geonieuws - mineralogie.be · Ook al is de identiteit van de door U meegebrachte stenen bekend ....

geonieuwsmaandblad van d e

mineralogische kring antwerpen vzw16(5), mei 199 1

.ep00ec re e',ec'

de

mineralogische kring antwerpen vzw

Oprichtinslsdatum

11 mei 1963

Statuten : nr . 9925 . B .S . 17 11 77Zetel : ❑mmeganckstraat 26 . Antwerpen

BTW-nummer : 687 082 474Wettelijk depot : Kon . Bib . Belgie Bil 334 3Verschijningsdata

: maandelijks . behalve in juli en augustus .Redakteur en verantwoordelijke uitgever

H . DILLEN . Hoornstraat 15 . B-9170 Sint-Gillis-Waas .

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk . fotokopie .mikrafilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever .

Betalinge nBelgie

kontribulie .

HBK-rekening 880-1909401-0 3andere betalingen

HSK-rekening 880-1909401-03 of postrekening 000-1155095-19 .Nederland :

alle betalingen

girorekening (NL) 51 91 10 (betalingen in gulden) .Al deze rekeningen staan op naam van M .K .A v .z .w . . Marialei 43 . B-2900 Schoten .

NUTTIGE ADRESSE N

*

BENDER H . . Pieter Van den Bemdenlaan 107. B-2650 Edegem . Tel . 03/440 89 87 .Bestuurder . sekretaris .

* BENDER P . . Pieter Van den Bemdenlaan 107 . B-2650 Edegem . Tel . 03/440 89 87 .Mineraal van de maand . technische realisatie Geonieuws .

*

CORNELIS G . . Schijfstraat 81 . B-2020 Antwerpen. Tel . 03/238 62 62 .Jeugdwerking .

*

DILLEN H . . Doornstraat 15 . B-9170 Sint-Gillis-Waas . Tel 03!770 60 07 .Redakteur Geonieuws .

*

JENSEN J . . Petrus Delenstraat 3 . 8-2390 Westmalle Tel . 03/311 73 47 .Bestuurder . vindplaatsenkartoteek .

*

LOYENS R . . Noorderveld 15 . 2128 Sint-Job-in-'t-Goor/Brecht . Tel. 03/663 23 8 6Uitleendienst . werkgroep fluorescentie .

*

MAERTENS J . . Koeisteerthofdreef 60 . B-2640 Mortsel . Tel . 03/455 88 78 .Ekskursies . werkgroep inforrnatika .

*

OP DE BEECK E . . Curielaan 22, bus 6 . B-2900 Schoten . Tel . 03/658 54 34 .Vergaderingen RVB .

* PAUWELS M . . Baskouter 70 . B-2070 Burcht . Tel . 03/253 13 79 .Samenaankoop .

*

ROGIEST G . . Prins Kavellei 86 . B-2930 Brasschaat Tel . 03/652 02 32 .Bestuurder, public relations .

*

SCHUYBROECK E . . Karel de Vle straat 11 . B-2030 Antwerpen. Tel . 03/542 40 87 .Bibliotekaris .

*

TAMBUYSER J . . Jan Samijnlaan 37 . B-2100 Deurne Tel . 03/325 03 93 .Determinatiedienst .

*

TAMBUYSER P . . Surmerhuizerweg 23 . NL-1744 JB Eenigenburg . Tel . 00/31/2269/4231 .Werkgroep edelsteenkunde .

*

VAN GOETHEM L . Boterlaarbaan 225 . B-2100 Deurne . Tel . 03/321 50 60 .Werkgroepen . opvang nieuwe leden, kulturele raden, public relations .

* VAN HEE P . . Marialei 43 . B-2900 Schoten . Tel . 03/645 29 14 .Bestuurder, voorzitter, kodrdinator beurzen en tentoonstellingen .

*

VAN HEE-SCHOENMAEKERS A . . Marialei 43 . B-2900 Schoten . Tel . 03/645 29 14 .Penningmeesteres .

*

VAN TICHELEN W . . Robert Malsstraat 19 . B-2018 Antwerpen. Tel . 03/237 58 18 .Mede-bibliotekaris . dokumentatiedienst .

*

VERCAMMEN A . . Palmanshoevestraat 21 . B-2610 Wilrijk . Tel . 03/827 32 11 .Bestuurder . ondervoorzitter. exposantenadministratie

Minerant .*

VERCAMMEN K . . Langemarkstraat 42. B-2600 Berohem . Tel 03/230 08 22 .Ledenadministratie .

minerant '9 1

1 fidebeurs en tentoonstellin g

mineralen - schelpen - fossiele n

op 4 en 5 mei 199 1van 10 tot 18 uu r

in de handelsbeursaan de meir te Antwerpen

toegang grati s

allen daarheen !

een primeur voor minerant !! !de eerste vergadering van de

FLUORESCENT MINERAL SOCIETY(EUROPE )

vindt plaats tijdens MINERANT 9 1

meer informatie hierover vindt U verder in dit numme r

Zoals gewoonlijk is er in me i

géén maandelijkse vergaderin g

Titelpagina de FOGO-vulkaankegel (Kaapverdische Eilanden) (2929 m )gezien vanuit de hoogvlakte binnen de caldeira (1700 m). Op devoorgrond de lavastromen van de eruptie van 1951 . Foto L . Va nGoethe«? Zie artikel in dit nummer .

mka - kalender

Vrijdag 3 mei 199 1

Opbouwwerkzaamheden voor Minerant 91 . U bent méér dan welkom vanaf 9 tot zowat 19 uur .

Zaterdag 4 mei 199 1

Om 14 h wordt de eerste algemene vergadering van de "Fluorescent Minera! Society (Europe) "gehouden tijdens Minerant 91 in de Handelsbeurs, Meir, Antwerpen . In de late namiddag word teen bezoek gebracht aan een verzameling van fluorescerende mineralen . Voor meer informati ekan U terecht bij de heer Richard LOYENS, Noorderveld 15 te B-2960 SINT-JOB (BRECHT) .


Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde in het lokaal Ommeganckstraat 26 teAntwerpen, van 9.30 tot 12 h .Onderwerp : praktikum .

Na een paar vergaderingen de spreker te hebben moeten aanhoren komen jullie nu zelf weer i naktie . De bedoeling is om op deze vergadering door U zelf meegebrachte stenen te onderzoeken .Ook al is de identiteit van de door U meegebrachte stenen bekend . dan loont het toch de moeiteom hen eens grondig door te meten .Deze vergadering is een uitstekende gelegenheid om weer even te oefenen met de polariskoop .de refraktometer en de spektroskoop. Gelieve mee te brengen : schrijfgerief . loupe, pincet . eenhandboek dat nuttig kan zijn bij het determineren, en indien mogelijk apparatuur .


Aan al de jongere leden van de MKA en hun kameraden .Op vraag van enkelen van jullie gaan we de veel voorkomende mineralen van België bespreken .Als eerste mineralen gaan we kwarts, calciet,en fluoriet onder de loupe nemen . Ik zou ieder vanjullie willen vragen enkele stukken van deze mineralen mee te brengen, wel van Belgischevindplaatsen .Uiteraard zijn nog steeds vragen en ideeën welkom . Ook jouw inbreng in deze vergaderingen i snodig ! Daarenboven zijn ook je kameraden welko m

09.30 - 10 00 h uitwisselen van ervaringen, afspraken voor uitstappe n10.00 - 12.00 h Belgische mineralen : kwarts, calciet, fluoriet .

Tot 25 mei 1991 om 9.30 h 's morgens in de Ommeganckstraat 26 te Antwerpe n(achter de ZOO).

84

geonieuws j(5), mei 199 1

Een blik in de toekomst . . _

Naast de maandelijkse vergaderingen (in principe steeds de tweede vrijdag van de maand . vanaf19 h in de lokalen van de H .B .K., Lange Lozanastraat) voorzien we nu reeds de volgendeekskursie s

*

Zaterdag 15 juni 1991 kalksteengroeven van Mont-sur-Marchienne en Landelies .*

Zaterdag 21 september 1991 : de kalksteengroeve van Beez en de storthopen va nSclaigneaux .

*

Zaterdag 16 november 1991 : ex-steenkoolmijn LE TRIMBLEU .

Meer informatie hierover volgt later .

mka - nieuws

Fluorescent Mineral Society (Europe )

❑e "Fluorescent Mineral Society" heeft nu een Europese afdeling met als regionale vice-presiden tRichard LOYENS. De eerste vergadering van de Europese afdeling gaat door tijdens Minerant 9 1in de Handelsbeurs . op zaterdag 4 mei 1991 om 14 h . Na de vergadering brengt het gezelscha peen bezoek aan een verzameling van fluorescerende mineralen . Het geheel wordt gesponsor ddoor LIVING STONE SHOP (Blankenberge) en de werkgroep fluorescentie van de M .K .A .

De "Fluorescent Mineral Society" is een wereldwijde vereniging van verzamelaars van fluoresce -rende mineralen . Door de enorme spreiding van de leden is alles uiteraard vooral gebazeerd o pbriefwisseling. Jaarlijks zijn er her en der regionale vergaderingen .Een vereniging die zichzelf respekteert moet natuurlijk een eigen tijdschrift hebben. In dit geva lis dat heel toepasselijk : "UV WAVES", met groot en klein UV-nieuws .

Richard Loyens Is lid van de Fluorescent Mlneral Society sinds 1982 (en van de M.K.A. sinds1984) en is sinds een paar jaar al verantwoordelijk voor de werkgroep fluorescentie van de M .K .A .Wie meer informatie wenst over de Fluorescent Mineral Society of over de werkgroe pfluorescentie van de MKA kan kontakt opnemen met de heer Richard LOYENS, Noorderveld 1 5B-2960 SINT-JOB-BRECHT . Tel . 03/663 23 86 .

geonieuws 16(5), mei 1991

85

beurzen en tentoonstellinge n

minerant '9 1

tEde beurs en tentoonstellingvan mineralen, schelpen en fossielen

op 4 en 5 mei 1991, telkens van 10 tol 18 uurin de handelsbeurs (Meir, Antwerpen)

Ingericht door de mineralogische kring antwerpen v.z.w,

gratis toegang

04-05 05 ❑ K ESBJERG . Kraglundhallen . 10-17 h . Beurs (M-F) .10-12 05 1

PESCIA . Beurs (M-F) .12

05 D

FRANKENBERG . Edenberglandhalle. 9-17 h. Beurs (M-F) .12

05 D

PFORZHEIM-DILLWEISSENSTEIN .

Museum . 10-17 h. Beurs (M) .18-19 05 PL

KRAKOW. Sporthal "Wisla" . Reymonta 22 . 10-18 h . Beurs .17-20 05 ❑

HANNOVER . le Europees kongres voor verzamelaars van mineralen en fossielen .Info Horst WELZEL . Apenrader Strasse 28, D-3000 HANNOVER 1 . Tel . 511 /3 50 54 28 .

19

05 ❑

HANNOVER . IGS Hannover Linden . Pausenhallen . Am Lindener Berge 11 . 9-14 h . Ruil -dag/géén handel .

25-26 05 ❑

DEIDESHEIM . 10-18/9-17 h . Beurs (MIN) .25-26 05 A

WIEN-FLORISDORF .

Haus der Begegnung Angererstr . 14 . 9-17 h . Beurs .25-26 05 A

SALZBURG-HALLEIN .

Salzberghalle . 9-16 h . "Mineralienwochenende" .26

05 D

RATINGEN . S1adIhalle . 10-17 h. Beurs (MIN) .08

06 D

GERA . Bergarbeiterklubhaus

Gluckauf" . 9-18 h . Beurs (MIN-FOS )08-09 06 F

MULHOUSE . Espace "Squash 30002" .09

06 D

BUSECK . Rahberghalle . 9-17 h . Beurs (MIN) .

beurzen in de vakantiemaandenvoorlopige lijs t

20-24 06 USA LOS ANGELES . 20-21 07 CH ZUOZ22-23 06 D MOHNESEE-DELECKE . 28 07 k MASSA MARITTIMA .

29 06 D(O) FREIBERG . 02-04 08 1 ALGHERO .30 06 ❑ FREUDENSTADT . 03-04 08 CH DISENTI S05-07 07 F SAINTE-MARIE-AUX-MINES . 10 . 11 08 N DRAMME N06-07 07 N SETERMOEN-BARDU . 18 08 CH MARTIGNY .

07 07 1 AOSTA . 24-25 08 CH INTERLAKE N

07 07 D FREISEN . 24-25 08 ❑ OBERMAISELSTEIN .12-14 07 A OBERGURGL . 31-01 08 ❑ HEIDELBERG .14 07 CH FIESCH .

86 geonieuws

16(5), mei 1991

de kaapverdische eilanden

1 . van goethe m

24 °

100 km

■ = Pico do Pogo

1 . Inleiding

De Kaapverdische eilanden behoren tot de zogeheten macaronesische archipel . Deze archipe lomvat van noord naar zuid :*

de Azorende Madeira groe pde Kanarische eilanden

*

de Solvagen s*

de Kaapvereische eilanden [ 1 ]

In een vorig artikel [2] werd reeds Madeira beschreven . Deze keer brachten we een eerst ebezoek aan de lihas do Cabo Verde of de Kaapverdische eilanden . Alle eilanden van d emacaronesische archipel zijn van vulkanische oorsprong en zijn alle ruwweg ontstaan in he ttertiair . Op de Kaapverdische eilanden is nog aktief vulkanisme aanwezig . We zullen in dit artike lachtereenvolgens de geografie, de geologie en de mineralogische aspekten behandelen .

geonieuws jQ(5), mei 1991

8 7

2. Geografie

Hoewel de naam een zinspeling maakt op groene eilanden, treffen we er weinig groen aan . Denaam is afgeleid van het feit dat ze een 450 km gelegen zijn van Cap Vert bij Dakar, Senegal . Deafstand tot Brussel bedraagt ongeveer 5500 km [3,4,5] .De eilandengroep is gelegen tussen de 15de en de 17de breedtegraad, dus ter hoogte van d eSahel . Een schrijnend watertekort is dan ook het grootste probleem op de eilanden [5] .

De eilanden warden verdeeld in twee groepen De ene groep, de Barlavento, de eilanden bove nde wind, is in het noorden gelegen en omvat van west naar oost : Santo Antao, Sao Vicente ,Santa Lucia, !beu Paso, lheu Branco, Sao Nicolau, Sal en Boa Vista . De andere groep, d eSotavento of eilanden onder de wind, liggen zuidelijk en omvatten : Ilheus do Rombo, Brava ,Fogo, Santiago en Maio .

Tien eilanden zijn bewoond . Santiago, dat tevens de hoofdstad Praia omvat, heeft 145000inwoners van de totale 300000 [3] . Van de meeste andere eilanden zijn Santo Antao, Fogo enSao Vicente het meest bevolkt. Mindelo op Sao Vicente is de tweede grootste stad . In dit artike lkomen voornamelijk de volgende vijf bezochte eilanden aan bod : Sal, Santiago, Fogo, SaoVicente en Santo Antao. De verzamelde literatuurgegevens van andere eilanden worden tervervollediging vermeld .

3. Geologi e

Zoals alle eilanden van de macaronesische archipel geschiedde de vorming in de mioceen-plioceen eruptieve periode. De eilanden zijn gebouwd op een sokkel van kalkgesteenten di edateert van het mesozoicum .

Fig . 1De FOGO-vulkaankege l(2929 m) ge-zien vanui tde hoogvlak-te binnen deo a l d e i r a(1700 ml . Opde voorgron dde lavastro-men van deeruptie

va n1951 .

88

geonieuws :1g5), mei 1991

Op plaatsen waar deze gesteenten dagzomen vinden we tevens fossielen . Ze mogen niet verwar dwarden met meer recente afzettingen van kalkgesteenten uit de zee (bv op Bal), die kwartair efossiele koralen bevatten . In tegenstelling tot Madeira, dat in een vorig nummer beschreven werd ,is hier nog aktief vulkanisme aanwezig . Dit is dan voornamelijk het geval op Fogo . Vermits dezevulkaan een bijzondere struktuur heeft beginnen we met een korte beschrijving ervan .

3.1_ De Fogo-vulkaa n

De naam van het eiland alleen al, dat in het Portugees "vuur" betekent, wijst op het aktiefvulkanisme. Het eiland bestaat uit een grote vulkaankegel die uit de zee oprijst. De diamete rbedraagt ongeveer 25 km. De kegel bevat in het midden een caldeira met een diameter vanongeveer 8 km . De wanden van deze caldeira bereiken een hoogte van 2500 à 2700 m. De vlaktebinnen in de caldeira ligt op een hoogte van zowat 1700 m .

Centraal in deze caldeira bevindt zich een kleine kegel met krater die als ontluchtingspij pgefungeerd heeft . De top van deze kegel bereikt een hoogte van 2829 m en is meteen hethoogste punt van de Kaapverdische archipel . De caldeira zelf is niet ontstaan door een eksplosie .maar is eigenlijk een reusachtige stop die drijft op een onderliggende magmakamer (fig . 2) . Dediepte hiervan wordt op 8 km geschat [7] .

Op bazis van oude geschriften vermoedt men dat de vulkaan tot de 18e eeuw kontinu aktief i sgeweest. Daarna traden uitbarstingen op om de 100 jaar . De laatste vond plaats in 1951 . Delavastromen hiervan zijn dan ook nog mooi zichtbaar (fig . 1 ) . Binnenin decentrale krater zijn nogvele zwavel- en stoombronnen die de aktiviteit verraden .

Fig . 2 .Model van de Fogo-vulkaan .

De dimensies zijn niet reëel !


89

3.2 . De karbonaatgesteente n

De ondergrondse karbonaatgesteenten spelen een belangrijke rol voor de optredende mineralen .Zo heeft men de aanwezigheid van hydrotermale calcietafzettingen en kalkhoudende gesteente nop Fogo en Brava gekoppeld aan dit ondergronds reservoir dat als bron fungeert [8,15,16] .Op hun weg naar boven worden in de vulkanische gesteenten eveneens bestanddelen opgelos twat aanleiding geeft tot begeleiders zoals apatiet, biotiet, pyroxeen, zeolieten, kwarts, fluoriet ,enz. Vermoedelijk zijn onze eigen vondsten op andere eilanden ook aan zulk een mechanism ete wijten .

4. Mineralogi e

De vulkanische oorsprong doet ons natuurlijk in de eerste plaats de klassieke vulkanischemineralen verwachten . Dit zijn enerzijds deze die in oudere gesteenten optreden en vanhydrotermale oorsprong zijn . Anderzijds, vanwege het recent vulkanisme, vinden we ook typisch eeruptieve mineralen .Tenslotte vinden we nog mineralen geassocieerd met de zoutontginningen op Sal en Maio .

Fig . 3

Fig . 4Radiaalstraiige phiiipsietkristallen van Praia,

Calcietrozetten bestaande uit vlakkeSantiago . Beelbreedte 5 mm .

romboëders, samen metphilipsietkristalien .Monte Verde, Sao Vicente . Beeldbreedt ecm .

90


4 .1_ Zeoliete n

Tot nu toe hebben we slechts één zeoliet frekwent aangetroffen, nl philipsiet (fig . 3) . Hij treed top in de typische veellingen met pyramidale struktuur . De kristallen kunnen groottes bereiken tot1 mm wat voor philipsiet groot is . Het is wel een zeer algemene zeoliet vermits hij op dri eeilanden werd gevonden, nl . Santiago, Fogo en Sao Vicente . De einige begeleiders waren calcie ten aragoniet . Chabasiet dat het elders vaak vergezelt werd niet gevonden. Laumontiet wer deenmaal aangetroffen op Fogo in het gezelschap van philipsiet .

4.2. Calcie t

Calciet treffen we aan in de meeste gesteenten . Het is een zeer veel voorkomend vulkanischhydrotermaal mineraal . Het treedt op als rozetjes (fig . 4) bestaande uit afgeplatte romboëders ,of zeldzamer als skalenoëders . ❑p Santiago bouwt het mooie botryoidale spierwitte korsten op .We hebben calciet gevonden op Sal . Santiago, Fogo, Sao Vicente, Santo Antao en Sao NicolaoSoms vonden we samen met calciet chalcedoon .

4.3_ Aragoniet

Aragoniet werd enkel aangetroffen op Sao Vicente . Het komt voor in lava met zeer vel egasholten . Het zijn perfekt transparante eenkristallen tot centimeters lang (fig . 5), zoals we ze ookaantreffen in Resteigne en Jemelle in België . Als begeleiders noteren we calciet en philipsiet, dez elaatste zeer kleine kristalletjes die op de wanden van de holten als eerste werden afgezet .

Fig . 5Aragonietnaal-den (1 cm lang)van Mont eVerde, Sa oVicente .


9 1

4.4. Sideriet

Sideriet treffen we aan in de calciet en aragoniet houdende lavas van Sao Vicente . Het vormtmooie bruine rozetten van 1 mm groot . De aanwezigheid is niet zo abnormaal vermits vel evulkanische gesteenten nogal wat ijzer bevatten .

4.5 . Chalcedoon en kwart s

Mooie chalcedoon konkreties werden aangetroffen op Sao Vicente . Ze bestaan uit klein ebolletjes (fig . 6) van enkele mm doorsnede op een ondergrond van geelbruine lava . De bolletjeshebben kleuren gaande van wit, geel, bruin, roze, rood tot groen . Heel dikwijls wordt dechalcedoon begeleid door calciet . Naaldvormige kwartskristallen werden op Fogo aangetroffensamen met plaatvormige pyroxeenkristallen. De naaldjes zijn skeletvormig opgebouwd uit klein ebiprismas .

4 .6 . Pyroxene n

Op Sao Vicente treffen we tabulaire augietkristallen aan die een paar centimeter groot kunne nzijn . Ze zijn volledig zwart, met een goede glans en perfekte kristalvlakken . Vergroeiingen kome nveelvuldig voor .Op Fogo werden plaatvormige pyroxenen aangetroffen . De juiste identifikatie is ons niet bekend .Volgens de literatuur zou het zowel augiet als aegyrien kunnen zijn . De kleur is donkergroen, e nde kristallen zijn zowat 5 mm groot .

Fig . 6Chalcedoon va n

Monte Verde ,Sao Vicente .

Beeldbreedte 1cm .

92


4.7. Analciem

Analciem werd beschreven op Boa Vista . Hier treffen we kristallen aan die tot 20 cm grootkunnen zijn Spijtig genoeg hebben we dit eiland niet zelf kunnen bezoeken [9 ]

4.8. Biotie t

Biotiet treffen we aan in de calciet op Fogo. Het vormt mooie zeshoekige kristallen tot 1 cmgroot .

4.9. Nefelien

Kleine nefelienkristallen werden aangetroffen in de basalten op Santiago. Hun grootte bedraag tenkele tienden mm . Het optreden is niet abnormaal vermits de basische basalt zeer veel nefelie nbevat [10] .

4.10 . Magnetiet

Begeleidt het nefelien (cfr . 4 .9) .

4.11 . Haliet

Op Sal (in het Portugees "zout') treffen we natuurlijk uitgekristalliseerd zout aan in dezoutpannen . Gezien de kristallen onder water liggen is het zeer moeilijk om mooie specimens telaten "opdrogen" .

Fig . 7Gipstweeling ( 1cm) van d ezoutpannen vanSanta Maria, Sal .

geonieuws 15(5), mei 199 1

93

4.12. Gips

Tussen de zoutpannen in het bruine zand vinden we gipskristallen en gipskonkreties . Deze ligge nsteeds op een niveau hoger dan het zout en doen denken aan de gipshoed die steeds voorkom tin zoutmijnen boven de eigenlijke zoutlagen . De gipskristallen zijn geelbruin gekleurd door hetingesloten zand . De kristallen hebben afmetingen van enkele mm tot ettelijke cm . Tweelinge nkomen veelvuldig voor (fig . 7) .

4 .13. Andere

Vermeldenswaard (maar niet zelf gevonden) zijn nog fosfaatmineralen zoals varisciet, crandallie ten redondiet op Brava [11 ] . Verder nog Nb-houdende zirconoliet [12] en natrojarosiet [13] o pSantiago [14] .

5 . Vindplaatsen

We beschrijven hier alleen die vindplaatsen die we zelf bezocht hebben en waar we dus oo keffektief iets gevonden hebben . Informatie over andere vindplaatsen is in de literatuur te vinden(meestal wel in het Portugees) .

Fig . 8De zout -

pannen i nde uitge-

doofde vul -kaan van

Pedra Lu -me, Sal .

94

geonieuws 1«5), mei 1991

5 .1 . Sa l

In Pedra Lume is een oude vulkaankrater die fungeert als grote zoutpan (fig . 8) . Het zout word tvia een kabelbaan terug naar zee getransporteerd waar het op schepen geladen wordt In d egesteenten rondom deze krater treffen we geodes aan met calciet en chalcedoon . In dezoutpannen achter Santa Maria treffen we in de wandeldijken tussen de pannen gipskristallen e ngipskonkreties aan . Voor de geologen zijn tenslotte de kwartaire kalkafzettingen langs de wegvan Santa Maria naar Espargos interessant voor de fossielen .

5.2. Santiago

De lavarotsen op het schiereiland achter hotel Praia Mar in Praia bevatten basaltintrusies die zee rmooie philipsiet en caicietkristallen bevatten . Het gaat hier om micromounts De calciet die hie rwordt aangetroffen is soms botryoidaal opgebouwd . De kristallen bestaan uit prismas en devlakke romboëder . Op de pashoogte van Serra de Malagueta treffen we in de basalt klein egeodes aan die nefelien en magnetiet bevatten .

5.3 . Fogo

Iets voorbij de haven van Sao Filipe loopt een weg naar boven die eindigt bij een verlatenbasaltgroeve . We troffen hier philipsiet, calciet, kwarts, pyroxeen en laumontiet aan . lets teru gop de weg naar Sao Jorge loont het de moeite een kleine canyon in te trekken (als het niet gaatregenen 1) . Hier vinden we blokken calciet met biotietkristallen .

Fig . 9 .De binnen-krater va nde Fogovulkaan .De lichteplekken o pde foto zij nafzettinge nvan mono-kliene zwa-vel . Hoogteong. 3000m bovendezeespiegel .

geonieuws 1¢(5j, mei 1991

95

tn de centrale krater (fig . 9) tenslotte vinden we monokliene zwavelkristallen . Het is hier echterlevensgevaarlijk om te zoeken omwille van de steile wand, het losliggend gesteente en de zee rdoordringende zwaveldioxidegeur (giftig 1) . Vergeet ook niet dat u zich op zowat 3000 m bove nde zeespiegel bevindt wat de nodige zuurstofproblemen kan opleveren .

5 .4. Sao Vicent e

Hier loont Monte Verde de moeite . Van zodra we de eigenlijke weg zijn ingeslagen die naar d eberg leidt begint een mineralisatie juist voor de steile bergflank tot na de bocht omheen de berg .Het gaat om een tweetal kilometer kristallisaties waar we calciet, aragoniet, chalcedoon, siderie ten augiet aantreffen .

5 .5. Santo Antao

Hier was weinig tijd voorhanden om werkelijk te zoeken . Ten noordoosten van Porto Novo aa nde kust werden geodes met calciet aangetroffen . Tevens vinden we hier augiet . Een moo ibasaltorgel in Ribeira Grande is tevens een bezoek waard (fig . 10) . Ook kan men hier de enorm eerosiekracht van de tropische buien aan het werk zien . De noordzijde van het eiland, waar d epassaatwolken blijven hangen en hun neerslag afgeven, bestaat uit zeer diep ingesneden steil edalen . Terrasbouw is hier typisch .

Fig . 1 0Basaltorge l

in Ribeir aGrande .

SantoAntao .

9 6


6 . Dankwoord

Een dankwoord dient gericht aan de volgende personen :- de heer M . Cl1YVERS en mevrouw I . VAN TONGERLOO van NORDIC TRAVEL .- mevrouw De Winter van het ABOS .- de Kaapverdische ambassade te Rotterdam .- de heer Mendes Neves te Begijnendijk .

Ein Dankeswort richten wir an Herrn H . Matthews von den Deutsch Kapverdischen Freundeskreis .

Somos agradecido ao senhor F . Almeida Ribeiro do Instituto de Investigacao Cientifica Tropica lna Lisboa para a lista de publicacaos sobre a mineralogia de Cabo Verde .

7 . Referentie s

[1 ]

L . VAN GOETHEM, Geonieuws 14(7) . 137 (1989)[2] R . MITCHELL . Geology of the middle atlantic Islands . Beitrage zur regionaler Geologie der Erde . 12 .

Borntrager . -Berlin/Stuttgart (1976 )[3] B . HELD, G. BECKER, K . NEUMANN, H . BRANDES, Kapverdische Insels . Band I . Horack . Essen (1990) .[4] B . HELD, G. BECKER, K . NEUMANN, H . BRANDES, Kapverdische Insels . Band II . Horack . Essen (1990) .[5] M . HOLGER, Kapverdische Insein, Praktische Reisefuhrer, Zurich (1989 '[6] Brochure ABOS. De Kaapverdische eilande n[7] F . MACHADO . Garcia de Orta, 13(1) 51 ( 1 965)[8] C . TORRE DE ASSUNCAD, F . MACHADO, R . GOMES . Bol de SociedadeGeologica de Portugal . 16 . 179

(1965) .[9] L . SILVA, F . BARRIGA, Garcia de Orta 10(1-2) . 1 (1987) .110] C . TORRE DE ASSUNCAO, M . CANILHO . Bol do Museu e Lab . Min Geol, da Faculdade de Cienpias d e

Lisboa . 11(2) . 305 (1969) .[11] M . SEITA . Garcia de Orta 1(1), 29 (1973) .[12] L . SILVA, M . FIGUEIRIDO, Garcia de Orta 4(1-2), 1 (1980) .[13] M. FIGUEIRIDO,

L . SILVA . Garcia de Orta 6{1 . 2), 143 (1983) .[14] M. MENDES, L . SILVA, Garcia de Orta Q(1 . 2), 175 (1983) .[15] L . SILVA, Com . Serv . Geel . Port ., 64, 269 (1979 )[16] M. CORREIA, L . SILVA . Gom . Serv . Geel Port 64, 269 (1979 .

Nog een in extremis opgevangen bericht18 MEI 1991 : GROEPSEKSKIJRSIE NAAR ANTOIN G

met een bezoek aan het mijnmuseum van Wasmes en de kalksteengroeve te Antoin g

Samenkomst om 9 .00 h Q de brug van de E19/E42 (Brussel-Paris), bij uitrit 25 Saint-Ghislai n(d .i . even voorbij Mons . richting Franse grens)

Indien U mee wil dient U zich dringend in te schrijven bij de heer J .Maertens (adres : zie binnenkaf t )

geonieuws j Q(5), mei 7991

9 7

uit onze tijdschrifte n

* RIVISTA MIN . ITALIANA 12(4), 12 .8 9

189-206 La miniera di pirite di Niccioleta, Mass aMaritima (GR) . (deel 1) ,

207-214 II fratello rara (polymorfen )215-222 Wurtzite, reevesite ed altre speci e

minerali presenti nelle serpentine del Rio Varbor e(PR), 1)

223-227

Crisoberillo ed altri minerali in unapegmatite della Val dei Rabbi (Trentino, 1 )

229-236 II "Guinness" dei cristall i

237-240

Berillo in Val di Vizze ; aschamalmite -I'Alpe Cedo, Val D'Ossola.

* RIVISTA MINERAL. ITALIANA 13(2), 06 .9 0

69-74 Una rara paragenesi alpina (Piemonte )

75-81

1 minerali secondari di alcuni giaciment idella zona di Ivrea-Verbano (1 )

85-92 Minerali nuov i93-106 La miniera di pirite di Niccioleta, Massa

Marittima (GR), (deel 3)107-110 Minerali delle terre rare presso il Passo d i

Vizz e

111-120

Note di mineralogia italiana (orientiet /macfalliet . Cerchiara . La Spezia : zeolieten ,Appenijnen : anataas . Pitigliano: hematiet . Triolet-gletsjer . Mont Blanc) .

* GEODE 15(5) . 10 .90

12-15 Mineralen en de computer (deel 2 )

* DER AUFSCHLUSS 41(5) . 10 .90

249. 261

Kalksinter-Abscheidungen

in Wasser -leitunge n

262-264 Adamin, chalcophyllit, olivenit undweitere Neufunde aus den Ostkarawanken i nKarnten

265-280 Geologischer Aufbau, hydrothermaleVererzungen und Bergbaugeschichte de sHerrmannsberges (Nordpfalz, SW-Deutschland )

281-285

Phasenanalytische Untersuchungen a nFilteraschen aus Mi hlverbrennungsanlage n

287-289 Zwei verschiedene Eisenmeteoriten au sSudwestafrika-Namibi a

295-298 Merlinoit - ein neues Zeolithmineral vonder Halbinsel Tjdrnes, N-Islan d

299-311

Mineralisationen vom Karrenberg be iReichweiler (Kreis Kusel, D)

* RIVISTA MINERAL. ITALIANA 12(3), 09 .8 9

121-134 Minerali nella Sardegna SO : Sa Duchessa(Domusnovas )

135-138

Richelsdorfite

da Silberberg,

Tirolo ,Austri a

139-150 1 minerali di Lengenbach in Valle di Bin n(CH )

151-156 Gasparite-(Ce) e cervandonite-(Ce), du enuovi minerali della regione Cervandone (CH/l )

157-161 La proustite della miniera del Pollone-Valdicastello (LU)

163-178 L'antica miniera di Montecastell i

179-183

Esperienze di un collezionista

(Va lVigezzo )

184-188 Ramsbeckiet, Valle dei Mercanti, Vicenza ;Chiavenna, pizzo di Prata : fluoriet . miniera d iBrosso (TO )

* RIVISTA MINERAL. ITALIANA 13(1) . 03 .90

1-20 1 borati in Italia

21-40

La miniera di pirite di Niccioleta, MassaMarittima (GR), (deel 2) .

41-50

Fosfaten . Giogo di Toirano : serandiet .Cerchiara (SP) : gudmundiet,

Val Cavargn a(CO) :realgar .

Pizza Scalino :

granaat,

Filone"Rivetta" (CO) : carbonatoapatite del Vicentin o

51-64 San Priamo (CA )

* RIVISTA MINERAL . ITALIANA 12(2) . 06 .89

69-82 Santa Lucia (Fluminimaggiore . Sardinia)83-100 1 minerali delle antiche scorie di Lavrion ,

Grecia (deel 2 )101-105 Minerali nuov i

107-108

11 collezionismo

regolamentato

i nLombardi a

109-114

1 minerali dei marmi della Montagnol aSenese (deel 2 )

115-120 Punta delle Pietre Nere ; Vicentino ; Va lNure (PC) .

* MINERALIENTAGE MUNCHEN . 10 .9 0

4 . 11 Calcit - Baustein der Erde12-20 Steter Tropfen baut den Stei n21-26 Schlbsser aus Calci t27-51 Das Mineral Calci t52-80 Schone Calcitkristalle aus aller Wel t97-112 Gold in Bayern/Goldkronach

98

geonieuws 1«5), mei 1991

mka - vindpiaatsenkartotee k

Gebruik het onderstaande formulier (of een fotokopie ervan) om informatieomtrent vindplaatsen te vragen .U dient Uw aanvraag te richten aan de heer J . Jensen, Petrus Delenstraat 3 te 2390 Westmalle ,ten laatste 3 weken voor de afreisdatum .

Dit kadertje NIET invullen a .u .b .

De onderstaande kaders zorgvuldig invullen a .u .b .

Land

Streek

Stad (1)

Vind pl .

(2 )

Vertrekdat .

Reisroute(3)

(1) Dichtsbijgelegen stad die op elke goede kaart is terug te vinden .(2) Invullen indien gekend bij naam .(3) Indien geen vaste verblijfplaats, graag opgave via steden .

Aanvraag nr .

datum in

datum ui t

opmerkingen

lidnr _Naam

Adres

geonieuws 16(5), mei 199 1

99

RESTAURAN T't Klein Parijs

Franse keuken en Belgische streekgerechte n

Serge Lhoest en Michèle Massart - Leopold de Waelstraat 32, 2000 Antwerpe nTEL 031237.61.92

Woensdag gesloten .

c3,0\o%E Sro,l

p,pl' 47 B(

mineralen - juwelen - vlinders**

/*

Q/*I

JOUS!-doosjes - steuntje sc'c'

050.4r

Af ( (7 kit toepas geigertellers<

"ier V

Euromex mikroskopen*

** mag--

fluorescentie - hamersboeken enz.

rn

's zomers dagelijks10-12 h en 15-20 h

U vindt ons ook opmineralenbeurze n

Mits voorlegging van UwMKA-lidkaart

krijgt Ude winkel) 10 % korting op

juwelen en mineralen .

200 m2 permanente expositie !

10-12 hen 14-19 hzondag 15-18 h

geonieuws - mineralogie.be · Ook al is de identiteit van de door U meegebrachte stenen bekend ....

Documents

Transcript of geonieuws - mineralogie.be · Ook al is de identiteit van de door U meegebrachte stenen bekend ....