evenmin als het broertje Gerrit, dat ook nog in het eerste huis werd geboren op 16 maart 1710.

In de begrafenisregisters wordt tot tweemaal toe gemeld, dat er van Ary Woutterse Myddelhoeck een kind begraven werd. Een kind begraven in januari 1711 en nog een kind begraven in juni 1715. Dat moeten Ariaentje en Gerrit geweest zijn, want de overige drie kinderen zijn blijven leven.

Als Ary en Arijaantje vijf jaren getrouwd zijn, kopen ze hun eerste huisje. We vonden daar het bewijs van in de boeken der transporten op het Archief te Vlaardingen, in boek 74, no. 369. De transactie is gepasseerd op 12 mei 1710. Toen zij dat huisje kochten, leefden de twee eerste kinderen beiden nog.

Het huisje stond aan de westzijde van de Vleersteeg. Het was een huis met een erf. Ze kochten het van Cornelis Gillissen. Men zou kunnen zeggen: het huis stond in de tweede ommering van de Kerk. Aan de westzijde, dat is aan de kerkzijde dus. Als buurvrouw kregen ze aan de noordzijde een zekere Geetrui. Geertrui zonder meer. Aan de andere kant stond het weeshuis. Ary en Arijaantje betaalden er f. 725.- voor. Waar zij dat geld vandaan haalden? Ik weet alleen, dat er zes weken na de dood van tante Maertge aan Ary door tante Lijsbeth 25 carolusguldens werden uitbetaald, volgens de belofte in het testament van 1693.

Ary en Arijaantje gingen dus in de Vleersteeg wonen, naast het weeshuis, met twee kleine kinderen Arijaentje en Gerrit. Ze hebben daar gewoond van 1711 tot 1716, dat is weer vijf jaar.

Sprenger van Eyk schrijft op blz. 228 over dat weeshuis:

Het voormalige Heilige Geest- of Weeshuis stond aan de oostzijde van de omring der gereformeerde kerk, en is reeds meer dan een halve eeuw geleden, uit hoofde, dat van hetzelve geen gebruik meer gemaakt werd, verkocht; sedert tot onderscheiden woningen verbouwd, en alzo thans aan onderscheiden eigenaren toebehorende. Ondertussen is de gedachtenis er van bewaard gebleven door een steen waarop staat:

-66-

Den Armen! Dat Ick Gaf. Is Mijn Ghebleven. Dat Ick Hiele. Heeft Mijn Begheven.

Ary en Ariaantje woonden dus 5 jaren lang naast het toenmalige weeshuis. We moeten ons dat weeshuis niet voorstellen als een leegstaand gebouw. O neen, het was goed bevolkt. In een vissersplaats zijn veel wezen. 50 of 60 waren er altijd wel. Ary en Arijaantje hebben daar in de Vleersteeg van 12 mei 1711 tot 7 september 1716 naast het weeshuis gewoond.

In die 5 jaren is er in het jonge gezin heel wat gebeurd. Er zijn twee kinderen geboren, maar ook twee kinderen gestorven. Het laatste kind werd in het huis aan de Hoogstraat geboren.

Ik maak er een lijstje van: In het huurhuis:

27 juni 1708 Ariaentje geboren 16 maart 1710 Gerrit geboren

In de Vleersteeg naast het weeshuis, sinds 12 mei 1710: januari 1711 een kind begraven3 januari 1712 Maria geboren4 juli 1714 Wouter geboren juni 1715 een kind begraven

In de Hoogstraat naast de familie Buyk, sinds 7 september 1716: 21 juli 1717 Lijntje geboren.

Daar we Maria, Wouter en Lijntje in de geschiedenis van de familie te Vlaardingen ontmoeten, kunnen we er zeker van zijn, dat de beide eerste kinderen, Ariaentje en Gerrit, overleden zijn in hun prille jeugd. Wie van beide kinderen het eerst overleden is, kunnen we niet nagaan. Een kind begraven, naamloos!

Maria is in het huis aan de Vleersteeg geboren. Ze werd gedoopt op 3 januari 1712. Er waren drie doopgetuigen. De doopgetuigen waren:

Frans Franszn Stam, Haesje Gerrits, Jannetje Gerrits. Twee zusters van Arijaantje, de kraamvrouw, en een onbekend manspersoon.

Wouter is ook geboren in het huis aan de V1eersteeg. Hij werd gedoopt op 4 juli 1714. Hij was naar zijn vroeggestorven grootvader genoemd.

Verder waren twee zusters van de kraamvrouw doopgetuigen. Deze keer waren het Jaantje en Aaltje.

De ouders van Arijaantje stierven kort na elkaar. Eerst is Gerrit van Noort overleden en daarna stierf Lijntje Teunis. Ze woonden in de Hoogstraat, naast de grote bedoening van Claes Buyk. Toen moeder gestorven was, ontstond er wel een moeilijkheid. De kinderen moesten met zijn zevenen dat kleine huisje erven.

-67-

Het beste was om het huis te verkopen en het geld te delen. De waarde van het huisje werd getaxeerd op f. 525.- Een koper was er spoedig gevonden. Ary bood zich aan en stelde voor zijn drie schoonzusters en zijn drie zwagers elk f. 75.- uit te betalen. Dat ging door en de zaak was zo gemakkelijk geregeld. Het huis zal niet groot geweest zijn, maar Arijaantje woonde liever in de Hoogstraat dan in de smalle Vleersteeg. En dan ... het was het huis van haar ouders met voor haar zeer veel dierbare herinneringen.

7 september 1716 hebben Ary en Arijaantje het huis in de Hoogstraat betrokken. Daar werd hun jongste kind geboren, Lijntje. Ze werd gedoopt op 21 juli 1717. Arijaantjes zusters Aaltje en Haesje traden op als doopgetuigen.

Dat waren 5 doopfeesten en 2 begrafenissen tussen 27 juni 1708 en 21 juli 1717. De predikant die alles leiden moest, heette ds. Leendert Blom, die te Vlaardingen gestaan heeft van 1710 tot 1718. Alleen de eerste en de laatste zijn waarschijnlijk door een andere predikant gedoopt. Ik denk door ds. Wemmanus Timmingh.

Toen Ary twee jaar in het huis aan de Hoogstraat woonde, werd hij betrokken in een dorpsschandaaltje. De zaak zelf heeft niet zoveel om het lijf, maar het is wel aardig om onze Ary in actie te zien. Ik heb deze verklaring voor de notaris gevonden op het Archief te Vlaardingen in het "Protocol van alle Acte en Instrumenten van den notaris Jacobus Braet van de jaren 1718, 1719, 1720, 1721". Men kan het vinden in boek ?, stuk 22. Het stuk is geschreven op het zgn. "c1ein segel", waarvan de kosten 12 stuivers bedroegen. Een heel bedrag, een ernstige zaak waardig.

Wat mij opvalt in dit verhaal is, dat zoveel mensen op die vrijdag- morgen in de maand augustus zo vroeg in de weer waren. Ik tel een vijftal mensen, die tussen 4 en 5 uur 's morgens over de Westhaven- kade lopen. Vermoedelijk waren deze lieden op weg naar hun werk. Waaruit we kunnen opmaken, dat de mannen in de zomermaanden zeer lange werkdagen moeten hebben gehad. Dat wordt bevestigd door wat ik las in de rubriek "Moment voor een monument", door 1eendert Post in het dagblad "Trouw". Monument 63 gaat over het gerestaureerde pandje: Rijkestraat 2. Hij schrijft:

"Tal van Vlaardingers waren werkzaam in de kuiperij. Vaak gebeurde het, dat ze 's morgens om vier uur al aan het werk waren. Ze maakten lange dagen. En het was geen uit- zondering, wanneer ze tegen negen uur 's avonds of later weer naar huis kwamen."

Wat het dorpsschandaaltje betreft, daarvan kunt u lezen op pagina 13, waar een "vertaling" te vinden is van de mede door Ary Woutterse Myddelhoeck afgegeven verklaring. Men zou denken dat het eigenlijk meer een zaak was voor de Schout en zijn Rakkers. Als ik het goed begrijp, heeft De Regt aan de chirurgijn Paulus Varenburg verzocht, de zaak uit te zoeken en zo mogelijk een notariële acte te laten opmaken. Met deze acte gewapend kon De Regt het dan bij de justitie aan- hangig maken.

-68-

Verklaring van Ary Woutterse Myddelhoeck e.a., afgelegd voor notaris Jacobus Braet, op 30 augustus 1718. Hij was toen 38 jaar oud.

Heden, 30 augustus 1718, compareerden voor mij, Jacobus Braet, notaris de volgende personen:

Carel Mente, oud 61 jarenPieter van Hees, oud 46 jaren Gerrit Groenevelt, oud 42 jaren Ary Wouters Middelhoek, oud 38 jaren.

Zij zijn allen inwoners van deze stad. Zij kwamen getuigen en attesteren op last van seigneur Paulus Varenburg, Mr. Chirurgijn, mede woonachtig binnen deze stad. Waar en waarachtig zijn! We ondervroegen eerst de comparanten Carel Mente en Gerrit Groenevelt. Zij verklaarden dat zij op vrijdag 19 augustus 1718, des morgens om ongeveer 4 uur op de Haven, op de hoogte van de Visbank, gezien hebben Dirk van Dorp, de gewezen knecht van De Regt.

Verder getuigden de twee andere comparanten, nl. Pieter van Hees en Ary Wouters Middelhoek, dat zij op de bewuste morgen omtrent 5 uur bij de anderen kwamen op de stoep van Jacobus van Wittenburg in de Smalle Havenstraat. Ary Wouters Middelhoek had even tevoren van de hoek van de herberg "de Oude Salm" een papier afgerukt, zo hij verklaarde; een tekening die daar aangeplakt was en nog nat van de stijfsel was. Hij heeft de tekst onder de tekening aan de comparanten, Pieter van Hees, en de eerder genoemde Jacobus van Wittenburg, voorgelezen. Het bleek een zeer infaam paskwil te zijn, een calamiteus geschrift ten nadele van De Regt en zijn tegenwoordige dienstmaagd. Even nadat ze het stuk gelezen hadden en daarover nog wat dis- cussieerden, kwam genoemde Dirk van Dorp van de Vismarkt in hun richting gelopen en ging vervolgens de Smalle Havenstraat in.

Comparant Ary Wouters Middelhoek heeft toen het genoemde paskwil in zijn zak gestoken en heeft het dezelfde morgen aan De Regt over- handigd. Twee comparanten verklaarden, dat het 't zelfde papier was, dat aan mij, notaris, en de ondergenoemde getuigen door De Regt vertoond werd en dat aan mij werd overgereikt.

De comparant Carel Mente verklaarde nog, dat hij omtrent 5 uur de genoemde Dirk van Dorp de Smalle Havenstraat heeft zien opgaan en vertelde als bijzonderheid, dat deze in het voorbijgaan zijn ogen gericht had naar de hoek van het huis bij "de Oude Salm", waar Ary Wouters Middelhoek het paskwil van de muur had afgerukt. Ten slotte verklaarden comparanten dat ze alles nog scherp in het geheugen hadden en dat, mocht het in de toekomst nodig blijken, altijd bereid waren, zo nodig en daartoe verzocht zijnde, het verklaarde met een eed te bevestigen.

Aldus gepasseerd binnen Vlaardingen in de tegenwoordigheid van seigneur Arnoldus Hoogvliet en Adriaen van Eyk als getuigen in deze zaak verzocht.

w.g. Carel Mente (?) w.g. Arno1d Hoogvliet Gerrit Groenevelt Adriaen van Eyk Pieter Van Hees Ary Wouterse Myddelhoeck

w.g. Jacobus Braet (notaris) 1718

-69-

Voor ons een gunstige gang van zaken, omdat we nu een leuk kijkje gekregen hebben op het dorpsleven van "de stad" Vlaardingen.

Zolang Ary leefde, hij werd 31 maart 1680 gedoopt, was het met kleine tussenpozen van gewapende vrede -- oorlog geweest. Eerst oorlog met Frankrijk van 1672 tot 1678. Dan de negenjarige oorlog van 1688 tot 1697. De Spaanse Successieoorlog van 1702 tot 1713. Het mag dan zijn dat de Verenigde Nederlanden te land en ter zee onvergankelijke glorie geboekt hebben en de Republiek gebracht hebben op een vooraanstaande plaats in de rij der volkeren, te Vlaardingen betekenden al die oorlogen bittere armoede. Nu weten we, dat het na de vrede van Utrecht in 1715 voor goed uit was met de oppermacht van de Republiek. Na 1715 gaat het in afgaande lijn. Toen besefte men dat in Holland nog niet. De Franse gedelegeerden in Utrecht misschien wel toen zij spraken: "Wij onderhandelen bij u, over u en zonder u". Voor Vlaardingen kwam er juist na 1715 een beetje verademing en opleving in de haringvisserij. Elk jaar daarna werd de haringvloot met een schip vergroot. In 1725 voeren er 76 haringschepen uit en in 1750 telden men op buisjes-dag, dat is 15 juni, 98 haringschepen. Die uitbreiding van de haringvloot betekende voor heel Vlaardingen welvaart.

Vooral de laatste oorlog was zeer bloedig geweest. Hoe de berichtgeving in die dagen was, is mij een raadsel, maar iedereen in Vlaardingen wist wel mee te praten over de vreselijk bloedige veldslag bij Malpaquet, waar alleen al 10.000 Staatsen sneuvelden of gewond werden.Heel Vlaardingen treurde in 1711, toen de 24-jarige stadhouder van Friesland, Johan Willem Friso, aan de Moerdijk verdronk. De Vlaardingse vissers waren zeer oranjegezind en men had gehoopt, dat hij stadhouder worden zou, ook van Holland.

Holland begon zijn degelijkheid te verliezen. Zelfs Vlaardingen deed mee aan de actie-handel. Sprenger van Eyk schrijft hiervan:

"Wij weten met welk een ijver, ja geestdrift, de zogenaamde actie-handel, ook in ons vaderland werd voorgestaan, en hoe te dien einde allerwegen Maatschappijen werden opgericht. Zo gebeurde het ook te Vlaardingen met toestemming der Regering, daar een Sociëteit van haringvaart, Straat Davids- vaart en visserij, mitsgaders assurantiën, discompteren van wisselbrieven en beleningen van goederen en koopmanschappen. werd opgericht. Deze compagnie bestond in een kapitaal van vijf millioenen Hollandse guldens, en de conditiën van dezelve zijn nog voorhanden."

Lambertis van den Bergh was te Rijswijk overleden en tante Lijsbeth begon het eenzaam te krijgen. Ze verlangde terug naar Vlaardingen. Aan geldmiddelen heeft het haar niet ontbroken en opnieuw vestigde ze zich te Vlaardingen.

23 juli 1728 werd ze zeer ernstig ziek , Ze was toen 74 jaar en ze dacht stellig, dat ze sterven zou. Om haar beter te kunnen verplegen hebben Ary en Arijaantje haar in huis genomen. Daar liet ze de notaris komen om haar testament op te maken. Dat testament hebben we reeds besproken in het eerste gedeelte van de geschiedenis van Vlaardingen.

-70-

In het testament van 1693 wordt Doe als erfgenaam genoemd, maar in dit testament van 1728 van tante Lijsbeth worden de twee zonen van Doe bedacht, n.l. Ary Doense Middelhoek en Pieter Doense Middelhoek, waaruit ik meen te mogen opmaken, dat vader Doe vóór 1728 overleden is (28 oktober 1699).

Als één van de voogden wordt in dit testament genoemd de buurman van Ary en Arijaantje, nl. Claes Jansz. Buyk. Na zijn dood wordt zijn huis verkocht voor f. 2350.- Een flinke bedoening dus. Die buurman Buyk was een machtig man op Vlaardingen. Hij bekleedde tal van functies. Hij zat van 1713-1732 in het gemeentebestuur. Tot driemaal toe was hij schepen, van 1713-1714, van 1722-1723 en van 1725-1726. Tweemaal was hij thesaurier: van 1718-1719 en in 1724. Hij is burgemeester geweest: van 1720-1721. Hij was huwelijkscommissaris: van 1727-1728.

Mocht Ary het dan ook zelf niet tot burgemeester gebracht hebben, hij had er dan toch naast gewoond.

Buyk's eerste vrouw, die in 1709 gestorven was, was van 1682-1686, dat is 4 jaar lang, bestuurslid geweest van het Heilige Geest- of Gast- en Weeshuis in de Vleersteeg. In december 1731 stierf zijn tweede vrouw.

Tante Lijsbeth was zo ziek, dat ze niet in staat was om haar handtekening te zetten onder het testament, hoewel ze goed schrijven kon. Toch herstelde ze en heeft daarna nog 11 jaren geleefd. Ze werd, als laatste van de vier kinderen uit het huis "Den Engel" op 4 augustus 1739 begraven.

Drie mensen die met het opstellen van het testament te maken hadden, waren eerder heengegaan dan zijzelf. Ary verloor zijn vrouw Arijaantje. Ze werd 17 september 1732 begraven. Ary was toen 52 jaar en is tot zijn dood weduwnaar gebleven. In het jaar dat daarop volgde, verloor hij zijn buurman Claes Buyk. Deze werd begraven op 12 mei 1733. En Pieter Doense Middelhoek die in het testament genoemd wordt, stierf in 1736 op de 8e maart. De beloofde f. 50.- waren voor zijn wettige descendenten. Hij stierf te Lage Zwaluwe.

Ary bleef achter in het huis aan de Hoogstraat, zonder vrouw en zonder buurman. Zijn steun en toeverlaat was toen nog steeds tante Lijsbeth, nog 7 jaren lang. De kinderen waren alle drie nog ongehuwd. De oudste Maria was 3 januari 1712 gedoopt en was bij de dood van haar moeder 20 jaar. Wouter was 4 juli 1714 gedoopt en was 18 jaar. Lijntje was 21 juli 1717 gedoopt en was 15 jaar .

Wat we nu hierna nog vertellen van Ary Woutterse Myddelhoeck heeft hij beleefd als weduwnaar.

-71-

71 - 79

c. Ary Woutterse Myddelhoeck

als weduwnaar,

van 17 september 1732 tot januari 1765

dat zijn 32 jaren.

-72-

12. Ary Woutterse Myddelhoeck, als weduwnaar, van 17 september 1732 tot januari 1765

Ary Woutterse Myddelhoeck heeft een hoge leeftijd bereikt. Totaal heeft hij bijna 85 jaren geleefd. Tot zijn huwelijk waren het 26 jaren, en hij is toevallig ook 26 jaren getrouwd geweest. Als weduwnaar leeft hij dan nog 33 jaar.

Ary en Arijaantje hebben hun zilveren bruiloft nog gevierd. Dat sloegen ze in die eeuw beslist niet over. 16 oktober 1731 zal een vrolijke dag zijn geweest. Nog geen jaar later moesten Ary en de kinderen vrouw en moeder naar het graf brengen; ze werd in of bij de kerk begraven.

Nu was Ary weduwnaar en hij is dat tot zijn dood toe gebleven, 33 jaren lang. De eerste jaren had hij huishoudelijke hulp genoeg. Maria was 20 jaar en Lijntje was 15 jaar toen moeder stierf, en ze zijn niet vroeg getrouwd.

Wouter en Maria trouwden in hetzelfde jaar, nl. in 1741. Maria heeft wel 9 jaren voor haar vader kunnen zorgen. Lijnt1e trouwde in 1745 pas en heeft wel 13 jaren het huishouden voor haar vader waargenomen. Eenzaam was Ary dus niet. Hoe hij het de laatste 20 jaar van zijn leven gesteld heeft, weet ik niet.

Het was in deze tijd dat de gildeborden in de Kerk werden opgehangen, die er nu nog steeds zijn. Het eerste bord is van 1726.In 1742 kwam het tweede bord klaar. Het is van het vissersgilde en uitgevoerd door de schoolmeester A.Buiteweg.

Of Ary na de dood van oom Doe contact heeft gehouden met de twee zonen van oom Doe, dus volle neven van Ary laat zich alleen maar gissen. De families van de neven Adriaen en Pieter woonden niet meer in Rotterdam, maar waren naar Kralingen verhuisd, toentertijd een zelfstandige gemeente. Pieter vertrok met zijn huisgezin van Kralingen naar Lage Zwaluwe. Neef Pieter Doense was 8 maart 1736 te Lage Zwaluwe overleden. Neef Adriaen Doense was 9 augustus 1745 te Kralingen begraven. Ary heeft ze ver overleefd.

In 1743 was de laatste van de Delftse Middelhoeken overleden. Het was Alida, de oudste dochter van heer Nicolaes Middelhoek, arts te Delft. Daarmede was een einde gekomen aan het geslacht waarvan Osier de stamvader was.

Ook het geslacht Middelhoek te Vlaardingen was tot uitsterven gedoemd. Ary had opvallend weinig kleinkinderen. Slechts 3 en dat waren meisjes. Ary is getuige geweest bij de doop van zijn kleindochter Arijaantje, een dochter van Wouter en Maartje Cornaat, dat 1 september 1743 ten doop gehouden werd. Ary was toen 63 jaar. Verder was er een dochtertje van Lijntje, dat Haesje heette, maar waarover ik in de doopregisters niets gevonden heb, wel in de boeken van de notaris. Ze heette Haasje Verwol.

Maria is driemaal getrouwd geweest en had één kind, uit het tweede huwelijk. Het meisje heette Arijaantje Wapenaar. Ze werd 20 januari 1751 gedoopt en grootvader Ary was weer doopgetuige. Hij was nu 71 jaar.

-73-

In 1740 brak de oorlog uit, in de geschiedenis bekend als de Oostenrijkse successieoorlog. Wij steunden met geld en materiaal de belaagde Keizerin Maria Theresia, wat niet naar de zin was van Frankrijk. De oorlog duurde van 1740 tot 1748. Tot 1747 kwamen wij er zonder kleerscheuren af, maar in 1747 zag de Franse koning zijn kans schoon om de Republiek eens een flinke afstraffing te geven. Hij belegerde Bergen op Zoom. Sprenger van Eyk schrijft daarover:

"Gelijk de stad in vroeger tijd, te weten in 1672, een bende vrijwilligers had opgericht, zo werd in het jaar 1747 de aanwerving van 10.000 man waardgelders bevolen, die onder de steden van Holland, Den Haag daaronder begrepen, zo verdeeld werden, dat Vlaardingen met Geertruiden- berg en Heusden, een bende van 100 man moest leveren en onderhouden. De soldij bedroeg in 32 dagen f. 1385.-, dat is voor elke soldenier 8 stuivers per dag. Ook moet vermeld worden dat enige Vlaardingers, kooplieden, uit liefde tot het vaderland, en ter aanmoediging van de bezetting te Bergen op Zoom, de soldaten een geschenk zonden, hetwelk op de waarde van omtrent 600 guldens ge- schat werd, welk voorbeeld weldra door grotere steden werd gevolgd."

Ary zal in deze dagen toch wel eens gedacht hebben aan de weduwe van Pieter Doense, die over de Moerdijk en de grote rivieren in de gevaarlijke oorlogszone woonde?

In 1748 braken de pachtersoproeren uit. Ook Vlaardingen kreeg zijn deel. Sprenger van Eyk schrijft:

"Werd tegen het midden dezer eeuw allerwegen in Holland oproer tegen de pachters der gemene middelen verwekt, ook in Vlaardingen was men zeer tegen hen ingenomen, en hadden er verregaande ongeregeldheden plaats, die echter gelukkig gestuit werden."

Er was weer een stadhouder. Vlaardingen heeft gejuicht bij de verheffing van de Prins in 1747, want de vissers waren zeer oranjegezind. Nu zou alles beter worden! Helaas waren er wat wraaknemingen. Voor Vlaardingen werd het beter. Het ging goed met de visserij. Sprenger van Eyk schrijft :

"Van het jaar 1752 vinden wij aangetekend, dat te Vlaar- dingen 136 haringschepen, zo buizen als jagers, met de 7 schepen ter visvangst op IJsland, en 6 schepen ter koopvaardij, een vloot van 149 schepen uitmaakten."

Ik kan mij niet voorstellen dat Ary contact gehouden heeft met zijn familie in Rotterdam en andere plaatsen. Het is nu 1750 en Wouter en Doe, Lijsbeth en Maertge zijn alle vier reeds lang overleden. Ook waren de twee zonen van oom Doe reeds gestorven, Adriaen was te Kralingen en Pieter was te Lage Zwaluwe overleden. Toen zeiden ze "de Swaluw". Het werd nog bij Holland gerekend. Neeltje, de vrouw van Adriaen, was ook te Kralingen overleden. De vrouw van neef Pieter Doense heette Machteltje Huygen-Booy, waar zij begraven is, is nog niet bekend. (Toch wel in Strijen).Bij de begrafenissen in Kralingen is Ary misschien wel tegenwoordig geweest, als volle neef. Maar "de Swaluw" zal wel te ver zijn geweest.

-74-

Met de kinderen van Pieter Doense en Adriaen Doense zal onze Ary geen bemoeienis meer hebben gehad. Hoewel - mogelijk is het. Ik sta ook nog in voortdurend contact met een neef van mijn vader.

Ary heeft met zijn eigen kinderen en kleinkinderen genoeg te doen gehad. Lijntje stierf zo jong, ze was nog maar 43 jaar. Het was in 1760 en vader Ary was 80 jaar. Hij heeft Maria tweemaal weduwe zien worden en hij leefde nog toen ze voor de derde maal in het huwelijk trad. Bij elkaar heeft hij van zijn 3 kinderen 5x een bruiloft meegemaakt en heeft hij 3x een doopfeest meegevierd. Zijn geslacht was voorbeschikt om uit te sterven. Hij had geen stamhouder, daar heeft Ary misschien nooit bij stilgestaan.

Ary is geboren 31 maart 1680 en hij stierf in de maand januari van 1765. Hij werd bijna 85 jaar. Lijntje was in april overleden, na de 80ste verjaardag van haar vader. Het waren dus Wouter en Maria, die hem begraven hebben. Ook de kleindochters waren er niet alle drie meer. Haesje was in 1762 overleden. De twee Arijaentjes waren op de begrafenis van grootvader. Arijaantje Middelhoek was toen 22 jaar en Arijaantje Wapenaar was toen 14 jaar. Wouter was bij de dood van zijn vader 51 jaar en zijn zuster Maria was 53 jaar.

Ary Woutterse Myddelhoeck was een bekend man in Vlaardingen, die zijn stad met de bewoners door en door kende. Ary kon lezen en schrijven. Hij was een gezien burger. Als de jonge notaris voor één of andere zaak een getuige nodig had, dacht hij aan de oude Ary Woutterse Myddelhoeck. Het heeft er veel van dat de oude notaris Michiel de Vooght is opgevolgd door zijn zoon Pieter de Vooght. De jonge notaris kende het stadje natuurlijk niet zo goed als zijn vader. Hij weet er raad op. Men heeft hem gevraagd om een bewijs van goed zedelijk gedrag af te geven voor een zekere Leentje Claas van Dijk en haar kinderen, en haar zuster Annetje Claas van Dijk en haar kinderen. Het kan ook wel zijn, dat de notaris de gegevens nodig had voor een erfeniskwestie. Hoe dan ook ... de notaris heeft inlichtingen nodig van een paar lieden die Vlaardingen door en door kennen, als de inhoud van hun broekzak. Hij denkt dan aan een paar oude kerels: Middelhoek en Van Leeuwen en laat ze binnen zijn kantoor roepen.

Het gaat over de dochters van Claas Janse van Dijk, die binnen Vlaardingen overleden is. De twee dochters zijn beide getrouwd of getrouwd geweest en hadden beiden kinderen. De gezinnen waren naar elders vertrokken. Sommige kinderen waren ook al weer getrouwd. "Ja zeker notaris, we hebben Leentje en Annetje heel goed gekend; als kinderen hebben we met elkaar gespeeld. Ze zijn nu getrouwd, haar echtgenoten kenden we ook wel. Uit beide verbintenissen zijn kinderen geboren. Ze hadden elk vier kinderen, als we ons niet vergissen. De kinderen van Laantje zijn nog niet getrouwd, maar de kinderen van Annetje zijn wel getrouwd. De man van Leentje heet

-75-

Dijkhuise, en de man van Annetje heet Riet."

Ze, Middelhoek en Van Leeuwen, zouden hun mededelingen met een eed durven bevestigen. Maar dat hoefde niet van de notaris. De oude mannen legden deze verklaring af op 20 april 1758,

Later bleken de verklaringen toch niet helemaal juist geweest te zijn. De notaris nam ze dat niet kwalijk. Op 25 mei 1759, dus een goed jaar later zaten beide mannen weer in het kantoor van de notaris, om een paar dingen recht te zetten. Ze waren er achter gekomen, dat Leentje Claas van Dijk al een paar jaar tevoren, op de zoveelste van de maand januari 1757 overleden was. Verder had deze Leentje geen 4 kinderen gehad, maar 5. Ze waren de oudste vergeten. Uit het oog uit het hart. Het was Cornelis Pieter Dijkhuise, enige jaren tevoren in Indië overleden.

De tweede familie, die van Annetje, heette niet Riet, maar Rietdijk. Gelukkig maar dat de notaris het niet nodig gevonden had om de verklaringen met "ene solemneele Eede te laten stercken". Zie de pagina's 19 en 20.

Ary Woutterse Myddelhoeck heeft nog veel verdriet gehad de laatste jaren van zijn leven. 31 maart 1760 vierde Ary zijn 80ste verjaardag". In april daaropvolgend stierf Lijntje, de huisvrouw van Jacob Verwol. Hun dochtertje Haesje kan een jaar of veertien geweest zijn. Doordat ook Haesje twee jaar later stierf, een meisje van zestien jaar, werd het verdriet van de oude man nog groter. Haasje stierf in 1762, toen Ary 82 jaar was. Daarna heeft hij nog een paar jaar geleefd. Hij heeft nog meegemaakt, dat zijn andere dochter Maria, voor de derde maal in het huwelijk trad, nu met Jacob Goudswaard, een winkelier. Wellicht heeft Maria de laatste jaren van haar oude vader wat kunnen verlichten. Ary Woutterse Myddelhoeck werd begraven in januari 1765.

-76-

Verklaring afgelegd op 20 april 1758 bij de notaris Pieter de Vooght te Vlaardingen

Heden de 20e April 1758 compareerden voor mij Pieter de Vooght, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd, binnen Vlaardingen residerende, in de tegenwoordigheid van de later genoemde getuigen

Ary Wouters Middelhoek, oud 78 jaar Joris Sijmen van Leeuwen, oud 75 jaar.

Beiden zijn woonachtig binnen deze stad, mij notaris bekend. Zij verklaarden, dat zij ter beschikking stonden van al degenen, die bij hun verklaringen belang hadden. Bv, dat zij de volgende personen zeer goed gekend hebben:

Leentje Claas van Dijk en Annetje Claas van Dijk,

in hun leven nagelaten kinderen van Claas Janse van Dijk, die gewoond heeft en overleden is binnen deze stad.Zij verklaren bovendien, dat zij zeer wel weten, dat de eerstgenoemde Leentje Claas van Dijk getrouwd geweest is met Pieter Cornelisz Dijkhuise, uit welk huwelijk zijn geprocreëerd vier kinderen, met name

Klaas Pieterse Dijkhuise Geertje Pieterse Dijkhuise Jan Pieterse Dijkhuise en Ary Pieterse Dijkhuise.

En dat de tweede gemelde Annetje Claas van Dijk getrouwd geweest is met Jan Arens Riet, uit welk huwelijk mede zijn geprocreëerd vier kinderen, met name

Geertje Jans Riet, huisvrouw van Pieter Abrams van der Linden Arrijaantje Jans Riet, huisvrouw van Ary van den Arent Clasijntje Jans Riet, huisvrouw van Paulus van Doornik Lijsbet Jans Riet, huisvrouw van Abram Valk.

Tenslotte geven zij hiermede hun verklaringen af om inlichtingen te verschaffen. Zij hebben Leentje en Annetje van Dijk zeer goed. gekend en hebben er in hun jeugd veel mee te maken gehad. Zij zeggen de afstammelingen alsnog zeer goed te kennen.

Zij hebben de aan hen voorgehouden tekst op haar juistheid onder- zocht en zijn bereid -- indien dat nodig mocht blijken -- de inhoud met een plechtige eed te bevestigen.

w.g. Jan de Roth Dirk Schilperoord

w.g. Ary Woutterse Myddelhoeck Joris Sijmonsz. van Leeuwen

w.g. Pieter de Vooght (not.)

Notarieel Protocol van den jare 1758/1759 In het Archief te Vlaardingen boek 52/stuk 281

-77-

Verbeterde verklaring afgelegd op 25 mei 1759 bij de notaris Pieter de Vooght te Vlaardingen

Op de 25e Mei 1759 compareerden voor mij Pieter de Vooght, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd, residerende binnen Vlaardingen, in de presentie van de later genoemde getuigen

Ary Wouters Middelhoek, oud 79 jaren en Joris Sijmen van Leeuwen, oud 76 jaren.

Ze zijn beiden woonachtig binnen deze stad, mij notaris bekend. Zij verklaarden ter requisitie van al degenen die deze zouden mogen concerneren, dat zij de volgende personen zeer goed gekend hebben: Leentje Claas van Dijk en Annetje Claan van Dijk. Het waren de nagelaten kinderen van Claas Jans van Dijk, die binnen deze stad gewoond heeft en overleden is.

Ze wisten ook zeer goed dat de eerstgenoemde Leentje Claas van Dijk is getrouwd geweest met Pieter Cornelisz Dijkhuize. Uit dit huwelijk zijn geprocreëerd vijf kinderen met name:

Cornelis Pieters Dijkhuize Klaas Pieters Dijkhuize Geertje Pieters Dijkhuize Jan Pieters Dijkhuize Ary Pieters Dijkhuize,

van welke vijf kinderen de laatste vier nog in leven zijn, alzo de eerstgenoemde Cornelis Pieters Dijkhuize enige jaren geleden in Oost-Indië overleden is.

De tweede genoemde Annetje Claas van Dijk is getrouwd geweest met Jan Aryensz Rietdijk. Uit welk huwelijk mede zijn geprocreëerd vier kinderen met name:

Geertje Jans Rietdijk, huisvrouw van Pieter Abraham van der Linden. Arijaantje Jans Rietdijk, huisvrouw van Ary van den Arend Clasijntje Jans Rietdijk, huisvrouw van Paulus van Doornik Lijsbet Jans Rietdijk, huisvrouw van Abram Valk.

Deposanten eindigden met mede te delen, dat genoemde Leentje Claas van Dijk binnen deze stad overleden is in de maand januari 1757, zonder precies de dag te kunnen opgeven. En dat zij deze mededelingen gedaan hebben om inlichtingen te verstrekken. Zij hebben Leentje en Annetje Claas van Dijk zeer goed gekend en hebben er in hun jeugd veel mee omgegaan en kennen haar afstammelingen nog zeer goed.

Zij hebben de opgestelde tekst goed bevonden en zijn bereid om, indien dat aan hen verzocht wordt, het verklaarde met een plechtige eed te bevestigen.

w.g. Ary Wouttersse Myddelboeck Joris Sijmen van Leeuwen

w.g. D. de Vooght J.L.v.d. Heuvel

w.g. Pieter de Vooght (not.)Archief boek 52/stuk 330.

-78-

Oud-Not. 2362/132-133

Ary Woutterse Myddelhoeck van Vlaardingen

15 augustus 1730 werd de predikant Jacobus Streso, geref., te Rotterdam begraven.

Als bidder treedt op onze bekende Ary Woutterse Myddelhoeck Van Vlaardingen. Eindelijk weten we dan 's mans metier, hij was bedienaar van begrafenissen.

In de zeer uitvoerige boedelbeschrijving met bijbehorende lasten komen de volgende twee posten voor:

1. Betaald aan Ary Middelhoek, bidder te Vlaardingen, de somma van acht gulden, voor het bedienen en waar- nemen van 'te voren genoemde lijk, en de begrafenis, volgens kwitantie dus f. 8.-

2. Betaald aan de reeds genoemde Ary Middelhoek, de somma van vier gulden en vier stuivers, over huur van veertien rouwmantels; voor twee vrienden en twaalf dragers op de begrafenis gebruikt, volgens supra dus f. 4.4.0.

Dat is voor de rouwmantels 84 stuivers, of voor het huren van een rouwmantel 6 stuivers.

-79-

Oud.Not. Rotterdam 2666/973-977

Ary Woutterse Myddelhoeck, bedienaar van begrafenissen te Vlaardingen.

Uit de boedelscheiding; van Geertje Roobol te Rotterdam.

art. 50a

Het graf in de kerk van Vlaardingen, dat door de gemelde Cornelis van den Enden, in zijn kwaliteit na 't overlijden van de voornoemde Geertje Roobol, tot 't begraven van haar lijk gekocht is van Ary Woutterse Myddelhoeck voor de som van f. 36, welke hierachter onder art. 54 in de uitgaafstaat te worden geboekt is nog in deszelfs geheel.

Memorie

art. 53

Gegeven en betaald respectievelijk aan 14 dragers, die 't lijk van de voornoemde Geertje Roobol ter aarde gebracht hebben, ieder één dukaat (waarde f. 5.5.0), alsmede twee. bedienaarsters ter begrafenis, die 't zelve lijk bediend hebben, ieder twee dukaten, en aan de huisvrouw van Jan van Schie, in wier huis de gemelde dragers in en uit- gegaan zijn en waar zij wijn, bier en geraspt wittebrood ge- consumeerd hebben één dukaat, alles volgens het genoemde aantekenboekje. Dus tezamen 19 dukaten, bedragende de som Van f. 99.15.0.

art. 54

Betaald aan Ary Woutterse Myddelhoeck, wegens het van hem gekochte graf in de Kerk van Vlaardingen voor het gemelde lijk, de somma van f. 36, volgens het gemelde aantekenboekje.

-80-

80-89

Het bewogen leven van

Marijtje Middenhoek

koopvrouw te Vlaardingen.

gedoopt 3 januari 1712

begraven in september 1779.

-81-

13. Het bewogen leven van Marijtje Middenhoek koopvrouw te V1aardingen gedoopt 3 januari 1712, begraven in september 1779.

Maria was een kind van Ary Woutterse Myddelhoeck en Arijaantje Gerrits van Noort. Maria is gedoopt op 3 januari 1712. Ze was het derde kind uit het gezin van Ary en Arijaantje. De twee eerste kinderen zijn gestorven; een meisje dat Arijaantje heette en gedoopt werd op 27 juni 1708 en een jongetje dat Gerrit heette en gedoopt werd op 16 maart 1710. De beide eerste kinderen zijn zeer vroeg gestorven. De ouders van Maria, die nu de oudste was, waren 16 oktober 1706 in ondertrouw gegaan.

Toen Maria geboren werd woonden Ary en Arijaantje nog in de Vleersteeg, naast het weeshuis. In dat huis werd ook nog een broertje geboren, Wouter, die 4 juli 1714 gedoopt werd. Daarna verhuisde de familie naar het huis van Arijaantjes ouders, die beiden gestorven waren. Het stond in de Hoogstraat, naast de grote bedoening van burgemeester Claas Buyk. In dat huis werd haar zuster Lijntje geboren. Lijntje werd 21 juli 1717 gedoopt.

Het gaat in dit hoofdstuk over Maria, en maar zijdelings over broer Wouter en zuster Lijntje. Ik denk dat Maria met haar zusje en broertje een prettige, zorgeloze jeugd hebben gehad. Beide ouders waren nog in leven. Of grootmoeder Lijsbeth. Willems Hartogh nog leefde? Ik zou het niet kunnen zeggen. Over haar heb ik geen woord meer gevonden. De andere drie grootouders waren overleden. Tante Lijsbet, de oud-tante, die met Lubbertis van den Bergh is getrouwd geweest, woonde ook weer in Vlaardingen en kwam dikwijls genoeg op bezoek. Toen ze in 1728 zeer ernstig ziek was, heeft ze in het huis aan de Hoogstraat nog te bed gelegen. Maria was toen een meisje van zestien jaar en ze wist het later nog goed te vertellen, dat de deftige notaris kwam om tantes testament op te stellen. Tante Lijsbeth was zo ziek, dat ze haar eigen naam niet meer zetten kom. Toch is ze genezen.

De kinderen kwamen veel bij de buren, de heer en juffrouw Buyk, waar ze goed mee bevriend waren. Toen tante Lijsbeths testament werd opgemaakt, kwam buurman Buyk er ook bij te pas. Buurman was een gewichtig man in Vlaardingen. Hij zat in het gemeentebestuur. In december 1731 stierf juffrouw Buyk en het andere jaar in December 1732 stierf Claes Buyk zelf. Dat was allemaal droevig.

Het allerergste was dat Maria's moeder stierf. In dezelfde week als buurman Buyk. Hij stierf 11 september en zij 17 september. Dat alles in 1732. Teen was Maria 20 jaar. Vader Ary was nu weduwnaar geworden. Gelukkig voor hem had hij nog twee dochters thuis, Lijntje was ook al 15 jaar. Het huishouden werd dus wel gedaan. Tante Lijsbeth stierf in 1739. Ze werd op 14 augustus begraven.

-82-

Vader liep er niet mee te koop, maar de kinderen begrepen wel, dat vader aardig geërfd had van tante Lijsbeth.

Er was nog een neef van vader uit Kralingen, een zekere Adriaen Doense met zijn vrouw Neeltje op de begrafenis geweest. Er moest nog een neef van vader geweest zijn, een Pieter Doense, maar die was in de Swaluw overleden.

Dan komen de trouwpartijen. Eerst treedt Wouter in het huwelijk, in het jaar 1741, hij was toen 27 jaar. Zijn bruid heette Maartje Pieters Cornaat. Ze tekenden aan op 6 mei en trouwden op 20 mei.

Het gaat deze keer over Maria. Aangetekend op 2 december, gehuwd op tweede kerstdag 26 december. Ze trouwde in hetzelfde jaar als Wouter, in 1741. Ze was toen 29 jaar. Haar bruidegom heette Pieter Janse van Leeuwen. We weten van hem weinig, zeer weinig. Maria is ruim 7 jaar met hem gehuwd geweest. Hij stierf en werd begraven op een dag in juli van 1749.

Die periode van 1 jaar is niet zo rijk aan gebeurtenissen, tenminste wat de fami1iekripg betreft. In Europa woedde de Oostenrijkse successieoorlog. Het tweede stadhouderloze tijdperk eindigde met de verheffing van prins Wi11em IV. Natuurlijk ging iedereen dat aan.

Er werd een kind geboren in het gezin van Wouter en Maartje. Het was een meisje en ze heette Arijaantje. Maria was doopgetuige op 1 september 1743.

Lijntje trouwde in die periode van ruim 7 jaar. Haar bruidegom heette Jacob Verwol. Ze tekenden aan op 15 mei 1745 en ze trouwden op 30 mei.

Uit het huwelijk van Wouter en Maartje is maar één kind geboren, meisje, Arijaantje. Uit het huwelijk van Lijntje en Jacob is ook maar één kind geboren, ook een meisje, Haesje Verwol. Uit het huwelijk van Maria en Pieter van Leeuwen zijn géén kinderen geboren. Ruim 7 jaar lang. Tot mijn spijt moet ik nu een nare geschiedenis vertellen. Het lijkt mij zo toe, dat Maria voor een behoorlijk schandaaltje heeft gezorgd op Vlaardingen, een dorpsschandaaltje. Maria was nog geen jaar weduwe toen ze vriendschap sloot met een zekere Pieter Jacobse Wapenaar. Wie was dat? Hij was een nog jonge weduwnaar, getrouwd geweest met Barber Corne1isd. Verwol. Dat was een jongere zuster van Jacob Verwo1, die met Lijntje getrouwd was. Maria heeft die Wapenaar allicht bij Lijntje en Jacob thuis leren kennen. 't Was voor haar geen partij. Hij was 12 jaar jonger dan zij. Zijn geboortedatum is 7 maart 1724. Die van Maria 3 januari 1712. Dat Maria begrip had voor de eenzaamheid van de jonge weduwnaar, daar was niets tegen. Maar ze meenden elkander te moeten troosten, met het gevolg dat ze hals over kop moesten trouwen.

Nu, dat was wat voor Vlaardingen! Haar man was nog geen jaar dood! Haar bruidegom was 12 jaar jonger dan zij! En dan ... te moeten gaan trouwen!

-83-

Het huwelijk ging door. Ze tekenden op 16 mei 1750 aan. De bruid was 38 jaar en de bruidegom 26 jaar. Het huwelijk werd voltrokken op 31 mei 1750.

Daar is vast heel wat aan vooraf gegaan. Èerst een immens geroddel in het kleine stadje. Dan het moeten verschijnen voor de voltallige kerkeraad en vermaningen in ontvangst nemen. De zonde tegen het zevende gebod werd zwaar aangerekend. Dan ... schuldbelijdenis doen op zondag voor de hele gemeente. 't Leek wel of er geen andere zonden waren dan alleen tegen het zevende gebod. "Sla de zonden nimmer ga, die mijn jonkheid heeft bedreven", zong de gemeente. Ik zie het gebeuren in die grote kerk van Vlaardingen. Ze ontkwamen er niet aan, de zondaars. Weigerden ze, dan werd het kind niet gedoopt, en dàt kon je een kind toch niet aandoen. Dus gingen ze de martelgang. Spitsroeden lopen in zo'n volle kerk. Neem maar plaats op het zondaarsbankje binnen het doophek. En dan een weduwe en een weduwnaar! Wat een schande!

Het kind werd geboren op 20 januari 1721. Het heette Arijaantje. Arijaantje Wapenaar. De getuigen waren grootvader, Ary Woutterse Myddelhoeck, en tante Lijntje (Leintje staat er), die nu 34 jaar was.

Ik heb een onderzoek ingesteld naar de bruidegom Pieter Jacobse Wapenaar. Na veel zoeken heb ik hem gevonden. Hij was een haringvisser. We vonden hem onder de bemanning van een vissers- vaartuig, in het boekje van de kapitein. Zijn sterfjaar vonden we niet. Wel het sterfjaar van het dochtertje Arijaantje Wapenaar. Ze stierf in maart 1791 op 40-jarige leeftijd. Dat is alles wat we van haar weten.

In 1750 gingen Maria Middelhoek en Pieter Wapenaar in de Land- straat wonen. Daar werd hun dochtertje Arijaantje geboren. Een paar jaar later kocht broer Wouter een huis in 1754, ook in de Landstraat. Wouter Middelhoek en Maartje Cornaat hadden ook een Arijaantje. Dat was in 1754 een meisje van 11 jaar.

Ik heb een wandelingetje gemaakt door de Landstraat. Het eerste gedeelte is nog bewoonbaar, maar als men de Rijkestraat ge- kruist heeft, komt men in het tweede gedeelte en dat is een puinhoop. Het ligt te wachten of op afbraak of op restauratie.

Hoelang Maria Middelhoek met de haringvisser Pieter Wapenaar is getrouwd geweest, kan ik niet zeggen, omdat zijn sterfdatum niet te vinden is. Maar meer dan een koperen bruiloft is er niet geweest. Maria werd voor een tweede maal weduwe. Waarvan zal ze in haar weduwstaat geleefd hebben? Daar zullen de diakenen Van de Hervormde Kerk wel meer van geweten hebben.

In 1768(0?) verloor Maria haar enige zuster Lijntje, die met Jacob Verwol getrouwd was. Een jaar later was Jacob Verwol weer getrouwd, nu met Lena van Vliet. Jacob Verwol liet toen aanstonds een testament maken, vooral terwille van zijn dochtertje Haesje. Het testament was maar korte tijd van kracht, want Haesje stierf ook, in mei 1762.

-84-

In 1764 kreeg Maria Middelhoek voor de derde maal een huwelijksaanzoek. De man die naar haar hand dong, was Jacob Goudswaard, de weduwnaar van Lijbe Cornaat. Dat zal wel weer een zuster geweest zijn van Wouters vrouw, die Maartje Cornaat heette. Ze trouwden in hun eigen beperkte kringetje. Jacob Goudswaard had een winkel, een kruidenierswinkel, hij wordt door de notaris een koopman genoemd. Vader Ary Woutterse Myddelhoeck leefde nog steeds. Hij had heel wat beleefd met zijn oudste dochter. Nu kon hij zijn hoofd rustig neerleggen. Hij stierf in de maand januari 1765, bijna 85 jaar oud. Maria Middelhoek en Jacob Goudswaard zijn aangetekend op 28 september 1764 en zijn 14 oktober 1764 getrouwd.

Er bestond ook nog een Pieter Goudswaard, want 21 november 1770 was Maria doopgetuige bij de doop van een kind van Pieter Goudswaard en Pietertje van der Plaat. Pieter Goudswaard wordt ook koopman genoemd. Deze Pieter zal een zoon zijn geweest uit het eerste huwelijk van Jacob Goudswaard met Lijbe Cornaat. Na de dood van Maria maken we nog eens kennis met hem.

Jacob Goudswaard stierf in januari 1770. Maria Middelhoek was voor de derde maal weduwe. Dat is ze nog bijna 10 jaar geweest. Ze had nu wel een broodwinning, een kruidenierswinkel, ze wordt nu koopvrouw genoemd. 't Ging niet zo best met de zaak. Misschien door de ongunst der tijden? Of zou Maria er niet tegen opgewassen geweest zijn? Heeft ze de zaak versloft, tot ergernis van haar stiefzoon Pieter? Wie zal het zeggen? Wel is zeker, dat ze een paar jaartjes later lelijk in de schulden stak en alleen de dood een einde kon maken aan de voortdurende misère. Alles onder het nauwlettend toeziend oog van de roddelendegemeente Vlaardingen.

Die Vlaardingers vielen niet mee. In 1773 en 1774 gaven ze een staaltje weg van koppige onver- draagzaamheid. En dat nog wel op het heilig terrein van de kerk. In 1773 was de nieuwe psalmberijming ingevoerd. De nieuwe berijming stuitte niet op zoveel tegenstand. Waar het in Vlaardingen om ging was het tempo, waarin de psalmen gezongen moesten worden. De nieuwlichters probeerden met de nieuwe berijming ook het tempo te verbeteren. Ze wilden de psalmverzen wat vlugger zingen, Wat vlugger ... en dat vonden de stugge Vlaardinger vissers ronduit goddeloos.

Sprenger van Eyk schrijft daarover: "Tijdens de invoering van de nieuwe Psalmberijming hadden ook hier grote onlusten plaats. Reeds in slachtmaand van het jaar 1774 was een klein gezelschap opgericht, onder bestuur van de stadsschoolmeester Hendrik van Keulen, om zich in de nieuwe zangwijze te oefenen; dan de parochiale schoolmeester Antony Buitenweg hoger in jaren en rang dan de andere, nam

-85-

het zeer kwalijk dat men hem niet tot leidsman gekozen had. Intussen werd de nieuwe berijming ter bestemder tijd, op de oude deun ingevoerd, zonder vrees dat er verder iets zou voorvallen. Men had zich misrekend! De predikanten Jacobus Roering en Lambertus de Beveren Esveld vonden geen zwarigheid om de nieuwe zingtrant bij de catechisatie te doen horen, met dat gevolg, dat aldaar alles met eenstemmigheid, rust en vergenoeging afliep."

De twee gerechten van Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht willen het vlugger zingen sprongsgewijze invoeren. De voorzanger verkortte zijn gezang op het horloge, en daar hij bijv. 12 minuten over een vers gezongen had, probeerde hij het in het vervolg in 11 minuten te doen. Toen aan Van Keulen het onderwijs in het vlugger zingen verboden werd en Buitenweg voortging om de vloekpsalmen te zingen in de oude trant, brak er een ware psalmgezang-oorlog uit.

"Men ontzag zich niet op de 15e van wijnmaand het psalmgezang in de catechisatie door een lachend en draaiend geschreeuw te verstoren. Een voorgelezen publicatie voorgelezen in de kerkdiensten mocht niet baten."

"Op de 10e van wintermaand kregen de nieuwe zangers des voormiddags de overhand, maar des namiddags hoorde men na het zingen der nieuwe zangmanier een onregel- matige en langzame nazang, door de voorzanger Buitenweg ondersteund. De regering verliet nu het eregestoelte en de ganse gemeente geraakte in oproer. De predikant -- Beveren Esveld -- beval de voorzanger te zwijgen, maar ontving een weigerend antwoord. Nu nam de ontsteltenis toe. Sommigen, zowel mannen als vrouwen, begonnen te huilen, de handen te wringen, vielen in onmacht, of begonnen te dreigen, te schelden, te vloeken. Men ontvluchtte in de vreselijke verwarring de kerk; de middagdienst werd afgebroken, en de gisting der gemoederen bleef voortduren, zodat het zelfs tot dadelijkheden kwam, en sommigen elkander te lijf gingen."

De heren van de twee gerechten hebben ten laatste Buitenweg voor zes weken als voorzanger geschorst. De man legde gelukkig weldra zijn bediening meer, onder beding van een pensioen, dat hem toegestaan werd. De rust bleef sedert die tijd in de Vlaardingse gemeente bewaard, en het kerkgezang verbeterde van week tot week. Pas in 1802 kwam er een orgel in de kerk.

-86-

Er zal heel wat afgebabbeld zijn in het kruidenierswinkeltje van de weduwe Goudswaard. Vooral in de tijd toen Vlaardingen in hevige beroering was om het tempo waarin de psalmen gezongen moesten worden. In die dagen was er nog een onderwerp, dat de Vlaardingse vissersbevolking hevig beroerde. 's Lands regering, het oog vestigende op de bronnen van 's volks welvaren, had besloten om ook de haringvisserij aan te moedigen, door een beloning van f. 500.- te verlenen aan ieder schip, dat ter haringvangst werd uitgerust. Dat buitenkansje wierp vragen genoeg op. Was het hele bedrag voor de reder? Hoeveel kreeg de kapitein? Wat schoot er over voor de bemanning?

Marijtje was als vrouw achter de toonbank wel verplicht om al die gesprekken aan te horen. Ze luisterde maar half. Wat haar bezig hield was een hoge rekening voor geleverde winkelwaren, die ze niet betalen kon. Het was een rekening van de fa Adriaan van Chazante en Zoon te Rotterdam, grossiers in bepaalde kruidenierswaren. Het betrof hier een rekening voor geleverde "suyker ende ciroope", groot f. 250.- Tweehonderd en vijftig gulden van 20 stuivers het stuk, dat was een heel bedrag. Voor dat bedrag kon men in die dagen een klein huisje kopen. Marijtje had het geld niet. De rekening was al meerdere malen gepresenteerd, maar MarijtJe had steeds om uitstel van betaling moeten vragen. Ten langen leste was de rekening bij de notaris terecht gekomen. Het was notaris Philippus de Heer. Op de 19e september 1776 werd de arme Marijtje bij de notaris ontboden. De notaris babbelde wat met Marijtje. Dacht ze soms dat ze vrijgesteld was van het betalen van deze rekening? Of was ze soms helemaal vergeten dat ze deze rekening van de Rotterdamse grossiers ontvangen had?

Marijtje voelde niets voor zulke uitvluchten en gaf volmondig toe dat ze de f. 250.- schuldig was. Ze beloofde het geld te zullen betalen als de heren Chazante wat geduld zouden willen oefenen. Geduld, nu, dat hadden ze. Bij monde van de notaris hoorde Marijtje dat ze over de betaling 10 jaar mocht doen. Ze was verplicht elk jaar f. 25 af te lossen. De eerste termijn behoefde niet dadelijk, maar eerst over een jaar betaald te worden, dus op 19 september 1777. Er werd geen rente berekend. Het stuk, de schuldbekentenis, werd aan Marijtje voorgelezen. Van die stadhuiswoorden begreep ze niet veel. Herinnering werd reminicentie en te binnen brengen was recollement, enz. Marijtje vertrouwde op de notaris en wilde de schuldbekentenis wel tekenen, als ze dat gekund had tenminste. Ze kon helaas haar eigen naam niet zetten en moest het met een kruisje afdoen. Bij alle mildheid kwam er toch nog een venijnig staartje aan het stuk. Als Marijtje in gebreke bleef, zouden er voor haar rekening twee procureurs worden aangesteld, die zouden optreden namens het Hof van Holland.

Marijtje heeft aan haar verplichtingen niet kunnen voldoen. Precies drie jaar later -- in de maand september 1779 stierf ze. Het ziet er niet naar uit dat de familieleden de verplichtingen hebben overgenomen. Uit het volgende archiefstuk zou men kunnen opmaken, dat de "erfgenamen" de erfenis gerepudieerd, dat is geweigerd hebben. De schuldbekentenis van Marijtje Middelhoek vindt u op blz. 87

-87-

Schuldbekentenis van Marijtje Middenhoek, koopvrouw,

weduwe van Jacob Goudswaard 10 september 1776

Heden, de 19e september 1776, compareerde voor mij Philippus de Heer, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd, binnen de stad Vlaardingen residerende, ter presentie van de later genoemde getuigen

Marijtje Middenhoek, weduwe van wijlen Jacob Goudswaard, koopvrouw, wonende binnen deze stad en mij notaris bekend.

Zij verklaarde goed en deugdelijk, dat zij aan en ten behoeve van de Heren Adriaan van Chazante en Zoon, kooplieden te Rotterdam, of de wettige houder dezes, een som van

twee honderd en vijftig gulden, van twintig stuivers het stuk,

afkomstig van geleverde "suyker ende ciroope", volgens uitgereikte rekening, schuldig was.

Comparante kan zich niet herinneren van de betaling van de genoten waren vrijgesteld te zijn en wilde de orderlijke ontvangst van de rekening niet ontkennen, maar beloofde de gemelde som van twee honderd en vijftig gulden af te lossen in termijnen van vijf en twintig gulden 's jaars; waarvan de eerste termijn zou vervallen op 19 september 1777 en zo vervolgens van jaar tot jaar tot de volle en effectuele voldoening toe.

Tot nakoming van dit besluit staat zij, comparante, met haar persoon en al haar goederen borg, zich onderwerpende aan alle rechten en rechters, speciaal aan die van het Hof van Holland, mitsgaders aan de Gerechten van deze plaats.

Comparante was met de inhoud van dit stuk tevreden. Op haar kosten zullen onwederroepelijk twee procureurs geconstitueerd en gemachtigd worden, die voor het eerder genoemde Hof zullen gerequireerd worden; alsmede Gerrit de Heer, Cornelis Knappert en Pieter de Vooght, procureurs voor de genoemde Gerechten, tezamen en in het bijzonder, als deze om veroordeling verzoeken of toegeeflijk willen zijn, respectievelijk.

Aldus gedaan en gepasseerd binnen de stad Vlaardingen, ter presentie van Dirk van Witzenburgh en Willem de Vries, als getuigen hiertoe verzocht.

Dit merk is gezet door

X Marijtje Middenhoek w.g. Ph. de Heer (not)

w.g. D.v. Witzenburg Willem de Vries

-88-

Marijtje was 11 september 1779 overleden en op 14 september was ze nog niet begraven. Op die dag spoedde Pieter Goudswaard, mogelijk een zoon van Jacob Goudswaard, zich naar de notaris. Notaris Philippus de Heer. Pieter sprak met hem ook namens de andere erfgenamen. We kennen natuurlijk de dochter van Marijtje, Arijaantje Wapenaar, die nu, in 1779, de leeftijd bereikt had van 28 jaar. Wie er verder nog meer erfgenamen zouden kunnen zijn, is mij niet bekend. Pieter was Marijtjes stiefzoon en Arijaantje was haar dochter, dus kwamen die beiden voor de helft in aanmerking. Geen van beiden had veel zin in de erfenis. Daarom bracht Pieter Goudswaard een bezoek aan de notaris. Er was namelijk niet eens geld in het laatje om de begrafenis te betalen. Hoe moest dat nu? Wie moest de begrafenis betalen? "De erfgenamen", meende de notaris. Pieter protesteerde, hij noch Arijaantje waren het erover eens of ze de erfenis zouden aanvaarden of niet. Er moet eerst een inventaris worden opgemaakt; er moest een schu1denlijst komen; er moest uitgezocht worden hoeveel geld er nog van de klanten komen kon, en dan konden de baten en lasten tegen elkaar worden afgewogen. Pieter Goudswaard stelde voor dat een zekere Izak Dekker de zaak bekijken zou. Daar was hij nu echter niet mee geholpen. Het lijk stond nog boven aarde en dat mocht niet langer zo. Daarom stelde hij voor een begin te maken met de verkoop van de aan bederf onderhevige winkelwaren.

De notaris had daar niets op tegen, maar stelde toch voor een akte van heriditeit op te stellen. Daartegen heeft Pieter Goudswaard, ook namens Arijaantje Wapenaar, nadrukkelijk geprotesteerd. De notaris stelde een verslag op van dit bezoek. De naam van Pieter Goudswaard staat er onder, keurig en duidelijk. Schrijven, dat kon je zien, dat had Pieter meer gedaan. Verder is dit stuk getekend door twee getuigen. De eerste getuige was Christoffel van Andel, Johzn. Hoe die man hier in Vlaardingen verzeild geraakt is, is mij volkomen duister. Het was de secretaris-notaris van de Heerlijkheid Cromstrijen. We komen hem later in onze geschiedenis herhaalde malen tegen. De tweede getuige was Joannes Badon, junior. Ik vond zijn naam in het Naamregister van 1791, een naamregister van alle leden van de regeringen der steden van Holland en Westvriesland enz. Hij was lid van de Vroedschap van Vlaardingen. Ik las nog in Sprenger van Eyk op blz. 142:

Ten jare 1783 overleed te Vlaardingen Johannes Badon, van wie, benevens van zijn echtgenote Clara Ghijben, enige Poëtische mengelingen zijn uitgegeven, door deskundigen verschillend beoordeeld. De minst gunstige beoordeling is die van de heer J. de Vries, wanneer hij schrijft: "Buiten eene gladde versificatie, hebben zij, onzes oordeels, weinig of geene waarde."

Het verslag van de notaris vindt u op blz. 89

-89-

Over de twijfelachtige nalatenschap van Maria Middelhoek, overleden 11 september 1779. bij de notaris 14 september 1779.

Heden, de 14e september 1779, compareerde voor mij Philippus de Heer, openbaar notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd, binnen de stede Vlaardingen residerende, ter presentie van de later volgende getuigen:

Pieter Goudswaard, koopman alhier zo voor hemzelf als voor de verdere medeërfgenamen van

Maria Middelhoek, weduwe van Jacob Goudswaard, die hier gewoond heeft en overleden is.

Hij gaf te kennen dat de eerdergenoemde Maria Middelhoek op de11e van deze maand september was komen te overlijden, en dat zij als enige erfgenamen attestamento, tot op heden nog niet hadden kunnen besluiten of ze de nalatenschap van Maria Middelhoek zouden aanvaarden of niet.

Derhalve verklaarde hij, comparant, voor zichzelf als voor de eerder genoemde medeërfgenamen attestamento, Izak Dekker als raadsman te verkiezen, dat hij het lijk ter aarde zou laten bestellen en een begin zou maken met de verkoop van de aan bederf blootstaande winkelwaren.

Op mijn voorstel enige acte van heriditeit op te stellen, werd uitdrukkelijk geprotesteerd.

Aldus gedaan en gepasseerd, present

Christoffel van Andel Johzn enJoannes Badon junior, als getuigen.

w.g. Pieter Goudswaard

w.g. C. van Andel Johzn J.Badon, junior

w.g. Ph. de Heer (nots)

-90-

90 - 95

Lijntje Middelhoek

de huisvrouw van Jacob Verwol

gedoopt 21 juli 1717

begraven in april 1760

-91-

14. Lijntje Midde1hoek, de dochter van Ary Woutersse Mydde1hoeck en Arijaantje van Noort gedoopt 21 juli 1717, begraven in april 1760.

Lijntje was het vijfde kind van Ary Woutterse Myddelhoeck en Arijaantje van Noort. De twee eerste kinderen waren gestorven; een meisje dat Arijaantje heette en gedoopt werd op 27 juni 1708 en een jongetje, Gerrit, dat gedoopt werd op 16 mei 1710. Beiden zijn in het eerste huurhuis geboren en in het huis aan de Vleersteeg gestorven.

De volgende twee kinderen, die in de Vleersteeg geboren zijn, zijn in leven gebleven. Maria die gedoopt werd op 3 januari 1712 en Wouter die gedoopt werd op 4 juli 1714. Deze twee kinderen waren ouder dan Lijntje.

Lijntje was het jongste kind, gedoopt op 21 juli 1717. Zij werd in het nieuwe huis geboren aan de Hoogstraat. In het huis waar haar grootouders van moederszijde eerst gewoond hadden, naast het grote huis van burgemeester Buyk. Die grootouders waren beiden overleden, hun namen waren Gerrit van Noort en Lijntje Teunis.

Van Lijntje is niet zo bijster veel te vertellen. Het lijkt me dat het kind een onbezorgde jeugd heeft gehad, totdat haar moeder stierf. De meisjes hebben geen schoolonderwijs ontvangen; dat vond Ary voor meisjes zeker niet nodig, met het gevolg dat ze op volwassen leeftijd haar naam nog niet eens konden zetten als de notaris daarom vroeg. Daar heb ik van Lijntje geen bewijzen van, maar van Maria wel, die moet het bij de notaris met een kruisje afdoen. Dat was wel schande want haar oud-tante Lijsbeth, de tante van haar vader, die nog in Delft en Rijswijk had gewoond, kon haar naam wel zetten.

Lijntje was vijf jaar jonger dan haar zuster Maria. 17 september werd moeder begraven. Maria was toen 20 jaar en Lijntje 12 jaar. Vader Ary, nu weduwnaar geworden, behoefde het niet zonder huishoudelijke hulp te stellen. Ary was nu 52 jaar en is nimmer meer hertrouwd. Zijn dochters trouwden laat. Maria heeft nog 9 jaar voor haar vader gezorgd en Lijntje heeft hem 13 jaar bijgestaan. Hoe Ary het daarna gesteld heeft, is mij niet bekend.

Lijntje trouwde met Jacob Verwol. Jacob Verwol werd 16 juli 1719 gedoopt en was dus juist twee jaar jonger dan zijn bruid. Ze tekende 15 mei aan, en trouwden 30 mei van het jaar 1745. De bruid was 28 jaar en de bruidegom 26 jaar.

-92-

Hoe ze in die tijd knoeiden met de voor- en achternamen blijkt wel bij deze trouwpartij. Bij het aantekenen heette de bruid Lijntje Arents en twee weken later bij het trouwen heette ze Leintje Arends. Het ging er op die kerkelijke, burgerlijke stand nogal slor- dig toe.

Uit het huwelijk van Lijntje Middelhoek en Jacob Verwol werd één kind geboren; een meisje: Haasje genaamd.

In juli 1749 stierf hun zwager Pieter van Leeuwen, de eerste man van Lijntjes zuster Maria. Maria werd voor de eerste maal weduwe. Haar weduwschap duurde niet lang. Jacob Verwol had een zuster gehad, die Barber Verwol heette. Ze was gestorven. Haar achtergebleven man was Pieter Jacobs Wapenaar, een jonge kerel nog, een haringvisser. Hij bezocht het huis van Jacob Verwol en Lijntje Middelhoek regelmatig en ontmoette daar dan Lijntjes zuster Maria. Ik heb de hele geschiedenis beschreven in het vorige hoofdstuk over Maria. Wel een beetje nare geschiedenis. Maria's man Pieter van Leeuwen, was nog geen jaar dood. Ze was misschien, naar de gewoonte dier dagen, nog over hem in de rouw. De haringvisser was wel 12 jaar jonger dan Maria. En het huwelijk moest overhaast worden afgesloten. Dat was allemaal niet zo leuk voor Jacob en Lijntje. Uit dat huwelijk van Maria Middelhoek met Pieter Jacobs Wapenaar werd ook één kind geboren, een Arijaantje. Dat kind werd gedoopt op 20 januari 1751. Als doopgetuigen traden op opa Ary, die toen 71 jaar was, en tante Lijntje (Leintje staat er), die toen 34 jaar was.

In de maand april 1760 is Lijntje Middelhoek gestorven. Een jaar later huwde Jacob Verwol voor de tweede maal. Zijn tweede vrouw heette Lena van Vliet. Jacob Verwol zorgde goed èn voor zijn dochtertje Haasje èn voor zijn tweede vrouw. Hij gaat naar de notaris en laat een en ander goed beschrijven. Het wordt een uitvoerig relaas, dat testament. U vindt de volledige tekst op de bladzijden 93 en 94. Dat verlies van zijn dochter Lijntje is een zware zaak voor de nu 80-jarige Ary. Nog harder komt de klap aan als twee jaar later ook zijn kleindochtertje sterft. Ze werd begraven in de maand mei van 1762, Haasje Verwol. We kunnen niet zeggen hoe oud ze precies was, want haar geboortedatum heb ik niet gevonden. Ik hoorde pas van haar bestaan uit het hierna volgende testament.

In de maand juni van 1766 werd Jacob Verwol zelf begraven. Hij werd gedoopt 16 juli 1719 en dus is hij ook niet oud geworden. Zijn vrouw werd 43 jaar en hij was 47 jaar, toen hij stierf. Het sterven van Jaccb Verwol heeft de oude Ary niet meer meegemaakt. Hij was in januari 1765 begraven.

We leven nu in de tijd, dat de acte van Consulentschap bekend werd, waaruit bleek, dat stadhouder Willem V zich teveel liet raden door de dikke hertog van Brunswijk-Wolfenbuttel. De patriotten eisen het vertrek van de dikke hertog.

-93-

Het testament van Jacob Verwol,

de weduwnaar van Lijntje Middelhoek en de vader van haar kind Haasje Verwol.

22 mai 1761, notaris Pieter de Vooght.

Heden, de 22e mei 1761, compareerde voor mij, Pieter de Vooght, openbaar notaris, door het edele hof van Holland geadmitteerd, binnen de stad Vlaardingen residerende, in de tegenwoordigheid van de later genoemde getuigen:

Jacob Verwol en Lena van Vliet,

echtelieden, wonende binnen deze stad; mij notaris bekend.

De eerste comparant is gezond en de tweede comparante is zwak van lichaam. Beiden zijn hun verstand en zinnen volkomen machtig en in staat ze te gebruiken, zoals ook aan de getuigen duidelijk bleek.

De comparanten gaven te kennen, dat ze genegen waren om over hun tijdelijke, materiële goederen te disponeren, nadat ze eerst alle voorgaande testamenten, codicillen en andere soorten van uiterste wil, dood en nietig verklaard hadden, die de comparanten samen of ieder voor zich vóór bovenstaande datum mochten hebben gemaakt of hadden laten passeren, niet willende, dat één van die nog kracht zou hebben of effect zou sorteren, maar ze houdende voor niets, krachteloos en van onwaarde.

Nu hij, testateur, opnieuw disponeert, verklaart hij eerstelijk te nomineren en te institueren tot zijn enige en universele erfgenamen, zijn voordochter, met name

Haasje Verwol, in eerder huwelijk verwekt aan Lijntje Middelhoek. Idem zijn tegenwoordige huisvrouw Lena van Vliet, benevens het kind of de kinderen in hunlieder huwelijk verwekt en door hem testateur na te laten. Ieder zal een gelijke portie ontvangen en dat wel onder de expresse conditie, dat zijn reeds genoemde voordochter bij een eventuele boedelscheiding haar volle filiale portie zal ontvangen, en dat het overige zal worden geprofiteerd en genoten door zijn tegenwoordige huisvrouw Lena van Vliet.

Deze zal wel verplicht zijn het kind of de kinderen, door hem bij haar te verwekken, behoorlijk te alimenteren en op te voeden tot de ouderdom van 25 jaar, een eerder aangegaan huwelijk of een andere geapprobeerde staat. Als ze die mijlpaal bereikt hebben, moet aan ieder van die kinderen een zilveren dukaton uitgekeerd worden in plaats van hun legitieme portie, waarop het kind of de kinderen recht hebben in de nalatenschap van hun ouders, daar zij met recht competeren als geinstitueerd erfgenaam.

Als nu de testatrice komt tot haar dispositie, verklaart zij tot haar enige en universele erfgenaam te nomineren en te institueren haar man Jacob Verwol en dat van al haar goederen, zowel roerende als onroerende, geen uitgezonderd, die zij, testatrice, met de dood ontruimen en nalaten zal, om daarmede te mogen doen en te handelen als met vrije eigen goederen, zonder dat iemand zich daarmede bemoeit.

-94-

Haar genoemde man zal verplicht wezen het kind of de kinderen bij de andere te verwekken en door testatrice na te laten, behoorlijk te alimenteren en op te voeden tot de ouderdom van 25 jaar, of een eerder aangegaan huwelijk of een andere geapprobeerde staat. Als ze daartoe gekomen zijn, verplicht hij zich aan ieder van hen een zilveren dukaton uit te keren, in de plaats en ter volkomen voldoening van hun legitieme portie in de nalatenschap van hun ouders, daar zij naar recht daarin competeren als geinstitueerde erfgenamen.

De testateuren vinden het verkieslijk, in het geval, dat een kind zou sterven voor zijn 25e jaar enz, bij hun handelen zonder testament hun besluiten nauwkeurig af te wegen naar het mondelinge versterfrecht.

Verder stellen en committeren zij, testateuren, tot voogden over hun minderjarige kinderen:

in de eerste plaats de testateur over zijn gemelde voordochter Haasje Verwol, en verder de sinjeurs Abram van Leeuwen en Jan Rochusse Polderman, beiden wonende binnen deze stad,

over het kind of de kinderen in hunlieder huwelijk te verwekken en door de eerstgenoemde na te laten.

De langstlevende zal zijn leven lang de voogdij uitoefenen, en na de dood van de langstlevende de bovenvermelde twee voogden de sinjeurs Abram van Leeuwen en Jan Rochusse Polderman, terwijl de testateur aan de genoemde voogden o ver zijn voordochter, mitsgaders de eerst stervende aan de langstlevende zodanige ampele macht, last en autoriteit geeft, als aan enige testamentaire voogd of voogdesse kan en mag worden gegeven en wel speciaal de macht van toevoeging en vervanging ten tijde en zo lange voogdij nodig en vereist worden zal.

Zij sluiten vervolgens uit hun boedel en nalatenschap de Heren van de Wet en Weeskamer van deze stad en van zodanige andere stad en plaats, waar hun sterfhuis zou mogen komen te vallen, terwijl ze excuses vragen als ze iets te kort zouden doen aan de Eerwaardig-heid van hun Edelen.

Alle 't geen hier geschreven staat is den testateuren duidelijk voorgelezen en verklaard. Nu verklaren zij, dat dit hun testament of uiterste wil zal zijn. Ze begeren, dat het volkomen kracht zal hebben en effect zal sorteren, 't zij als testament, codicil of anderszins, zoals het het best naar recht en praktijk dezer landen zal kunnen en mogen bestaan.

Aldus gedaan en gepasseerd binnen Vlaardingen in de tegenwoordigheid van Dirk de Vooght en Johan Leonart van den Heuvel als getuigen.

w.g. Jacob Verwol w.g. D. de Vooght J.L. v.d. Heuvel

w.g. Dit X merk is gesteld met de hand van Lena van Vliet

w.g. Pieter de Vooght (nots)

-95-

In het laatste testament is sprake van een dukaton of dukaat. Dat was een groot muntstuk, met een middellijn van 4,2 cm. De middellijn van een tegenwoordige gulden is 2,4 cm en van een rijksdaalder 2,8 cm. Aan de voorzijde leek het wel een rijder, want ook hierop was een ruiter afgebeeld. Op de achterzijde stond het wapen van de Republiek, met de woorden: Crescient, concordia, resparvae. Achter dukaton stond Piedfort. Die op de afbeelding in Dozy: Onze voorouders, had het jaartal 1674.

Jacob Verwol en Lena van Vliet mochten hun dukatons zelf houden, want Haasje stierf en uit het tweede huwelijk waren er geen kinderen.

-96-

96 - 103

De laatste Wouter Middelhoek.gedoopt 4 juli 1714

begraven in januari 1781.

Gehuwd met Maartie Pieters Cornaat.

Wouter is begraven in januari 1781.

-97-

15. De laatste Wouter,

gedoopt 4 juli 1714, begraven in januari 1781.

Deze Wouter was sinds 1500 de vijfde van die naam. Hier volgen ze nog eens, alle vijf.

1. De "eerste" Wouter, van Delft; geboren plm. 1500.

2. De tweede Wouter, ook van Delft; geboren plm. 1550. In 1607 moet bij overleden zijn geweest, want dan wordt zijn zoon "de erfgenaam van zijn vader" genoemd. Hij was wyelmaecker, en heeft zich verdienstelijk gemaakt bij de wederopbouw van Vlaardingen. Daar verwierf hij huizenbezit. Dit is de broer van Osier, vleyshouwer, de vader van de Delftse tak van de familie.

3. De derde Wouter woonde in Vlaardingen; geboren plm. 1600. Gestorven in de maand juli van 1640 Hij was poorter van Vlaardingen. Scheepstimmerman. Gehuwd met Lijsbeth Florisdochter. Hij kocht in 1633 huize "Den Engel" in de Lijnstraat.

4. De vierde Wouter, te Vlaardingen; gedoopt 18 juli 1649. Hij stierf in de maand juli 1680, slechts 31 jaar oud. Gehuwd met Lijsbeth Willems Hartogh.

5. De vijfde Wouter, te Vlaardingen; gedoopt 4 juli 1714, begraven in januari 1781. Over hem handelt dit opstel.

Wouter was de enige zoon van Ary Woutteres Myddelhoeck en Arij- aantje Gerrits van Noort. Hij was de tweede van de drie in leven gebleven kinderen. Hij had een twee jaar oudere zuster Maria, wier veelbewogen leven we beschreven hebben, en een 3 jaar jonger zusje Lijntje, die vroeg gestorven is.

Wouter werd begin juli 1714 geboren, in het huis aan de Vleersteeg, dat naast het weeshuis stond, en werd op 4 juli 1714 in de Grote Kerk gedoopt. Er behoefde geen rijtuig voor te komen, want de Vleersteeg is in de onmiddellijke nabijheid van de kerk. Twee zusters van Arijaantje Gerrits zorgen wel dat de dopeling in de kerk gebracht werd. Het waren Jaantje Gerrits en Aaltje Gerrits. Er was nog een zuster van Arijaantje, die heette Haesje Gerrits. Bij de doop van Lijntje was deze als doopgetuige present, tegelijk met Aaltje.

Ary Woutterse yerloor vroeg zijn vrouw, in de maand september van 1732. Toen was Wouter al 18 jaar. Zijn twee zusters zorgden goed voor hem -- Maria en Lijntje -- die toen respectievelijk 20 en 15 jaar waren.

-98-

Wouter trouwde het eerst van het drietal. Hij trouwde met Maartje Pieterse Cornaat. Cornaat zal wel een afwijkende schrijfwijze zijn van kornet. Een kornet was een vaandrig in het leger.

Ze tekenden aan op 6 mei 1741. De bruidegom was 26 jaar en de bruid 25 jaar. De bruidegom heette op die dag Wouter Arense Midde1hoek en de bruid heette toen Maartie Pieters Cornaat. Het huwelijk werd voltrokken op 20 mei 1741. Ze hadden dus precies veertien dagen "onder de geboden" gestaan. Op de dag van het huwelijk waren de namen weer iets gewijzigd. Die waren geworden Wouter Ariens Middelhoek en Maartje Pieters Cornaat. Ik schrijf daarover om te laten zien hoe er in die tijd gehannest werd met de namen!

Uit dit huwelijk werd één kind geboren, een meisje. Het werd gedoopt op 1 september 1743. Het meisje heette naar haar grootmoeder Arijaantje. De moeder heette deze keer Maritje Carnaat. Er waren twee doopgetuigen, nl. grootvader Ary Woutterse en tante Maria, die bij die gelegenheid Maritje heette. Groot- vader was toen 65 jaar en tante was 31 jaar. Toen Maria als doopgetuige optrad, was ze zelf reeds getrouwd met Pieter Janse van Leeuwen. Die waren ook nog in 1741 getrouwd, op tweede kerstdag. Moeder Arijaantje en oudtante Lijsbeth hebben deze huwelijken niet meer meegemaakt; de eerste was in 1732, de laatste was in 1739 overleden.

In 1745 hebben Wouter en Maartje de trouwpartij meegemaakt van Lijntje met Jacob Verwol, en toen Haasje geboren was, hebben ze aangezeten aan het geboortemaal.

Ze hebben in 1749 meegerouwd toen Maria haar man verloor; en ze waren mede verontrust toen zuster Maria voor een behoorlijk dorpsschandaaltje zorgde, in 1750. 't Had vrolijker kunnen zijn toen Arijaantje Wapenaar wel wat vroeg geboren werd.

Onze voorouders streefden naar het bezit van een eigen huis. Het eerste huis mocht dan een huurhuis zijn, het moest al spoedig een eigen huis zijn en dan liefst een huis dat betaald was; liever geen huis met een gouden dak! Wouter en Maartje waren in 1741 getrouwd en pas in 1754 kochten ze een eigen woning. Wouter is dan al veertig jaar. Ze kopen een huis in de Landstraat, een huis met erf voor f. 607. Ze kopen het huis van Neeltje Trappens. Naar de prijs te oordelen was het een normale burgerwoning. Zuster Maria met haar haringvisser Pieter Jacobs Wapenaar woonde ook in de Landstraat. Beide gezinnen bestonden uit vader, moeder en een dochtertje. De meisjes heetten beiden Arijaantje. Alleen de leeftijden verschilden te veel om vriendinnetjes te kunnen zijn. Arijaantje Middelhoek was 11 jaar en Arijaantje Wapenaar was 3 jaar, in 1754.

De Landstraat loopt evenwijdig aan de Lijnstraat en bestaat uit twee gedeelten. Nu wordt het eerste gedeelte nog netjes bewoond, maar het tweede gedeelte voorbij de kruising mat de Rijkestraat is totaal verwaarloosd.

-99-

In 1760 stierf Lijntje en twee jaar later haar dochter Haasje. Al gauw trouwde Jacob Verwol weer, nu met Lena van Vliet. Dat huwelijk duurde ook niet lang, slechte 2 jaar, van 1761 tot 1765.

Voordat Jacob Verwol stierf, trouwde zuster Maria met Jacob Goudswaard, de kruidenier, de weduwnaar van Lybe Cornaat. In 1750 trouwde ze met een zwager van Lijntje en nu in 1770 met een zwager van Wouter. Dat derde huwelijk van Maria heeft grootvader Ary nog meegemaakt. Hij heeft echter niet meer meegemaakt dat zijn kleindochter Arijaantje Woutersd. Middelhoek in het huwelijk trad met Jan van Noort.

Toen Arijaantje Woutersd. Middelhoek, de dochter van Wouter en Maartje, trouwde, woonden haar ouders nog steeds in de Land- straat. Haar ouders hebben daar gewoond van 1754 tot 1770, dat is 16 jaar lang. Arijaantje trouwde met Jan van Noort. Ze tekenden aan op 17 mei en het huwelijk werd 12 juni 1765voltrokken. Arijaantje was 1 september 1743 gedoopt en was dus op de dag van haar huwelijk nog geen 22 jaar. De bruiloft werd gevierd in het huis aan de Landstraat.

De huizen aan de Landstraat waren nogal ongelijk wat de grootte betreft. Toen Wouter 25 oktober 1754 het huis kocht van Neeltje Trappens, moest hij f. 607 betalen, voor een huis met een erf. Naast hem woonde Dirk Sonne, raad en schepen van Vlaardingen. 3 mei 1758 verkoopt de weduwe van Dirk Sonne haar huis met schuur en erf voor f.350 aan Gerrit C1aeszn. van Willige. 13 mei 1768 krijgen Wouter en Maartje aan de andere zijde ook een nieuwe buurman, want Jan van Letten verkoopt zijn huis voor f. 1600 aan Ary Janszn. Patijn. Naar de prijzen te oordelen was de Landstraat van toen geen eentonig buurtje met uniforme woningen.

Wouter en Maartje werden grootouder. Ze woonden nog steeds in de Landstraat. Daar kregen ze in 1766 bericht van de geboorte van hun kleinkind Fijtje van Noort en in 1768 van de geboorte van een Wouter, een Wouterr van Noort dan altijd.

7 juni 1770 verhuisden Wouter en Maart je naar de Zomerstraat. Er had toen een woningruil plaats. Wouter was toen 56 jaar en zijn vrouw Maartje was 55 jaar. De Zomerstraat ligt in het verlengde van Dayer. Daar woonde Jan de Corter die zijn grotere huis wel wilde ruilen voor het kleinere huis van Wouter Middelhoek. Eigenlijk ... wat moesten Wouter en Maartje, nu mensen zonder kinderen, met een groter huis doen? De gelegenheid was zeker te mooi. Het was voor Wouter een goede ruil, dat is later wel gebleken. Hij kreeg er later f. 2100 voor, terwijl Jan de Gorter er nu maar f. 700 voor vroeg. Hijzelf betaalde aan Wouter voor het huis in de Landstraat f. 500. Hij zat zeker verlegen om die f. 200. Wouter en Maartje hebben 10 jaar lang in de Zomerstraat gewoond, van 1770-1780. Hun zilveren bruiloft hebben ze nog in de Landstraat gevierd. Op 20 mei 1741 getrouwd en 20 mei 1766 bruiloft, Een maand na die bruiloft is Jacob Verwol overleden in juni 1766. Op het eind van datzelfde jaar in december werd Arijeentjes eersteling geboren, Fijtje van Noort.

-100-

Nu wonen Wouter en Maartje dus in de Zomerstraat in een voor hun doen groot huis. Wouter hoopte altijd, dat hij het huis nog eens goed verkopen kon.

Toen zij daar woonden, kregen ze nog tweemaal bericht van de geboorte van een kleinkind. In 1771 werd Gerrit van Noort geboren en in 1713 werd Jacob van Noort geboren.

Als ik 1773 schrijf, moet ik weer denken aan de nieuwe psalmberijming en aan de beschamende kerkstrijd over het ritme, waarin die nieuwe woorden gezongen moesten worden. De recht- geaarde Vlaardingers hebben zich nog jaren geschaamd om dat schandelijke gebeuren in hun kerk. De geprikkeldheid van de kerkgangers laat zich misschien wel verklaren. Toen Wouter en Maartje in de Zomerstraat woonden, ging het niet zo best met de vissersbevolking van Vlaardingen. Als het slecht ging met de visserij, ging het ook niet goed met de ambachtslieden en met de neringdoenden. De reders leden ontzaglijke verliezen en de vissers zaten thuis zonder werk. Het had geen zin om uit te varen. Het kon wel, want oorlog was er niet, tenminste in Holland niet. Wel woedde de Amerikaanse vrijheidsoorlog; daar kwamen smokkelaars aan te pas, geen vissers. De armoede had een andere oorzaak. De buurlanden wilden onze gezouten vis niet invoeren. Vooral Frankrijk weigerde ons zeebanket. Engeland -- kwaad om de steun die onze smokkelaars aan de Amerikaanse opstandelingen verleenden -- deed hetzelfde. Steeds meer beperkende maatregelen. Onze visserij lag zo goed als stil. Hoe treurig het met heel de bevolking gesteld was in Vlaardingen begrijpen we uit een leerrede die in zijn geheel afgedrukt staat in het meergenoemde boek van Sprenger van Eyk.

15 juni van elk jaar is het een feestdag in Vlaardingen. Dan vaart de vissersvloot uit. Men noemde die dag Buisjesdag, tegenwoordig Vlaggetjesdag. Een paar dagen van te voren wordt er in de kerk de zegen des Hemels afgesmeekt. Men noemt die godsdienstoefening: het gebed voor de schepen. In 1775 waren ook de Delfshavenaren naar Vlaardingen gekomen om gezamenlijk bidstond te houden. De predikant van Delfshaven ging in die dienst voor. De grote Kerk van Vlaardingen met 1800 plaatsen was geheel gevuld. Ds. Johannes Wilhelmus Bussingh hield een leerrede, luidend:

De Grote Visserij, in haar diepst verval aan Gods ontferming biddend opgedragen.

De preek ging over de tekst 2 Kronieken 20:12 "Wij weten niet wat wij doen zullen; maar onze ogen zijn op u". Na de preek volgde, zoals toen gebruikelijk was, de toepassing. Ook deze toepassing was in drie punten verdeeld. Hier volgen ze: 1. Van wat groot belang de Grote Visserij of Haringvaart

voor deze Landen in 't gemeen en voor Vlaardingen in 't bijzonder moet worden gerekent.

2. Hoe beklaaglijk het thans met de visserij gesteld is. 3- Onze verplichting, om, nu wij radeloos niet weten

wat wij doen zullen, onze ogen op God te richten en Hem als dienstwaardige knechten te bidden om redding en uitkomst.

-101- De toepassing is het lezen waard, omdat hij vrij wat informatie biedt over de toestand, waarin Vlaardinger in 1775 verkeerde. Hier volgen een paar citaten:

1. Dat Vlaardingen een der oudste en sterkste steden van Holland geweest is, blijkt uit de geschiedenis, maar tevens dat het oude Vlaardingen, gedeeltelijk door de alverzwe1gende vloed, gedeeltelijk door de roofzucht van nijdige naburen van de vorige luister deerlijk beroofd is, zodanig dat geschiedschrijvers uit de vorige eeuw vermelden dat Vlaardingen veranderd was in de gedaante van een slecht dorp.

2. In ons smeekschrift aan de Heren Staten wordt naar waarheid bericht, dat de Grote visserij dezer Landen sedert vele jaren trapsgewijze is verminderd, 't welk blijken zal, wanneer men in aanmerking neemt, dat een vloot van 1500, of zo anderen schrijven 3000 haringbuizen, die in 't begin van de 17e eeuw uit deze landen werd afgezonden, thans op een getal van 156 verminderd is.

3. De zieltreffende klachten der gezamenlijke haringreden is, dat ze zich gedurende de twee laatst gepasseerde jaren een schade van meer dan twee tonnen gouds hebben moeten getroosten.

4. Wat hun nu alle hoop ontneemt is de gestremde ver- zending van de haring naar die landen, die de haring van ons afnamen, waarom het te duchten is dat het nu bij geen verlies van ruim tweemaal honderd. duizend gulden zal blijven, maar dat het de ruïne van velen met zich zal slepen.

5. Vlaardingen heeft van die 156 haringbuizen er 66 voor zijn rekening.

6. Dit moet in onze jaarboeken tot eeuwige lof van 's Lands Regeerders aangetekend worden, dat zij met spoed en edelmoedig naar onze klachten hebben gehoord. (De predikant doelt hier op de uitgeloofde prijs van f. 500 voor elk uitvarend schip).

7. Dit wensen wij, dat vooral van onze Kooplieden en Haringhandelaars mag betracht worden, wanneer deze, hun ogen op God richten, dat, zal het rechte middel zijn, om hun een heilige afkeer in te boezemen, tegen alle slinkse handel. Een eerlijk koopman mag zijn eigen voordeel behartigen, maar wanneer hij zijn ogen op God niet vestigt, zal hij door baatzucht vervoerd worden, om de handel te drukken, en eigen belang zijn ogen dus verblinden, dat hij 't belang van 't algemeen daardoor verwaarloost of uit het oog verliest.

8. Welaan dan stuurlieden en bootsgezellen, keurmeesters, pakkers en ophogers, tracht van nu af in de vreze Gods, aan eed en plicht getrouw te zijn, om de ganselijke ondergang der visserij te voorkomen.

-102-

Over die preek van de dominee van Delfshaven -- Johannes Wilhelmus Bussingh -- met de toepassing en het smeekgebed is door de Vlaardingers nog maanden gesproken. De preek werd van huis tot huis overgeschreven, voorzover men schrijven kon. Sprenger van Eyk vond het nodig om de preek in zijn geheel in zijn boek op te nemen. De preek en het smeekgebed betekenden voorlopig niet het einde van de zwarigheden, er moeten nog heel wat beproevingen komen.

Zoals ik al schreef hebben Wouter en Maartje 10 jaar lang in de Zomerstraat gewoond, van 1770-1780. In diezelfde 10 jaar -- van 1770-1780 -- woonde Wouters oudste zuster, als de weduwe Marijtje Goudswaard in haar kleine, donkere kruidenierswinkeltje. Zolang haar man Jacob geleefd had, was het nog tamelijk goed gegaan, maar sinds zijn overlijden in januari 1770 kreeg Marijtje het zwaar te verduren. Haar winkeltje was de graadmeter van de welvaart of tegenspoed in Vlaardingen. En ... het ging in Vlaar- dingen zeer slecht, en van jaar tot jaar slechter. De vrouwen van de werkloze vissers konden de boodschappen in het winkeltje niet meer betalen en ze moesten toch zorgen, dat er wat op tafel kwam. Marijtje moest het maar opschrijven. "Schrijf het maar aan de balk", zeiden ze vroeger. Marijtje moest wel, en de balk boven de toonbank kwam vol, boordevol met witte streepjes te staan. Marijtje kon er niet meer uit wijs worden. Elk streepje ver- tegenwoordigde een stuiver schuld. Als Wouter en Maartje hun zuster bezochten en door het winkeltje naar binnen gingen, schrokken ze van al de schuld, die de klanten bij Marijtje gemaakt hadden. Als er betere tijden aanbraken, kwam alles wel weer goed. Nu maakte Marijtje zelf ook schuld. Ze kon de rekeningen van haar leveranciers niet meer betalen. Marijtje kreeg moeite met de notaris. Daar lag de rekening Van de Rotterdamse grossiers, groot f. 250, voor geleverde "suyker ende ciroope". Dat was geen kleinigheid. Marijtje wist het niet meer. Ze kon niet lezen of schrijven, alleen wat rekenen met stuivers. Ze wist niet meer wat ze nog ontvangen moest en wat ze nog betalen moest. Marijtje stierf in september 1779. De tobberij had 10 jaar geduurd. Haar stiefzoon Pieter Goudswaard en haar dochter uit het tweede huwelijk, Arijaantje Wapenaar, zorgden voor de begrafenis, maar zullen wel geweigerd hebben de erfenis te aanvaarden. Wouter en Maartje vonden dat wel erg, maar konden ze toch geen ongelijk geven.

Het is een slecht land waar het niemand goed gaat. Er waren ook nog mensen, die geluk hadden in de wereld. Wouter was heel goedkoop -- f. 700 -- aan het mooie ruime huis in de Zomertraat gekomen. Nu eindelijk, 28 oktober 1780, kreeg hij kans om het met voordeel te verkopen. Hij verkocht het aan schipper Dijkhuizen. Die man had al te lang gevaren en goed verdiend en wilde de laatste jaren van zijn leven aan de wal slijten. Hij bood aan Wouter f. 2100 voor het huis; dat was een kapitaal. Het kapitaaltje beloofde aan het echtpaar Wouter en Maartje een onbezorgde oude dag. Waar zijn ze zelf heengegaan. Hun nieuwe huisje stond in de Paardesteeg. Dat blijkt uit een verkoopacte van een ander huis, die 1 mei 1782 gepasseerd is.

-103-

Dat huis stond naast de woning van de weduwe van Wouter Middel- hoek. Dat klopt allemaal, want Wouter Middelhoek stierf in januari 1781. In oktober 1780 verkocht Wouter het huis in de Zomerstraat en hij werd in januari 1781 reeds begraven. Wouter heeft maar 3 maanden in het huisje aan de Paardesteeg gewoond.

Ik heb in Vlaardingen links en rechts naar de Paardesteeg ge- informeerd, maar niemand had enige herinnering aan dat steegje. In de vroegere Visbank is een kantoor van de V.V.V. gevestigd. We hebben de volledige stratenlijst geraadpleegd, zonder resultaat. Ook de oude kaart van Vlaardingen van Johannes Gaillard heeft geen Paardesteeg. Hoe het zij, hij is er geweest, maar waar weet ik niet.

De schoolboekjes vermelden de 4e Engelse oorlog van 1780-1784. Daarvan heeft Wouter het begin nog meegemaakt. Na een kleine opleving begon; er een nieuwe ellende. Sprenger van Eyk schrijft hierover:

Er waren dit jaar meer schepen ter beugvaart uitgerust dan gewoonlijk. Beugvaart, zo noemt men de wintervaart op welke de kabeljauw, zo tot inzouting als tot vers gebruik, met de beug gevangen wordt. De vloot die in wintermaand zeewaarts stevende, was 82 zeilen sterk. De tweede kerstdag vernam men geheel onverwacht, de vredebeuk tussen Onze Staat en Groot-Brittanje, dat een algemene ontsteltenis teweegbracht, en velen de vloot als verloren deed beschouwen! Onze visserijen toch waren een te rijke buit, dan dat de vijand zich niet haasten zou tot die roof en de 7e van januari kreeg men ook reeds bericht, dat twee hoekerschepen door hem overvallen waren, waarvan hij de ene op het strand gejaagd en de andere genomen had. De vissers moesten gewaarschuwd worden. Dat heeft o.a. stuurman Jacob van der Wind, uitgezonden op vrijdag 29 december 1780 op voortreffelijke wijze gedaan. Om kort te gaan: van de 81 schepen liepen er 51 de Vlaardingse haven binnen en 25 kwamen veilig in Den Helder, Enkhuizen en Medemblik aan. De overigen werden een prooi van de vijand. De bemanningen kwamen in Engelse gevangen- schap. Op het einde van de oorlog kregen de vechtersbazen meer verstand. Toen kwamen de Engelsen en de Hollanders overeen elkanders vissers ongemoeid te laten. Maar de vis werd wel duur.

Wouter Arens Middelhoek, gedoopt 4 juli 1714, is begraven 22 januari 1781. Hij werd 66 jaar. Maartje Pieters Cornaat zijn huisvrouw, geboren 21 augustus 1715, werd begraven 17 november 1804; ze werd 89 jaar.

Nog een kleine bijzonderheid. Op het Archief van Vlaardingen is een boek van een firma, die rouwkleren verhuurde. In dat boek vond ik:

Verhuurd voor de begrafenis van Wouter Ariens Middelhoek: 13 rouwmantels. Onkosten f. 3.18.0, dat is 78 stuivers. Dat is 6 stuivers per mantel.

Dat is toch nog een deftige begrafenis geworden in de Paardesteeg. Een burgerman waardig.

-103a-

-104-

104 - 113

Aryaantje Woutersdochter Middelhoek de laatste die de naam Middelhoek droeg in Vlaardingen.

gedoopt 1 september 1743,

overleden in het jaar 1828

gehuwd met Jan van Noort.

-105-

16. Arijaantje Woutersdochter Middelhoek,

de laatste Middelhoek van Vlaardingen, gedoopt 1 september 1743, overleden in 1828, gehuwd met Jan van Noort.

De ouders van Ariaantje waren Wouter Middelhoek en Maartje Cornaat. Deze waren 6 mei 1740 aangetekend en 20 mei 1740 getrouwd. Arijaantje werd in het laatst van augustus 1743 geboren en 1 september 1743 gedoopt in de Grote Kerk. De doopgetuigen waren grootvader Ary, die toen 65 jaar was, en tante Maritje, oud 31 jaar, die toen reeds getrouwd was met Pieter van Leeuwen.We hebben in het vorige hoofdstuk aangetoond, dat er tussen 1500 en 1800 wel 5 Wouters zijn geweest. Zo kunnen we ook laten zien dat er 5 geweest zijn, die de naam Adriaen of Ary of Arijaantje droegen.

1. Da "eerste Adriaen" van Delft, geboren plm. 1525, begraven 20 september 1594 in de Nieuwe Kerk.

2. Adriaen Wouters, geboren plm. 1575. Hoewel hij al vaste voet had in Vlaardingen, wordt hij toch nog de wyelmaecker van Delft genoemd. Zijn sterfjaar hebben we tot heden niet kunnen vinden of afleiden. Hij wordt "de erfgenaam van zijn vader" genoemd.

3. Ary Wouters, geboren plm. 1625, begraven in september 1667. Hij was gehuwd met Adriaetge Doe. Zij werd begraven in november 1684.

4. Ary Woutterse Myddelhoeck, gedoopt op 31 maart 1680. Hij huwde 16 oktober 1706 met Arijaantje Gerrits van Noort. Zij werd 17 september 1732 begraven. Hij werd in januari 1765 begraven.

5. Arijaantje Woutersdochter, gedoopt 1 september 1743, overleden in 1828. Ze was gehuwd met Jan van Noort.

De eerste 11 jaren van haar lange leven heeft Arijaantje met haar vader en moeder in een huurhuis gewoond. Waar is mij niet bekend. Er zijn op het Archief van Vlaardingen wel veel koop- en verkoopacten, de zgn. transporten, maar huurcontracten heb ik er niet gevonden, hoewel daar ook dikwijls burgemeester en schepenen aan te pas kwamen. Op welke school heeft Arijaantje gegaan? Helemaal op geen school. Ze was volslagen analfabete. Ze kon op haar 64e jaar haar naam nog niet zetten en bij de notaris moest ze het afdoen met een merk. Haar grootvader Ary zet een geëigende handtekening, die er 40 jaar later nog net uitziet als voor die tijd. Het lijkt me dat het met het analfabetisme in de gouden eeuw minder slecht gesteld was dan een eeuw later en dat het in Delft met de schoolontwikkeling beter gesteld was dan in Vlaardingen. Niet kunnen lezen, dat wil natuurlijk zeggen een dikke statenbijbel hebben op een mooi tafeltje en er nooit iets uit kunnen lezen, of met een dik psalmboek naar de Kerk,

-106-

maar er niets uit kunnen zingen, Arijaantje kon niet schrijven. Dat wil zeggen dat vader Wouter noch moeder Maartje ooit geprobeerd hebben om hun enig kind een paar lettertekens te laten zetten, die samengevoegd haar naam konden voorstellen. Meisjes behoefden niets te leren! Ook tante Marijtje, die nog wel een winkel had, kon haar naam niet zetten.

Toen Arijaantje 11 jaar was, verhuisde de familie naar de Landstraat. Als kind had Arijaantje al heel wat beleefd. Oom Pieter van Leeuwen stierf, en tante Marijtje trouwde op een holletje met Pieter Wapenaar. Nichtje Arijaantje Wapenaar werd geboren en gedoopt. Arijaantje was toen 7 jaar. Er werd geheimzinnig gefluisterd, maar wat moest een kind van 7 jaar daar allemaal van maken?

Haar bewuste jeugd van 11 jaar tot 21 jaar heeft ze in de Land- straat doorgemaakt. Ze was de trots van haar vader en moeder, en een zonnetje in het leven van grootvader Ary. En, een hulp voor de buren niet te vergeten.

Aan de ene zijde woonde Dirk Sonne. Daar viel mee te praten. Hij was lid van de vroedschap en schepen van Vlaardingen. Aan de andere zijde woonde Jan Van Letten. Dirk Sonne stierf en zijn weduwe verkocht het huis aan Gerrit Claesz. de Willige. Dat gebeurde op 3 mei 1758. Deze nabuur- schap heeft maar 4 jaar geduurd. Anders was het met Jan Van Letten; daar heeft de familie Middelhoek tot 1768 naast gewoond, dat is 14 jaar lang. Arijaantje kwam daar veel, en maakte kennis met een zuster van Jan van Letten, die Catharina van Letten heette en met Pieter Prins getrouwd was. Met de laatste familie is Arijaantje altijd bevriend geweest. Zo goed, dat Catharina zei: "Lief kind, ik zet je nog eens in mijn testament". Dat heeft Catharina ook werkelijk gedaan. Ik heb dat testament opgezocht en er een paar bladzijden van laten fotocopiëren. U vindt het op blz. 44 (107?). Het heeft niet veel om 't lijf. Arijaantje had f. 25 kunnen erven, als aan alle voorwaarden voldaan zou worden. Maar ... dan moet Catharina het eerst sterven, eerder dan haar man. Dan werd vanzelf Pieter Prins haar universele erfgenaam. Ging hij een tweede huwelijk aan, dan moest hij f. 100 uitbe- talen aan de bloedvrienden van zijn vrouw. Daarvoor kwam in de eerste plaats in aanmerking een halfzuster van zijn vrouw. Er staat "een zuster van halven bedde". Bij vooroverlijden kwamen de descendenten van die halfzuster aan de beurt. En waren die ook allemaal overleden, dan mochten die f. 100 verdeeld worden onder de 4 bloedvrienden, die in het testament met name genoemd worden. Daar was Arijaantje ook bij. Ik denk niet dat ze die f. 25 ooit gekregen heeft. Dat -- in het testament gedenken -- was meer een bewijs van vriendschap.

Dan was daar tante Marijtje. Die mocht ze niet verwaarlozen. Tante Marijtje had haar nog voor de doop gedragen. Ze was getrouwd met Pieter Wapenaar, een haringvisser. Ze woonden ook in de Landstraat, wat verderop. Daar was haar kleine nichtje,

-107-

Testament, waarin de naam voorkomt van Arijaantje Woutersd. Middelhoek, als begunstigde.

28. februari 1798 gegrosseerd.

Testament van man en vrouw, echtelieden. De man in het "amptgeld" niet bekend, met -- fidei commis gegoed beneden de f. 8000.

Op de 28e februari 1798 compareerden voor mij Pieter Verkade, notaris, bij het Hof van Holland geadmitteerd, te Vlaardingen residerende, ter presentie van de nagenoemde getuigen:

Pieter Prins en Catharina van Letten,

echtelieden, wonende binnen deze stad, mij notaris bekend, zijnde genegen en bekwaam om van en over hun tijdelijke na te laten goederen te disponeren, zoals mij notaris en getuigen uiterlijk bleek.

Dewelke verklaarden te vernietigen alle voorgaande testamenten, codicillen en alle andere acten van uiterste wil bij hen, testateuren, voor dato dezes, 't zij tezamen of wel ieder afzonderlijk gemaakt en gepasseerd, houdende alle dezelve en ieder van die als niet verleden.

En nu opnieuw disponerende, zo verklaarden de testateuren elkander over en weder en zulks de eerst stervende de langstlevende van henlieden te noemen en stellen tot zijn of haar enige en universele erfgenaam of erfgenamen, en dat in alle de goederen, zo roerende als onroerende, gelden, actiën en credieten, niets uitgezonderd, met volle recht en titulen van institutie, met deze conditie echter dat de langstlevende ingeval van herhuwelijking gehouden en verplicht zal zijn vóór de solemnisatie van het huwelijk aan des eerststervendes vrienden, hierna genoemd, uit te keren een somma van

een honderd gulden Hollands courant geld en zulks in gevalle de testateur de eerst stervende zal zijn geweest, alsdan aan de wettige nakomelingen van wijlen zijn testateurs overleden zuster

Annetje Prins bij representatie,

de ene helft, aan Leni Prins, weduwe van Ary Boon, zijn testateurs zuster, en bij haar vooroverlijden haar wettige descendenten bij representatie de wederhelft van de voorgemelde somma.

Wanneer de testatrice de eerststervende zal zijn, alsdaan aan haar testatrices zuster van halven bedde, Maria van Wil1ige, of descendenten, huisvrouw van Huybregt van Witzenburg alleen de voorgemelde somma's doch bij vooroverlijden van gemelde Maria van Willige of haar descendenten, alsdan aan: 1. Hendrik Foppe Kalisvaart; 2. Cornelia van Adrichem, weduwe van Krijn Prins; 3. Paulus Stam; 4. Arijaantje Woutersd. Middelhoek, weduwe van Jan van Noort, is samen de voorgaande somma, en bij vooroverlijden van één der laatstgenoemde, der voor overledene wettige descendent of descendenten, bij plaatsvervulling, en die ontbrekende de overge- blevene van de vier hier voorgemelde gestelde erfgenamen, uit- sluitende mitsdien bij vooroverlijden voor gemelde herhuwelijk1ng van den voornoemde Hendrik Foppe, enz.enz. (nog 11 bladzijden).

-108-

8 jaar jonger dan zij en met dezelfde voornaam, Natuurlijk, want ze heetten beiden naar grootmoeder Arijaantje Gerrits van Noort.

Tante Lijntje was in april 1760 gestorven en haar dochtertje Haasje in 1762. Oom Jacob Verwol was opnieuw getrouwd met Lena van Vliet. Tante Marijtje was opnieuw weduwe geworden, voor de derde maal getrouwd, nu met Jacob Goudswaard, een winkelier in Vlaardingen. Dat was allemaal gebeurd toen ze nog thuis was bij haar ouders in het huis aan de Landstreet. Het laatste droevige feit was het sterven van haar grootvader Ary, die in januari 1765 stierf op 85-jarige leeftijd. Haar grootmoeder, Arijaantje Gerrits van Noort, had ze nooit gekend, die was al gestorven voor haar vader en moeder trouwden.

Nu had ze verkering gekregen met een jongen, die Jan van Noort heette. Ze zijn 17 mei aangetekend en 2 juni getrouwd van het jaar 1765. Dat heeft opa Ary dus net niet meer meegemaakt. De bruid Arijaantje was nog geen 22 jaar. De bruidegom heette bij die gelegenheid van Noord, maar dat kon niet deren. Verder is het steeds van Noort, ook toen de kinderen gedoopt werden. Ze kregen 4 kinderen.

In 1766 in de maand juni stierf oom Jacob Verwol en in december van datzelfde jaar werd Arijaantjes eersteling geboren. Het heette naar Jan van Noorts moeder, Fijtje. Het kind werd op 14 december 1766 gedoopt, Arijaantje was toen 23 jaar. Het volgend jaar werd er een Wouter gedoopt, volgens de boeken op 25 januari 1767. Dat kan natuurlijk niet. Dat zal 1768 moeten zijn, er zijn meer mensen die zich in januari met het jaartal vergissen. Toen Fijtje gedoopt werd, waren er twee doopgetuigen. Jannetje van Noort, een zuster van Jan, en verder Arijaantjes moeder Maartje Cornaat. Toen Wouter gedoopt werd, waren er ook twee getuigen. Dezelfde Jannetje van Noort en verder tante Marijtje. Marijtje zal het leuk gevonden hebben, want ze had ook de moeder nog voor de doop gedragen; dat was 25 jaar daarvoor. Tante Marijtje was nu 55 jaar en was getrouwd met Jacob Gouds- waard, de kruidenier. De man stierf in januari 1770 en Marijtje werd voor de derde maal weduwe.

De jaren 1770-1780 zijn overzichtelijk. Arijaantje en Jan hebben een jong gezin met vier kinderen. Er werden namelijk nog twee kinderen geboren. Eerst een Gerrit, genoemd naar zijn grootvader Gerrit van Noort. Hij werd gedoopt op 21 juli 1771. De doopgetuigen waren twee zusters van Jan, nl. Aaltje van Noort en Jannetja van Noort.

Een jaar later werd er nog een jongen geboren, een Jacob. Deze werd gedoopt op 17 oktober 1773. De doopgetuigen waren Aaltje van Noort en Jannetje Dijkshoorn. Dat waren samen dus 1 meisje en 3 jongens. Wat er van die kinderen terecht gekomen is, kan ik niet zeggen. Ik heb niet meer de moeite genomen dat na te gaan. We kunnen ons wel voorstellen, dat grootvader Wouter en grootmoeder Maartje plezier gehad zullen hebben van hun kleinkinderen en misschien ook wel een beetje zorg er over.

-109-

Die 10 jaar heeft vader Wouter allemaal nog meegemaakt. Zoals we weten zijn de grootouders verhuisd van de Landstraat naar de Zomerstraat. Ze hadden hun huis geruild tegen dat van Jan de Gorter, die zeker bar om geld verlegen zat. Als er twee ruilen moet er één huilen. Nu, dat was Wouter niet. Met f. 200 toe, had hij nu een prachtige ruime woning. Wouter en Maartje hebben daar 10 jaar gewoond en hebben toen de kans gehad om het pand te verkopen voor niet minder dan f. 2100. Ik moet daar bij wel bedenken en zeggen, dat er verschillende guldens waren, waarvan de waarde nogal ver- schilde. Vandaar dat men dikwijls leest: "guldens van 20 stuivers ieder". En dan nog is het de vraag of men hele of halve stuivers bedoelde. Guldens als muntstukken bestonden er niet. Wouter en Maartje verhuisden 28 oktober 1780 naar de Paarde- steeg.

In dezelfde jaren 1770-1780 woonde de weduwe Marijtje Goudswaard-Middelhoek in haar winkeltje. Hoe slechter het met de visserij ging, hoe slechter ging het met haar zaken. Eindelijk zat ze diep in de schuld. Eenzaam was Marijtje niet. Ze had immers een dochter die Arijaantje Wapenaar heette. Ze had ook een stiefzoon, die naar haar omkeek. Hij heette Pieter Goudswaard en hij was getrouwd met Pietertje van der Plaat. Toen op 21 november 1770 van dit echtpaar een zoon Jacob werd geboren, was zij, Marijtje doopgetuige geweest. Wat dat betreft was de verhouding zoals het wezen moest.

Na 1780 wordt het stiller rondom Arijaantje Woutersdochter. Tante Marijtje stierf 14 september 1779 en werd begraven op 18 september 1779. Ze was zo arm, dat de kinderen de erfenis wel niet aanvaard zullen hebben. In januari 1781 stierf Wouter, Arijaantjes vader, op de leeftijd van 66 jaar. Hij heeft maar drie maanden in de Paardesteeg gewoond. Het nichtje Arijaantje Wapenaar stierf jong, ze werd in maart 1791 begraven, 40 jaar oud.

Ook Arijaantjes man stierf vroeg. Nu is er een moeilijkheid. We hebben natuurlijk gezocht naar de sterfdatum. De moeilijkheid is niet, dat we die datum niet gevonden hebben, maar dat we er twee gevonden hebben. In de maand mei 1786 werd Jan van Noort begraven. Achter zijn naam staat "drenkeling". Dat geeft wel te denken. Maar, in december van 1795 wordt er weer een Jan van Noort begraven.

In ieder geval heeft Arijaantje haar man vroeg verloren; toen deze plm. 50 jaar oud was. Ze was vroeg weduwe.

Toen Arijaantje ook haar moeder, Maartje Cornaat, verloor, bleef ze alleen met haar kinderen achter. Maar die waren al weer tussen de 20 en 30 jaar oud. Moeder Maartje Cornaat stierf 14 november 1804, ze werd 89 jaar oud. Zou Arijaantje beseft hebben, dat ze nu in Vlaardingen de enige was die de naam Middelhoek nog droeg? Als ze er erg in heeft gehad, meende ze misschien wel, dat ze de enige Middelhoek op de hele wereld was. In Delft waren er ook al lang geen meer. Toch had Arijaantje

-110-

het mis. Er waren nog Middelhoeken genoeg. De kleinkinderen van Doe, de oom van haar grootvader Ary Woutterse Myddelhoeck, hadden zich in de Hoekse Waard ge- nesteld.

In 1752 werd Pieter Middelhoek reeds de dorpssmid van Klaaswaal en in 1764 vestigde Huyg Middelhoek zich ook in dat dorp. In 1761 trouwt Abraham Middelhoek met Lijntje Zuiderent, en in 1770 trouwt Maarten Middelhoek met een zuster van haar, Adriana Zuiderent.Abraham en Maarten waren wagenmaker te Strijen. Daar is meer van te vertellen. Ik denk, dat Arijaantje daar allemaal niets van geweten heeft.

Over het verdere leven van Arijaantje valt verder niet zoveel meer te vertellen. Alles wat de Kerk aanging heeft ze zich vanzelf wel aangetrokken. De kerk stond letterlijk en figuurlijk midden in het dorp; in het gedachtenleven van de mensen besloeg de kerk een grote plaats. In 1773 en 1774 heeft de strijd om het vlug of langzaam zingen ook haar beroerd, hoewel ze daar eigenlijk wel een beetje buiten stond, ze kon immers de psalmen niet eens lezen. In die zaak bleef ze toeschouwer en toehoorder.

In 1722 heeft het handjevol patriotten, dat Vlaardingen kende, een aanval gedaan op het kerkgebouw. De fraaie, kleurrijke gebrandschilderde ramen moeten weg, daar stonden te veel familiewapens op. De praalgraven van de admiraal Callenberg, en van de ambachtsheer Van Ruitenberg, en van de baljuw Reael, werden weggenomen. Alles wat herinnerde aan de regententijd werd afgebroken.

De storm van 1800 beschadigde veel aan het gebouw. Het was een novemberstorm op de 9e van de maand. 's Morgens vlogen al leien en stukken lood van het dak. Het was zo erg, dat de namiddag- godsdienstoefening niet kon doorgaan. Dat was een gelukkig besluit geweest, want in de middagdienst moesten en leraar en gemeenteleden de kerk uitvluchten. 's Avonds stortte de wester- muur met donderend geraas ineen. De brokstukken lagen 12 m. ver door de kerk verspreid en verscheidene kerkstoelen werden ver- brijzeld.

25 februari 1810 heeft Arijaantje nog een zoiets meegemaakt. Sprenger van Eyk schrijft hierover:

Op zondag de 25e februari 1810 had men des middags omstreeks 3 uur een a1lergeweldigste hagelbui, vergezeld van zware bliksem en donderslag, die de toren trof en langs een loden goot van de toren aflopende, op een lang anker over- sprong, dat in de kerk eindigde, alwaar het een zo groot en schijnbaar licht deed ontstaan, alsof alles in vuur en vlam ware geslagen. Daar dit juist tijdens de middaggodsdienst- oefening voorviel, was de schrik onbeschrijfelijk groot, en elk verliet in verwarring het gebouw. Kort daarna werd brand ontdekt aan het houtwerk van de toren, even onder de lantaarn, doch gelukkig, door het aanbrengen van een handbrandspuit op de omloop van de toren en het opvoeren van water, geblust.

-111-

Ik heb wel eens gelezen dat het de boeren in de Franse tijd nog niet eens zo slecht ging. Ze verdienden aardig aan de voorge- schreven produkten, zoals suikerbieten en koolzaad. Maar de vissers verging het in deze tijd nog slechter dan slecht. Het begon al vroeg met de misère, omdat Frankrijk en Engeland de invoer van gezouten vis weigerden. De Fransen verklaarden de oorlog aan onze stadhouder, niet aan de burgers van Holland. "Oorlog aan de paleizen, vrede aan de hutten", was de leus. Waarom werden dan onze haringschepen gekaapt door Franse oorlogsschepen? Een zogenaamd verbond met Frankrijk impliceerde natuurlijk een oorlog met Engeland. Er kon op 't laatst geen visser meer uitvaren. Vlaardingen werd in volslagen armoede gedompeld.

Het was de notaris Pieter Verkade, die als secretaris van een hulpcomité zeer veel gedaan heeft voor de bevolking van Vlaar- dingen. Hij schrijft zelf:

"Vlaardingen bevat nu (in 1801) 5625 zielen. Door de Gereformeerde Kerk worden daarvan circa 2400 bedeeld. De Roomsen ondersteunen circa 500 mensen. Er zijn 1150 vissers, die uit een fonds steun ontvangen. Dat fonds is nu in 1801 uitgeput. In het weeshuis zijn nog 66 wezen. Bij elkaar moeten 4116 mensen steun ontvangen. Blijven over 1509 mensen die in Vlaardingen die steun verlenen moeten. De helft daarvan kan ternauwernood voor zichzelve zorgen. De steun moet dus komen van 750 mensen. Rekenen we door elkaar een gezin op 5 personen, dan moeten 150 huisvaders dat doen! 150 personen moeten verdienen voor de ganse bevolking van Vlaardingen."

De notaris Pieter Verkade deed een beroep op de Regering en collecteerde door het hele land en toonde zich verontwaardigd, toen men hem schreef: "Laat Vlaardingen maar voor zijn eigen armen zorgen." Er was geen gemeente in heel Nederland, die in de Franse tijd zwaarder geleden heeft dan Vlaardingen. Toch collecteerde men hier voor de ongelukkigen door de kruit- ramp van Leiden in 1807 de som van 1102 gulden 5 stuivers en 2 penningen, dus f. 1102.5.2.

Bij de bevrijding van het Franse juk was natuurlijk de vreugde nergens groter dan juist in Vlaardingen.

Zou Arijaantje ook tot de bedeelden behoord hebben? Of behoorde ze bij de lieden die zelf juist het hoofd boven water konden houden? Of was ze bemiddeld en kon ze andere mensen helpen? We weten het niet. Toch is er één notarieel stuk, dat ons enig licht verschaft. Het is een stuk geschreven door de hierboven genoemde mens- lievende notaris Pieter Verkade. Het is van 13 oktober 1807. We zouden het een eenjarige hypotheek kunnen noemen.

-112-

De hypotheekgever is een zekere Teunis Joukes, wonende te Anjum in Friesland. Hoe deze Fries bij de notaris van Vlaar- dingen belandt, is mijn zaak niet. Misschien was het een binnen- schipper, die dan weer hier dan weer daar aan de wal lag. Arijaantje heeft hem vast niet gekend. De notaris beheerde een gedeelte van 's mans geld en ver- strekte aan vertrouwde lieden hypotheken. Het ging over f. 224 tegen 6%. Een voor die tijd hoog percentage, geloof ik. Arijaantje zal het precies een jaar later met rente en al in klinkende munt terugbetalen.

Als we daarover nadenken, concluderen we, dat Arijaantje waarschijnlijk een zakenvrouw was. Dat ze op haar 64e jaar nog zaken deed. Dat ze in oktober 1807 geld nodig had. Dat de notaris haar volkomen in staat achtte om precies een jaar later de f. 224 + 6% rente terug te betalen. Arijaantje had nog krediet bij de notaris. Zij zal dus in ieder geval niet tot de bedeelden behoord hebben.

In het jaar 1828 stierf te Vlaardingen de weduwe Arijaantje Woutersdochter van Noort-Middelhoek, in de leeftijd van 85 jaar. De begrafenis werd geleid door dominee Johannes Hermanus Gunning. Geen onbekende naam voor wie enigszins thuis is in kerkelijk Nederland.

Arijaantje was de laatste Middelhoek van Vlaardingen. De Middelhoeken van Delft en Vlaardingen hebben geen schuld aan de overbevolking van Nederland. We tellen 10 geslachten in 3OO jaar. Over het algemeen hadden de Middelhoeken weinig kinderen, waarvan de helft nog stierf. Ze traden laat in het huwelijk of trouwden helemaal niet. Noch in Delft, noch in Vlaardingen is er een enkele Middelhoek meer over.

Het notariële stuk ven de notaris P.Verkade, nu koninklijk notaris, vindt u op pagina 113.

-113-

Schuldbekentenis

van Arijaantje Woutersd. Middelhoek weduwe van Jan van Noort

afgegeven de 13e oktober 1807

aan Teunis Joukes, Anjum in Friesland.

Obligatie groot f. 224.- gegrosseerd.

Op de 13e oktober 1807 compareerde voor mij, Pieter Verkade, Koninklijk notaris te Vlaardingen, ter presentie van nagenoemde getuigen

Arijaantje Woutersd. Middelhoek weduwe van Jan van Noort,

wonende binnen deze stad, mij notaris bekend, dewelke bekende wel en deugdelijk schuldig te wezen aan en ten behoeve van

Teunis Joukes, wonende te Anjum in Friesland, zijne erven of rechtverkrijgenden, een somma van

twee honderd vier en twintig gulden, van twintig stuivers ieder,

spruitende ter zake van deugdelijk geleende en aangetelde gelden, renunciërende mitsdien dan de exceptie van onaangetelde penningen, belovende van gemelde somma interesten te zullen betalen tegen zes percenten in 't jaar en 't gemelde kapitaal met de verschenen interest te zullen aflossen en voldoen heden over een jaar op de 13e oktober 1808 aan handen van de schuldeiser of zijn rechtverkrijgenden in goede gangbare Hollandse klinkende gelden, geen minder specie dan sesthalven en dat vrij geld van alles zonder enige korting.

Consenterende, zij, comparante, dat deze ten fine van preferentie ter secretarie dezer stad worden geregistreerd.

Tot nakoming van 't geen voorts staat, verklaarde zij, comparante, haar persoon en goederen, dezelve onderwijzende de judicatie van alle rechten en rechteren en speciaal den Hove van Justitie voor Holland en den Gerechten dezer stad.

Aldus gedaan en gepasseerd, present Jacobus van Wijk en Jacob de Koe

als getuigen.

w.g. Dit merk is gesteld door

X

Arijaantje Woutersd. Middelhoek

w.g. J. van Wijk w.g. P. Verkade Jb. de Koe Nots. Publ. 1807

GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK DEEL II...

Documents

Transcript of GESCHIEDENIS VAN DE FAMILIE MIDDELHOEK DEEL II...