Gemeenten op weg naar 2020Een tussenstand van de Digitale Agenda 2020

Colofon Uitgever VNG/KINGEindredactie Marieke Vos, www.vosverheldert.nlVormgeving Maartje de Sonnaville, www.desonnaville.nl

© 2017 VNG/KINGEerste uitgave december 2017

De actuele status en toelichting van de projecten binnen het programma Digitale Agenda 2020 vindt u in de Roadmap: www.da2020.nl/roadmap

De citaten in deze publicatie zijn afkomstig van interviews die eerder verschenen bij Gemeente.nu, iBestuur en inGovernment.

Gemeenten op weg naar 2020Een tussenstand van de Digitale Agenda 2020

Inhoudsopgave

1 Voorwoord 5

2 Inleiding 7

3 Facts & Figures 8

4 Werkwijze 12

5 Open en transparant in de participatiesamenleving 15

6 Werken als één efficiënte overheid 19

7 Massaal digitaal – Maatwerk lokaal 23

8 Verkenningen, instrumenten en producten 27

gemeenten op weg naar 20205

Gemeenten staan midden in de informatiesamenleving en dragen daar zeer actief aan bij, dat is inmiddels duidelijk. Ze investeren in de digitalisering van hun dienstverlening en informatievoorziening en gebruiken (technologische) mogelijkheden, zoals datagestuurd werken, moderne vormen van informatie-uitwisseling en voor-zieningen voor communicatie met de burger, zoals DigiD en de Berichtenbox. Hiermee voeren zij hun taken in onder meer het sociaal domein en de openbare orde beter uit. Gemeenten doen dit in toenemende mate samen. Samenwerken betekent meer efficiency in dienstverlening, meer effectiviteit in de uitvoering en een sterkere positie als opdrachtgever op de ICT-markt. Door agenda’s met elkaar te verbinden, zoals de bestuurlijke Digitale Agenda 2020 en de beweging Samen Organiseren, werken gemeenten samen aan maatschappelijke opgaven en aan een sterke en veilige digitale overheid.

Samenwerken maakt gemeenten krachtiger in hun uitvoering. Doordat gemeenten steeds vaker samen optrekken en met één mond spreken wordt hun geluid ook binnen de overheid beter gehoord. De rijksoverheid werkt sectoraal, gemeenten integraal. Gemeenten brengen daardoor bij uitstek de uitvoeringspraktijk aan tafel bij landelijke gremia die beslissen over de i-overheid. Door die stem in samenhang te laten horen, wordt het belang van de uitvoering duidelijker en dat draagt bij aan robuuste voorzieningen

die de positie van de héle overheid in de informatie samenleving versterken. Die krachtige stem is ook bestuurlijk belangrijk in de discussie over het waarborgen van grondrechten in een samenleving die in rap tempo een digitaal geïnitieerde transitie doormaakt.

Gemeenten hebben de afgelopen jaren een beweging in gang gezet die de kracht en de kwaliteit van het lokaal bestuur in de informatie-samenleving vergroten. Het programma Digitale Agenda 2020 maakt hun ambities helder. In het programma zijn talloze resulta-ten behaald die gemeenten helpen om die ambities te realiseren. Resultaten waar we trots op mogen zijn en die duidelijk maken dat samenwerken loont. Samen is het nieuwe normaal! Samen blijven we werken aan open en transparant, één efficiënte overheid en massaal digitaal – maatwerk lokaal.

Nathan Ducastel, VNG directeur Informatiesamenleving

Voorwoord1

gemeenten op weg naar 20207

2 Inleiding

Maatschappelijke opgaven zijn het uitgangspunt voor gemeen ten en daarmee ook voor de Digitale Agenda 2020. De Digitale Agenda 2020 is primair een beweging met een ideaal: samen op weg naar gemeenten die volop in de informatie samenleving staan. Daarnaast is de Digitale Agenda 2020 ook een werkwijze en een projecten-portfolio om dat ideaal dichterbij te brengen.

De Digitale Agenda 2020 bestaat uit een groot aantal projecten, die verkenningen, instrumenten en producten opleveren die gemeenten in staat stellen om gebruik te maken van de kansen die technologie, maatschappelijke ontwikkelingen en wetgeving bieden. Het is een beweging, een mindset als het ware, waarin gemeenten samen-werken op talloze terreinen. De kracht van het collectief, ‘samen doen wat samen kan’ en ‘vernieuwing van onderop’ zijn belangrijke elementen van de Digitale Agenda 2020.

In deze tussenstand geven we een beeld van waar gemeenten staan, twee jaar na aanvang van het programma. Het overzicht van alle resultaten en 'lessons learned' zullen we weergeven in de eind-rapportage van 2020.

De uitgelichte resultaten in deze tussenstand zijn gekoppeld aan de drie ambities van de Digitale Agenda 2020:

• Open en transparant in de participatiesamenleving• Werken als één efficiënte overheid• Massaal digitaal, maatwerk lokaal

Het ideaal van de Digitale Agenda 2020 krijgt steeds meer contour in het concept van de Plus 1-gemeente. Dat is een gemeente die werkt vanuit de bedoeling van inwoners en ondernemers en hun de regie geeft op eigen gegevens, die beschikt over een versnel-lende infrastructuur en effectief met uitvoeringspartners in de keten samenwerkt. Het verhaal van de Digitale Agenda 2020 staat vol met voorbeelden die hier aan bijdragen.

De beweging is niet meer te stoppen: we hebben het momentum, de kracht van onze samenwerking en de verlokking van het ideaal. Wie laat dat onbewogen?

Ingrid Hoogstrate, waarnemend directeur KINGHuub Westendorp, programmamanager Digitale Agenda 2020

gemeenten op weg naar 20208 gemeenten op weg naar 20209

> De Pilotstarter tot nu toe

Via de Pilotstarter zijn bij het team Versterken Innovatievermogen 118 pilots gestart, en nog een kleine 30 zijn in voorbereiding. 57 pilots

zijn al tot een succesvol einde gebracht 18 pilots zijn voortijdig gestopt en 43 pilots lopen

op dit moment. Dit jaar (2017) zijn er ongeveer 40 pilots gestart

In eerste instantie hebben veel pilots op het thema Sociaal Domein gelopen. Daarnaast zijn er pilots op Efficiënte bedrijfsvoering, Big&Open data,

Portalen&Platformen, Organisatieontwikkeling, Gamification, Blockchain, E-democratie en

Omgevingswet

Resultaten uit pilots worden succesvol overgedragen: in de vorige jaren 10, dit jaar al 16 met nog 7 in het verschiet de komende maanden

> Deelname pilots

> Facts Pilotstarter (periode 1 januari 2017 - tot nu toe)

Totaal aantal paginaweergaven 75.081 Totaal aantal sessies 20.483 Totaal aantal unieke gebruikers 13.851 Gemiddeld aantal pagina's per sessie 3,67 Gemiddelde sessieduur 02:58

Deelname aantal pilots

– – – – – –

18<15<12<9<6<3

151296300

Facts & Figures3 > Bereik algemeen

Bezoek website da2020 en roadmap: tussen de 5000-8000 bezoeken per maand

Twitter: Zo’n 50 nieuwe volgers per maand, boven de 68.000 views (van tweets)

per maand, nu meer dan 9.600 volgers

LinkedIn: 7.426 volgers in de groep, 2.634 volgers op de corporate page. Berichten daar worden gemiddeld

door tussen de 3.500 en 8.500 mensen gezien

Bezoekersaantallen da2020 congres: 1051 gemeentelijke contactpersonen

Nieuwsbrief: 4324 abonnees waarvan 2724  met specifiek aangegeven interesse voor da2020

Contact met accountmanagersIndividueel bezochte gemeenten 264In samenwerkingsverband bezochte gemeenten 148Gemeenten, uitsluitend bereikt via bijeenkomst 20Niet bereikte gemeenten 26

Bijeenkomsten (aantal unieke gemeenten)5 najaar DOE-dagen en GGI-werksessies 1465 voorjaar DOE-dagen 12719 MDD-workshops 959 Overige regionale bijeenkomsten 67

> Cijfers implementatie-ondersteuning

van 1 januari tot en met 6 november 2017

> Impactanalyses

18 afgeronde analyses

26 analyses in uitvoering

gemeenten op weg naar 202011gemeenten op weg naar 202010

> Open Raadsinformatie 83 gemeenten doen mee aan de pilot. 

Daarvan zijn er nu van 16 gemeenten  64.350 documenten in de

Open Raadsinformatie API beschikbaar

> Klantreizen 109 gemeenten doen

mee aan de Leermodule Klantreizen met 157 deelnemers

> Trend GIBIT

120 117 125134

151 162

199217 223

feb mrt apr mei jun jul aug sep okt

Voor grip op de ICT-markt is GIBIT ontwikkeld: Gemeentelijke Inkoopvoorwaarden bij IT

Het aantal gemeenten* dat GIBIT gebruikt* voor zover bekend

29 GIBIT

bijeenkomsten

met 980 deelnemers

tussen 2016-2017

> Ondersteuning Schuldhulpverlening

Aan de pilot Ondersteuning Schuldhulpverlening hebben in totaal

14 gemeenten meegedaan. Ook waren circa 6 uitvoeringsorganisaties

betrokken

> eWOZ

apr 2017 nov 2017

100140

Aantal gemeenten dat eWOZ

gebruikt in 2017

Er zijn nu 4 meetups geweest.  Totaal zijn er bij deze eerste vier meetups

200 deelnemers geweest, waarvan 150 unieke gemeenten

> Gemeenten die gebruik maken van govroam: 84

De dienst maakt het mogelijk veilig in te loggen op een

bestaand wifi-netwerk bij alle gemeenten, gemeentelijke samenwerkingsverbanden en overige publieke

organisaties die aangesloten zijn

Aangifte Verhuizen en Emigreren

Aantal gemeentenStand 8-11-17

9

75

Aangifte Overlijden

Aantal gemeentenStand 8-11-17

13

13

5

> Online Diensten

Interesse

Voorbereiding

Productie

> Datagedreven gemeente

> Leermodule gebruiksgerichte

websiteAantal actieve deelnemers:  50

Aantal deelnemende gemeenten: 40

gemeenten op weg naar 202013gemeenten op weg naar 202012

VISITATIECOMMISSIE INFORMATIEVEILIGHEIDInformatieveiligheid is een randvoorwaarde voor het vertrouwen van inwoners in hun gemeente als professionele organisatie. De Visitatiecommissie Informatie-veiligheid bezocht in de afgelopen twee jaar 120 gemeenten met een drieledig doel: de aandacht voor informatieveiligheid vasthouden en versterken, het handelingsperspectief van gemeenten vergroten en toetsen of verplichtende zelfregulering werkt. Op 28 september 2017 publiceerde de commissie haar slotbevindingen. Belangrijkste algemene conclusie is dat het bewustzijn en de organisatie rondom informatieveiligheid bij gemeenten is gegroeid. Maar het kan altijd beter. Daarom geeft de Visitatiecommissie in haar eindverslag een aantal aanbevelingen die de informatieveiligheid verder kunnen vergroten. Zoals nog meer betrokkenheid van bestuurders, een goede organisatorische inbedding en positionering van de Chief Information Security Officer (met korte lijnen naar het bestuur) en meer samenwerking tussen gemeenten, zodat zij leren van elkaar.

heeft dit er onder meer toe geleid dat de doelen van het rijksprogramma Digitaal 2017 meer in lijn zijn gebracht met de ambities uit de Digitale Agenda 2020.

In deze tussenstand wordt een beperkt aantal voorbeelden vanuit de Digitale Agenda 2020 toegelicht. Uitgebreide informatie over alle activiteiten van de Digitale Agenda 2020 en hun voortgang staat in de roadmap: www.da2020.nl/roadmap

DE PILOTSTARTERDe Pilotstarter ondersteunt gemeenten bij het realiseren van de drie ambities van de Digitale Agenda 2020. Op de Pilotstarter vinden gemeenten elkaar om samen aan de slag te gaan met innovatie. Van concrete projecten tot verkennin-gen: het karakter van de pilots is breed. Er doen momenteel 247 gemeenten mee aan in totaal 118 pilots. Iedereen kan deelnemen aan pilots en zelf pilots starten. Niet alle pilots worden succesvol afgerond, maar dat hoeft ook niet. Een voor-waarde voor succesvolle innovatie is immers ook dat projecten en ideeën die niet levensvatbaar blijken, mogen falen.

‘De samenleving verandert en mensen verlangen van de overheid eenvormigheid, snelheid en doeltreffendheid. Als we in de uitvoering onze krachten bundelen, dan kunnen we als gemeenten beter aan die verwachtingen voldoen.’

– Arjen Gerritsen, burgemeester van Almelo

‘Informatie is voor gemeenten net zo essentieel als financiën en medewerkers.’

– Frans Backhuijs, burgemeester van Nieuwegein

In het programma Digitale Agenda 2020 werken gemeen-ten nadrukkelijk samen, waarbij ze worden onder steund door de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten, dat vanaf 1 januari 2018 verder gaat onder de naam VNG Realisatie.

Het programma werkt op twee manieren. Het brengt goede ideeën en oplossingen van gemeenten verder en schaalt deze waar mogelijk op naar het collectief van gemeenten. Het toetst wetgeving en afspraken met ministeries op uitvoerbaarheid en maakt afspraken over eventueel benodigde aanpassingen ten behoeve van gemeentelijke uitvoering. Op deze manier hebben gemeenten als ‘meest nabije overheid’ invloed op landelijke voorzieningen. Zo ondersteunt de Digitale Agenda gemeenten om hun rol te versterken: door hen een krachtige stem te geven op rijk-sniveau en door innovaties die bij gemeenten ontstaan verder te brengen.

Met de ondersteuning van gemeenten op innovatie werken gemeenten oplossingen en ideeën met elkaar uit, bijvoorbeeld in de Pilotstarter. Wanneer zo’n innovatie levensvatbaar blijkt en wellicht toepasbaar voor een grotere groep gemeenten, dan voert het programma een impactanalyse uit. Soms is de uitkomst daarvan dat een collectieve investering niet opweegt tegen de meerwaarde van de inno-vatie. Dit beëindigd de collectieve ondersteuning – al kan de gemeente of groep gemeenten die het ontwikkelde er uiteraard mee doorgaan. Als blijkt dat een

Werkwijze4 innovatie potentieel waardevol is voor een grote groep gemeenten, dan wordt deze ontwikkeling met een collectieve investering versneld, verder ontwikkeld en uiteindelijk opgeschaald naar alle gemeenten. De analyse biedt input voor deze besluitvorming én handvatten voor de verdere versnelling. Voor de opschaling is implementatie-ondersteuning ingericht, met onder andere accountmanage-ment, regionale kennissessies en Doe-dagen waar gemeenten expertise delen. Gemeenten onderkennen dat samenwerking nog krachtiger moet worden ingezet. Dat is het doel van Samen Organiseren. Met behulp van Samen Organiseren wordt het mogelijk om standaarden en gezamenlijke voorzieningen sneller te ontwikkelen en in te voeren. Samen Organiseren draagt daardoor ook bij aan de realisatie van de ambities van DA2020.

Een doelstelling van de Digitale Agenda 2020 is dat gemeenten een sterke positie innemen binnen de gehele overheid. Doordat ze samen optrekken, spreken ze meer met één mond en zijn ze een volwaardige gesprekspartner in de diverse gremia waarin besluiten worden genomen over de i-overheid. In de afgelopen twee jaar

‘We lopen vanuit IT elke dag tegen issues aan waar we oplossingen voor zoeken. In de Pilotstarter kunnen we dit met elkaar delen en goede oplossingen van anderen gebruiken.’

– Raymond Alexander, hoofd ICT gemeente ’s-Hertogenbosch

Open en transparant in de participatiesamenleving5

Gemeente streven naar een hogere

kwaliteit van data

Door in te zetten op nieuwe

ontwikkelingen zijn gemeenten beter in staat

om mee te bewegen met maatschappelijke

ontwikkelingen

Gemeenten gebruiken data

intelligent, creatief maar zorgvuldig in bestuur, beleid en

uitvoering

Slim gebruik van (digitale) informatie stelt gemeenten in staat om eerder en meer effectief

in te spelen op ontwikkelingen in de

maatschappij

Gemeenten maken waar mogelijk gebruik

van collectieve data-voorzieningen

gemeenten op weg naar 202016 gemeenten op weg naar 202017

KENNISNETWERK DATAGEDREVEN GEMEENTENDriehonderd deelnemers vanuit gemeenten zijn inmiddels aangesloten bij het online deel van dit netwerk, honderdvijftig hebben de offline bijeenkomsten bijgewoond. In dit netwerk delen gemeenten kennis en ervaring over data-gedreven werken en alle aspecten die daarbij komen kijken. Zoals het voldoen aan de privacyregels. Vanuit dit kennisnetwerk zijn diverse activiteiten ontstaan, zoals het opstellen van open data standaarden. Ook is er een viertal praktijk-beproevingen gestart, om te verkennen of innovaties opgeschaald kunnen worden. Voorbeelden daarvan zijn het Veiligheidsinformatieknooppunt (VIK) en Ruimtelijke Kijk Sociaal Domein.

TERUGMELDEN VS DIGIMELDINGOm open en transparant in de samenleving te kunnen staan, moet de kwa-liteit van data op orde zijn. Het bij twijfel aan de juistheid van gegevens in de basisregistraties terugmelden is daarvoor essentieel. Dit gebeurt echter te weinig. Er is weliswaar een terugmeldvoorziening ontwikkeld, Digimel-ding, maar deze wordt onvoldoende gebruikt. Uit een onderzoek vanuit het programma blijkt dat hiervoor verschillende redenen zijn. De belang-rijkste is dat gemeenten geen goed terugmeldproces hebben ingericht. Het programma Digitale Agenda 2020 deelt voorbeelden van gemeenten die de terugmelding op orde hebben, zoals de gemeente Súdwest-Fryslân, om andere gemeenten te inspireren dit proces in te richten. Pas als het proces is ingericht, wordt het grootschalig gebruik van producten als Digimelding relevant. Daar-naast zijn vanuit Digitale Agenda 2020 eisen en wensen aan het Rijk geformu-leerd voor de doorontwikkeling van Digimelding, zodat het beter aan de wensen van gemeenten voldoet.

OPEN RAADSINFORMATIERaadsinformatiesystemen (RIS) zitten vol met data. Elke gemeente richt haar RIS naar eigen inzicht in, zowel qua inhoud als in vorm en toegankelijkheid. Dat maakt deze informatie lastig toegankelijk, terwijl transparantie voor het democratische proces van groot belang is. Open Raadsinformatie wil deze raads informatie, zoals voorstellen, notulen, moties en stemuitslagen, op her-bruikbare wijze als open data ontsluiten. Met de gemeente Utrecht, die al in 2015 haar raadsinformatie als open data ontsloot, is onderzocht hoe de herbruikbaar-heid verbeterd kan worden. Deze pilot was succesvol en wordt nu opgeschaald naar honderd deelnemende gemeenten. Concreet wordt een informatiemodel opgesteld, waardoor leveranciers van elektronische raadsinformatiesystemen dezelfde taal gaan spreken en raadsinformatie uitwisselbaar en vergelijkbaar beschikbaar komt. Doel is om eind 2017 een standaard te realiseren. Medio 2018 moeten gemeenten deze standaard in gebruik kunnen nemen.

‘Gemeenten kunnen veel van elkaar leren en elkaars toepassingen gebruiken. Zeker op vraagstukken als cybersecurity en big data. Die zijn zo groot, daar moeten gemeenten wel samen optrekken.’

– Patrick van Domburg, burgemeester van IJsselstein

5 Open en transparant in de participatie samenleving

‘Digitalisering en informatievoorziening zijn belangrijke onderwerpen voor ons, ook in het licht van de bestrijding van ondermijnende criminaliteit. Het delen van informatie is daarvoor cruciaal.’

– Harald Bergmann, burgemeester van Middelburg

InnoverenDe snelheid waarmee de samenleving en technologie zich ontwikkelen vraagt van gemeenten een groot innovatief en adaptief vermogen. Zij zullen mee moeten ont-wikkelen en tegelijkertijd zorgvuldig moeten omgaan met nieuwe (technologische) mogelijkheden. Gemeenten zijn als overheid immers ook hoeder van publieke waarden. Gemeenten verkennen binnen het programma Digitale Agenda 2020 samen de impact van nieuwe ontwikkelingen, zoals blockchain, digitale platforms en het internet of things. Ook de invoering van de Omgevingswet is een belang-rijke ontwikkeling waarvan het programma met gemeenten onderdelen verkent, zoals het bouwen van dataverzamelingen. Dat doen zij tijdens bijeenkomsten, in onderzoeken en in pilots op de Pilotstarter. En door praktische toepassingen te ont-wikkelen. Zoals open standaarden voor datasets, die de vele data die gemeenten verzamelen toegankelijk maken. Deze en andere resultaten van het programma helpen gemeenten bij het realiseren van hun ambitie om open en transparant in de samenleving te staan.

De Digitale Agenda helpt gemeenten om open en trans-parant in de samenleving te staan. De samenleving wordt steeds dynamischer en complexer. Gemeenten willen binnen deze informatie- en participatiesamen leving een proactieve rol (blijven) vervullen. Dit kunnen zij doen door strategisch gebruik te maken van informatie én door intelligent voor te sorteren op maatschappelijke en technologische ontwikkelingen.

Het belang van dataGemeenten realiseren deze ambitie door gezamenlijk te innoveren, nieuwe vormen van sturen met informatie te ontwikkelen en de mogelijkheden te verkennen om inwoners en ondernemers regie op hun eigen gegevens te bieden. Onder meer door gebruik te maken van collectieve datavoorzieningen en ervaringen en expertise uit te wisselen. Werken met data hoort bij deze ambitie. Beleid maken op grond van beschikbare data, de effecten monitoren, beleid en uitvoering daarop aanpassen: dat is de datagestuurde gemeente.

Werken als één efficiënte overheid6

Inwoners en ondernemers kunnen

op elk gewenst moment, via elk gewenst kanaal,

zaken met de gemeente direct regelen.

Door samenwerking verlagen van

uitvoeringskosten dienstverlenings-

voorzieningen

Inwoners en ondernemers

ontvangen passende dienstverlening

Dienstverlening die mensgericht, regelarm

en transparant is

Minder door inwoners, onder nemers en gemeenten ervaren belemmeringen in de samenwerking tussen

overheden

Dienstverlening is transparant; inwoners

en ondernemers weten wanneer ze wat en hoe van gemeenten kunnen

verwachten

gemeenten op weg naar 202020 gemeenten op weg naar 202021

LEERMODULES EN KLANTREIZENIn de Digitale Agenda 2020 is een aantal leermodules ontwikkeld waardoor gemeenten zelf aan de slag kunnen om hun dienstverlening te verbeteren. Daarnaast ontwikkelt het programma producten voor gemeenten, zoals klantreizen. Deze met gemeenten ontwikkelde methode brengt in beeld hoe een inwoner of ondernemer zich door de dienstverlening van de gemeente beweegt. De gevonden inzichten leiden bij deelnemende gemeenten tot ver-betering van de processen, een duidelijke website, persoonlijke benadering en/of een efficiëntere afhandeling in het klantcontactcentrum. Het Kenniscentrum Dienst verlening onderhoudt een database met uitgevoerde klantreizen, zodat ook andere gemeenten deze kunnen gebruiken. Daarnaast organiseert het leermodules over klantreizen. Deze werden tot nu toe door 157 deelnemers uit 109 gemeenten gevolgd. Daarnaast is het instrument Klantreizen succesvol toegepast in het kader van de Omgevingswet. Een drietal klantreizen is ontwik-keld en in drie maanden tijd door honderden gemeentelijke deelnemers gevali-deerd. Deze klantreizen worden nu als referentiemodel doorontwikkeld en in de praktijk beproefd.

E-WOZInwoners hebben met e-WOZ de mogelijkheid om te controleren of de grond-slagen voor de WOZ-beschikking juist zijn. Hiermee wordt het voor hen trans-paranter waar de WOZ-beschikking op gebaseerd is en bovendien krijgen ze hiermee de mogelijkheid een melding te doen voordat de beschikking is verzonden. Door correcties vroegtijdig door te voeren gaat de kwaliteit van de WOZ-administratie omhoog. De Waarderingskamer stelt de norm om jaarlijks twintig procent van de objecten te controleren, iedere voormelding telt mee als een gecontroleerd object. Inmiddels gebruiken 140 gemeenten (via belasting-samenwerkingen) de e-WOZ.

SCHULDHULPVERLENINGVeel diensten die overheden aan inwoners en ondernemers leveren zijn georga-niseerd in ketens. Om deze dienstverlening te verbeteren is het nodig dat keten-partners samenwerken en hun processen op elkaar afstemmen. De Digitale Agenda werkt met deze ketenpartners samen in de zogeheten Kloosterhoeve-pilots. Een voorbeeld is schuldhulpverlening. Mensen met financiële problemen die voor hulp bij de gemeente aankloppen krijgen te maken met verschillende overheidsdiensten. In de pilot Schuldhulpverlening werken al deze partijen samen om mensen met schulden sneller te helpen, waarmee ze voorkomen dat schulden en boetes oplopen. Deze pilot (en de klantreis die voor dit onderwerp werd gedaan) leidde tot betere dienstverlening, op elkaar afgestemde klantpro-cessen en minder fouten. Het leidt daarmee tot efficiëntere hulp aan kwetsbare inwoners met problematische schulden. Een aantal van de punten is bovendien input geweest voor de lobby naar het ministerie van Sociale Zaken, zoals de aan-beveling om te komen tot een landelijk schuldenregister.

‘Een burger heeft, als hij financiële problemen heeft, meestal met meer organisaties te maken. We hebben in de pilot Schuldhulpverlening ontdekt hoe we meer gezamenlijk kunnen optreden rond de schuldenproblematiek.’

– Simon Sibma, directeur CJIB

‘De Monitor Doelgerichte Digitalisering houdt ons scherp. We streven naar excellente dienstverlening en willen dat graag laten meten. De tijd dat de overheid naar zichzelf keek en zag dat het wel goed was, is voorbij.’

– Wilma Delissen, burgemeester van Peel en Maas

die door Digitale Agenda 2020 wordt onderhouden, kunnen gemeenten zien waar ze staan als het gaat om digitale dienstverlening. Gemeenten worden daarnaast vanuit het programma ondersteund bij het verbeteren van de persoonlijke dienst-verlening. Zoals in de pilot Schuldhulpverlening.

Lagere uitvoeringskostenOm de uitvoeringskosten voor gemeenten te verlagen, werken gemeenten vanuit de Digitale Agenda met ketenpartners aan landelijke voorzieningen. Voorzieningen die in één keer worden ingericht en direct door alle gemeenten zijn te gebruiken. Twee voorzieningen die inmiddels zijn opgeleverd zijn de landelijke online dienst voor Aangifte Overlijden en de digitale Verhuis- en Emigratieservice. Deze collec-tieve voorzieningen zorgen voor eenheid in gemeentelijke dienstverlening, maken het gemakkelijk voor inwoners en ondernemers èn ze besparen gemeenten door-gaans geld en tijd. Uiteraard behelzen al deze initiatieven veel meer dan technologie, want het optimaliseren en standaardiseren van (overheidsbrede) werkprocessen en ketens is een belangrijke voorwaarde voor het goed functioneren als één overheid.

‘Door het grootschalig digitaliseren van onze admini-stratieve processen houden we tijd over om onze energie te steken in het onderhouden van warme, persoonlijke contacten met inwoners en ondernemers.’

– Irma Woestenberg, gemeentesecretaris van ’s-Hertogenbosch

6 Werken als één efficiënte overheid

Gemeenten willen dienstverlening bieden die mens-gericht, regelarm en transparant is. Daarvoor moeten overheden soepeler samenwerken, inwoners en onder-nemers vrij zijn in hun kanaalkeuze en de dienstverlening vanuit de klantervaring worden ingericht. Om ruimte te kunnen blijven bieden voor persoonlijk maatwerk, is het bovendien nodig dat de uitvoeringskosten worden verlaagd.

Efficiënte èn persoonlijke dienstverleningDat efficiënte en persoonlijke dienstverlening heel goed samengaan, elkaar zelfs versterken, hebben gemeenten de afgelopen tijd ondervonden. Door in te zetten op gebruikersgerichtheid van de website, die onder meer selfservice mogelijk maakt, houden zij tijd en menskracht over voor dienstverlening die vraagt om persoonlijk contact. De Digitale Agenda 2020 geeft inzicht in wat beter kan en helpt gemeen-ten concreet bij het verbeteren van hun dienstverlening. Met onderzoek, leermo-dules en (digitale) hulpmiddelen zoals voorbeeldteksten voor op de website. Dit helpt gemeenten om de diverse kanalen voor dienstverlening zo in te richten dat deze klantvriendelijk en efficiënt zijn. Uitgaande van behoeften van inwoners en ondernemers. In de Monitor Doelgerichte Digitalisering, een landelijke benchmark

‘We zien alles als een klantreis. Die bestaat uit alle stappen die een klant zet bij het aanvragen van een product of dienst. Door die in beeld te brengen zie je waar je de dienstverlening kunt verbeteren.’ – Miriam Haagh, wethouder Zorg, Onderwijs en Dienstverlening

gemeente Breda

Massaal digitaal – Maatwerk lokaal7

Gemeenten zijn digitaal weerbaar

en wendbaar

ICT markt die bijdraagt aan de

doelen van de gemeentelijke

overheid

Gemeenten hebben grip op

hun data

Een robuuste, veilige en efficiënte

informatie infrastructuur

Vertrouwen inwoners en

ondernemers in informatie veilige

overheid

Eenvoudige, directe en veilige

toegang tot (bron)data

Kwalitatief hoogwaardige ICT Producten

en ICT Diensten

gemeenten op weg naar 202024 gemeenten op weg naar 202025

Het programma bundelt ook de vragen en knelpunten die gemeenten ervaren bij het gebruik van de GDI en brengt deze in bij de rijkspartijen die verantwoordelijk zijn voor de doorontwikkeling en het beheer van de GDI.

Krachtig opdrachtgeverschapGemeenten zetten vol in op digitalisering, waarbij bedrijfsprocessen soms volledig worden geautomatiseerd. Dit maakt gemeenten voor de kwaliteit van hun dienst-verlening en uitvoering steeds afhankelijker van de kwaliteit van ingekochte ICT en van hun leveranciers. In opdracht van gemeenten en samen met zowel gemeen-ten als leveranciers worden daarom kaders, normen en standaarden en bijbeho-rende instrumenten ontwikkeld. Voorbeelden hiervan zijn GEMMA, de landelijke Softwarecatalogus, convenanten met 160 leveranciers, uniforme inkoopvoorwaar-den (GIBIT), collectieve aanbestedingen, normen voor informatiebeveiliging en standaarden voor interoperabiliteit. Hiermee versterken gemeenten hun opdracht-geverschap.

‘Ik ben heel blij met de Digitale Agenda 2020, omdat we daarin als gemeenten gestandaardiseerd ontwikkelen. We kunnen, vanuit de VNG, samen een sterk opdrachtgever zijn.’

– Martijn Dadema, burgemeester van Raalte

GIBITMet GIBIT, Gemeenschappelijke ICT-inkoopvoorwaarden, kunnen gemeenten de kwaliteit van de producten en diensten die zij afnemen van IT-leveranciers goed laten aansluiten op hun behoeften. Het betekent bijvoorbeeld meer flexi-biliteit in licenties, meer aandacht voor data-overdracht en het gemakkelijker kunnen vervangen van systemen. Ook compliancy (het aantoonbaar voldoen aan bestaande normen en standaarden en architectuur), aansluiting op de GDI, cloud- en hostingservices en informatiebeveiliging zijn onderwerpen die in de GIBIT een plek hebben gekregen. De GIBIT is in december 2016 door het VNG-bestuur vastgesteld en wordt inmiddels door bijna 60% van de gemeenten gebruikt.

LANDELIJKE VOORZIENING BGTAlle gemeenten zijn aangesloten op de landelijke voorziening BGT (Basisregis-tratie Grootschalige Topografie). Zij zijn nu volop aan de gang met het inregelen en bijhouden van deze basisregistratie, onder meer door goede uitwisselings-processen met de beheersystemen Openbare Ruimte (BOR). De eerder door de Digitale Agenda 2020 in samenwerking met het veld opgeleverde modelproces-sen worden door steeds meer gemeenten gebruikt. Steeds meer passen leveran-ciers het hiervoor ontwikkelde koppelvlak toe. Ook is er dankzij een verbetering in de Softwarecatalogus beter inzicht ontstaan voor gemeenten en kan straks de voortgang van het gebruik worden gemonitord.

‘We zijn blij met de GIBIT. Onder meer omdat de voorwaarden in de GIBIT smart beschreven zijn, waardoor wij die voor-waarden bijna één op één kunnen overnemen. Dat scheelt veel tijd.’

– Eric Gubbels, adviseur Informatievoorziening gemeente Breda

7 Massaal digitaal – Maatwerk lokaal

Gemeentelijke Gemeenschappelijke InfrastructuurDe Gemeentelijke Gemeenschappelijke Infrastructuur (GGI) is een veilige, digitale infrastructuur, aangesloten op andere beveiligde overheidsnetwerken, waar-door samenwerken tussen gemeenten en andere overheden beter, veiliger en makkelijker wordt. De GGI wordt fasegewijs en projectmatig ontwikkeld, zodat kan worden ingespeeld op landelijke veranderingen zoals de Omgevingswet. De eerste GGI-voorzieningen zijn inmiddels gerealiseerd en in gebruik, zoals Govroam en IPv6. De aanbesteding voor het GGI-Netwerk, een beveiligd gemeen-telijk datanetwerk, is afgerond. Begin 2018 zullen de eerste gemeenten dit netwerk gebruiken. GGI zal steeds meer de basis worden voor allerlei andere voorzieningen die via Digitale Agenda 2020 en Samen Organiseren worden opgeschaald. Het wordt ook de toegangspoort voor landelijke voorzieningen, zoals de GDI en het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Aansluiting op dit soort voorzieningen wordt voor gemeenten via de GGI geregeld, zodat de versnelling kan worden bereikt die nodig is om het tempo van samenleving en bedrijfsleven bij te benen. Aansluiting op de GDIDe Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) van de overheid bestaat uit basis-registraties, standaarden en voorzieningen waarmee overheidsorganisaties (en dus ook gemeenten) hun primaire processen kunnen of moeten ondersteunen. Zoals Mijn Overheid Berichtenbox, Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) en DigiD. Het programma Digitale Agenda 2020 ondersteunt gemeenten bij het aan-sluiten op de GDI en het gebruiken van deze voorzieningen in hun werkprocessen.

Door gemeenten en samenwerkingsverbanden te ont-zorgen op het gebied van de gemeentelijke dienstver-lening, informatievoorziening en ICT houden zij tijd en geld over om te besteden aan dat waar zij lokaal echt het verschil kunnen maken.

Dat is het uitgangspunt van de Digitale Agenda 2020 en de beweging Samen Organiseren. Daarom bouwen we vanuit het programma en binnen Samen Organise-ren aan collectieve voorzieningen en dienstverlening. Ondersteunen we gemeenten bij het gebruik van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI), realiseren we een Gemeentelijke Gemeenschappelijke Infra structuur (GGI) en versterken we het collectieve en individuele opdrachtgeverschap van gemeenten op de ICT-markt.

‘De Gemeentelijke Gemeenschappelijke Infrastructuur (GGI) is een belangrijke randvoorwaarde voor Samen Organiseren. We hebben een goede en vooral veilige digitale infrastructuur nodig om te kunnen samenwerken en te innoveren.’

– Pieter Jeroense, voormalig gemeentesecretaris Alphen aan den Rijn

gemeenten op weg naar 202026 gemeenten op weg naar 202027

Verkenningen, instrumenten en producten8

da2020 biedt gemeenten uiteenlopende, praktische  ondersteuningsmiddelen. De resultaten van het programma zijn onder te verdelen in drie categorieën:• Verkenningen• Instrumenten • Producten

Hiernaast vindt u een overzicht van lopende instru - menten, producten en verkenningen die bijdragen aan de doelstellingen van de Digitale Agenda 2020.

Bekijk in de Roadmap welke wettelijke, technologische en maatschappelijke ontwikkelingen op uw gemeente afkomen. www.da2020.nl/roadmap

VIP’S PRODUCTENVERKENNINGEN

INSTRUMENTEN

VERKENNINGEN

eIDAS

Gebruik BGT bij uitvoering omgevingswet

Gezamenlijke Persoonlijke Dienstverlening

Handelsregister HR

Innovatieve gebruikstoepassingen BGT

Inrichten terugmeldproces basisregistraties

Inwonercloud

Ondersteuning Schuldhulpverlening

Pilot Open Raadsinformatie

Pilot Veiligheidsinformatieknooppunt

Procesverbeteringen aanvraag rijbewijzen

Publicatie De Platformsamenleving

Ruimtelijke kijk op het sociaal domein

Samenwerkingsverbanden en de GDI

Standaardiseren begrijpelijke webteksten

Verkenning Datalab

Whitepaper Blockchain

Blockchain: pilots bij gemeenten

Open Data

Leer- en Oefenomgeving voor niet-digitale inwoners

Regie op Gegevens

INSTRUMENTEN

De Pilotstarter

GIBIT (Gemeente inkoopvoorwaarden bij IT)

High Value Datasets

MDD (Monitor Doelgerichte Digitalisering)

Ondersteuningsaanpak zaakgericht werken

Standaarden 'pas toe leg uit'-lijst

Waarstaatjegemeente.nl

PRODUCTEN

BAG 2.0

Berichtenbox voor Bedrijven

BGT

Gebruik BGT bij BOR (beheer openbare ruimte)

Digikoppeling

DigiD Machtigen

DigiD

Digilevering

Digilevering Handelsregister

Digimelding

Diginetwerk

E-factureren

e-WOZ

eHerkenning

GGI-Netwerk

GGI-Servicebus

GGI-Veilig

GGI Afspraken

govroam – veilig toegang tot WIFI

Idensys

IPv6

MijnOverheid Berichtenbox

Ondernemersplein

Online dienst aangifte overlijden

Online dienst verhuizen en emigreren

Samenwerkende Catalogi