Kenmerk 2Het ontstaan van landbouw en

landbouwsamenlevingen Les 1: Ontstaan van de landbouw(-samenleving)

De tijd van Tijd van jagers en boeren – 9.000.000 – 3000 VC

Middelen van bestaan veranderen

• Adaptatie is het sleutelwoord• Van j/v gaat men geleidelijk over op een andere

wijze van bestaan*– De landbouw

• Wat verstaan we hier onder?• Domesticatie van plant én dier!• Hoe/waarom of waardoor, wanneer en waar?

• Overigens wil de verschuiving van j/v naar landbouw niet zeggen dat j/v verdwijnt, maar het is niet meer het voornaamste middel van bestaan

H1:§ 2: p 13-15

Overgang van j/v op landbouw• Hoe/waarom of waardoor?

– Noodzaak• Verandering klimaat (bv. Egypte)• Competitie tussen groepen

– Toeval• Graanteelt in Klein-Azië

– Bewuste keuze• Afkijken voordeel bij andere groepen

Overgang van j/v op landbouw• wanneer en waar?

– Oudste zekere sporen van akkerbouw zijn gevonden in Palestina en Syrië en stammen uit het 9e millennium VC (dus ca 11.000 jaar geleden)

– Oudste zekere sporen van domestica van dieren zijn gevonden in Iran. Het schaap en geit werden daar ca. 7500 VC al gehouden. Domestica van de wolf vond ca. 10.000 VC plaats

Sedentaire samenlevingen

• Landbouw vraagt om (semi-) permanente vestiging van groepen– Sedentaire samenlevingen ontstaan hierdoor– Echter, er is nog een route naar sedentair worden van

groepen• Vissers langs de kust en/of aan visrijke rivieren

Rivierdalculturen

harappa

Soemerië

Sedentaire samenlevingen

• Een akkerbouwer moet bij zijn land blijven• Het samenleven verandert door de nieuwe wijze van

bestaan• Het egalitaire van de j/v groep verdwijnt door de

verschillende nieuwe werkzaamheden

Belangrijkste akkerbouwgereedschappen

uitvindingaardewerk

“uitvinding” Hak, ploeg en sikkel