Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90...

47
Geopoli’ek en energie (olie en gas) Coby van der Linde 22 september 2014

Transcript of Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90...

Page 1: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Geopoli'ek  en  energie  (olie  en  gas)  

Coby  van  der  Linde  22  september  2014  

Page 2: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Plan  

•  Ontwikkelingen  wereld  vraag  en  aanbod  energie  

•  Olie  en  gas  markten  •  Europese  energievoorziening  

Page 3: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

•  Energie  en  economische  groei  ontkoppelt  langzaam  (lagere  energie  intensiteit  van  de  economische  groei)  

Source:  BP  

Dominan'e  van  fossiele  brandstoffen  blij4  maar  groei  hernieuwbaren  grootsts  

Page 4: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Source:  ExxonMobil  2030  Energy  Outlook  

Wereld  energy  mix  wordt  diverser  en  totale  vraag  groeit  

Page 5: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Source:  ExxonMobil  

•  Wereldeconomie  verdubbelt  tot  2040;  GDP/capita  +  80%  •  OECD  vs  non-­‐OECD:  verschillende  groeipaden  •  Wereldvraag  energie  groeit  met  35%  …  

Wereldenergievraag  is  een  verhaal  van  twee  werelden  

Page 6: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Motor  van  energievraag  is  Azië;  kolen,  olie  en  gas  

Primary  energy  demand,  2035  (Mtoe)  

China  belangrijke  motor  van  energievraag  tot  2020s,  daarna  India  

4%  

65%  

10%  

8%  

8%  5%  

OECD  

Non-­‐OECD  Asia  

Middle  East  

Africa  

La'n    America  

Eurasia  

Share  of  global  growth  2012-­‐2035  

480  

Brazil   1  540  

India  

1  000   Southeast  Asia  

4  060  

China  

1  030  

Africa  

2  240  United  States   440  

Japan  1  710  

Europe  1  370  

Eurasia  

1  050  Middle  East  

Page 7: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 8: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Primaire  energieconsump'e  EU:  Olieconsump'e  vooral  voor  transportsector;  gas  voor  verwarming,  industrie  en  elektriciteit;  kolen,  nucleair  en  hernieuwbaren  vooral  opwekking  elektriciteit  

Page 9: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 10: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 11: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Verschillende  fossiele  energie  grondstoffen  •  Groei  van  de  vraag  wordt  niet  belemmerd  door  gebrek  aan  bewezen  reserves  tot  

2035  en  verder  maar  aanzienlijke  investeringen  nodig  

Total  remaining  recoverable  resources  Proven  reserves  Cumula've  produc'on  to  date  

Coal   Natural  gas   Oil  

3  050  years  

233  years  178  years    

142  years  

61  years   54  years  

IEA  WEO  2013  

Page 12: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 13: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Aandeel  OPEC  in  (conven'onele)  oliereserves  groot  

Page 14: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

0   50   100   150   200   250   300  

Saudi  Arabia  Canada  

Iran  Iraq  

Kuwait  UAE  

Venezuela  Russia  Libya  

Nigeria  Kazakhstan  

United  States  China  Qatar  Algeria  Brazil  Mexico  Angola  

Azerbaijan  Norway  

Bn  barrels  

Inaccessible  Restricted  Accessible  

•  Meeste  olie  en  gas  reserves  alleen  toegankelijk  voor  NOCs  

Maar  beperkte  toegang  reserves  voor  IOCs….  

Source:  IEA  

Page 15: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

‘Technological  Barrels’  Keep  Expanding  Supply  Pool  

Ultra  Deepwater:  GoM,  W  Afr,  Brazil  

Arc'c:  Russia,  US,  Norway  

Tar  Sands:  Canada,  Venezuela  

Shale:  US,  Russia,  China  

Page 16: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Maar  kosten  nemen  toe  ….  

•  New  supplies  of  fossil  fuels  costlier  and  riskier  to  develop  •  Rising  capital  intensity  of  fron'er  projects  (capex/barrel)  •  2000-­‐2012:  capex  rose  more  than  five-­‐fold  

Sources:  IEA,  Barclays,  Carbon  Tracker  

Page 17: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

S'jging  jaarlijkse  Amerikaanse  olieproduc'e  bijna  grootste  in  de  geschiedenis  

Source:  BP  

Page 18: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Groei  VS  olie  produc'e  en  onderbrekingen  ROW  

Groei  produc'e  VS  compenseert  onderbrekingen  elders;  verschuivingen  in  stromen  wereldmarkt  

Page 19: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Maar  onderbrekingen  produc'e  2011-­‐2014  in  OPEC  landen  ook  aanzienlijk  

EIA  

Page 20: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Olievraag  groeit  in  non-­‐OECD-­‐landen  

Page 21: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 22: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Fiscal  needs  of  key  producing  countries  keep  pressure  on  oil  prices  

•  Breakeven  costs,  budget  breakeven  and  commercially  aerac've  prices  for  current  oil  produc'on  for  selected  producers,  mid-­‐2011  

•  Middle  East  oil  resources  remain  the  cheapest,  although  cost  pressures  are  increasing  even  there  &  governments  need  ever  higher  prices  to  meet  their  public  spending  needs  

Budget  breakeven  

Commercially  aerac've  

Breakeven  produc'on  cost  

Qatar  

Kuwait  

Saudi  Arabia  

UAE   Lib

ya  

Russia  

Venezuela  

Angola  

Algeria  

Iraq   Nigeria  

Ecuador  

Iran  

Super  majors  

0  

20  

40  

60  

80  

100  

120  

0   5   10   15   20   25   30   35   40   45   0  Oil  produc'on  (mb/d)  

Dollars  per  barrel  

5   10  

Source:  IEA  WEO  2011  

Page 23: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Gescha`e  ruwe  olie  export  in  2018  en  invloed  op  groei  2012  –  2018  voor  belangrijkste  routes  

Source:  IEA  

•  Groei  andel  ruwe  olie  vooral  Midden-­‐Oosten-­‐Azie;  Americas  onajankelijk?  •  Energierela'es  volgen  handel  in  olie  •  Verdere  daling  verwacht  vraag  Europa  

Page 24: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Aandeel  Rusland  in  EU  olie-­‐importen  sinds  1990  fors  toegenomen  

Page 25: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Gas  

Page 26: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Gasmarkten  verschillen  enorm  Natural  gas  demand  &  produc'on  growth  in  selected  regions,  2005-­‐2012  

bcm  

Russia  

China  

Qatar  

Rest  of  Middle  East  

United  States  

Prod

uc'o

n  

-­‐60   -­‐30   0   30   60   90   120   150   180  

European  Union  

Japan  and  Korea  

China  

United  States  

Middle  East  

Deman

d  

bcm  -­‐60   -­‐30   0   30   60   90   120   150   180  

Page 27: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Amerikaanse  gasproduc'e  (1990  –  2040)  

Source:  EIA  (2014)  

Page 28: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Schaliepoten'e  in  de  wereld  

•  Grote  basins  in  Russia,  China,  Argen'na,  Poland,  South  Africa  maar  herhaling  expansie  zoals  in  VS  niet  waarschijnlijk  

Page 29: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Wereld  aardgasprijzen  

Asia  

US  

Europe  

Schalieproduc'e  van  VS  heen  aanzienlijke  prijsverschillen  veroorzaakt  Vooruitzicht:  prijzen  in  VS  wat  omhoog  met  groeiende  vraag  VS  en  exporten  maar  structureel  verschil  blijn  met  prijzen  Europa  en  Azië  

Source:  BP  (2014)  

Page 30: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Implica'ons  of  Structurally  Low  Gas  Price  Outlook  

Return  of  energy  intensive  industries  to  US  

Displacement  of  coal  by  gas  in  power  genera'on,  lower  US  emissions  

Drive  to  export  gas  (LNG)  in  order  to  connect  with  global  prices    

Page 31: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Indica'e  van  des'na'e  van  Amerikaans  LNG  exporten  op  basis  van  prijsverschillen  

Average  import  price  

Liquefac'on,  shipping  &  regasifica'on  

United  States  price  3  

6  

9  

12  

15  

18  

To  Asia  

$/MBtu  

3  

6  

9  

12  

To  Europe  

$/MBtu  

Page 32: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Residen'al:  157  bcm    35%  

Industry:  148  bcm    33%  

Power:  130  bcm  29%  

Other  (*)  :  15  bcm  3%  

EU  gas  demand  by  sector    

Source:  Eurogas  2011  (*)  includes  CNG  and  LNG  bunkering  (for  the  future)  

EU  gas  demand  (2011)  

•  450  bcm  =  approx  24%  of  Primary  Energy  Demand      •  Varies  per  country  from  >40%  to  10%    

Page 33: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

EU  gas  aanbod  (2011)  

Indigenous:    155  bcm  33%  

Pipeline:    232  bcm  50%  

LNG:    77  bcm  17%  

EU  indigenous  produc'on  and  import  (incl  Norway)  

Imports:    309  bcm  67%  

Source:  Eurogas  

•  Gas  supplied  to  the  EU  markets  in  2011:  464  bcm  

Page 34: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Bcm/yr  

0  

300  

2000   2005   2010   2015   2020   2025   2030  Europe   EU  (excl.  Norway)   Netherlands  

Source : GasTerra

Dalend  binnenlands  gasaanbod  in  EU  

200  

100  

Page 35: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Nederlandse  energiemix  gedomineerd  door  olie  en  gas  (Roeerdam/Amsterdam  en  ‘Groningen’)  

Page 36: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

NL  produc'e  

0102030405060708090

100

1963

1967

1971

1975

1979

1983

1987

1991

1995

1999

2003

2007

2011

2015

2019

2023

2027

2031

milj

ard

m3

(GE)

Kleine velden & Groningen volumes

Kleine Velden

Groningen

0102030405060708090

1963

1967

1971

1975

1979

1983

1987

1991

1995

1999

2003

2007

2011

2015

2019

2023

2027

2031

2035

milja

rd m

3 (G

E)

Jaarlijkse Groningen volumes

Productietoenameafgelopen  10  jaar

Page 37: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

37  

Europees  gasaanbod:  voldoende  importcapaciteit  

Page 38: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

EU  Importajankelijkheid  gas  

Page 39: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Herkomst  olie  en  gasimporten  EU  

Page 40: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023
Page 41: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Voldoende gasificatie terminals in EU

Existing Under construction Planned

Sines

Huelva

Bilbao

Cartagena

Sagunto Barcelona

Montoir

Fos-Tonkin Panigaglia

Isle-of- Grain

Trieste

Brindisi Marmara

Aliaga (Izmir)

Revithoussa

Teesside

Porto Empedocle

Gioia Tauro

Le verdon

Fos-Cavaou

El Ferrol El Musel Krk

Taranto

Wilhemshaven Canvey Island

Le havre Dunkerque

Rosignano

Dragon South Hook

Rovigo

LNG Terminals

Zeebrugge

Livorno

Swinoujscie

Gate

Page 42: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Maar  LNG  sinds  2011  vooral  naar  Azia'sche  markt  

Page 43: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Source:  CIEP  

Nieuwe  stromen,  nieuwe  rela'es:  belang  van  Regionale  Gas  Markten  

Page 44: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

VS  heen  energietransforma'e  ondergaan  

Page 45: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Different  trends  in  oil  &  gas  import  dependency  Import  dependency  of  oil  and  gas  growing  except  for  the  US  

Net  oil  &  gas  import  dependency  in  selected  countries    

0%  

20%  

40%  

60%  

80%  

100%  

20%   40%   60%   80%   100%  Oil  imports  

Gas  Imports  

United  States  

China  India  

European  Union  

Japan  2010  2035  

20%  Gas  Exports  

IEA  WEO  2012  

Page 46: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

IEA/WEO:  Olie-­‐  en  gasimporteurs  en  exporteurs  

Energiehandel  groeit  voor  alle  brandstoffen  

-­‐100%  

-­‐80%  

-­‐60%  

-­‐40%  

-­‐20%  

0%  

20%  

40%  

60%  

80%  

100%  

-­‐100%   -­‐80%   -­‐60%   -­‐40%   -­‐20%   0%   20%   40%   60%   80%   100%  Oil  

Gas  

United  States    

China  India  

European  Union  

Japan  and  Korea  

S o u t h e a s t  Asia  

2035  

Brazil  

Middle  East    

Russia  

Caspian   Africa   Indonesia  

Net  gas  exporter,  net  oil  importer  

Net  gas  and    oil  importer  

Net  gas  and    oil  exporter  

Net  gas  importer,    net  oil  exporter  

2011  

Page 47: Geopoli’ek)en)energie)(olie)en)gas)) · 2014-09-26 · NL)produce 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019 2023

Conclusies  

•  Europa  heen  een  sterke  energierela'e  met  Rusland  opgebouwd  na  eerste  Golfoorlog,  uiteenvallen  Sovjetunie,  groei  van  Azië.  Opnieuw  diversifiëren  kost  'jd  (en  is  duurder  door  concurren'e  met  Azië)  

•  Nederland  neeo  gas-­‐exporteur  en  heen  exportgerichte  olieverwerkende  industrie  (Groningen,  Roeerdam/Amsterdam)  


Flesje Gazeuse Al in 1963 Leeg

Flesje Gazeuse Al in 1963 Leeg

Zuidema et al., 1967.pdf

Zuidema et al., 1967.pdf

1963 - Nummer 46 - mei 1963

1963 - Nummer 46 - mei 1963

1963-1964 - r W

1963-1964 - r W

J Rouwbrieve - Brugsebuurten...Frans, Edmond 1897 1967 Tielt Bidprentjes Frans,Edmond 1897 1967 Tielt Bidprentjes Georges 1906 1977 Ieper Bidprentjes Georges 1903 1986 Seenvoorde Bidprentjes

J Rouwbrieve - Brugsebuurten...Frans, Edmond 1897 1967 Tielt Bidprentjes Frans,Edmond 1897 1967 Tielt Bidprentjes Georges 1906 1977 Ieper Bidprentjes Georges 1903 1986 Seenvoorde Bidprentjes

Orgaanboekje 1967

Orgaanboekje 1967

OHSUMI PRODUCE Ll l 'JSFH ï105-0004 2-12-5 TEL …OHSUMI PRODUCE Ll_l 'JSFH ï105-0004 2-12-5 TEL-.03-3519-7007 FAX. .03-3519-7050 E-mail...info@alteliebetokyo.com : E-Mail...oap2000

OHSUMI PRODUCE Ll l 'JSFH ï105-0004 2-12-5 TEL …OHSUMI PRODUCE Ll_l 'JSFH ï105-0004 2-12-5 TEL-.03-3519-7007 FAX. .03-3519-7050 [email protected] : E-Mail...oap2000

Zitting 1966-1967 - 8800 /3 · zitting 1966-1967 - 8800 /3 rijksbegroting voor het dienstjaar 1967 hoofdstuk viii onderwijs en wetenschappen bijlage vi van de memorie van toelichting

Zitting 1966-1967 - 8800 /3 · zitting 1966-1967 - 8800 /3 rijksbegroting voor het dienstjaar 1967 hoofdstuk viii onderwijs en wetenschappen bijlage vi van de memorie van toelichting

PE - 1967-01

PE - 1967-01

Victor Hugo - FotoArchiefDienstfotoarchiefdienst.nl/.../uploads/2015/03/victorhugo.pdfVictor Hugo rond 1960 1967 In 1967 werd het 100-jarig bestaan van 'Victor Hugo' op feestelijke

Victor Hugo - FotoArchiefDienstfotoarchiefdienst.nl/.../uploads/2015/03/victorhugo.pdfVictor Hugo rond 1960 1967 In 1967 werd het 100-jarig bestaan van 'Victor Hugo' op feestelijke

1967 05 Katholiek Bouwblad

1967 05 Katholiek Bouwblad

Auschwitz Bulletin, 1963, nr. 01 Januari

Auschwitz Bulletin, 1963, nr. 01 Januari

1963 - Nummer 45 - maart 1963

1963 - Nummer 45 - maart 1963

1967 – Six Day Ware53d1b1d465276a97c77-212f69e9216d64a5b16a18ad2c798884.r8.… · 1967-1970 – “War of Attrition” 350+ Israeli solider deaths; 10,000+ Egyptian soldier and

1967 – Six Day Ware53d1b1d465276a97c77-212f69e9216d64a5b16a18ad2c798884.r8.… · 1967-1970 – “War of Attrition” 350+ Israeli solider deaths; 10,000+ Egyptian soldier and

doc 2 3-64 canada report pages 49-59nsarchive.gwu.edu/nukevault/ebb432/docs/doc wm 2 3... · A ril 1963, Malor.GenerRl Moishe Dayan, the Israeli Mi certainly intends to produce atomic

doc 2 3-64 canada report pages 49-59nsarchive.gwu.edu/nukevault/ebb432/docs/doc wm 2 3... · A ril 1963, Malor.GenerRl Moishe Dayan, the Israeli Mi certainly intends to produce atomic

De Reclam 32ee jaargang no 23 - dinsdag 4 juni 1963 1963...De Reclam 32ee jaargang no 23 - dinsdag 4 juni 1963 Nieuws- en advertentieblad voor Hengelo-Gld, Keijenburg Velswijk-Zelhem,

De Reclam 32ee jaargang no 23 - dinsdag 4 juni 1963 1963...De Reclam 32ee jaargang no 23 - dinsdag 4 juni 1963 Nieuws- en advertentieblad voor Hengelo-Gld, Keijenburg Velswijk-Zelhem,

Nietzsche Cahiers de Royaumont 1967

Nietzsche Cahiers de Royaumont 1967

Catalogus woonmeubelen 1963

Catalogus woonmeubelen 1963

1963 - Nummer 48 - december 1963

1963 - Nummer 48 - december 1963

Licklider Televistas Carnegie 1967

Licklider Televistas Carnegie 1967