Gereedschapskist kosten-baten vanintegrale zorg kwetsbare ouderen

Jochum Deuten, zelfstandig onderzoeker en Marian Schoone, TNO

augustus 2019

2

Gereedschapskist kosten-baten van integrale zorg kwetsbare ouderen

De gereedschapskist ondersteunt de handreiking Integrale zorg voor kwetsbare ouderen. Deze handreiking is een resultaat van het Plan van Aanpak Zorg voor kwetsbare ouderen van het Bestuurlijk Overleg Eerste Lijn. Dit is onderdeel van het VWS-programma Langer Thuis. Dertien landelijke partijen uit het medische, sociale en zorgdomein hebben in de handreiking, gebaseerd op de ‘Handreiking Kwetsbare Ouderen’ van Vilans uit 2014, actuele inzichten over de zorg en ondersteuning aan thuiswonende kwetsbare ouderen bijeengebracht. De deelnemende partijen zijn: LHV, V&VN, InEen, NHG, KNGF, Laego, Patiëntenfederatie Nederland, ZN, VWS, Sociaal Werk Nederland, de VNG, KNMP en Actiz.

Deze gereedschapskist ondersteunt mensen die regionaal/lokaal aan de slag willen, om met partijen samen de zes stappen uit de handreiking concreet te maken. In deze gereedschapskist vinden ‘facilitatoren’ de hulpmiddelen om dat gesprek te ondersteunen.

mei 2019

Kwetsbare ouderen thuishandreiking voor integrale zorg en ondersteuning in de wijk

AAN DE SLAG

3

VOORAF•Dekwetsbareoudere,diethuiswoont eneenzorgvraagheeft,kunnenwedie alslokalepartijenbeterondersteunen?•Watspeelteral?Waarzitenergie? Wievoelturgentie?•Inhoeverrevindenzorgensociaal domeinelkaaral?•Welkresultaatisnodig?

A. AMBITIES &BELEMMERINGEN

C. BATEN

D. REKENMODEL

LANDELIJKE BRON LOKALE BRONNEN

D. REKENMODEL

B. ACTIVITEITEN•Watwilmengraagbereiken (voordekwetsbareoudere)?•Watstaatdatindeweg?

Watzijneffectenofkwaliteitswinst•voordeoudere•voorhetwerk•oplangeretermijn

•Wiemaakthoeveeluren?•Welkeanderekosten?

•Handreiking•Opbasisvanlandelijkekennis

•Bestaandeactiviteiten•Ervaringen•Ideeën

•Waarwordendegrootste batenverwacht?

•Wiegaatwatandersdoen?•Welkenieuweactiviteiten?•Welkeactiviteitenbeeindigen?•Watzijnmogelijkeoplossingen?

bijeenkomst1 bijeenkomst2

mei 2019

Kwetsbare ouderen thuishandreiking voor integrale zorg en ondersteuning in de wijk

klik op een onderdeel in dit schema om direct

naar de betreffende pagina te gaan

schema

rekenmodel precies maken

bijeenkomsten in dialoog

4

VOORAF

Overal in het land is men zoekende hoe de zorg voor de kwetsbare oudere beter kan. Daarbij bouwt men voort op wat er al is. En er is al veel. Veel partijen zijn betrokken: als uitvoerder, als financier. Deze ‘gereedschapskist’ wil deze regionale en lokale zoektochten ondersteunen.

Drie checkvragen vragen om antwoord - ook om te bepalen of deze gereedschapskist bij u past.

•Watspeelteral?•Waarzitenergie?Wievoelturgentie?•Inhoeverrevindenzorgensociaaldomeinelkaaral?•Welkresultaatisnodig?

Check 1

Loopt of liep er niet al een ander initiatief?

Vraag eerst goed rond wie al welk initatief heeft genomen om tot verbetering te komen. Het is zonde om iets nieuws op te starten en de inzet van mensen te vragen. Of hebben er al eerder andere initiatieven gelopen? Welke lessen kun je daaruit meenemen?

Check 2

Richt u zich op de oudere die (nog) thuiswoont en kwetsbaar is en al dan niet ondersteuning ontvangt?

Dat is de doelgroep waar de handreiking en deze gereedschapskist zich op richt. Waar de handreiking niet specifiek over gaat: het voorkomen dat ouderen kwetsbaar worden, of de ouderenzorg waarbij ouderen niet meer thuis wonen.

Check 3

Zoekt u verbinding tussen het medische, zorg- en sociaal domein?

Een kwetsbare oudere heeft een huisarts en ontvangt vaak ondersteuning van andere zorgverleners: een wijkverpleegkundige, een fysiotherapeut. Tegelijkertijd komt misschien het wijkteam over de vloer, of een maatschappelijk werker. Op veel plekken zijn ‘het medische’, ‘de zorg’ en ‘het sociaal domein’ nog tamelijk gescheiden werelden, met ook elk hun eigen financiering.

De handreiking richt zich op alle drie. In goede afstemming en samenwerking is nog vaak winst te behalen. Maar besef wel dat het de nodige energie vraagt om de drie werelden bij elkaar te brengen. Daarom dat bij de ontwikkeling van deze gereedschapskist ook gekozen is voor dialoogmomenten.

mei 2019

Kwetsbare ouderen thuishandreiking voor integrale zorg en ondersteuning in de wijk

terug naar schema

5

Van start, op uw eigen manier

Dit document is opgesteld om u als ‘facilitator’ bij te staan.

In de pilots rond deze gereedschapskist was snel duidelijk dat elke toepassing om iets anders vraagt. Dit document is daarom zeker niet bedoeld als een stappenplan dat u braaf uitvoert. Wel geeft het enkele heldere stappen, met bruikbare formats, een getest rekenmodel en delen we de eerste ervaringen. Daar kunt u zelf op voortbouwen. Misschien dat het een en ander al duidelijk is en u gelijk kunt doorstoten naar stap B. Misschien ontmoeten mensen elkaar voor het eerst en wilt u de tijd nemen voor stap A en zijn er daardoor meerdere werkbijeenkomsten nodig.

In de pilots werden de stappen gezet in twee werkbijeenkomsten, ondersteund met een rekenmodel. U bent degene die hierin het voortouw neemt en de mensen begeleidt op hun zoektocht. U beschikt al over ervaring met het begeleiden van bijeenkomsten en groepsprocessen.

Een totale integrale aanpak bouw je niet zomaar met één of twee sessies en een rekenmodel. Mensen hebben meer tijd nodig om elkaar te vinden. Deze gereedschapskist ondersteunt dit maar is zeker geen totaaloplossing of quick fix. Uiteraard kunt u de gereedschappen ook op latere momenten, en met andere onderdelen steeds weer inzetten als ondersteuning van een langer lopende ontwikkeling. Praktische zaken, die voorbereiding vragen, hebben we geaccentueerd in de tekst. Ook zijn diverse hulpmiddelen te downloaden. Zie dit symbool:

Richtinggevende vragen vooraf

Om de stappen doortastend te kunnen zetten, helpt het als enkele basisvragen beantwoord zijn:• Welk probleem wilt u nu precies oplossen en waarom? Of met andere woorden: wat is de ‘why’?• Is bekend watouderen zelf anders zouden willen zien of is het een probleem van zorgverleners?• Wie is de feitelijke opdrachtgever of initiator van de sessies en het vervolg?• Is er bestuurlijk draagvlak en urgentie om met dit thema aan de slag te gaan?

Uitnodigingspuzzel

Centraal staan de bijeenkomsten in stap B: twee werksessies van 3 tot 4 uur. Dit is het moment dat betrokkenen met elkaar kennismaken, van gedachten wisselen, verschillen in zienswijzen constateren.

Daarom is het van belang om na te denken wie er aanwezig zijn.• Zijn alle relevante partijen vertegenwoordigd, uit het medische, zorg- en het sociale domein? Denk in ieder geval aan de gemeente(n), huisartsen, wijkverpleegkundigen, sociaal maatschappelijk werkers en regionale organisaties van deze zorgverleners en de zorgverzekeraar.• Is er een mix van mensen van de uitvoering, beleid, management?• Zijn de genodigden ook in staat een beetje buiten de lijntjes te kleuren, zijn ze bereid buiten hun eigen kaders te denken? Dat is wel nodig om met elkaar tot vernieuwing te komen.

De uitnodiging is een puzzel, die je tijdig moet leggen. Benoem waarom het urgent is dit met elkaar op te pakken en waarom de specifieke bijdrage van de genodigde onmisbaar is. Waarschijnlijk is het ook nodig om mensen persoonlijk te benaderen. Als u vanuit een vast netwerk werkt, bedenk dan goed wie nog meer kan aanschuiven. Leg beide bijeenkomsten vast in de uitnodiging; daarmee krijgen de genodigden ook goed zicht op de inzet die je vraagt.

Wijs ook meteen een groepje ‘trekkers’ aan. Deze 2, 3 of 4 personen kunnen ambassadeur zijn voor hun achterban. En ze krijgen een actieve rol bij ‘de tussenbereiding’ met het rekenmodel.

Misschien wil je ook alvast informatie opsturen, zodat mensen goed geïnformeerd de bijeenkomst in kunnen gaan. De aanpak is schaalbaar. De bijeenkomsten rond stap B werken het best in groepjes van 4 tot 6 personen. Dus denk in veelvouden daarvan. Bij de pilotbijeenkomsten waren er 15 tot 25 aanwezigen.

Verslaglegging

De verslaglegging verschilt per toepassing, zo is de ervaring. Meestal hebben de aanwezigen geen behoefte aan een heel precies verslag. Misschien volstaat het om de concrete tussenresultaten netjes uit te werken, of een foto rond te sturen. Of misschien wilt u een visueel beeld (‘infographic’). Uiteindelijk kan het proces leiden tot een concreet voorstel. Dat zou een mooi resultaat zijn. Denk vooraf alvast na hoe u de verslag wilt doen en wie dat dan verzorgt.

terug naar schema

6

Verschillende opbrengsten

De gereedschapskist is tot stand gekomen in drie ontwikkelbijeenkomsten met diverse vertegenwoordigers van landelijke koepelorganisaties. De onderdelen zijn vervolgens op verschillende manieren en in verschillende combinaties op vier plekken in het land getest en fijngeslepen.

Zo wilde één van de regio’s een slag maken in de samenwerking. Tijdens de eerste sessie bleek met name rond het MDO veel gezamenlijke energie te vinden. Daar waren al goede ervaringen mee, die breder ingezet konden worden. In de tweede sessie is dat concreet gemaakt. Dat is naderhand uitgewerkt als grafisch beeld. Op een later moment is die werkwijze onderbouwd met het rekenmodel.

Een andere regio kende al een goede samenwerking. De werkwijze verdiende echter wel onderbouwing als ‘business case’ voor de zorgverzekeraar. Met name het rekenmodel bood ondersteuning.

huisarts

specialistouderen-

geneeskunde

voorwaarden• samenwerking groeit alleen als betrokkenen elkaar goed leren kennen > dat vereist continuiteit• ondersteuning met digitale overlegtafel/EGpo/zorgver-band• ...

• bespreken diagnose• afstemmen zorg• afspraken: wie regisseur / casemanager

verdere invullen obv. modelinterprofessionele samenwerking

in kerngroep MDO?

POH

wijkverpleeg-kundige

wijkteam

WMO-consulent

welzijns-coach

traject-begeleiderdementie

voorzitter?

ouderemantelzorger

POHwijkverpleegkundige

regisseur:• inwoner, mantelzorger of professional• houdt overzicht

coördinator (bijv. POH, of andere ‘kartrekker’):• inventariseren casussen

iedereen:• casus aanleveren/voor-bereiden

nader te bepalen• SO: in MDO? NB: momenteel grote werkdruk, wisselende gezichten• wijkteam: vanuit MDO graag een gezicht... maar wat als vanuit client een andere wijkteamlid betrokken is?• intensiteit MDO (20 per 1 uur vs. 8 per 2 uur vs. 20 min. per oudere)• is inwoner aanwezig bij MDO? (lastig bij inrichting gericht op efficientie)• ...

Dit beeld is opgesteld op basis van twee werksessies (14 maart & 2 april 2019), ge�itieerd door ZIO, in het kader van de landelijke pilot Integrale zorg voor kwetsbare ouderen.Meer informatie: https://ineen.nl/nieuws/2019/04/04/gespreks-en-rekeninstrument-voor-zorg-aan-kwetsbare-ouderen/

• vanuit Positieve Gezondheid & wens oudere

• gesprek [60 min]• reistijd [30 min]

• scholing, training (o.m. rond Positieve Gezondheid)• intervisie

• inrichten en faciliteren digitaal platform (wordt reeds over nagedacht)• halfjaarlijks: evaluatiemoment / teambuilding• ...

para-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medici

GGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZ

voor-gesprek

algemeen | ondersteunend

voor-bereiding vervolgMDO

bespreking

maatsch.werk

maatsch.werk

interprofessionele samenwerking

Voorbeeld van uitwerking werksessie

terug naar schema

7

A. AMBITIES &BELEMMERINGEN

•Watwilmengraagbereiken(voordekwetsbareoudere)?•Watstaatdatindeweg?

Echte integrale zorg voor kwetsbare ouderen komt alleen van de grond als partijen goed samenwerken. Een (nieuwe) samenwerking begint met kennismaken; ook met de (professionele) mensen van de andere organisaties. De eerste plek in de gereedschapskist is hier voor ingeruimd.

Werkwijze

Laat mensen op twee verschillende kleuren post-its hun (grootste) ambitie en hun (grootste) belemmering schrijven. Neem daar, met de groep, de rust en ruimte voor. Let op: laat mensen slechts één boodschap per pos-it’s opschrijven. Het opschrijven maakt dat mensen er even bewust bij stilstaan. En voorkomt dat in de rondvraag mensen elkaar napraten.

Als begeleider inventariseer je wie wat heeft opgeschreven. Zodat iedereen van elkaar hoort hoe men er in zit. En er totaalbeeld ontstaat: welke ambities leven er allemaal? Welke ‘beren op de weg’ ziet men? Hoeveel eenduidigheid zit daar in?• Zorg voor voortgang, zeker bij grote groepen.• Maar vraag af en toe ook door; zeker als mensen algemene termen gebruiken. Voorbeeld: stel bij een opmerking “Ik wens betere samenwerking.” een verdiepingsvraag als “Welk aspect van samenwerking bedoel je precies?”, of “Kun je een voorbeeld geven?”

• Plak de post-its op een flipovervel en probeer de post-its al te clusteren.• Zorg voor dynamiek: ga allemaal staan rond een flipover, of laat mensen naar voren komen.

Zorg ook voor een analyse van alle ambities & belemmeringen. Het liefst ter plekke al, maar dat kan ook in het in verslag. Enkele hulpvragen:• Welk resultaten wil men bereiken? Wat is de grote lijn? Of is het juist heel divers?• In hoeverre is er consensus over hoe de zorg en ondersteuning voor kwetsbare ouderen eruit moet zien (ambities)?• Hoe zien gemeente, aanbieders en zorgverzekeraar dat?• Welke ambities & belemmeringen ziet u niet, die u vooraf misschien wel had verwacht?

Praktijkervaring

Dit kost de nodige tijd, al snel een uur; natuurlijk afhankelijk van het aantal aanwezigen. Maar het geeft een goede basis. Het laat mensen ook ervaren, hoe divers en mogelijk weerbarstig de zoektocht kan worden.

Bij een grote groep aanwezigen kun je er voor kiezen om je alleen tot de ambities te beperken. De belemmeringen zijn in de ervaring tot nu toe toch eenduidiger en daardoor ‘minder spannend’; tijd- en geldgebrek en verkokering stonden meestal bovenaan.

Zorg dat de opbrengst later weer terugkomt, als spiegel. In hoeverre lukt het om met de gekozen aanpak de ambities te realiseren?

terug naar schema

8

B. ACTIVITEITEN •Wiegaatwatandersdoen?•Welkenieuweactiviteiten?•Welkeactiviteitenbeeindigen?•Watzijnmogelijkeoplossingen?

Wat ga je nu echt anders doen? De uitkomst van deze stap vormt de kernvan alles. Tegelijkertijd laat deze stap zich maar beperkt structureren. Het moet onstaan vanuit de ideeën van de aanwezigen.

De stappen uit de handreiking kun je per groepje ook neerleggen, bijv. geprint op A3Vervolgens is het aan de groep om er, met de belemmeringen en ambities nog in het achterhoofd, te komen tot activiteiten: wat zou men straks anders willen doen?

Zorg voor focusDe handreiking bestrijkt een brede aanpak: van signaleren tot ondersteuningsplan. Voor deze stap is het verstandig focus aan te brengen: welke van de zes stappen verdient de meeste aandacht? Waar richten we de eerste energie op?

Werkwijze - slag 1

Maar je hoeft niet vanaf nul te beginnen. Er zijn twee bronnen:• Natuurlijk de landelijke handreiking, die laat zien ‘wat werkt’ volgens de laatste stand van de kennis.• Ook lokaal is vaak al de nodige kennis aanwezig. Eerdere projecten en experimenten zijn geëvalueerd. Een andere aanpak is ontwikkeld. Bundel deze en deel ze.

Presenteer ze ter plekke - kort en krachtigOok kun je het een en ander vooraf meesturen, bij de uitnodiging. Maar wees ook realistisch: verwacht niet dat alle aanwezigen alles gelezen hebben.

A3 met stappen handreiking

LANDELIJKE BRON

LOKALE BRONNEN

•Handreiking•Opbasisvanlandelijkekennis

•Bestaandeactiviteiten•Ervaringen•Ideeën

terug naar schema

9

Het lukt niet om in één bijeenkomst/gesprek een hele aanpak in te vullen. Indien nodig kun je de stappen natuurlijk voor andere onderdelen op een later moment nog een keer zetten. Waarschijnlijk gaat dat ook steeds beter en sneller.

Dat gaat het best in groepjes van 4 tot 6 personen. Dat leidt tot een mooie balans tussen diversiteit (nodig voor goede, frisse ideeën) en voortgang. Door meerdere groepen krijg je ‘concurrentie van ideeën’. Dat is goed voor de kwaliteit van de uitkomsten. Gebruik daar de formats voor. Maak vooraf een groepsindeling en zorg daarbij voor een optimale mix van aanwezigen. Het helpt als groepjes niet te veel last van

Werkwijze - slag 2, concreet maken

We zijn altijd heel goed om in mooie woorden om elkaar heen te draaien. Uiteindelijk moet er ook iets gedaan worden. En pas als het concreet wordt, weet je of je het werkelijk met elkaar eens bent. Daarom spreken we ook bewust van ‘activiteiten’. Tip: zoek daarbij naar werkwoorden.

Daarbij is het ook van belang de activiteiten toe te wijzen aan partijen: wie gaat het dan doen? Format B1 helpt daarbij.

Dit ‘niveau van concreetheid’ is ook nodig om iets over kosten te zeggen en het rekenmodel in te kunnen vullen! De facilitator en begeleiders van de groepjes doen er verstandig aan hier sterk op te sturen.

elkaar hebben. Zorg daarom voor geschikte zaalruimte. Zijn er aparte zaaltjes of kunnen de groepen ver genoeg uiteen zitten?

Ter afronding presenteert elk groep haar idee. Daarvoor werken ze ideeën uit op een flipovervel. Zie dit als een ‘pitch’: kort en krachtig, vlot gepresenteerd (‘verkocht’). De andere aanwezigen mogen aanvullen of vragen stellen.Onderwerpen (kunnen) zijn:1. Knelpunt/ wat lossen we op?2. Hoe lossen we dat op?3. Welke andere activiteiten zijn daar voor nodig?

Praktijkervaring

Neem de tijd. Dit is het sleutelmoment. Ruim hier vooraf in het programma ook de nodige tijd voor in: zo’n 1,5 uur. Tegelijkertijd is enige improvisatie nodig, omdat de voortgang afhankelijk is van de opbrengst uit de groepen. Soms lukt het snel concreet te worden. Slag 1 en slag 2 gaan dan in elkaar over. Soms blijft het nog bij een richting, een algemeen idee. Dan is er meer aandacht en tijd nodig voor slag 2. Dat kan op twee manieren.• Tijdens een volgende bijeenkomst wordt het idee verder uitgewerkt in activiteiten.• Een kleine ‘tussenbereidingsgroep’ (zie Vooraf) pakt het idee met de meeste stemmen op. Ze geven daar zelf een uitwerkingsslag aan. Uiteraard is het dan wel zaak dit goed te checken bij de groep: hebben we dit goed begrepen? bent u er het mee eens?

 

Discipline/partij:  .  .  .  .  .  .    Bij  welke  stap    hoort  de  activiteit?  

Beschrijf  de  activiteit  zo  concreet  mogelijk    (tip:  gebruik  werkwoorden:    ‘formulier  invullen’,  ‘oudere  bezoeken’)  

Maak  een  eerste  inschatting  van  de  tijdsinzet  per  eenheid  (bijv.  per  patiënt  of  per  week).    

     

     

     

     

     

     

 Hoe  schat  u  de  haalbaarheid  in  voor  deze  discipline/partij?  economisch,  zorginhoudelijk  en/of  organisatorisch...  

zeer  lastig  haalbaar   lastig  haalbaar   redelijk  haalbaar   goed  haalbaar   zeer  goed  

haalbaar    

toelichting  

Format B1

4. Wie moet dit uitvoeren?5. Haalbaarheid

Na de presentaties kan er gestemd worden. Welke van de ideeën roept de meeste energie op? Daar kan op doorgepakt worden. Dat kan op simpele manier: geef elke aanwezige drie stickertjes. Deze kan men op eigen wijze verdelen over de ideeën.

terug naar schema

10

heeft bij de uitkomst. Hij/zij kan zich volledig richten op de voortgang en kwaliteit van het gesprek. Wordt het concreet genoeg? Is er een frisse invalshoek nodig in het gesprek?

Je hoeft niet bang te zijn dat het gesprek stil valt zo is de ervaring. Het is eerder zaak om te zorgen dat het gesprek focus blijft houden en echt tot het formuleren van activiteiten leidt. En niet terugvalt in het herbenoemen van alles wat op dit moment allemaal niet goed gaat, lokaal, regionaal en in de wereld.

Onder de aanwezigen zijn vaak mensen die al ideeën hebben. Die zullen hun kans grijpen. Vaak is dat mooi. Maar houd ook in de gaten of dat meer is dan een ‘eigen stokpaardje’.

Tijdens de bijeenkomsten in de pilots ontbraken de ouderen zelf. Dat werd als een gemis ervaren. Naar verwachting geeft het extra dynamiek als ‘de kwetsbare ouderen’ ook echt aanwezig zijn. Sta daar bij de uitnodiging bij stil. Zorg wel dat deze ouderen zich ophun plek voelen tijdens de bijeenkomst en dat ze met dejuiste verwachtingen deelnemen.

Vanwege het belang van deze stap is het goed om te investeren in goede begeleiding van de groepjes. Een facilitor per groep helpt aanzienlijk, is de ervaring. Dat is namelijk iemand die niet direct een inhoudelijk belang

terug naar schema

11

Baten  voor  de  oudere  Per  punt  bespreken  |  huidig  =  3  (neutraal)  |  bepaal  situatie  straks  (beter  4/5  of  slechter  1/2)  

 veel  

slechter   slechter  huidig  

neutraal   beter  veel  beter  

1.  Beschikbaarheid  Beschikbaarheid  van  deskundige  zorgverleners,  wachttijd  of  doorlooptijd  van  de  behandeling,  toegankelijkheid  en  bereikbaarheid  van  de  zorg.  

1   2   3   4   5  

2.  Samenwerken  en  communicatie  De  vorm  en  mate  van  overleg  met  de  patiënt/cliënt,  omgang  van  de  zorgverlener  met  de  cliënt/patiënt,  waarborgen  van  de  privacy.  

1   2   3   4   5  

3.  Transparantie  Inzicht  bij  de  cliënt/patiënt  in  diens  zorgproces  en  invloed  op  te  maken  keuzes.  

1   2   3   4   5  

4.  Passendheid  Keuzevrijheid  van  de  cliënt/patiënt  van  gewenste  zorg  of  behandeling  (op  maat).  

1   2   3   4   5  

5.  Tevredenheid  De  mate  van  tevredenheid  van  de  cliënt/patiënt  over  de  geleverde  zorg  en  ondersteuning.  

1   2   3   4   5  

6.  Kwaliteit  van  leven  De  mate  waarin  de  geleverde  zorg  en  ondersteuning  bijdraagt  aan  een  grotere  kwaliteit  van  leven:  zelfredzaamheid,  mobiliteit,  sociale  contacten,  pijnbeleving  en  mentale  gezondheid.  

1   2   3   4   5  

7.  Effectiviteit  De  mate  waarin  de  zorg-­‐  of  dienstverlening  effect  heeft  op  de  gezondheid  en  welbevinden  van  cliënt/patiënt.  

1   2   3   4   5  

8.  ...   1   2   3   4   5  

Opmerkingen...  

   

C. BATEN Watzijneffectenofkwaliteitswinst•voordeoudere•voorhetwerk•oplangeretermijn

De nieuwe activiteiten maken - als het goed is - een positief verschil: de baten. In deze stap onderscheiden we drie typen baten:• baten voor de oudere zelf;• baten voor het werk;• effecten op langere termijn.

Werkwijze

Bij elk van die drie categorieën zijn zeven mogelijke baten benoemd, op een apart formulier: format C1. Dit werkt ook het beste in kleine groepjes. Maak eventueel vooraf een goede groepsindeling.

Elke aanwezige scoort deze eerst voor zichzelf, op een vijfpunts-schaal. Zorg voor het nodige tempo - onder het motto ‘de eerste gedachte is vaak de beste’. Benadruk dat het gaat om een relatieve verbetering: wat verandert er in de nieuwe situatie vergeleken met de bestaande, huidige situatie. Vervolgens wordt op een schoon format een gezamenlijke score bepaald. Waar nodig vindt een dialoog plaats. Bijvoorbeeld om te begrijpen waarom men in eerste instantie verschillend scoort.

Een andere optie is dat de ‘tussenbereidingsgroep’ dit voorbereidt en een eerste inschatting van de baten maakt. Dit kan worden doorlopen en eventueel aangepast, waardoor er consensus in de groep ontstaat.

De uitkomsten worden overgenomen in het rekenmodel.

Het doel van deze stap is om met elkaar te identificeren waar men de grootste baten verwacht. In de praktijk is het lastig om hier al direct getallen en bedragen aan te hangen. Dat vereist gericht vervolgonderzoek.

Praktijkervaring

Deze stap kan met de nodige vaart gezet worden. Het levert leuke gesprekjes op, die steeds mooi inzicht geven hoe de aanwezigen de baten inschatten en welke werking ze verwachten van de nieuwe activiteiten. Dit kan ook weer een aanscherping van de activiteiten opleveren. Dat mag natuurlijk.

Wanneer er minder tijd beschikbaar is kun je gelijk doorsteken naar het gezamenlijk invullen.

Baten  voor  het  werk  Per  punt  bespreken  |  huidig  =  3  (neutraal)  |  bepaal  situatie  straks  (beter  4/5  of  slechter  1/2)  

 veel  

slechter   slechter  huidig  

neutraal   beter  veel  beter  

1.  Inhoud  van  het  werk  De  mate  waarin  de  zorgverlener  weet  hoe  het  werk  moet  worden  uitgevoerd  en  hij/zij  over  de  juiste  kennis  en  vaardigheden  beschikt.  

1   2   3   4   5  

2.  Service,  klantgerichtheid  De  mate  waarin  de  zorgverlener  de  zorg  kan  leveren  die  de  patiënt/cliënt  wenst.  

1   2   3   4   5  

3.  Werkdruk  De  hoeveelheid  werk  en  de  snelheid  waarmee  het  werk  gedaan  moet  worden.  

1   2   3   4   5  

4.  Invloed  op  het  werk  De  mate  waarin  de  zorgverlener  het  werk  zelf  kan  plannen  en  inrichten  naar  eigen  inzicht.  

1   2   3   4   5  

5.  Samenwerking  De  mate  van  samenwerking  tussen  zorg-­‐  en  dienstverlener  onderling  en  de  eigen  plaats  daarin.  

1   2   3   4   5  

6.  Werkplezier  Het  plezier  dat  de  zorg-­‐  en  dienstverlener  in  het  werk  heeft.  

1   2   3   4   5  

7.  Effectiviteit/doelmatigheid  De  mate  waarin  de  zorg-­‐  of  dienstverlener  het  gevoel  heeft  goede  en  effectieve  zorg  en  ondersteuning  te  kunnen  geven.  

1   2   3   4   5  

8.  ...   1   2   3   4   5  

Opmerkingen...  

 

 

   

Langere  termijn  effecten  Per  punt  bespreken  |  huidig  =  3  (neutraal)  |  bepaal  situatie  straks  (beter  4/5  of  slechter  1/2)  

 veel  

slechter   slechter  huidig  

neutraal   beter  veel  beter  

1.  Voorkómen  van  zorgvragen  De  mate  waarin  de  nieuwe  aanpak  in  de  (nabije)  toekomst  kan  leiden  tot  het  voorkómen  van  zorg  of  ondersteuningsvragen.  

1   2   3   4   5  

2.  Uitstel  van  zwaardere  zorg  De  mate  waarin  de  nieuwe  aanpak  in  de  (nabije)  toekomst  kan  leiden  tot  uitstel  van  zwaardere  zorg-­‐  of  ondersteuningsvragen.  

1   2   3   4   5  

3.  Uitbreiding  van  zorgvragen  De  mate  waarin  de  nieuwe  aanpak  kan  leiden  tot  een  toenemende  zorgvraag.(NB:  hier  geeft  een  grotere  toename  een  lagere  beoordeling)  

1   2   3   4   5  

4.  Zelfredzaamheid  De  mate  waarin  de  nieuwe  aanpak  invloed  heeft  op  de  zelfredzaamheid  van  de  cliënt/patiënt.  

1   2   3   4   5  

5.  Belasting  mantelzorg  De  mate  waarin  verandering  optreedt  in  de  belasting  van  de  mantelzorg  en  het  sociale  systeem  rondom  de  cliënt/patiënt.  (NB:  hier  geeft  een  hogere  belasting  een  lagere  beoordeling)  

1   2   3   4   5  

6.  Robuustheid  De  mate  waarin  een  verandering  optreedt  in  kwetsbaarheid  van  cliënt/patiënt  en  een  vergroting  van  de  robuustheid  van  cliënt  en  diens  sociale  systeem  (NB:  hier  geeft  een  grotere  robuustheid  een  hogere  beoordeling)  

1   2   3   4   5  

7.  Inbedding  De  mate  waarin  de  nieuwe  aanpak  een  onderdeel  kan  gaan  vormen  van  het  standaard  zorg-­‐  en  ondersteuningsaanbod.  

1   2   3   4   5  

8.  ...   1   2   3   4   5  

Opmerkingen...  

 

Format C1

terug naar schema

12

D. REKENMODEL •Wiemaakthoeveeluren?•Welkeanderekosten?•Waarwordendegrootstebatenverwacht?

Een nieuwe aanpak voor de integrale zorg van kwetsbare ouderen komt alleen van de grond als de zakelijke kant ook goed in elkaar zit. Wie betaalt de eventuele extra inzet? En weegt deze extra financiering ook op tegen de verwachte baten? Dat is een afweging die over de aanpak als geheel gemaakt moet worden, maar ook per betrokken partij speelt. Als het voor één van de partijen niet aantrekkelijk is, waarom zou die dan meedoen? Daar ligt een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het rekenmodel in de gereedschapskist helpt om dit goed en makkelijk op een rij te zetten. En het stimuleert om ook echt concreet te worden. Dat helpt een gezamenlijke ambitie rond een ‘integrale aanpak’ echt vooruit.

Werkwijze

Het rekenmodel bestaat uit een Excel-bestand met verschillende tabbladen. Per blad wordt een korte instructie gegeven. Het rekenmodel is bedoeld om met een kleine groep in te vullen, buiten de bijeenkomst om (2 tot 4 mensen). Deze ‘tussenbereidingsgroep’ luistert goed naar de groep, baseert zich op de formats van de bijeenkomsten, maar durft dat ook concreet te maken, verder in te vullen, doet navraag (naar tarieven, taken, tijdsbesteding etc.) en hakt waar nodig knopen door.

Zo kunnen na de eerste bijeenkomst bijvoorbeeld de activiteiten van het idee met de meeste stemmen verder uitgewerkt worden en toebedeeld worden aan partijen. De resultaten hiervan kunnen dan gepresenteerd worden aan het begin van de tweede bijeenkomst. Ook kunnen aannames dan bij de grotere groep getoetst worden.

Het rekenmodel vergelijkt een nieuwe situatie (vanuit de gekozen aanpak) met de huidige situatie. Daarom is het nodig dat de tussenbereidingsgroep ook kennis en informatie heeft van de huidige werkwijze.Stel de tussenbereidingsgroep vooraf samen.Ook kun je twee varianten van een nieuwe werkwijze met elkaar vergelijken. Het voordeel van het rekenmodel is dat je makkelijk aannames en variabelen kunt wijzigen. Wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen als we een wat bredere doelgroep kiezen, of een ander tarief hanteren?

De tabbladen voor de effecten/baten kunnen rechtstreeks overgenomen worden van format C1 van stap C Baten. Als de formats in meerdere groepen zijn ingevuld kunnen de uitkomsten worden gemiddeld. Het laatste tabblad presenteert een samenvatting, ook van de verwachte effecten (kwaliteitswinst). De uren/kosten per discipline worden hier getotaliseerd.

Praktijkervaring

Hou het simpel, perk in, maak het concreet. Dat is de belangrijkste les tot nu toe. Reken bijvoorbeeld eerst een deel van de taken door, focus op de grootste veranderingen, of kies een regio/subgroep.

Het rekenmodel kan ook goed zelfstandig worden ingezet, zo blijkt uit ervaringen in de pilots. Bijvoorbeeld als de aanpak, met activiteit al bekend is en nu opgeschaald moet worden. Het rekenmodel kan helpen om de business case scherp te krijgen en deze makkelijk aan te passen.

Het rekenmodel helpt om de uitkomsten concreet te maken.

terug naar schema

13

De voorgaande stappen hebben hopelijk ervoor gezorgd dat de betrokkenen de integrale zorg rond kwetsbare ouderen kunnen verbeteren. Daarvoor moeten de opbrengsten uit de sessies en het rekenmodel verder gebracht worden.

AAN DE SLAG

Misschien is er besluitvorming nodig? Misschien moet de cijfermatige onderbouwing aangescherpt worden?

Daarbij kan het helpen de uitkomsten ook visueel te presenteren. Mensen lezen steeds minder graag uitgebreide notities. Zo’n beeld helpt bijvoorbeeld ook om anderen uit te leggen wat de uitkomsten zijn.

De kosten-baten tool kun je vaker toepassen, ook op andere onderdelen van de integrale aanpak. Zo kan het rekenmodel ook zelfstandig worden gebruikt, onder meer voor het maken van kostprijsberekeningen.

huisarts

specialistouderen-

geneeskunde

voorwaarden• samenwerking groeit alleen als betrokkenen elkaar goed leren kennen > dat vereist continuiteit• ondersteuning met digitale overlegtafel/EGpo/zorgver-band• ...

• bespreken diagnose• afstemmen zorg• afspraken: wie regisseur / casemanager

verdere invullen obv. modelinterprofessionele samenwerking

in kerngroep MDO?

POH

wijkverpleeg-kundige

wijkteam

WMO-consulent

welzijns-coach

traject-begeleiderdementie

voorzitter?

ouderemantelzorger

POHwijkverpleegkundige

regisseur:• inwoner, mantelzorger of professional• houdt overzicht

coördinator (bijv. POH, of andere ‘kartrekker’):• inventariseren casussen

iedereen:• casus aanleveren/voor-bereiden

nader te bepalen• SO: in MDO? NB: momenteel grote werkdruk, wisselende gezichten• wijkteam: vanuit MDO graag een gezicht... maar wat als vanuit client een andere wijkteamlid betrokken is?• intensiteit MDO (20 per 1 uur vs. 8 per 2 uur vs. 20 min. per oudere)• is inwoner aanwezig bij MDO? (lastig bij inrichting gericht op efficientie)• ...

Dit beeld is opgesteld op basis van twee werksessies (14 maart & 2 april 2019), ge�itieerd door ZIO, in het kader van de landelijke pilot Integrale zorg voor kwetsbare ouderen.Meer informatie: https://ineen.nl/nieuws/2019/04/04/gespreks-en-rekeninstrument-voor-zorg-aan-kwetsbare-ouderen/

• vanuit Positieve Gezondheid & wens oudere

• gesprek [60 min]• reistijd [30 min]

• scholing, training (o.m. rond Positieve Gezondheid)• intervisie

• inrichten en faciliteren digitaal platform (wordt reeds over nagedacht)• halfjaarlijks: evaluatiemoment / teambuilding• ...

para-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medicipara-medici

GGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZGGZ

voor-gesprek

algemeen | ondersteunend

voor-bereiding vervolgMDO

bespreking

maatsch.werk

maatsch.werk

interprofessionele samenwerking

Voorbeeld van uitwerking werksessie

terug naar schema

14

COLOFON

AuteursJochum Deuten, zelfstandig onderzoekerMarian Schoone, TNO

De volgende partijen zijn hierbij betrokkenLHV, V&VN, InEen, NHG, KNGF, KNMP, Laego, Patiëntenfederatie Nederland, ZN, VWS, Sociaal Werk Nederland, de VNG en Actiz.

Voor meer informatie en vragen kunt u een e-mail sturen naar info@ineen.nl

© augustus 2019

Gereedschapskist kosten-baten van integrale zorg kwetsbare ouderen

augustus 2019