~

I I I i i i i

I

i I

I i I

l l ! i l j 1

Geraardsbergenaars bij de Jagers te Voet in de Grote Oorlog

In dit artikel wordt de lezer letterlijk getransponeerd naar de loopgraven van de IJzer tijdens de eerste wereldoorlog. Dank zij een uniek document, namelijk het handschrift van een anonieme kroniekschrijver, maakt de lezer inderdaad het harde frontleven mee van de jongens van het J de Jagers te Voet die, net als hun kameraden van de andere regimenten Jagers te Voet, in de voorste linies elke dag hun jong leven riskeerden. Sommigen onder hen hebben er trouwens het leven bij gelaten. Het gaat om een brok dramatische geschiedenis die hier uit de vergeethoek wordt gehaald.

Op 4 augustus 1914 vielen Duitse troepen België binnen. Het Belgisch leger was geen partij voor de goed georganiseerde, degelijk uitgeruste en sterker bewapende Duitsers die onverwacht snel doorheen België konden oprukken. Op 18 oktober werd de slag aan de IJzer ingezet. Meteen ontstond het IJzerfront, een slagveld dat gedurende vier jaar ta lloze doden en verminkten zou eisen langs beide kanten. Men hoeft geen mil itai r expert te zijn om in te zien

door Marc VAN TRIMPONT

dat de hedendaagse oorlogsvoering grondig verschilt van deze ten tijde van de eerste wereldoorlog, ook de grote oorlog of nog de vergeten oorlog genoemd. Toen was de inbreng van de infanteristen of het voetvolk (in de volksmond 'de zandstuivers'), van groter belang dan vandaag. Het Belgisch leger telde meerdere infanterie-eenheden zoals de in deze bijdrage vernoemde regimenten Jagers te Voet.

Geraardsbergen-centrum (=de stad Geraardsbergen van vóór de fusies) zou tot de datum van de ondertekening van het vredesverdrag (28 juni 1919) 713 militairen hebben geleverd 1• Van hen hebben echter naar schatting slechts een 400-tal werkelijk dienst gedaan tijdens de periode van de vijandelijkheden en vennoedelijk een derde (of meer) van de laatstgenoemde groep behoorde tot één van de regimenten2 Jagers te Voet. Al deze regimenten zijn actiefbetrokken geweest bij de militaire operaties aan het front. De vraag rij st dan wat deze mensen zoal hebben meegemaakt. Welnu op deze vraag wordt hier

Ajb.1: Schietoefeningen in Doornikanno 1911. (Bron: Documentatiecentrum van het Museum van de Krijgsmacht, Bru se/ Verzameling van het Koninklijk Lege1museum, ref EST/I, 602)

.. 1 Zie ook Marc VAN TRIMPONT, Het krijgstonee/1 914-1918. Over Geraardsbergenaars die het hebben meegemaakt ... in

De Heemschutter,jg. l 994, nrs. l28- 130 en jg.l 995, nrs.13 1-133, 135-136. 2 Een infanterieregiment op oorlogsvoet telde (telt) doorgaans drie infanteriebataljons en was (i ) zowat 3000 man o tvolk t rk,

ongeacht de bijkomende ondersteunende eenheden artillerie, genie, gezondheidsdienst, enz.

De Heemschutter 2003 1192 110

raard b rg na r bij d Ja ~ t Vo I in de Grote Oorlog

l, lrh i g 'bra ht. ln

nm u h t front.

HET OPLEIDIN GSCENTR UM A UVOURS 5

E ' n van de oomaam te op leid ingskampen van het B lgi h leger tijd n de oorlog jaren wa dit ge legen m u our bij Le Mans in het Sa11he-departement (f). Het be ond zich op een boog cheut van het

1M/'/'1fl

Afh.2 : Gebouwen in metselwerk in het kamp A uvours ( / 914).

worden ge tuurd kregen r krut n r n mi litair opleiding. De eer te

ha ht n an h t Belgi eh leger arriveerden in het kamp u ur de laat te weken van 1914. Zij kregen Fran pullen om aan te trekken: een blauwe muts,

n kiel een geweven broek en een blauwe doek dat di n t moe t doen al kraag. Om zich te beschermen t gen de winterkoude trokken zij deze kledij aan bovenop wat ze al droegen. Begin 1915 hadden de g gradueerden bovendien recht op een korte jas; de gewone aidaten bleven echter in de kou staan, letterlijk en figuurlijk .. . De omgeving van het kamp oogde aantrekkelijk dankzij die romanti che trekjes welke eigen zijn aan de sh·eek van het Sarthe-departement Het kamp bevond zich in een valle i, eigenlijk een blauwgetint heuvelland chap dat enigszi ns onze Kempen voor de gee t roept, met sparrenbossen en kiezelzand. Het e igenlijke kamp was neergezet middenin een groot pijnbos. De vertrekken bestemd voor de officieren evenals de kantoorgebouwen waren opgetrokken in metselwerk (Afb.2) . Er waren ook enkele ruime houten hangars welke dienst hadden gedaan als paardenstal en enkele barakken waar cachot, zieken-

R n R , n. E it t I 111 1111 11 ffr i r

(Bron: 8 >/gi.fche Krijgsmacht/Brussel, 'entrum voor Historische Documentatie)

J Wij hopen later een vo llediger publica tie, z wel in de breedte al. in de diepte, uitte kunn n geven. lliervo r i e ht r n g h I,. at Op-LOCkingwcrk n ig ... Documcntaticccnlrum van het Muscum van de Krijgsmacht, Brus cl.

it (en vrij vertaald naar) J. RLV :.. , Auvours 19/4, in Revue Militaire Beige, 4 februari 1 40, nr.44, p. IS- 1 .

H m hut t r 2 0 !1921 1 I

Geraardsbergenaars bij de Jagers te Voet in de Grote Oorlog

Lr.s Belges au Camp d'Au.."uurs, par Champa~né- J'nmcc

zaal, kantine e.d. waren ondergebracht. (Ajb.3) En ten slotte stonden, langs gelijklopende banen, de tenten opgesteld voor de manschappen, welke zowel bij zomer- als winterweer voor "onderdak" zorgden. Het kamp Auvours was eigenlijk ook een soort transitcentrum. Maar toch werden er inspanningen gedaan om ook de "cultuum1innende mens" wat voer te geven door bijvoorbeeld op bepaalde dagen muziek ten gehore te brengen. En één van de stukken die nooit op het programma ontbraken was het Intennezzo uit Cavalleria Rusticana, de wereldberoemde opera van de Italiaan Pietro Mascagni ( 1863-1945)6.

Het kamp Auvours oversteeg evenwel nooit het niveau van een "provinciestadje", maar dan een stadje zonder vensters, zonder klokkentoren, zonder aangezicht, zonder ziel. ..

Afb. 3 : Houten barakken in het kampAuvours (1914) .

(Bron: Belgische Krijgsmacht/ Brussel, Centrum voor

Historische Documentatie)

HET Jde JAGERS TE VOET AAN HET IJZERFRONT In mei 1915 was het 3de Jagers actief in de sector Boezinge (Ajb.4), Pervijze, Nieuwpoort en Merkem, gelegen ten noorden van Diksmuide (Beerst-Bloote). In de nacht van 9 op 10 mei staken de 2de en 3de compagnie de IJzer over ten noorden van Diksmuide om er een bruggenhoofd te bouwen. Ze bezetten de twee hoeven die zich op een paar honderd meter van de stroom bevonden en groeven loopgrachten ten noorden en ten zuiden van het gebied dat onder water stond8

. Kort nadat de opdracht was volbracht en de nodige verdedigingswerken waren uitgevoerd, werden hun stellingen gebombardeerd door de Duitsers die in de nacht van 10 op 11 mei een aanval inzetten. Een van de twee hoeven diende prijs te worden gegeven, maar dankzij versterking door de 4de compagnie kon ze worden heroverd en kon de Duitse aanval, net als deze van de daaropvolgende dagen,

6 Getuigenis van wijlen Fernand van Trimpont (1897-1 954), vader van de auteur dezes, di e er in 1915 een opleiding brancardier kreeg.

7 Ministerie van Landsverdediging, Centrum voor Historische Documentatie, N.N. Historique du 3ième Régiment de Chasseurs à Pied, (handschrift, 69 blz.), s.d., ref. S.l.-B 1/797. Deze Historique werd zonder twijfel geschreven door iemand die njet vertrouwd is met Vlaanderen; dit blijkt overduidel ijk, al was het maar uit de venninking van de plaatsnamen. Overigens staat het relaas bol van patriottistische en emotiegeladen uitlatingen in de stijl van les Teutons (wat staat voor de Duitsers); Héroïque mission; Rendon hommage à nos soldats, ils Jont honneur à notre race; Un paquet de boches (wat staat voor een groepje Duitser ); Des braves entJ-e les braves; enz., enz. Dergelijke stij llaat vermoeden dat het document wellicht kort na de gebeurtellissen is ge chreven en dat het alleszins uit de pen komt van een zeer geëngageerd iemand. Men kan hjer inderdaad moeilijk spreken van een zakelijke stij l vennits de tekst ruet beperkt is tot een neutrale weergave van feiten maar subjectief gespekt is met persoonlijke appreciaties en "états d 'áme" of gemoedsstemrllingen . Maar het vo lstaat deze sti listische gekunsteldheid te relativeren en bij het lezen van het relaas elk emotiegeladen maniërisme over het hoofd te zien, m.a.w. het spreekwoordelijke "badwater" weg te gieten en vooral aandacht te hebben voor het net zo spreekwoordelijke "kind". Bovendien wi l een emotiegeladen ballast nog niet ipso facto zeggen dat de feitelijke gegevens ruet correct of niet betrouwbaar zouden zijn.

8 Wie zich iets of wat herinnert van de oorlog aan de IJzer, zal weten dat de IJzervlakte onder water was gezet en dit in het kader van de Belgische verdedigingsstrategie.

De Heemschutter 2003 1 ·192112

, ra ·1r I ' b rg naar bij d Ja ")r · / ? Vo tin de rote Oorlog

Ajb . .J : B e=in . Klas iek loopgracht met huilp/aar · voor de mam happ n mer pike1dien r. (Bron: Documentariecentrwn \ 'C/11

hel Koninklijk i\Iu eum 1·an her leger en de Krijg geschiedenis. Bms. I : l'er:::ameling ran her Koninklijk legemw eum, ref EST/I. -, F)

\\' rd n afge lag n. Dit wap nfeit bezorgde aan het .r Ja u r de v rm !ding Beer 1-Bioole in het aandeL

Er \ relen 7 Duit e krijg gevangenen gemaakt. nd r de ge neu elden aan Belgi che zijde, ko lonel BH9 Raemacker (Ajb.5). Hij werd op 12 juni door

e n kogel in het aangezicht dodelijk getroffen terwij l hjj doende wa h t moreel van zij n troepen wat op te

Ajb.5 : Kolonel Raemacker.~ (in het midden met de hand in de heup) merenkele van zijn officieren. (Bron: Documemariecenrrwn van het Koninklijk Museum van het leger en de Krijgo;geschiedeni\, Brussel, Verzamelmg van her Koninklijk Lei:ermu.\eum, ref. EST/I, 71 H/32) . Kolonel Roernaekers \neuveld , op 12 jum 1915 ... (zie tekvt).

I n. dur nel d z b wogen p ri de verloor nt 2 ffi i r n n 00 man chappen ...

19 J 6 werd een r organi a tie d or-g de, 5 dc en 6dc Jag r te Voet vormden am n d IJ de I g rdivi ie die onder het bevel werd

g plaat t an gen raai-majoor oppejan . p dat m ment war n de t genover mekaar taande

I g r olop in n tellingenoorlog verwikkeld. n wat t ve lde op het militaire vlak zoal komt

kijken bij een tellingenoorlog, wordt bij voorbeeld g ïllu tre rel door de raid naar een eendenkooi die g I gen wa in de ector Nieuwkapelle. Met het oog op deze raid werden enkele vrijwilliger gevraagd voor e n nachtpatrouille. Dadelijk boden meerdere kandidaten zich aan. r waren er echter maar zeven nodig zodat een selecti e kon worden gemaalct. Om treek 22 uur trok onderluitenant Mereeniers met zijn handvol mannen op verkenning naar deze eendenkooi, eigenlijk een klein onder water gelopen bo op ongeveer 800 meter van de Belgi che linies. De patrouille verplaats te zich door middel van twee roeibootje ; in het eerste bevond zich de officier, ergeant 10 Willem en de soldaten Beige en Padoux.

Toen ze zowat halfweg waren, trok de hemel open waarbij een lichtende vo ll e maan te voor chijn kwam. In deze schitterende maneschijn lag heel de waterpoel erbij al bij kl aa rlichte dag ... Vervelende toestand wa nt een goede zichtbaa rheid venninde11 uiteraard de slaagka n van derge lijke operatie. De patrouille

011 \taal v r "stafbn.:veth udcr" of houder van het stafbrevet , dit /ijn de offlcieren die met su ces de Krijg , h I hcbb n gevolgd. Voor wie niet vertr uwd is met de rangen in het (toenmalige) Belgis h leg r : er l'ijn lagere, h gere en 01 p r m i r n. De lagere otric1eren zijn : onderlui tenant of2•Jr luitenant, luitenant f I'" luitenant, kapitein, kapi tein-c mmandant . m k I kap1tcin genoemd. I logere officieren: maj or, luitenant-ko l nel , kolonel. pperoffi icren : gencraa l-maj r, lu it nnnt-g ncraa l

"' l:c I!Crgcant Is de ecrst.c (iaag..., lc) rang bij de onderofficieren. [ e volgende rangen zijn : eers te s rgea nt , scrgcant-maj r, adJudant en chef-adjudant.

II m~ hutt r 2

Geraardsbergenaars bij de Jagers te Voet in de Grote Oorlog

naderde het eilandje. Alles was rustig. Men maakte zich klaar om aan te meren. Maar was het eilandje eigenlijk wel bezet? Sommigen beweerden van niet! In ieder geval, de nacht was als de duisternis: muisstil. Met gedempte stem gaf de officier zijn laatste aanbevelingen. Hoe zou het aflopen? Wordt een "opdracht volbracht" of ... ? Tot nog toe was alles toch vlot verlopen! Maar niets kon laten vermoeden dat het doen en laten van de verkenners werd gadegeslagen... En plots werden deze stoutmoedige mannen verrast en overvallen door een ware kogelregen, mitrailleurvuur dat dankzij de klare maneschijn met preciesheid kon worden gericht. In het eerste roeibootje werd Beige, die de riemen hanteerde, gewond. Sergeant Willems nam dan de roeispanen over en deed het bootje rechtsomkeert maken. Maar op dat moment trof een kogel hem in het aangezicht. Op slag dood, viel hij neer terwijl de roeispanen hem uit de handen gleden ... om meteen te verdwijnen in het water. Ook de officier en soldaat Padoux werden levensgevaarlijk geraakt, de ene had zeer zware verwondingen aan de linker schouder en de andere had een dij verbrijzeld. Soldaat Beige, zoals gezegd zelf gewond en zonder roeispanen, stond er dus helemaal alleen voor in het broze schuitje waarmede hij, zonder riemen, 800 meter moest weten afte leggen. Rondom hem de apocalyps. De sergeant? Dood! De officier? Zieltogend! Zijn kameraad Padoux? Stervend! Maar Beige was gesneden uit het hout dat heldenmoed doorheen de nerven voert. Hij zou ervoor zorgen dat zijn ongelukkige kameraden in vrede konden rusten ... Zijn helm en zijn niet gewonde arm deden dienst als roeispanen. Een bovenmenselijke onderneming was het om zijn roeibootje veilig naar de "thuishaven" te loodsen! Ondanks de aanhoudende vijandelijke beschietingen en ondanks een vergissing waardoor hij op een bepaald moment tot nagenoeg 2500 meter van de Belgische linies verwijderd was, arriveerde hij uiteindelijk veilig en wel. Het was 2.30 uur. Hij werd afgevoerd voor verzorging. Maar voor zijn drie lotgenoten kon geen hulp meer baten: zij waren, wat genoemd wordt, de heldendood gestorven. ( ... )

Op 18 mei 1918 bezette het regiment een sector rond Diksmuide. Het eerste bataljon had de controle over de loopgraven gelegen langs de weg Kaaskerke­Diksmuide, te beginnen van de Handzaamse Vaart tot de spoorwegbrug. Een 80 man sterke verkenningseenheid, aangevoerd door officieren, had de IJzer overgestoken en was genaderd tot bij de kerk van Diksmuide zonder ook maar één Duitser tegen te komen, een paar bespieders die zich verscholen hadden in de graanmolen niet te na gesproken.

De Heemschutter 20ü3I192II4

De groep was omstreeks 3.30 uur terug en was· pas uiteengegaan of de Belgische stellingen kregen een zware beschieting te verduren. Het was omstreeks kwart voor vier. Er vielen bommen allerhande, vooral gifbommen. Het bombardement bleef aanhouden met variërende intensiteit en trof heel de sector waar het 3cte Jagers te Voet opereerde, inclusief de achterste linies waar de artillerie stond opgesteld. Om 6 uur werd de voorste linie bestookt en onder beschutting van een dik rookgordijn komende van de ontploffing van de ontelbare projectielen, staken de Duitsers de IJzer over. Zeven of acht bootjes met zowat 75 man kwamen uit de Handzaamse Vaart te voorschijn. Ter hoogte van de graanmolen brachten ze vlotters aan; ze legden er een loopbrug op waarlangs nagenoeg 150 man voet aan wal zette. Het waren stoottroepen (Stosstmppen) gewapend met dolken, pistolen, granaten en lichte automatische wapens. Sommigen hadden ook brand- en gifbommen bij. De tegenstand vanwege de Belgische wachtposten kon niet voorkomen dat de vijand heel de voorste linie veroverde; ze werden trouwens snel buiten gevecht gesteld... Al wie zich daar bevond werd gevangen genomen en diegenen die zich verscholen hadden in een overeind gebleven schuilplaats werden levend verbrand door (brand)bommen die langs een verluchtingspijp naar binnen werden gegooid. Maar de Duitsers behaalden hun succes niet zonder slag of stoot. Ze leden zware verliezen. Met een machinegeweer (Afb. 6) dat opgesteld stond bij de spoorwegbrug, werden 30 tot 40 man weggemaaid; het waren diegenen die zich als eersten op de loopbrug hadden gewaagd. Dit machinegeweer werd echter per vergissing door onze eigen mensen uitgeschakeld en het moest worden weggehaald voor reparatie. Zodra men in de tweede linies op de hoogte was van het gebeuren, werd de tegenaanval ingezet. Deze verliep echter zeer traag, bemoeilijkt door het feit dat de verbindingsloopgraven vernield waren ingevolge het bombardement en door het feit dat aanpalende obuskuilen vol water stonden. Omstreeks 7.15 uur werd de eerste linie uiteindelijk bereikt maar de vijand was, krijgsgevangenen meenemend, al terug in zijn stellingen; hun gesneuvelde kameraden hadden ze echter achtergelaten. Inmiddels was het vijandelijk vuur afgenomen en omstreek 8 uur was alles weer rustig. In de vooravond werd het eerste bataljon afgelost door het tweede dat evenwel niet onmiddellijk de eerste linie bezette ten einde de artillerie de mogelijkheid te bieden om de aanpalende eerste Duitse linies onder vuur te nemen; bedoeling was er de loopgraven te vemielen waarin een compagnie vijandelijke troepen zich had genesteld.

·r·lard · U d Ja ~, ., 1 ~ vo t in de rote Oorlog

Ajb.6: Soldaten 1·an het 3"'. Jagers Ie loei leren hoe om te gaan 111et een machinegell'ee1: (Bron : Docwnei7laliece111rum van

het Koninklük Mu eum \'an hel leger en de Krügsgeschiedenis, Brussel : Ver=ameling I 'Wl het Koninklijk legennuseum, ref EST/I. 6 '1109)

aar om treek 19.50 uur kwam gedurende ruim een half uur het Duit e antwoord : een uiterst fe ll e be chieting over de hele ecti e met projectielen an di er kaliber obu en m t gifga , bommen en

torpedo . ( ... ) Tijden het eer te ha lfjaa r 1918, overheer te bij het regimenteen oortang tgevoel omwillevande Duit e ooruitgang in de omgeving van de Kemmelb rg.

Zou de IJzer dan moeten worden prij gegeven? De iJzer die zoveel men enl even had geko t en zo eel bloed had doen vloeien! e 1Jzer waar zov Ie burgerdeugden chitterden en groeiden! De !Jz r waar de lichamen waren geborgen van zov el onz r r emrijke oldaten. en reg i pgeven die op het vlak van rgani atie een niet afl atend in panning had gevraagd. it! elukkig zal deze na htrnen·ie

ngcdaan w rden gemaakt dank ij het uc c v !Ie eind en ie dat in de herf: t z u pl aat vind n.

k het 3 dc: Jager lc Y, et tr î v rb reiding n in het v ruitzicht van dit îfen ·ief. di n inde en

k m gegev n. te verz melen ver de t rkte van de vijand en ver het m reel van d Duitse tr epen werden met de r gelmaat van n kl k raid uitgev crd. kwam de pdra ht een in val te d n

bij de vijandelij ke stellingen gelegen in de sector Merkem en bij het Blankaartmeer. Speciale eenheden van het 3dc en s ctc Jagers zouden de klus klaren. De man chappen van deze pecia le peloton waren "de braves entre les braves" die zonder onderbreking in de loopgraven hadden verbl ev n en die bijna elke dag verkenning opdrachten ui tvoerden ofwe l om krijg gevangenen t maken ofwel om de situatie op het teiTein te onderzoeken met het oog op en groot chaliger operati e. ( .. . ). Deze peloton werden ge teund door lementen van de genie voorzien van loopbrugg n om ov r troomde gebieden doorwaadbaar te maken en an pring toffen om deuren van chuilk !der t br ken; brancardi r dienden de g wonden af t voer n. D op rati kre g t vig rugg n t un an d artill ri di nd r het bev I t nd van majoor . A rt . Luit nant Mayart leidd d patr uill na e n bijzond r h vig artill rieb mbard ment. Dez b

k m n an hun

l m hutt r 200 II92Its

" Geraardsbergenaars bij de Jagers te Voet in de Grote Oorlog

of meegenomen. Enkele mannen waren erin geslaagd door te dringen tot de commandopost van de Duitse linie. Ze doodden er twee officieren en lieten er een Belgische vlag achter met de vermelding "Revanche du 18 mars 1918 ". In totaal sneuvelden er 80 Duitsers. Bovendien werden 43 krijgsgevangen genomen en werden twee machinegeweren buit gemaakt. Het gerucht over deze succesvolle inval verspreidde zich als een lopend vuurtje en het goede nieuws was een aansporing voor de manschappen die een werkelijke verering koesterden voor hun chef. Bij deze operatie werd luitenant Mayart echter gewond.

HET Jde JA GERS TE VOET TIJDENS HET BEVRIJDINGSOFFENSIEF 11

De geallieerde krijgsverrichtingen in Frankrijk verliepen naar wens en elke dag werden de Duitse troepen meer en meer in het defensief gedrongen. Het moment was aangebroken voor een grootschalig offensief op het Belgische front, een en ander in overleg met de Britten.

Op 28 september, de dag waarop het eindoffensief werd ingezet, bevond het 3de Jagers zich in tweede linie, benoorden Ieper et ten oosten van het kanaal van Ieperlee 12

• Om 21.30 uur startte een hevig en ononderbroken bombardement op de vijandelijke stellingen. De manschappen waren vol vertrouwen. Men zou gaan denken dat ze als bij intuïtie aanvoelden dat de Duitse constructie op instorten stond en dat ze coûte que coûte deze afgang zouden verhaasten. Het weer wou echter niet mee en de soldaten zaten ineengedoken in obuskuilen onder de gutsende regen.

29-30 september: De verschillende eenheden namen de hun toegewezen posities in. Het 3de Jagers trok naar de sector Moorslede. Het had tot opdracht de vijand op de hielen te zitten op de as Moorslede, Rumbeke, Izegem en Ingelmunster. Het kon daarbij rekenen op ondersteuning van een artillerie-eenheid.

Oktober: Een aanval gepland voor 1 oktober, met artilleriesteun, kon niet doorgaan omwille van bevoorradingsproblemen. In de namiddag veroverde het 3de Jagers het kasteel Kockuythoek(?). Het regiment bleef evenwel enkele dagen ter plekke want het Duitse verzet was bijzonder heftig en de mannen van het 3de Jagers kregen harde noten te kraken. Doornat ingevolge het uitermate slechte

weer, werden ze bovendien voortdurend bestookt door de vijandelijke artillerie. Maar ondanks alles bleefhet moreel van de manschappen onaangetast. Ze waren echter uitgeput en er waren zware verliezen te betreuren. De auteur van de Historique had niets dan lovende woorden: «Les unités ont fait preuve d'une bravoure remarquable et d'un complet dévouement à l 'idée du devoir. Ni lapluie qui ne cessa jour et nuit, ni la résistance opiniátre des troupes ennemies, ni les sacrffices à commenter, ni les conditions matérielles effroyables de 15 journées terribles dans cette zone mortelle, rien enfin ne les arrête si ce n 'est la fatigue, l'épuisement et la limite de leur capacité offensive. Chefs et soldats se sant dépensés (. . .)». (Vertaling: De eenheden gedroegen zich bijzonder dapper, met een merkwaardig plichtsbesef. Onophoudelijke regen noch heftig vijandelijk verzet, noch de offers waar zoveel over te zeggen valt, noch de afschuwelijke levensomstandigheden gedurende die 14 dagen van verschrikking in deze dodelijke gevechtszone, kortom niets kon ze tegenhouden tenzij vermoeienis, uitputting en grensoverschreden slagkracht). En dan vermeldt hij bij wijze van voorbeeld doch uitvoerig de onderscheiding verleend aan luitenant (baron) Femand de Heusch, soldaat Pierre Proye, soldaat Joachim Léopold en korporaal Paul Lecocq. Hij venneldt ook de felicitaties d.d. 4 oktober van opperbevelhebber luitenant-generaal Biebuyck aan het adres van generaal-majoor Coppejans die het bevel voerde over de 11 de legerdivisie waarvan het 3de Jagers een onderdeel vormde: "Au général-major commandant la 1 Jième DI.. Avant la fin heureuse en décisive de la bataille des Flandres, je tiens déjà à vous exprimer toute ma satisfaction au sujet de la conduite glorieuse de la ]Jième et vous prie de transmettre aux officiers, sous-officiers et soldats sous vos ordres, mes félicitations enthousiastes. J'ai la conviction que, malgré les perles et les privations chacun continuera àfaire tout son devoir jusqu 'au bout, jusqu 'à la délivrance prochaine de notre chère Patrie ». (Vertaling: Aan de generaal­majoor, bevelhebber over de 11 de divisie. In het vooruitzicht van de goede afloop van de beslissende slag van de Vlaanders, hecht ik er nu reeds aan om uiting te geven aan mijn gehele voldoening over het schitterend gedrag van de 11 de divisie. Ik zou het op prijs stellen mocht u mijn geestdriftige gelukwensen ovennaken aan uw officieren, onderoflicieren en manschappen. Ik ben er zeker van dat, ondanks verliezen en ontberingen, elk zal volharden om zijn

11 Het eindoffensief, ook Bevrijdingsoffensiefgenoemd, werd ingezet op 28 september 1918 en eindigde met de ondertekening van de wapenstilstand op 11 november 1918.

12 De Ieperlee is een rechter zijriviertje van de IJzer.

De Heemschutter 2003 ! 192116

roard b rg na ':'Ir ij de Ja r t ';) Vo t in de Grote Oorlog

170 ou nil: J pr nd par/

ux bi I I ur ouhaite p1 mpt u 'ri on. ourag m bra , l 'h ure

la lib 'ration d 170/r bi n aim ' Patrie arrive. En or 1117 if.forl I nou I auron complètement

rtaling : uh t r gim nt het ei nde p riode an d z oorlog,

offici r n onderofficier n n blijken van dapperheid, trijdJu t uithouding em1ogen en gee t van

rloo h ning tijd n deze harde dagen . Ik groet onze g liefde doden die we nooit zullen vergeten. Ik ne m deel aan het lijden van onze gewonden en ik \ n hen een poedige genezing toe. Hou moed, het uur an de b vrijding van on geliefde Vaderland is nabij. og een in panning en we zullen het vo lledig h ro erd hebben). De kolonel verwij st o.m. naar de gekwet ten. Deze werden niet zoals vandaag, opgepikt door een helikopter om naar een dege lijk uitgerust ho pitaal te worden gevlogen. Dat een en ander er primitief aan toe ging blijkt bij voorbeeld uit de reglementaire "voiture médicale" (Afb. 7), vandaag ambulance genoemd. In de nacht van diezelfde 12 oktober werd het

Ajh.7 : Een reglementaire "ambulance". (Bron: Documentatiecentrum van het Koninklijk Museum van het leger en de Krijg,\·ge.vchiedenis, Brussel : Verzameling van het Koninklijk lef?ermu.veum, rej EST!!, 718/189)

1 De IC'/.Cr kan de prccic heid n teren : m I 2uur 16 minuten!!! 14 i. sehien v or Wcstkcrkc?

uc J g r afg l t door enheden van de 2dc I g rdi i i e volgende dag ging het een paar dag n uitru t n in Vinkem.

p I kt b r om 17 uur kreeg het regiment het b v l om anderendaag in te chepen om 12.16 uur1 naar rognie ·vandaar begon een dagmars naar Woum n Eip en(?) Vlad lo Praatbos(?) en Gistel waar gekantonneerd werd. Op 1 oktober marcheerde de 11 de divi ie verder naar We tchoke1

\ Bekegem, Zerkegem, Sneilegem, Loppem, teenbrugge. Om 18.30 uur arriveerde de voorpo t in Zerkegem en om 20 uur kreeg het 3de

regiment Jagers bevel er te kantonneren. Op 20 oktober om 6:40 uur, opnieuw: Vooruit, mars! De tocht (dagmars) ging naar Oedelem, bezuiden

leit(?) Ouderdijk, ???, Oostrozebeke, Waarschoot Om 17:30 uur bereikte het 3dc Jagers het kruispunt Ten Dooren Kapelle tussen Cleit(?) en Ouderdijk Daar de bruggen over het kanaa l opgeblazen waren, werd daar gekantonneerd. De dag van 21 oktober werd gebruikt om bepaalde posities in te nemen. De vij and wa zowat overal teruggedrongen tot het afl eidingskanaal. Mocht hij zich op deze linie vastpinnen, dan zou de 11 de divisie pogen door te breken op de meest zwakke plekken. Om 15 uur loste het 3 dc Jagers het sde af dat eerder de spits had gevormd. Het I stc Jagers trok naar Veldekens(?), het 2ctc naar het centrum richting Langestraat en het 3 de

marcheerde zuidwaarts naar Ronsstraat De cavalerie stond in voor de verbinding ten zuiden met de 7cte legerdivi sie. Omstreeks 20 uur hadden alle eenheden hun stellingen ingenomen. Overal werden ze bestookt door v ijandelijk kanongeschut 22 oktober: de 11 de legerdivisie had tot opdracht de weerstandsne ten op de weste lijke oever van het kanaal uit de weg te ruimen. Er werd een operatie op het getouw gezet in samenwerking met de artill erie van de di visie. Bedoeling wa te infiltreren in de vijandelijke weerstand nesten om vervolgens de weste lijk oever te bereiken. Het werd echter een flop . Er stonden immer te e I vijandelijke machinegeweren opge teld in d huiz n en op de riv ieroever. Uiteindelijk kwam het 2ctc Jager het 3 dc

aflo en dat in kantonnement ging naar 0 d lem en dit tot 31 oktober.

November: p l november trok het regiment t n aan al richting

Kruiput Twe compagnie"n van d 1 te bataljon ond r h t b vel van maj or . .M. offi n (.) b v nd n z i h in V< ld k n t rwijl maj r H nry

H m hutt r 2 0 II 2!1 7

Geraardsbergenaars bij de Jagers te Jióet in de Grote Oorlog

met de derde compagnie en met het 2cte bataljon een sector voor zijn rekening nam gelegen tussen een lijn op zowat 150 meter bezuiden Ronsstraat (Ajb.8) en een lijn op 1500 meter benoorden de eerste. Het 3cte bataljon nam stellingen in bij Veldhoek ten zuidwesten van OostwinkeL De aanval werd ingezet met heftig artillerievuur dat

Ajb.8: Een pas gebouwde loopgracht, de "Boyau du co//ègue" in Steens/raat, niet ver van Ronsstraat. (Bron: Documentatiecentrum van het Koninklijk Museum van het leger en de Krijgsgeschiedenis, Brussel: Verzameling van het Konin/dijk legermuseum, ref EST/I, 7 18/21)

als voorbereiding gold, gevolgd door afwisselend spervuur. Het 12cte (arti llerie) dat opgesteld stond op zowat 100 meter van Ronsstraat, vuurde in de 1ichting Waarschoot ter hoogte van Wetstraat. Op het overeengekomen moment stortte het 1 sle bataljon zich in de strijd en poogde via infiltratie veld te winnen. Maar de vijandelijke stellingen leken als niet inneembaar. De beschietingen door onze artillerie hadden weinig effect gemaakt. Het bataljon kon op eigen kracht niet verder. Het bevond zich toen op amper 75 meter van de Duitsers verwijderd. Maar er kon niet worden gedacht aan terug te trekken bij klaarlichte dag. Jammer, want een terugtrekking had een nieuwe artilleriebeschieting mogelijk kunnen maken. Er stond dus niets anders op dan in stelling

De Heemschutter 2003 \ 192 \18

te blijven. Zodra de duisternis viel werd de a:ftocht aangevat doch deze vond plaats onder hevigvijandelijk vuur. Het 2cte bataljon ondervond moeilijkheden ingevolge intens Duits verweer. Desondanks slaagde men erin vooruit te gaan tot zowat 1 00 meter van de vijandelijke stellingen. De Duitsers hielden een heftig spervuur aan. Er kwamen gasmaskers bij te pas en de manschappen werden bovendien van dichtbij beschoten door mitrailleurnesten en door infanteristen die aan de overkant stonden opgesteld. Onze voorste linie nestelde zich in de obuskuilen. Vervolgens gingen de mannen vooruit van obuskuil naar obuskuiL In twee uur tijd werd toch een vijftigtal meter veroverd op de vijand .. . Meer zuidwaarts werd de 6cte compagnie, die zich doorheen de prikkeldraad had weten te worstelen, tot staan gebracht vóór twee versterkte en hevig verdedigde vijandelijke bolwerken. Met veel moeite geraakte men na verloop van enige tijd uiteindelijk toch door de Duitse linie. Om 19.20 uur liet het 2cte bataljon weten dat een korporaal en zes soldaten de dijk hadden bereikt . .. De volgende dag was de dijk helemaal in handen van het 2cte bataljon. Tijdens deze operatie hebben officieren en manschappen op een merkwaardige

· manier blijk gegeven van volharding, dapperheid en koelbloedigheid. Patrouilles signaleerden dat de Duitsers de aftocht hadden geblazen. ( ... ) Ook op 4 november zette het regiment zijn opmars verder ondanks ernstig verzet van de vijand. Op 5 november werd het 3cte Jagers afgelost door het 5cte en 6cte Jagers en ging uitrusten in Waarschoot Daar bevond het zich op 11 november toen de wapenstilstand werd ondertekend. Nadien trok het regiment oostwaarts, vermoedelijk met de militaire blaaskapel (Ajb.9) voorop. Onder­weg werden de manschappen toegejuicht door de bevolking die de vrijheid had herkregen en dit grotendeels dankzij de volharding en de dapperheid van het leger. Op 14 december 1918 bereikte het 3cte Jagers Rheinberg waar het gelast werd met bezettingsopdrachten.

**** Niettegenstaande de oorlog zolang had geduurd en ondanks de vermoeienis, de geleden ontberingen en het vele bloedvergieten werd het einde van de vijandelijkheden toch niet met veel geestdrift ervaren. Het leger had immers het gevoel dat de vijand niet in voldoende mate was afgestraft voor de chending van het (Belgisch) grondgebied, de vernielingen her en der, de moordpartijen en de vele oorten plag rij n waarvan onze landgenoten het lachtoffer war n

ra '1rd b r naar ' bij I J 1 rs 1 Vo 1 in de role Oorlog

.-1 b. 9 : D blo a kap I mn het Jde Jager te loet: fo to genomen in Wull'eringem anno 1915. (Bron: Documentatiecentrum van het Koninklijk [u 11111 mn hetleger en de Krijg geschiedenis. Brussel : Ver:::ameling van het Koninklijk legermuseum, ref B.1.146.1 I /_]< )

tg dur nde ier jaar.

H t de Jager t o t werd ond r cheiden met het choud rlint in d kleur n van de Leopold orde

( .B. 011" d.d. 16 pt mber 1931) en kreeg algend ermeldingen op het vaandel :

Y.:er : deze ermeldi ng werd toegekend aan all e infanterieregimenten (Legerdagorder d.d. 8 mei 191 ~ ) .

Moorslede : deze vermelding herinnert aan de heldhaftige wapenfeiten tijden het ei ndoffen ief in 191 ( Legerdagorder d.d. 14 oktober 19 18). Annverpen : Legerdagorder d.d. 2 1 juni 1930. Beer t-8/oote: Legerdagorder d.d. I 0 ju li 193 1.

GERAA RDSBERGENAA RS15 IN EEN VAN DE REGIMEN TE JAGERS TE VOET' 6

Kla 1899 l R, Arth ur V Ll R, Jacque IT Pierre-Heet r 0 RO K, Fran

R LA OT.

Kla 1901

0 car CHAVATTE, Alfons COLLET, Leon DE BR MAEKER, Gui ll aume DE SCHUYTE EER, Emile PIO , Cesar VA DE BREM.

Klas 1902 Ca emir BLATO , Jul e CAUWELS, Victor CLAUS, Alois DE SMET, Louis-Alfan DE VLAEMINC K, Théophil e MAUDE S, Hubert MOLLEW KEL, Victor VA BRAECKEL, Auguste VIDTS .

Klas 1903 Theophile BROD ELET, Gu raafCOLLIJN ,

mile LEROY, Jean-Bapt iste MOT I AC, Edouard MON IER, Gustaaf PE EWAERT,

harle VA DE PARRE, Gustave VA DER P TTE , François VA DER ROO T.

Klas 1904 Françoi CA 1 R, Cami Jle DUC HA U, Gu taaf

RI Z, Raymond JA OB , Victor L UWERT, Jul e THI PO T, Alfo n V DER POORTE

mile VA DER ZWALM

Kla 1905 Henri D P TTER, Pierre GODIJN Françoi MA KX , Jul e M QUE TIAU.

Kla 1906

mil , Th 'ophil

ct Jeraardsbcrgcnaars w rden hier inw ners bed eld van het huidige craard, bergen- entrum. '' 1emdJ anders vcrmeld zijn de in deze paragraafv rk mende geg vens alk m tig uit het w rkj IJijst d •r , o/clat n en vr{jwil/ig r

van leeraardvher~en dut deeln ' tri -n aan den oorloK, uitgegeven, vcrm edelijk in het b gin van de rl g, d r Drukk rij A. llocbckc, Gerc~ard~bcrgcn. ( I rivébctit).

IJ m ' hutt r 2

Geraardsbergenaars bij de Jagers te voet in de grote oorlog

11 50•).'\tt.û:~t.t·O .t(..V ~ Dtw ~ II!A.v ~&-t.clot.d.v • q~ c;Ul'b.U:(u/ .f.(.c.

.tr., \\-tl Q/:'{û(.tá· 1""' .~a., ei! .1u~ d.c.v l .,_.,.wv 4 ~ ~ de. cVo) I

.r\t t,,f,~"· .hfn"-' -1... ~ &t./ 1L ct ~ tw- ~a.tWw. 9.--

A!•i_'Jo' -41~ «~ Al,. priAw kt :nt. ~ ~-~f s ~oo~~(J, k ~UI.? Alf"~ 1 "~aác::oru' ~. ~ JIJ;

... \4i"··Hhl<~ ~M,rn.a c-oc ~ ~":1-w.»JW ... ~t.VJb· ~ b

.-i . '"'·\~·'(4Î/ ~~ ,. t); .2v., ~ ~~ ~ ""' ... ,.:. ~ 6{:;, 4?tá...,..e;~ ~~CMC7J.e, .41;1-W' J.t/ tw ~&.0 .M. L-\~d 1

~-... d~ .. ot.c...~l~ cl -\.+\t.wÛr.~'V.

Û)..*1~<.J t._, ~.iv 1 .it- ~.J ti(:t.t5UI.M ~ ~ ~ ~ ö• c.t b" .i.a.tJeuM

"j'"': t.~<..t~t AU~f'~~ ..fv.. j$. ~ 4t" -~.

Otv .w· ·~:ti-t" .fMjJ .u~~~ ~ JtLro·~, ._v k_,

..... ~~t··~ '~.·~ J.A.V ~~ "<v «41 k.~ .J a.l.ww~ d ,;ol.Lv'f./ ~ iJt'A(l:(~,VÏU.O f t.c«-0 ~ ~~ .&.c, ua.~ Ju~

"M-U<-?t~~ ~'CU I 0«& ~ ~ ~~ 11 ~ ·~ .. ~ i:t; •JLÜJ:Wtt~~ -1\.0W\/ M'U4Wt/ ei/ ~ ..&, ~C/o) ~ ~ ~iJ.• •. II~Î\nt..r , -~ Ju ~ _!1r,tÓ ~ a.'": .c:i~ • ft. 5 J ~.&.J J&i)u

1 1.-~ tJ)l'" cilli ~ -4MV ~ .ev.w ~ (Û

~i :·.:F•·!t4ttt"' &t" 4'1 ~ ~ ~ i~ ft ~ À-

.H .,;"''<-,,,t.:,.Ag13. . J:~ott-r.t~ ~~· 14-~~ .sJ.L, & ~J & ~ ~ .ba ~ . ~ ... -1, •. ,,;;,:>, .e,. ~'"j ~w".~ .. ,~~ ~" .tv c~.iWw U(w ~J ~ 'Çut . ~ .. .. ·~.:..u.d,tLt,. ~t"u 1~~ .. ~· .A.' .. ~. ~-1M1i l~~

~~4/ d~ . 1"' A~it.~ -ta"' ~u. -p- +'iw .w-t~ JU)C) ~ ...t ·~'W ~ l\~~t..M4~·~ JU t'\oW-~ • .&..a .)L.C.ÛMl4 ~~ J,. ~. ~ ~ ,

tA ,~W'.tû ""I ..U • J ~j; ~~ 4WV ..ev., ,..,.Wtiu~ ~ .ft.o .. ~~ lJlc.. ~

,.:,~o ~u' J ~~UÁ.t ~ thJiw ~ ~ COY"t}(1~ ~~~~ -~ &{~· (' _ 1 • ' ·_k' t • 1 ' A,... 'r .. ~ .... ~...:IL'k. ~ • JV • .)l.t~''Hhtt' A ut ~'(.«.e.c.· o.:.\.~,~~,...,1i.-1 NV·.Il t~ , h",ll}l.·

f I J .I 0 I. 0 .J f1 _ ~o t

. ;-.• ,.v e.t~.Jw" A( ~ 1·~,.., Jl.t.oi 1~r~...o ~~-t.t JLLC~l-· ~ ~i.-t'ltt., . • 1\ • • J ~ IJ • . 1 ... .J)d <\\ ··r .... \.4u. ~~ ~ J.~ ~«bb tC á.: ~ .~4.H.t!- ~ '( el,/L11lll.- ..c

~ .. i~ ._1/.;..t~...._fJ\~. -~giS. i~ &M!tÁ.~~~ ~ ~«M.ittt.ct ~~ MIDI~ ~ ~r.4f. I ,4A~-~~ )'AN 1u -"'1-ot ~ ~.ft.~ JtLy •

Ajb.l 0: De laatste pagina van Historique du 3ième Régiment de Chasseurs à Pi ed. Bron: Ministerie van Landsverdediging, Centrum voor Historische Documentatie, re.f S.J.-Bl/797

De Heemschutter 2003[192[20

(i~:raardsb~:rgenaars bij de .Jagers te voet in de grote oorlog

\':\NDER PUTTEN.

Klas 1'>07 Lt:on BEC(>UE. Alb~:rt COLLIJNS. Julit:n COSIJNS. Arthur DE ROECK. Rcmi FLAMEZ, Julcs RONSE. Lcon STEENIIAUT, Vita! VAN 0.-\~t~tE. llc~tor VANDER EECKEN.

Klas I'>ON François BRODELET, Emilc VAN DER C:\SSEYE.

Klas 1'>0'> Leopold DE LIL. Cyrillc DE SMET, CamiJle MALFROlD, Oscar UYLEBROECK, Theoficl \'ANDER MAELEN. Firmin VAN LIERDE, Os~ar \'AN WAEYENBERG.

Klas 1910 Fernand ANSIAU. Guillaume BATSELIER. Remi CAROES. Arthur CLEMENT, Gustave COBBAERT, Cyrille COLLIJNS, Cyrille DE SMET, François GHISLAIN, Arthur LENOIR. Emiel \1ARGINET, Theodore PAELEMAN, Achille PAUWELS, Arthur PREMEREUR, CamiJle RAMPELBERG, Gustave SAERENS, Richard VAN DER PARREN, Richard VAN OLJDENHAGE, Victor VAN HOORDE.

Klas 1911 Theophile ABE, Aimé DE GRAEVE, Emile HERREGODTS, Prudent MAES, Theophile STEVENS, Victor VANDEN DRIESSCHE, Henri VANDER CASSEYEN, David VA,DERMEULEN, Albert VAN LUL, Alfons VAN \1ALDERGEM.

Klas 1912 Guillaume DE LEYE, Benoit DE VOS, Victor VANDER MAELEN;

Klas 1913 Albert BOETMAN, Guillaume CALLEBAUT, Emile CARTON, Abel COENE, Charles DE CUBBER, Gustave DE LAUW, Cesar DIERICKX, Richard FRANCEUS, AchiJle LIOTTIER, Louis \1ATHIEU, Georges MOULAERT, François ROGIER, Raymond ROMEYNS, Jean-Baptiste STEVENS, Joseph VANDEN BERC111E, Aimé VANDER BEKEN, Leopold VANDER PUTTEN, Oscar GOOSSENS, Cyrille WICIIELEER.

Andere klassen('!) 17

GustaafAPPELMANS, Albert CLEMENT, Albert COENEN, Fidèle DE ROECK, Pieter DE SMET, Picrre LAPAGE, Jean Baptiste MICIIIELS, Leon STEVENS, Oscar STEVENS, Eugène VAN DEN HAESEVELDE, Karel VANDEN NEUKER, Vita! VANDER STRICHT, Benjamin VAN DE ROY en Fcrnand VAN TRIMPONT uit Geraardsbergen­centrum. Denis DE GAUQIER en Prosper VLASSENBROECKuit Idegem. Gustaaf DE POORTER. Arthur DE ROEVE, Victor DE VOS, Julien RAMPELBERG, Lucien VANDER CAM en Kamiel VERBRUGGEN uit Overboelare. Arsène HERREGODTS en Guillaume VANDERSTAPPEN uit Viane-Moerbeke.

Contingents spéciaux Fernand VAN TRIMPONT, e.a.

Deze lijsten zijn zeker niet volledig. Zo ontbreken bij voorbeeld niet alleen diegenen onder de oorlogsvrijwilligers maar vermoedelijk ook dienst­plichtigen van de "Contingents spéciaux"18

, die in een van de regimenten Jagers te Voet hebben gediend.

BELGISCHE ONDERSCHEIDINGEN EN ERETEKENS /'vlET BETREKKING TOT U'O.I. Er zijn meerdere Belgische onderscheidingen en eretekens m.b.t. de oorlog 14-18. Ze wegen echter allemaal niet even zwaar, m.a.w. de criteria voor toekenning zijn heel wat strenger voor de ene dan voor de andere. Zo zijn er onderscheidingen die als het ware iedereen opgespeld kon krijgen, m.a.w. al wie iets (zelfs maar in de verste verte) te maken had gehad met het oorlogsgebeuren. Overigens is een oudstrijder niet noodzakelijk een militair die rechtstreeks bij de oorlog betrokken was geweest: al diegenen die hun legerdienst deden tijdens de periode gaande van de datum van de wapenstilstand ( 11 november 1918) tot de ondertekening van het vredesverdrag van Versailles (28 juni 1919) kregen de status van "oudstrijder", alhoewel ze de frontlinies slechts kenden van horen vertellen en sommigen onder hen misschien zelfs nooit een Duits soldaat hadden gezien ...

I lier volgt, in chronologische volgorde van het jaar waarin ze werden ingesteld, een opsomming van de onderscheidingen en eretekens 14-18. Verder

De gcg'-·vens ondergebracht onder de noemer "Andere klassen(?)" steunen op de lijst van de houders van de I imrkaurt m.a.w. zij die onderscheiden werden met hel Vuurkruis. Over de houders van de Vuurkaart (" "Vuurkruisers"), zie Marc VAN TRIM PONT. o.c., tn De I lecmliChutter, nr. I 35, p.12-14 en nr.l36, p.l3-1 X.

'~ Owr de oorlog.wrijwillîgcrs en de"( 'nntifi).Wflfs .~péciaux", zie M. VAN TRIM J>< )N'C o.c .• in De I lccmsdmttcr. nr.l30. p.9-1 0 en nr. 13 I, p.S-9.

De I leemschutter 2003 lt<J212I

..------------

Geraardsbergenaars bij de Jagers te voet in de grote oorlog

is er een omschrijving van de meest prestigieuze (hierna in vette druk) zoals het Oorlogskruis, de Frontstrepen, de Kwetsuurstrepen en het Vuurkruis met de Vuurkaart 19

•

1915 - Décorations civiques (burgerlijke eretekens) 1914-1 91 5 en 1 914-1 918. - Croix de guerre- Oorlogskruis, 1914-1918

1916 - Les chevrons de front - Frontstrepen - Médaille de la Reine Elisabeth - Medaille van

Koningin Elisabeth

1917 - Médaille commémorative de la campagne

d'Afrique - Insigne et brassarddes mutilés et invalides

de guerre - Kenteken en armband van Oorlogsvenninkte en -invalide

1918 - Les chevrons de Blessures- Kwetsuurstrepen - Médaille de l'Yser- IJzermedaille - Croix de 1 'Y ser - IJzerkruis -Les Fourragères (nestels) - Décoration maritime de guerre

1919 - Médaille du Roi Albert - Medaille van Koning Albert - Médaille Commémorative du Comité National - Médaille de la Victoire- Zegemedaille en Médaille commémorative 1914-1918- Herinneringsmedaille 1914-1820

1920 - Médaille de Liège 1914 - Médaille de la Belgique reconnaissante 1914-18 - Medaille van het dankbare België 1914-18

1921 Insigne des agents belges des Services de Renseignements de la guerre 1914-1 8 - Kenteken van qe Belgische inlichtingendiensten uit de oorlog 1914-18 1922

Croix des Déportés - Kruis van de Weggevoerden

1930 - Médaille du Volontaire Combattant 1914-18 - Medaille van de Oorlogsvrijwilliger 1914-18 - Médaille du Prisonnier Politique 1914-18- Medaille van Politiek Gevangene 1914-18

1932 La Carte du Feu- Vuurkaart

1934 La croix du Feu- Vuurkruis

1935 Médaille commémorative Colaniale 1914-18

Het Oorlogskruis 1914-18 Het Oorlogskruis (Ajb.ll) is ingesteld bij K.B. van 25 oktober 1915. Tijdens de oorlog werd het toegekend voor daden van dapperheid ten overstaan van de vijand. Na de oorlog werd het ook nog verleend aan: a) de oudstrijders die gedurende een vol jaar werkelijk aanwezig zijn geweest in een van de gevechtseenheden, dit zijn de eenheden die recht gaven op de Vuurkaart (zie hierover verder);

Afb.ll: Het Oortagskruis 1914-1918. Het Oortagskruis is ongeveer 40 mm. breed. Het bestaat uit vier takken met rand in reliëf, uitgesneden en eindigend op parelvormige punten. Tussen de takken, twee gekruiste zwaarden. Het kruis is getopt met een be•veegbare koningskroon. Middenin langs de beeldz!jde, een medaillon met een dubbele opgelegde rand waarvan de binnenste gestippeld is. Het veld vertoont het monogram van Koning Albert I onder de vorm van een dubbele letter A. Het Oortagskruis wordt opgehangen aan een moiré-lint van 36 mm. breed dat aan beide randen omboord is met drie verticaal geplaatste groene strepen. (Bron: zie noot 19).

19 H. QUINOT, Recueil illustré des Ordres de Cevalerie en Décorations belges de 1830 à 1963, 5ième édition, Brussel, s.d.­A. Ch. BORNE, Distinctions honor{fiques de la Belgique 1830-1985, Brussel, 1985.

20 De Zegemedaille en de Herinneringsmedaille ( 1914-1918) werden toegekend aan ALLE militairen, gemilitariseerden en gelijkgestelden die ergens tussen I augustus 1914 en !I november 1918 behoord hadden tot het gemobiliseerde leger. (Voor afbeelding en bredere omschrijving van deze twee onderscheidingen, zie desgewenst M. VAN TRIMPONT, o.c., in De Heemschutter,jg.I995, nr.l32, p.7-8.)

De Heemschutter 20031192122

Geraardsbergenaars bij de Jagers te voet in de Grote Oorlog

h) de oudstrijders die houder waren van een kwetsuurstreep ten gevolge van een in een gevechtseenheid opgelopen kwetsuur en die door de bevoegde overheid of commissic ongeschikt zijn henmden voor de dienst; d de oudstr~jders-invaliden (met ten minste 30% im·aliditeit) wegens ziekte, die zes maanden ... gediend hebben bij eenheden welke recht gaven op de Vuurkaart en die geëvacueerd werden wegens een in deze eenheden opgedane ziekte en aanspraak konden rnaken op de wet van 21 juli 1930; d) de oudstrijders krijgsgevangenen of geïnter­neerden die krachtens de wet van 2 juli 1932 een frontstreep hadden bekomen. Er kwam ook een Oorlogskruis "met toegevoegde waarde", namelijk het Oortagskruis met Palm dat werd toegekend wanneer de betrokken militair een vennelding had gekregen op het legerdagorder. Het Oortagskruis met Palm werd ingesteld bij K.B. van 26 februari 1919 "pour honorer d'zme manière tangible les militaires qui au cours des opérations de guerre, ont posé des actes dignes d'être cités en exemple" (Vert.: ten einde op een tastbare manier eer te betonen aan de militairen wier optreden tijdens oortagsoperaties tot voorbeeld kan worden gesteld). Ook de militairen die stierven aan verwondingen toegebracht door de vijand werden er postuum mee onderscheiden. En krachtens beschikkingen van latere datum kon aan hen die onderscheiden waren met het "gewone" Oorlogskruis, toestemming worden verleend ook de bronzen palm te dragen "s 'ils avaient fait preuve de courage et de dévouement au cours d'une longue présence au front" (Vert.: op voorwaarde blijk te hebben gegeven van moed en toewijding gedurende een lange dienst in de frontlinies).

Frontstrepen Geleidelijk deed de noodzaak zich gelden om de bestaande breuklijn tussen de militairen die echt het oorlogsgevaar hadden meegemaakt en de anderen die een taak hadden achter de linies, daadwerkelijk te differentiëren. Deze bekommernis kreeg gestalte bij de publicatie van het K.B. van 24 juni 1916 dat tot doel had "de distinguer équitahlement les militaires qui depuis Ie déhut des hostilités exposent couramment leur vie dans la zone des tranchées du front" (Vert.: ten einde op een billijke manier die militairen te onderscheiden die sinds het begin van de vijandelijkheden dagelijks hun leven

21 Journal M ilitairc ( Jflicicl, 1.32, 191 ~. dl. I, p.M. 14 Dergelijk dispensarium hcvond zich achter de linies.

riskeerden in de loopgrachten van de frontlinies). In het begin werd de eerste frontstreep pas na achttien maanden werkelijke aanwezigheid in de frontlinies toegekend. Bij K.B. van 20 januari 1917 werden de voorwaarden ietwat versoepeld althans wat de tijdspanne betreft; de 18 maanden waarvan zo­even sprake werden inderdaad teruggebracht tot twaalf maanden. Vervolgens werd een bijkomende frontstreep toegekend voor elke bijkomende periode van zes maanden. Er konden dus, in het "optimale" geval, maximaal acht frontstrepen worden verworven. Ten slotte werd door de wet van 20 augustus een rente verbonden aan de toegekende frontstrepen.

Kwets u u rstrcpen Dit ereteken werd op het einde van de vijandelijk­heden ingesteld, namelijk bij K.B. van 21 april 1918. Met dit ereteken wou men de militairen on­derscheiden die door toedoen van de vijand een oortagskwetsuur hadden opgelopen. Over de aard en de ernst van de kwetsuur mocht niet de minste twijfel bestaan; daarom de circulaire van 13 juni 191821

, waarin is gepreciseerd : "Ma is i! faut qu 'i/ y ait blessure, au sens réel du mot, c 'est-à-dire une lésion qui nécessite I 'évacuation au moins sur une formation sanitaire divisionnair€?1

. D 'azl!re part la blessure doit, pour donner droit au chevron, êtrefaite par /'ennemi, (. .. ). llfaut en outre, GZL\ termes mêmes de I 'A.R. du 21 avril 1918, qu 'el/es proviennent bien d'une action de guerre et qu 'el/es soient bien dues au .fàit de I 'ennemi ». (Vertaling: Maar er dient sprake te zijn van een kwetsuur in de zuivere betekenis van het woord, d.w.z. een verwonding die de overbrenging naareen dispensarium van de legerdivisie noodzakelijk heeft gemaakt. Overigens dient de kwetsuur, om recht geven op een kwetsuurstreep, te zijn aangebracht door de vijand, ( ... ). Bovendien dient ze, krachtens de beschikkingen van het K. B. van 21 april 1918, wel degelijk het gevolg te zijn van een oorlogsfeit en veroorzaakt te zijn door een vijandelijk actie.)

De Vuurkaart en het Vuurkruis De Vuurkaart is een "eeredocument" (vanaf 1934 een brevet), ingesteld hij K.B. van 14 mei 1932. De instelling van dit ereteken werd als volgt gemotiveerd door L. Dens, de toenmalige minister van Landsverdediging: "De henaming 'str[jder' is zonder onderscheid toegepast geworden op allen die hel land hehhen gediend door eene

I )c I leemschutter 2003 !192!23

Geraardsbergenaars bij de Jagers te voet in de Grote Oorlog

aanwezigheid bij het Leger tijdens de periode van 4 augustus 1914 tot 11 november 1918. In wetteksten werd er herhaaldelijk een verschil gemaakt tusschen die gemobiliseerden. Welnu, een zeer groot aantal oudstrijders, die tot vijf en dertig maand aanwezigheid tellen in eene eenheid welke door het vuur en de beweging in rechtstreekse aanraking met de vijand was, hebben enkel de Zege- en Herinneringsmedaille van de Oorlog 1914-1918 bekomen en zijn aldus verloren in de massa gemobUseerden zonder dat er iets hen onderscheidt van diegenen die hunnen plicht in het achtergebied hebben volbracht, doch die slechts enkele dagen werkelijken dienst hebben gedaan tusschen 4 augustus 1914 en 11 november 1918. Die vaststelling heeft Uwe Majesteit er toe gebracht toe te stemmen in het invoeren van een speciale kaart, uitsluitend bestemd voor die keurlingen voor wie het doodsgevaar dagelijksch brood was. ( .. .)". Voor het bekomen van de Vuurkaart golden volgende voorwaarden: 1. Ten minste 12 maanden werkelijke aanwezigheid

aan het front en meer bepaald werkelijke dienst tussen 4 augustus 1914 en 11 november 1918 bij een van de eenheden vermeld in het K.B. nr.1273 van 13 mei 1936.

2. Ten minste 9 maanden voor: a) de militairen uit de voornoemde eenheden, die

deelgenomen hebben aan ten minste één van de periodes uit volgende operaties: - Slag aan de IJzer, van 4 augustus tot 3 1

oktober 1914. - Bevrijdingsoffensief, van 28 september tot

11 november 1918. b) de militairen uit de voornoemde eenheden,

die eervol gevangen genomen zijn tijdens de krijgsverrichtingen en die, na uit een gevangenschap te zijn ontsnapt, zich terug bij het leger hebben vervoegd.

3. Geen voorwaarde van tijd voor de militairen uit de voornoemde eenheden, die moesten worden geëvacueerd wegens tegenover de vijand opgelopen verwondingen en die bij het verlaten van het hospitaal ongeschikt werden bevonden voor de dienst ingevolge hun verwondingen.

Het Vuurkruis (Afb.12) is een onderscheiding die werd ingesteld bij K.B. van 6 februari 1934. Zij kon alleen maar worden toegekend aan houders van de Vuurkaart.

23 Is de datum van 11 juli, ja dan neen een toeval ?

De Heemschutter 20031192124

..

VOORZIJDE

Ajb.12 : Het Vuurkruis. De medaille van het Vuurkruis is in patina-brons. Ze bestaat aan weerszijden uit een bijgewerkt kruis waarvan de paal 47 mm. hoog is en 19 mm. breed, met een brede rand en een verticaal gearceerd middendeel. Het bovenste gedeelte is ietwat langer gemaakt en heeft een rechthoekige opening voor het lint. De totale hoogte bedraagt 52 mm. De dwarsbalk is 41 mm. lang en 23 mm. breed, met een brede rand en een horizontaal gearceerd middendeel. Langs de beeldzijde : een plaat van 36 bij 28 mm., geplaatst bovenop het kruis en aan de twee randen omzoomd met een slinger vruchtendragende laurierbladeren. Het veld geeft een gezicht op een slagveld, met onderaan op de voorgrond een helm met stormband, die geplaatst is op een bajonet. Dit ensemble is neergezet op een verwoest landschap met in de linker bovenhoek een veldkanon in stelling. In de rechter bovenhoek verdrijft een stralende zon een wolk naar links. Langs de ommezijde : een plaat van eveneens 36 bij 28 mm., geplaatst bovenop het kruis en gezoomd met een rand. Op het veld ligt, van de linker benedenhoek gaande naar de rechter bovenhoek, een tak vruchtendragende laurierbladeren die middendoor, op twee regels, de- Latijnse inscriptie draagt "SALUS PATRIAEISUPREMA LEX" (wat staat voor "het heil van het vaderland is het hoogste gebod"). In de linker bovenhoek bevindt zich een kleine koningskroon van waaruit neerwaartse stralen te voorschijn komen. Beneden, in de rechter hoek, staan in twee regels de jaartallen 1914-1918. En linksonder, aan de punt van de tak, de naam van de graveerder (A. Rombaut). Het lint is 38 mm. breed (een rood veld met in lazuur (= blauw) drie verticale banden van 4 mm. breed, waarvan een op I mm. afstand van elke band evenals de derde middenin.

Het Vuurkruis is, naast het Oorlogskruis, ontegensprekelijk de waardevolste en de meest authentieke militaire onderscheiding uit de oorlog 1914-18. Bij K.B. van 11 juli23 1936 werd het Vuurkruis symbolisch toegekend aan de Onbekende Soldaat. Met deze beslissing bevestigde de Overheid de plaats welke ze het Vuurkruis toekende, namelijk aan de top van de lijst van onderscheidingen uit W.O.I. Of zou dit een foutieve interpretatie zijn?

-------·--------- --