Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland - · PDF filebeleid willen werken ook in de komende...

1

Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland een stand van zaken, 2014-2015

Een uitgave van

augustus 2015

2

Colofon

© 2015. Platform Dorpshuizen Noord-Holland. U kunt deze publicatie gratis downloaden via www.pdnh.nl

Onderzoek en tekst: Anita Blijdorp | Schrijfwerk!

Foto Ouwe Waterwolf (op het omslag): Stichting Maatvast. Overige foto’s: PDNH.

Overname of openbaarmaking van (gedeelten) van deze publicatie is uitsluitend toegestaan na akkoord van Platform

Dorpshuizen Noord-Holland. De inhoud van dit rapport is met zorg samengesteld. Desondanks is PDNH niet aansprakelijk

voor de eventuele schade die ontstaat door het gebruik van deze informatie.

Financier Deze publicatie is tot stand gekomen met financiële steun van de provincie Noord-Holland, uit het budget

Provinciale Sociale Agenda 2012 - 2015, thema Vitaal Platteland. De provincie wil de leefbaarheid en sociaal economische

vitalisering van (kleine kernen op) het platteland behouden en waar nodig vergroten en versterken.

Afbeeldingen omslag: dorpshuizen te Kolhorn, Ilpendam, Vijfhuizen, Dirkshorn, Watergang

http://www.pdnh.nl/

3

Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland

een stand van zaken, 2014-2015

DORPSHUIZEN IN NOORD-HOLLAND

Dorpshuizen in Noord-Holland zijn er in soorten en maten. Van heel klein, met slechts

één enkele ruimte, tot flink uit de kluiten gewassen multifunctionele centra. Er komen

nog steeds nieuwe dorpshuizen bij, begin 2015 staat de teller op 132, maar de meeste

zijn in de jaren zestig en zeventig van de 20e eeuw gestart, vaak als particulier initiatief.

Dorpshuizen zijn bijzonder door een combinatie van drie kenmerken: een brede sociaal-

culturele en maatschappelijke functie voor het dorpsleven, de toegankelijkheid voor alle

inwoners van het dorp en het feit dat dorpshuizen door vrijwilligers worden bestuurd.

Gemeenten hielpen soms met (tijdelijke) regelingen en subsidies mee aan de start van

dorpshuizen. Een aantal dorpshuizen kon voor langere tijd rekenen op exploitatie-

subsidie. Door de jaren heen is een lappendeken aan beleid en regelingen ontstaan. Ook

binnen één gemeente zijn er verschillen. Afspraken gemaakt in het verleden of specifieke

lokale omstandigheden: de relatie met ieder individueel dorpshuis kan anders zijn

ingevuld.

4

Inhoudsopgave

Voorwoord ..................................................................................................................................................................... 5

DEEL 1

1 Inventarisatie ................................................................................................................................................................ 7

1.1 Aanleiding en doel ............................................................................................................................................. 7

1.2 Probleemstelling .................................................................................................................................................. 8

1.3 Opzet ....................................................................................................................................................................... 8

2 Resultaten .................................................................................................................................................................. 10

2.1 Definitie dorpshuis .......................................................................................................................................... 10

2.2 Dorpshuizen in het gemeentelijk beleid ............................................................................................... 12

2.2.1 Casus Haarlemmermeer …………………………………………………………………………………. 15

2.3 Functie en betekenis van dorpshuizen, relatie met de nieuwe Wmo .................................... 15

2.4 Betrokkenheid van gemeenten bij dorpshuizen ............................................................................... 17

2.5 Andere vormen van ondersteuning ........................................................................................................ 21

2.6 Contact en communicatie ........................................................................................................................... 23

2.7 Bekendheid met Platform Dorpshuizen ................................................................................................ 25

3 Conclusies ................................................................................................................................................................... 26

DEEL 2 Relatie gemeenten en dorpshuizen, 20 cases ................................................................ 29

BIJLAGES

BIJLAGE A. Wethouder Blonk: Dorpshuizen zijn prioriteit (interview) ............................................ 51

BIJLAGE B. Gemeenten en dorpshuizen hebben elkaar nodig (rondetafelgesprek) ……………54

5

Voorwoord Wij zijn blij met dit rapport ‘Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland, een stand van zaken

2014-2015’. Allereerst omdat het traject van interviews met 20 gemeenten voor ons als Platform

Dorpshuizen Noord-Holland al vele nieuwe contacten heeft opgeleverd. Contacten die we direct

kunnen inzetten in het dagelijks werk. Verder zijn we blij met de inhoud. Bijvoorbeeld met de

constatering dat gemeenten unaniem van mening zijn dat dorpshuizen waardevolle voorzieningen

zijn. Men waardeert de sociale en culturele functie en de bijdrage aan de sociale cohesie van het

dorp. Dat is een mooie uitkomst. De vertaling van die waardering in beleid is overal verschillend,

we zien (nog steeds!) een bonte lappendeken aan regelingen en afspraken. We zien ook

bereidheid om maatwerk te leveren en dat is meer dan terecht: het besturen van een dorpshuis is

speciaal, omdat het 100 procent vrijwilligerswerk is.

Deze inventarisatie helpt ons om op concrete en praktische manier aan te sluiten bij de vragen en

uitdagingen waarvoor gemeenten staan in hun samenwerking met dorpshuizen. Dat ook

gemeenten heel verschillend zijn in hun mogelijkheden en aanpakken bleek wel tijdens het

rondetafelgesprek in februari 2015 met vertegenwoordigers van acht gemeenten. Gemeenten zijn

zoekende, de nieuwe Wmo biedt kansen, maar makkelijke oplossingen zijn er niet. Deze geslaagde

bijeenkomst bood ook direct aanknopingspunten voor een volgende stap: de uitvoering in 2015-

2016 van drie pilots in de gemeenten Alkmaar, Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Velsen,

waarin de gemeenten samen met hun dorpshuizen werken aan een actueel dorpshuizenbeleid.

Over de uitkomsten zullen wij u eind 2016 informeren.

Wij hopen dat deze rapportage met voorbeelden van wat er allemaal al mogelijk is, de gemeenten

in Noord-Holland inspireert om eens op een andere manier naar hun dorpshuizen te kijken. Ook

dorpshuisbesturen kunnen uit dit rapport inspiratie halen en het gesprek met hun gemeente een

nieuwe impuls geven.

Als bestuur van Platform Dorpshuizen Noord-Holland blijven we ons inzetten voor verdere

samenwerking met gemeenten. Concreet is dit al aan de orde in het RSA-project

‘Toekomstbestendige dorpshuizen’ in de gemeenten Alkmaar, Langedijk en Schagen, waarin de

Wmo een hoofdrol speelt. Ook komt er een vervolg op het rondetafelgesprek met

vertegenwoordigers van gemeenten. Verder kunnen gemeenten en dorpshuizen die samen aan

beleid willen werken ook in de komende jaren een beroep op ons blijven doen.

Tot slot danken wij Anita Blijdorp voor haar nauwgezette werk, de Provincie Noord-Holland voor

de financiële steun en de deelnemende gemeenten voor hun inbreng.

Nico Bijman, voorzitter Platform Dorpshuizen Noord-Holland.

6

Tabel 1 DORPSHUIZEN IN NOORD-HOLLAND

Aantal dorpshuizen per regio in 2014

Kop van Noord-Holland

Texel, Den Helder, Schagen, Hollands Kroon

29

West-Friesland

Medemblik, Stede Broec, Drechterland,

Koggenland

31

Regio Alkmaar

Alkmaar*, Bergen, Castricum Heerhugowaard,

Langedijk, Schermer, Graft-de Rijp

19

Midden-Kennemerland

Uitgeest**, Beverwijk, Velsen

5

Amstelland en Meerlanden

Haarlemmermeer, Aalsmeer, Amstelveen,

Ouder Amstel, Amsterdam Zuidoost

20

Zaanstreek-Waterland

Beemster, Zeevang, Wormerland, Zaanstad,

Landsmeer, Waterland

24

Zuid-Kennemerland

Bloemendaal,

Haarlemmerliede&Spaarnwoude

2

Gooi- en Vechtstreek

Blaricum, Wijdemeren, Muiden

3

TOTAAL GEMEENTEN/DORPSHUIZEN

33/133

*) Alkmaar: omvat per 1-1-15 ook Schermer

en Graft-deRijp.

**) Uitgeest maakt vanaf 2015 deel uit van

regio Alkmaar.

7

1 Inventarisatie

1.1. Aanleiding en doel

Meer inzicht in de betrokkenheid van gemeenten bij de dorpshuizen op hun grondgebied is het

onderwerp van deze publicatie. Een rondgang langs gemeenten om informatie te verzamelen over

de relatie met hun dorpshuizen sluit aan op eerdere acties en onderzoeken van het PDNH. In

2009 voerde het PDNH voor de eerste keer een quickscan uit onder gemeenten met dorpshuizen1.

De uitkomsten gaven aanleiding om ‘gemeentelijk dorpshuizenbeleid’ als een van de speerpunten

in het activiteitenprogramma op te nemen. Vanaf 2010 zijn een tiental informatie- en advies-

trajecten uitgevoerd met een dorpshuizenoverleg in een gemeente of bij gemeenten zelf; en er

volgen meer2. De brochure Dorpshuizenbeleid op maat, een handreiking voor gemeenten3 is

daarbij een handige leidraad gebleken. Vervolgens is in 2012, via een vragenlijstonderzoek onder

dorpshuisbesturen, informatie verzameld over de situatie van de dorpshuizen in Noord-Holland.

Aan de orde kwamen onderwerpen als gebruiksfuncties, financiële positie, onderhoudssituatie,

perspectief voor de toekomst en de relatie met de gemeente4. Het rapport eindigde met een

aanbeveling om ook gemeenten zelf te vragen naar hun relatie met dorpshuizen. Dit sloot goed

aan bij een wens van het PDNH om de contacten met gemeenten te intensiveren.

1 PDNH, Quickscan dorpshuizenbeleid 2009.

2 In de gemeenten Texel, Hollands Kroon, Schagen, Medemblik, Graft – de Rijp, Schermer, Zaanstad, Zeevang

en Koggenland. In 2015 volgen adviestrajecten op maat met gemeente en dorpshuizen van Alkmaar, Langedijk en Velsen. 3 Deze brochure is te vinden op www.pdnh.nl > publicaties; ook op www.dorpshuizen.nl

4 PDNH, Dorpshuizen in Noord-Holland, een stand van zaken 2012. Download het rapport via www.pdnh.nl >

publicaties.

http://www.pdnh.nl/

http://www.pdnh.nl/

8

1.2 Probleemstelling

Om informatie te verzamelen over het onderwerp hebben we gekeken naar zeven onderwerpen:

- welke gemeenschapshuizen rekent de gemeente tot de categorie ‘dorpshuizen’?

- op wat voor manier leggen gemeenten beleid voor dorpshuizen vast, of niet?

- welke visie hebben gemeenten op de functie en betekenis van dorpshuizen?

- en hoe vertalen gemeenten deze betekenis van dorpshuizen in het kader van de Wmo?

- hoe ziet de concrete betrokkenheid van gemeenten eruit wat betreft eigendom, exploitatie en

beheer en het groot onderhoud van dorpshuizen?

- welke andere instrumenten en middelen zetten gemeenten in om dorpshuizen te ondersteunen?

- op welke manier regelen gemeenten en dorpshuizen het contact en de communicatie?

- hoe zit het met de bekendheid van Platform Dorpshuizen onder gemeenten?

1.3 Opzet van deze inventarisatie

Bovenstaande vragen zijn door ons gecombineerd in een onderwerpenlijst. Uit de lijst met 34

gemeenten met dorpshuizen5 is een selectie gemaakt van 20 gemeenten. Daarbij is rekening

gehouden met evenredige verdeling van dorpshuizen over de regio’s. Regio’s met elk circa 30

dorpshuizen, zoals De Kop, West-Friesland, Zaanstreek-Waterland, wegen zwaarder mee in de

selectie dan regio’s Het Gooi en Zuid-Kennemerland met samen 5 dorpshuizen. Behoefte aan

informatie over een interessante casus was een ander criterium om deze gemeente toe te voegen

aan de selectie.

De 20 gemeenten zijn telefonisch benaderd. Deze rondgang had allereerst een praktisch doel: in

beeld krijgen wie op bestuurlijk niveau en in de ambtelijke organisatie een aanspreekpunt of

anderszins betrokken is bij de dorpshuizen. Na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014

waren er in veel gemeenten immers nieuwe bestuurders aangetreden. Bij de ambtelijke organisatie

was ook niet altijd duidelijk wie er goed op de hoogte was van de samenwerking met de

dorpshuizen. We hebben ervoor gekozen om minimaal te spreken met de medewerker die goed

op de hoogte was van het gemeentelijk beleid. Deze rondgang leverde zo een actuele lijst van

contactpersonen op, van belang voor dit onderzoek, maar ook voor het reguliere informatie- en

advieswerk van het PDNH.

5 PDNH, adreslijst Noord-Hollandse gemeenten met dorpshuizen, maart 2014. Per 1 januari 2015 zijn er nog 33

gemeenten met dorpshuizen (na de fusie van Schermer en Graft – de Rijp met Alkmaar stad).

9

Tabel 2 SELECTIE VAN 20 GEMEENTEN

Regio’s en gemeenten in de selectie (peiljaar 2014)


Texel, Schagen, Hollands Kroon

West-Friesland

Medemblik, Stede Broec, Drechterland, Koggenland

Regio Alkmaar

Alkmaar, Bergen, Castricum, Graft–de Rijp, Schermer,

Langedijk, Heerhugowaard

Midden-Kennemerland

Uitgeest*

Amstel- en Meerlanden

Haarlemmermeer


Zeevang, Wormerland, Zaanstad, Waterland

Zuid-Kennemerland

Haarlemmerliede & Spaarnwoude

TOTAAL:

20 gemeenten, 105 dorpshuizen

NB. Overige Noord-Hollandse gemeenten met dorpshuizen en niet benaderd voor deze inventarisatie zijn:

Aalsmeer (1); Amstelveen (1); Amsterdam, stadsdeel Zuidoost (2); Beemster (2); Beverwijk (1); Blaricum (1);

Bloemendaal (1); Den Helder (1); Landsmeer (3); Muiden (1); Ouder Amstel (1); Velsen (3); Wijdemeren (1).

*) Gemeente Uitgeest: tot en met 2014 onderdeel van regio Midden-Kennemerland. Vanaf 2015: regio Alkmaar.

Per gemeente is via deskresearch schriftelijke informatie verzameld. Denk aan: beleidsnota’s,

onderzoeken, raadsbesluiten, notulen, statuten, nieuwsbrieven. Vervolgens zijn aan de hand van

een onderwerpenlijst minimaal één, meestal twee interviews afgenomen (tussen april 2014 en

maart 2015) met contactpersonen uit de ambtelijke organisatie.

In de voorbereiding naar het rondetafelgesprek Kansen met de nieuwe Wmo op 11 februari 2015

is contact gezocht met bestuurders van verschillende gemeenten. Ook dit leverde bruikbare

informatie op voor deze inventarisatie6. Tijdens het rondetafelgesprek kwam concreet aan de orde

wat gemeenten zelf bezighoudt in hun contacten en samenwerking met dorpshuizen. Het verslag

is digitaal te raadplegen7.

6 Zie bijlage A, pagina 51, interview met de heer Ben Blonk , wethouder gemeente Schagen.

7 Zie: http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/gemeenten-en-dorpshuizen-2018we-hebben-elkaar-nodig2019

http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/gemeenten-en-dorpshuizen-2018we-hebben-elkaar-nodig2019

10

2 Resultaten

In dit hoofdstuk geven we de resultaten weer op acht onderdelen:

- welke gemeenschapshuizen rekenen gemeenten tot de categorie dorpshuizen?

- op welke manier leggen gemeenten beleid voor dorpshuizen vast, of niet?

- welke visie hebben gemeenten op de functie en betekenis van dorpshuizen?

- en hoe vertalen gemeenten de rol van dorpshuizen naar de Wmo?

- Hoe ziet de betrokkenheid van gemeenten eruit wat betreft eigendom, exploitatie en beheer en

het groot onderhoud van dorpshuizen?

- Welke andere instrumenten en middelen zetten gemeenten in om dorpshuizen te ondersteunen?

- Op welke manier zijn contact en communicatie tussen gemeente en dorpshuizen geregeld?

- Hoe zit het met de bekendheid van Platform Dorpshuizen bij gemeenten?

Van 20 gemeenten is de relatie met hun dorpshuizen beschreven in een handzame samenvatting,

Bent u benieuwd naar de stand van zaken? Ga direct naar deel 2, pagina 29 en verder.

2.1 Definitie dorpshuis

De dorpshuisfunctie is in iedere kern weer anders onderdak gebracht. Namen als

ontmoetingscentrum, verenigingsgebouw, dorpshuis, sociaal cultureel centrum en multifunctionele

accommodatie (mfa) zijn benamingen die in de praktijk veel voorkomen.

Dorpshuizen zijn gehuisvest in bijvoorbeeld voormalige schoolgebouwen, historische kerken, een

voormalig gemeentehuis. In sommige dorpen is de dorpshuisfunctie ondergebracht in een

multifunctionele accommodatie (mfa), samen met bijvoorbeeld de basisschool, (para)medische

dienstverleners, de bibliotheek of de sportzaal. Ook zijn vele dorpshuizen ooit in een nieuw

gebouwd pand begonnen en nu, na veertig of vijftig jaar, toe aan renovatie.

Geen twee dorpshuizen zijn gelijk! Het Platform gebruikt deze combinatie van kenmerken:

- het besturen van een dorpshuis is een taak van vrijwilligers

- het gebouw is een openbare gelegenheid, in beginsel toegankelijk voor iedereen

- de nadruk ligt op het aanbieden van ruimte(n) aan verenigingen en overige dorpsactiviteiten

- een dorpshuis staat in een, van oudsher, woonkern met minder dan 5000 inwoners8

- de rechtsvorm is er een ‘zonder winstoogmerk’ (stichting of vereniging).

8 De meeste dorpshuizen staan in woonkernen tot 5000 inwoners, maar er zijn ook dorpen met meer inwoners.

Zie bijvoorbeeld Uitgeest (13.000 inwoners) en Castricum (20.000 inwoners), waar inwoners het dorpse karakter blijven waarderen en koesteren.

11

Tabel 3 105 DORPSHUIZEN IN 20 GEMEENTEN

AANTAL DORPSHUIZEN in 2014 (plus BUURTHUIZEN, overige gemeenschapshuizen) naar opgave van 20 GEMEENTEN


Texel: 6

Schagen: 10

Hollands Kroon: 12

West-Friesland

Medemblik: 12 (+6)

Stede Broec: 3

Drechterland: 5

Koggenland: 6

Regio Alkmaar

Bergen: 3 (+3)

Castricum: 2

Graft–de Rijp: 3 / Schermer: 5

Heerhugowaard: 2 (+ 3 buurthuizen)

Langedijk: 2

Midden-Kennemerland

Uitgeest: 1


Zeevang: 3

Wormerland: 5

Zaanstad: 3 (+ 17 buurt- en wijkcentra)

Waterland: 7

Amstel- en Meerlanden

Haarlemmermeer: 15 (plus > 20

accommodaties met een sociale

functie voor de wijk)

Zuid-Kennemerland

Haarlemmerl. en Spaarnwoude: 1

TOTAAL in 20 gemeenten:

105 dorpshuizen

Dorpshuizen, buurthuizen: is er nog verschil?

Historisch gezien zijn er verschillen te noemen tussen dorpshuizen op het platteland en

buurthuizen in de steden. Zelfstandige, private dorpshuizen zijn in de bijna honderdjarige

geschiedenis een krachtig kenmerk gebleken: circa 80 procent van alle dorpshuisorganisaties is

eigenaar van het pand, gemeentelijke dorpshuizen zijn in de minderheid. In de stad was het lange

tijd andersom: gemeentelijke buurthuizen en wijkcentra voerden de boventoon, zelfstandige

buurthuizen waren in de minderheid. Die tijd is voorbij, het private buurthuis in zelfbeheer is in

opmars9 en staat op dit punt op gelijke voet met het dorpshuis.

De aan- of afwezigheid van professioneel agogisch werkers is een tweede verschilpunt. De meeste

dorpshuizen hebben nooit beroepskrachten voor sociaal-cultureel werk in dienst gehad. Lokale

verenigingen verzorgden (en verzorgen nog steeds) via vrijwillige inzet een heel scala aan

activiteiten. In grotere dorpshuizen zien we wel de professionele, betaalde (parttime) beheerder10.

Soms is in deze functie ook het aansturen van vrijwilligers inbegrepen, maar meestal gaat het om

het aansturen van vrijwilligers met taken in het dagelijks beheer: bardiensten, schoonmaken,

bijhouden zalenverhuur. In buurthuizen en wijkcentra in de stad waren nagenoeg altijd

beroepskrachten aanwezig, zowel voor het agogisch werk als voor de functie van beheerder.

9 Zie Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA) en het project www.beheerjebuurthuis.nl

10 Precieze aantallen fte betaalde beheerders aan het werk voor hoeveel dorpshuizen is onbekend.

12

Hoe komen we deze verschillen tegen in onze 20 bevraagde gemeenten?

Gemeente Haarlemmermeer is het meest uitgesproken: wijkgebouwen, dorpshuizen (zowel de

gemeentelijke als de private dorpshuizen), jongerencentra en de centra voor senioren ziet deze

gemeente allemaal als sociaal culturele centra met een basisfunctie voor wijk of dorp.

Zaanstad en Heerhugowaard beschouwen dorpshuizen en buurthuizen als gelijksoortige

accommodaties. Een meer dorps of stedelijk karakter van de wijk maakt niet uit: beide zijn

belangrijke openbare, laagdrempelige voorzieningen voor de wijk, met een sociale functie en die

worden aangestuurd en beheerd door vrijwilligers.

In de overige gemeenten11 is het plattelands- of dorpse karakter nog zeer herkenbaar en actueel.

Het dorpshuis als de openbare huiskamer van het dorp en geleid door een vrijwilligersbestuur zien

deze gemeenten als een aparte categorie naast andere gemeentelijke welzijnsaccommodaties.

2.2 Dorpshuizen in het gemeentelijk beleid

Op wat voor manier leggen gemeenten beleid voor dorpshuizen vast? En maken ze daarbij

onderscheid tussen gemeentelijke en private dorpshuizen? In de afgelopen twintig jaar hebben

meerdere gemeenten hun dorpshuizen op afstand gezet. Vele gemeentelijke dorpshuizen zijn al

geprivatiseerd, dat wil zeggen: het eigendom van het pand is overgedragen aan een private partij.

Die trend is nog steeds gaande. Als gevolg van krappe overheidsfinanciën wordt er ook kritisch

gekeken naar de eventuele financiële ondersteuning van dorpshuizen. Exploitatiesubsidies slinken

of sneuvelen helemaal. In een aantal gemeenten komen daar activiteitensubsidies voor in de

plaats, vanuit de redenering: we subsidiëren geen stenen, maar mensen. Er zijn inderdaad genoeg

voorbeelden van dorpshuizen te noemen die geen beroep op de gemeente doen in de sfeer van

exploitatie. Een veel kleiner aantal doet zelfs geen beroep op de gemeente bij renovatie en groot

onderhoud, al is dit soms ook omdat de gemeente heeft aangegeven hier geen

verantwoordelijkheid voor zichzelf te zien. Als er geen directe (lees: financiële)

verantwoordelijkheid is, wat zijn dan nog wel redenen om rekening te houden met dorpshuizen in

het beleid? Hebben gemeenten bijvoorbeeld oog voor het vraagstuk van wat (on)acceptabele

verantwoordelijkheden en risico’s zijn die voortvloeien uit de bedrijfsvoering voor de vrijwillige

bestuurders?

Onze 20 gemeenten maken op verschillende wijze melding van dorpshuizen in het beleid. Zie

tabel 4 voor een overzicht. In Deel 2 (p. 29 en verder) vindt u een samenvatting per gemeente.

11

Overige gemeenten met uitzondering van Alkmaar. Deze fusiegemeente heeft zich nog niet uitgesproken over definitie, functie en betekenis van dorpshuizen naast buurthuizen in het gemeentelijk beleid.

13

Gemeenten waar geen of weinig bemoeienis is met dorpshuizen, volstaan vaak met de vermelding

dát er dorpshuizen zijn in een nota Welzijn, Sociaal Beleid of een beleidskader voor de ‘oude’

Wmo (tot 2014)12 en de functie voor verenigingsleven en dorpsactiviteiten. Voorbeelden zijn:

Drechterland, Zeevang, Castricum, Waterland, Koggenland. Andere kleine gemeenten die wel een

speciale dorpshuizennota hebben opgesteld zijn bijvoorbeeld Wormerland (in 2011) en Stede

Broec (in 2014/15).

Dorpshuis de Zwaan, Hobrede (Zeevang)

Gemeenten Uitgeest, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Uithoorn: in alle drie gemeenten is

slechts een dorpshuis, de visie op de functie ervan en hun plek in het beleid staan verwoord in

het sociaal of welzijnsbeleid en een uitwerking daarvan in de subsidie-overeenkomst.

Haarlemmermeer en Zaanstad, gemeenten met veel dorpshuizen, buurthuizen en sociaal culturele

centra, hebben in recente jaren hun beleid specifiek voor deze categorie buurtvoorzieningen

geherformuleerd. Haarlemmermeer heeft gehoor gegeven aan de klacht van enkele

dorpshuisbesturen dat zij als vrijwilligers opgezadeld werden met grote verantwoordelijkheden en

risico’s, voortvloeiend uit de bedrijfsvoering van hun (grotere) dorpshuizen. Met de oprichting van

stichting Maatvast is er voor dorpshuizen de mogelijkheid om exploitatie en dagelijks beheer in

handen te geven van deze professionele partij; op deze manier draagt Haarlemmermeer bij aan

het ‘ontzorgen’ van vrijwillige bestuurders.

Andere gemeenten formuleren een veelomvattend accommodatiebeleid en voegen daar, vanwege

de bijzondere positie of omdat de gemeente 10, 12 of meer dorpshuizen telt, een speciale

categorie dorpshuizen aan toe. Bergen, Schagen, Hollands Kroon en Medemblik zijn voorbeelden.

12

In de terminologie van de ‘oude’ Wmo was de functie van het dorpshuis heel goed af te vinken als concrete invulling van prestatieveld 1: bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid in dorp, wijk en buurt.

14

Tabel 4 DORPSHUIZEN IN GEMEENTELIJK BELEID

De sociaal-culturele functie van dorpshuizen benoemd in beleidsnotities, raadsbesluiten,

subsidie-verordeningen in 20 gemeenten *)

REGIO GEMEENTE BELEID voor dorpshuizen

Kop N

H 1 Texel Maatschappelijk Beleidskader

2 Schagen Kadernota’s Accommodatiebeleid resp. Subsidiebeleid

3 Hollands Kroon Kadernota’s Subsidiebeleid en Accommodatiebeleid

West

-Friesland

4 Medemblik Kaders Voorzieningen & Accommodatiebeleid

5 Stede Broec Nota Dorpshuizen en sociaal-culturele centra (mei 2015)

6 Drechterland Kernenbeleid, sociaal beleid

7 Koggenland Kernenbeleid. In 2015 aandacht in nieuw accom.beleid

regio

Alk

maar 8 Langedijk Beleidskader voor accommodaties

9 Heerhugowaard Nota Sociaal Domein

10 Alkmaar Indirecte verwijzing in Buurt- en kernenbeleid **)

11 Bergen Kaders basisaanbod Welzijnsaccommodatiebeleid

12 Castricum Indirecte verwijzing in Notitie Accommodatiebeleid

Mid

den

Kenn.e

m

Land

13 Uitgeest In de subsidie-overeenkomst

Zaanst

r-

Wate

rland 14 Zeevang Notitie kernenbeleid, sociaal domein

15 Waterland Nota Sociaal Beleid

16 Wormerland Notitie situatie Dorpshuizen

17 Zaanstad Beleidsregel Subsidiëring Buurthuizen Zaanstad

Zuid

-

Kenne

merlan

d

18

Haarlemmerliede en

Spaarnwoude

Subsidiebesluit Dorpscentrum Spaarndam

Am

stel-

&M

eerl.

19 Haarlemmermeer

Kernenbeleid; Beleid dorpshuizen/sociaal-culturele

accommodaties; Opdracht aan Stichting Maatvast.

20 Uithoorn Accommodatiebeleid; in subsidie-overeenkomst.

*) Vermeld zijn de belangrijkste beleidsnota’s of richtinggevende kaders in werking in 2014, tenzij anders

vermeld.

**) Gemeente Alkmaar heeft nog geen standpunt ingenomen over de positie van dorpshuizen in het beleid.

15

2.2.1. Casus Haarlemmermeer

Kiezen de meeste Noord-Hollandse gemeenten voor het op afstand zetten van de dorpshuizen,

Haarlemmermeer kiest voor meer directe betrokkenheid en ondersteuning. Deze gemeente ziet de

vele sociaal culturele centra in wijken en dorpen als een belangrijke troef in de uitvoering van

Wmo beleid. Wijkgebouwen, dorpshuizen, jongerencentra en de centra voor senioren zijn een

basisvoorziening in wijk of kern. Dit is de plek voor ontmoeting, ontspanning, (talent)ontwikkeling,

informatie en advies. De exploitatie en het dagelijks beheer van de verschillende (gemeentelijke)

centra is vanaf 2013 in handen van één professionele partij: stichting Maatvast (zie

www.maatvast.nl). De gedachte hierbij is dat vrijwilligers, van onder andere van de aangesloten

dorpshuisbesturen, en agogisch medewerkers, zich nu volledig kunnen inzetten voor activiteiten.

De verwachting is dat accommodaties op deze manier efficiënter en doelmatiger worden

geëxploiteerd. De financiële middelen voor Maatvast komen uit een herschikking van bestaand

geld voor dezelfde accommodaties.

De ambitie is om de centra uit te laten groeien tot dé ontmoetings- en activiteitenplaatsen van

hun buurt, wijk of dorp. Maatvast zoekt per centrum en voor het totaal naar een goede mix van

maatschappelijk én bedrijfseconomisch rendement. Haar taken zijn oog en oor te hebben voor

nieuwe behoeften van bewoners waarbij dorpshuis of sociaal cultureel centrum een rol kan spelen;

het ondersteunen van burgers bij het organiseren van activiteiten; zelf met ideeën komen voor te

organiseren maatschappelijke activiteiten. Aangesloten dorpshuizen staan in Badhoevedorp,

Beinsdorp, Lisserbroek, Burgerveen en Vijfhuizen hebben exploitatie en beheer overgedragen aan

Maatvast. Voor enkele zelfstandige dorpshuizen verleent Maatvast facilitaire diensten zoals het

formeel werkgeverschap voor beheerders en centrale inkoop van diensten.

2.3 Functie en betekenis van dorpshuizen, relatie met de Wmo

Welke visie hebben gemeenten op de functie en betekenis van dorpshuizen? De indeling is

gebaseerd op de situatie tot en met 2014. Gemeenten waren in dat jaar druk doende met alle

voorbereidingen rond de transities in het sociaal domein13. Sommige gemeenten hebben in hun

voorbereiding naar de nieuwe Wmo expliciet gekeken naar een rol die dorpshuizen mogelijk

kunnen spelen in de uitvoering van deze wet. Andere gemeenten zijn daar nog niet of pas recent

mee begonnen. De indeling van gemeenten naar een smalle of brede visie op de functie en

betekenis van dorpshuizen is, zo benadrukken we, een momentopname. Onze indruk is, zo bleek

ook tijdens het rondetafelgesprek op 11 februari 2015, dat steeds meer gemeenten in gesprek zijn

13

Het gaat om de overheveling van taken en bevoegdheden van het Rijk naar de gemeenten: (1) de jeugdzorg en passend onderwijs; (2) AWBZ functies begeleiding en persoonlijke verzorging naar de Wmo; en (3) de uitvoering van de nieuwe Participatiewet.

http://www.maatvast.nl/

16

met dorpshuisbestuurders om te kijken in op welke wijze dorpshuizen een bijdrage kunnen

leveren aan de uitvoering van de nieuwe Wmo.

Tabel 5 VISIE OP FUNCTIE EN BETEKENIS DORPSHUIZEN

Visie op functie en betekenis van dorpshuizen Van toepassing in gemeente

SMAL:

Een dorpshuis biedt onderdak aan verenigingsleven en

dorpsactiviteiten, speelt een rol in het mogelijk maken

van ontmoeting. Een dorpshuis draagt in algemene zin

bij aan leefbaarheid en sociale samenhang van dorp, wijk

of buurt.

Alle 20 gemeenten

BREED:

Naast de algemene ontmoetingsfunctie, ziet de

gemeente het dorpshuis ook als locatie en partij die een

rol kan spelen in de uitvoering van Wmo-beleidsthema’s

zoals participatie, ontplooiing, ontwikkeling, zorg dichtbij.

Haarlemmermeer **), Stede Broec, Bergen,

Uitgeest, Zaanstad, Texel, Langedijk,

Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Uithoorn.

Gemeenten nemen initiatieven voor overleg met

dorpshuisbesturen en partners in de uitvoering

van Wmo, bijvoorbeeld over huisvesten van

informatie- en adviesfuncties, sociale wijkteams,

activiteiten, et cetera.

**) Geldt voor 8 gemeentelijke dorpshuizen, exploitatie en beheer van 5 van deze 8 is vanaf 2013 stapsgewijs

ondergebracht bij Stichting Maatvast. Private, zelfstandige dorpshuizen kunnen ook gebruik maken van diensten van

Maatvast (zie p. 18).

Toelichting:

Visie 1. De smalle variant. Alle gemeenten waarderen in algemene zin de sociale, culturele en

recreatieve functie voor het dorp als geheel. In deze variant is het dorpshuis een voorziening van

en voor het dorp en levert een algemene bijdrage aan het prettig wonen in dorp of wijk.

Visie 2. De brede variant. Een aantal gemeenten kiest ervoor om dorpshuizen in te zetten als een

middel in de uitvoering van het nieuwe Wmo-beleid en voor concrete doelen. Daarbij kijken

gemeenten goed naar de karakteristieken van iedere wijk of dorpskern en naar de mogelijkheden

per dorpshuis. Maatwerk is een sleutelwoord. Waar in de ene kern het dorpshuis de enige

openbare ontmoetingsplaats is, kan in een ander dorp het dorpshuis ‘slechts een van vele centra’

zijn met een functie voor inloop, ontmoeting, vergaderen, activiteiten voor speciale groepen,

enzovoort. Zo stimuleren Bergen en Zaanstad dat de sociale wijkteams zich huisvesten in de

17

dorps- en buurthuizen. Door deze en andere betaalde diensten af te nemen in dorpshuizen

dragen de wijkteams ook bij aan een betere exploitatie.

Nieuwe Wmo biedt kansen aan dorpshuisbesturen en gemeenten!

Dorpshuisbesturen kiezen zelf natuurlijk ook voor een bepaalde profilering. Zo zijn er besturen die zich

vooral bezighouden met het verhuren van ruimtes voor verenigingen en dorpsactiviteiten: de

dorpshuisorganisatie als ‘facilitair bedrijf’. Andere besturen vatten hun rol veel breder op: zij zijn actief als

verhuurder én als organisator van allerlei sociale activiteiten. Hoe gemeenten aankijken tegen de functie en

betekenis van dorpshuizen wordt ook bepaald door de profilering die het dorpshuisbestuur zelf kiest.

Voor alle dorpshuisbesturen geldt: stilstand is achteruitgang. Voor een gezonde exploitatie zijn ontwikkeling

en vernieuwing van de maatschappelijke functie nodig. De invoering van de nieuwe Wmo is een goede

aanleiding om de maatschappelijke functie van het dorpshuis weer eens onder de loep te nemen. De Wmo

is voor de meeste dorpshuisbesturen nog onbekend terrein. Het PDNH biedt in het najaar van 2015 een

reeks instructieavonden rond een zogenoemde ‘Wmo scan’. Dit is een vragenlijst waarmee

dorpshuisbesturen kunnen vaststellen welke huidige activiteiten in het dorpshuis al aansluiten bij de nieuwe

Wmo, wat er nog meer mogelijk is en hoe zij daarover in gesprek kunnen gaan met hun gemeente 14

.

2.4 Betrokkenheid van gemeenten bij hun dorpshuizen

Hieronder geven we de situatie weer in 20 gemeenten, peildatum eind 2014:

- eigendom van dorpshuispanden

- gemeentelijke bijdrages aan de exploitatie

- bijdrages aan renovatie, groot onderhoud

2.4.1 Eigendom

De eigendomssituatie van 105 gebouwen in 20 gemeenten is als volgt:

1. het pand is eigendom van de gemeente: dit geldt voor 27 dorpshuizen. Hiervan neemt

Haarlemmermeer er 11 voor haar rekening. Gemeenten Wormerland, Waterland, Drechterland en

Koggenland hebben in het afgelopen decennium toegewerkt naar het afstoten van gebouwen,

maar voor sommige dorpshuizen wordt een uitzondering gemaakt. Bijvoorbeeld omdat:

14

Actuele informatie op: www.pdnh.nl

http://www.pdnh.nl/

18

(a) het pand een gemeentelijk monument is

(b) omdat de dorpsgemeenschap te klein om zelf de middelen op te kunnen brengen

(c) de dorpshuisfunctie is ondergebracht in een pand van de gemeente: een multifunctionele

accommodatie, waarin bijvoorbeeld basisschool, medische voorzieningen, sportfaciliteiten én het

dorpshuis onderdak vinden.

2. het gebouw is eigendom van een private rechtspersoon, meestal een lokale stichting: dit is bij

73 dorpshuizen het geval. Dit aantal groeit: gemeenten Schagen, Hollands Kroon en Texel hebben

het voornemen om ook de laatste gemeentelijke dorpshuizen te privatiseren.

3. het dorpshuis is eigendom van een andere private partij, namelijk een woningcorporatie: 7

gebouwen in 4 gemeenten. Tussen 2002 en 2012 zagen deze woningbouwverenigingen de

aankoop van het dorpshuis als een manier om, naast de kerntaak, te kunnen bijdragen aan de

leefbaarheid van dorp of kern in bredere zin.

Zie verder tabel 6 op de volgende pagina.

19

Tabel 6 EIGENDOM VAN DORPSHUISPANDEN (peildatum: eind 2014)

Gemeente

(aantal dorpshuizen)

Dorpshuizen

eigendom van

G – P - W

Gemeente,

Private partij,

Woningcorporatie

Gemeente

(en aantal dorpshuizen)

Panden

eigendom van

G – P - W

Gemeente,

Private partij,

Woningcorporatie

Alkmaar (8) 4 - 4 - 0 Medemblik (12) 0 - 9 - 3

Bergen (3) 0 - 3 - 0 Schagen (10) 1* - 9 - 0

Castricum (2) 0 - 2 - 0 Stede Broec (3) 1 - 2 - 0

Drechterland (5) 2 - 2 - 1 Texel (6) 1*- 5 - 0

Haarlemmerliede en

Spaarnwoude (1)

0 - 1 - 0 Uitgeest (1) 0 - 1 - 0

Haarlemmermeer (15) 11- 4 - 0 Uithoorn (1) 1 - 0 - 0

Heerhugowaard (2) 0 - 2 - 0 Waterland (7) 1 - 4 - 2

Hollands Kroon (12) 2* -10 - 0 Wormerland (5) 2 - 3 - 0

Koggenland (6) 1 - 5 - 0 Zaanstad (3) 0 - 2 - 1

Langedijk (2) 0 - 2 - 0 Zeevang (3) 0 - 3 - 0

*) dorpshuis wordt overgedragen aan een lokale stichting dorpshuis.

2.4.2 Financiële bijdrages aan dorpshuizen

Voldoende inkomsten om alle kosten te betalen is een belangrijke voorwaarde voor het draaiend

houden van een dorpshuis. Heel veel dorpshuizen lukt dit ook op eigen kracht, zij voor het

sluitend krijgen van de exploitatie geen beroep op hun gemeente. Een aantal gemeenten vindt

financieel bijdragen wel een verantwoordelijkheid van de overheid. Soms gaat het om het

ondersteunen van een enkel dorpshuis ‘omdat de gemeenschap te klein is de kosten zelf op te

brengen’. Soms is de financiële bijdrage gericht op alle dorpshuizen. Dat hoeft niet altijd in de

vorm van een rechtstreekse subsidie aan individuele dorpshuizen, de beschikbare budgetten

worden op een andere manier ingezet. Feit is dat bij flink aantal gemeenten in de afgelopen jaren

wel bezuinigd is, zowel op de rechtstreekse subsidies aan dorpshuizen, als ook op de subsidies

voor verenigingen.

Wat komen we tegen in de 20 gemeenten? We noemen (1) exploitatiesubsidies; (2) financiële

bijdrages aan groot onderhoud en (3) financiële steun bij calamiteiten.

1. Instrument exploitatiesubsidie. We komen drie situaties tegen:

a. Texel, Bergen en Haarlemmermeer houden hun exploitatiebijdrages voorlopig op peil.

Gemeente Haarlemmermeer kiest met behoud van budget voor een aanpak waarbij exploitatie en

beheer van sociaal culturele centra in handen zijn van Stichting Maatvast, een professionele partij.

Dorpshuisbesturen die niet zelf de rol van beheerder/exploitant ambiëren, kunnen dit uitbesteden

aan Maatvast. Deze oplossing is ook een voorbeeld van het ‘ontzorgen’ van vrijwilligers.

20

b. Hollands Kroon, Stede Broec, Drechterland, Koggenland (1 uitzondering), Heerhugowaard,

Alkmaar, Castricum, Zeevang, Waterland en Wormerland leveren geen financiële bijdrage, de

verantwoordelijkheid voor de exploitatie is geheel in handen van dorpshuisbesturen.

c. Bij Schagen en Zaanstad15, Langedijk, Uitgeest, Medemblik, Haarlemmerliede en Spaarnwoude

en Uithoorn is sprake van een overgangssituatie. Vanaf 2015 of 2016 worden exploitatiesubsidies

verminderd tot uiteindelijk nul, (meer) financiële zelfstandigheid is het doel. Parallel aan de afbouw

van exploitatiesubsidies bieden deze gemeenten subsidieregelingen voor maatschappelijke

activiteiten. Bij het afbouwen van exploitatiesubsidies kijken gemeenten kijken wel naar de

financiële positie van individuele dorpshuizen en de gevolgen van een subsidiestop, gemeenten

laten dorpshuizen niet kopje onder gaan.

2. Instrument subsidie voor groot onderhoud en renovatie

Reserveren voor grote uitgaven als verbouwen, renoveren of opvang van calamiteiten, het is een

lastige opgave voor menig dorpshuisbestuur. Hebben dorpshuizen de mogelijkheid om aan te

kloppen bij hun gemeente voor een bijdrage aan groot onderhoud en renovatie?

Gemeente Haarlemmermeer lijkt hier het verst in te gaan, zij investeert structureel in de

herontwikkeling van de gemeentelijke dorpshuizen.

Uit de antwoorden van gemeenten blijkt, dat er wel bereidheid is om verzoeken van individuele,

private en gemeentelijke dorpshuizen voor renovatie te honoreren. Meestal is het argument dat

een eenmalige investering of een gemeentelijke lening de exploitatiemogelijkheden en daarmee

de financiële zelfredzaamheid van het dorpshuis vergroot. Voorbeelden van regelingen voor een

permanent onderhoudsfonds zijn we niet tegen gekomen.

3. Financiële steun bij calamiteiten

De gemeenten Bergen, Medemblik en Zaanstad sprongen in de afgelopen jaren bij in geval van

noodsituaties zoals: brand (dorpshuis Schoorl), waterschade (dorpshuizen van Abbekerk en

Midwoud) en het faillissement van de eigenaar (de Zaanse welzijnsorganisatie) van enkele

buurthuispanden in Zaandam.

Zie verder pagina 22, tabel 7 Financiële bijdrages aan exploitatie en onderhoud dorpshuizen.

15

Zaanstad en Schagen werken met een financieringsmix: (1) tijdelijke voortzetting van exploitatiesubsidies voor bestaande gevallen (wordt afgebouwd); (2) stimuleringssubsidie voor maatschappelijke activiteiten; en (3) budgetsubsidie (Schagen) of contractfinanciering (Zaanstad): betaling voor een van tevoren afgesproken dienst of activiteit.

21

Tabel 7 FINANCIËLE BIJDRAGES AAN DORPSHUIZEN

Naam gemeente exploitatiesubsidies bijdrages aan groot onderhoud en renovatie; of, bij

overdracht, opleveren gebouw in goede staat

1 Texel Ja, 6 van 6 Mogelijkheid voor gemeentelijke lening

2 Schagen Ja, 7 van 10 Is onderwerp van discussie

3 Hollands Kroon Nee Ja, alleen als stimulans voor financiële zelfredzaamheid

4 Medemblik Ja, 9 van 12 Noodzaak wordt per accommodatie bekeken.

5 Stede Broec Nee Co-financiering mogelijk bij noodzaak renovatie.

6 Drechterland Nee Co-financiering mogelijk bij noodzaak renovatie.

7 Koggenland Alleen dh Grosthuizen Co-financiering mogelijk bij noodzaak renovatie

8 Langedijk Stopt na 2016 Bijgedragen aan nieuw dorpshuis in Oudkarspel en er

is mogelijkheid voor gemeentelijke lening.

9 Heerhugowaard Nee Nee

10 Alkmaar Nee Nee; in 2014 eenmalige rijksbijdrage aan 2 dorpshuizen

11 Bergen Ja, 3 van 3 Co-financiering is mogelijk.

12 Castricum Nee Dorpshuizen doen geen beroep op gemeente

13 Uitgeest Ja Niet bekend

14 Zeevang Nee Co-financiering is mogelijk, ook via kernenbudget

15 Waterland Nee Via Stimuleringsregeling maatschappelijke initiatieven

16 Wormerland Nee Co-financiering is mogelijk.

17 Zaanstad Ja Voorstel voor onderhoudsfonds nog niet haalbaar

18 Haarlem.liede en Ja Mogelijkheid voor gemeentelijke lening

Spaarnwoude

19 Haarlemmermeer Ja

Gemeente investeert in herontwikkeling dorpshuizen

20 Uithoorn Ja Gemeente is eigenaar van het pand

2.5 Andere vormen van ondersteuning

Wat doen gemeenten nog meer, anders dan gebruikmaken van het instrument subsidie of lening?

De lijst is bedoeld ter inspiratie, het is geen uitputtende opsomming.

Gunstige regels voor horeca-activiteiten

De omzet van de bar en het verhuren van ruimten zijn voor dorpshuizen het fundament voor de

exploitatie. Zaanstad (in 2013) en Langedijk (in 2014) hebben de regelgeving voor horeca-

22

activiteiten ten gunste van dorps- en buurthuizen gewijzigd: deze regeling levert de dorpshuizen

meer barinkomsten op. In Stede Broec mag een van de dorpshuizen de van oudsher toegestane

commerciële activiteiten voortzetten vanwege ‘de historisch gegroeide situatie’.

Gemeente als huurder van ruimtes

Door zelf ook ruimte te huren in het dorpshuis, bijvoorbeeld voor een spreekuur van het college

van b en w, voor een informatieloket, voor vergaderingen, cursussen en trainingen van de

gemeentelijke organisatie, dragen gemeenten ook bij aan de exploitatie.

Inkomsten doorsluizen naar dorpshuis

De vergoeding die eigenaar Hollands Kroon ontvangt voor plaatsing van (gsm-)antennes op de

toren van de Laurenskerk in Kolhorn sluist de gemeente door naar dorpshuis De Nieuwe Horn.

Faciliteren met kennis, advies en ondersteuning

Bergen, Langedijk, Texel, Schagen, Medemblik, Uithoorn, Haarlemmerliede en Spaarnwoude,

Zaanstad leveren praktische ondersteuning, voorbeelden zijn:

- ondersteunen met informatie en advies: bouwtechnisch, opzetten van een meerjarenbegroting,

aanvragen subsidies

- stimuleren van ondernemerschap

- een budget voor eenmalige activiteiten of diensten met een maatschappelijk karakter en

waarvoor het dorpshuis zelf geen geld heeft

- ondersteuning bij het aanboren van externe fondsen, provinciale of Europese subsidies en ander

publiek geld. West-Friese gemeenten lanceerden in 2014 de crowdfundingwebsite

www.hetluktons.nl. In Alkmaar bestaat sinds 2013 de site www.slimmersamen.nl. Het idee is dat

initiatiefnemers, in West-Friesland rekenen de gemeenten daartoe ook de dorpshuizen, via

gerichte campagnes meer publiek geld ophalen.

Flexibele invulling bestemmingsplan

Langedijk geeft ruimte voor een flexibele invulling van het bestemmingsplan voor dorpshuis De

Geist. Naast de maatschappelijke functie van het bestaande pand, is voor de bouwlaag bovenop

het dorpshuis de woonfunctie toegestaan.

Haarlemmerliede en Spaarnwoude verleende vergunning aan een Italiaanse cateraar die, behalve

als huurder van een ruimte in het Dorpscentrum voor zijn commerciële horeca, ook een

maatschappelijke dienst aanbiedt, namelijk kookworkshops.

http://www.hetluktons.nl/

http://www.slimmersamen.nl/

23

Wet Markt en Overheid

In 2014 bepaalde de toenmalige gemeente Schermer (nu: Alkmaar), eigenaar van de

dorpshuispanden in Grootschermer (1000 inwoners) en Oterleek (400 inwoners), dat deze

voorzieningen maatschappelijk nut vertegenwoordigen: er hoeft geen marktconforme huur betaald

te worden.

2.6 Contact en communicatie

Zijn er afspraken over de manier waarop het contact en de communicatie verloopt? Is er

bijvoorbeeld een vast aanspreekpunt op het gemeentehuis waar dorpshuisbestuurders terecht

kunnen met hun vragen?

Deze drie situaties kwamen we tegen (in de periode 2012 - 2014).

1. Contact met de gemeente op initiatief van en naar behoefte van dorpshuisbesturen:

Koggenland, Drechterland, Heerhugowaard, Castricum, Zeevang, Waterland, Wormerland.

2. (Minimaal) jaarlijks contact, de subsidierelatie is aanleiding: Texel, Bergen, Uitgeest, Uithoorn,

Haarlemmermeer (geldt voor private dorpshuizen met een subsidierelatie met de gemeente; voor

vijf aangesloten dorpshuizen is Stichting Maatvast sinds 2013 het eerste aanspreekpunt).

3. Consultaties, meer of minder intensief, op initiatief van de gemeente vanwege de

herontwikkeling van beleid: Hollands Kroon, Schagen, Medemblik, Stede Broec, Langedijk, Alkmaar,

Zaanstad, Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

Dorpshuis Ilpendam

24

Tabel 8 AFSPRAKEN OVER CONTACT EN COMMUNICATIE

Gemeente Afspraken

1 Texel Vaste contactpersoon in ambtelijke organisatie. Korte lijnen.

2 Schagen Consultaties vanwege traject accommod. en subsidiebeleid dorpshuizen

3 Hollands Kroon Naar behoefte, korte lijnen naar wethouder en ambtelijk.

4 Medemblik Via kernconsulent; via traject accommodatiebeleid op initiatief van gemeente;

Verder: 8 van 12 dorpshuisbesturen doen aan gezamenlijk overleg.

5 Stede Broec Consultatie voor nota Dorpshuizen; verder naar behoefte.

6 Drechterland Contact naar behoefte, korte lijnen naar wethouder en ambtelijk;

7 Koggenland Naar behoefte, korte lijnen naar wethouder en ambtelijk

8 Langedijk Regelmatig contact, ambtelijk, bestuurlijk, over thematiek van 2 dorpshuizen

9 Heerhugowaard Naar behoefte; korte lijnen naar wethouder en ambtelijk

10 Alkmaar Via 2 gebiedsconsulenten; ook via project Bewonersondernemingen

11 Bergen Jaarlijks overleg rond subsidieverlening; en tussendoor naar behoefte

12 Castricum Naar behoefte van de 2 zelfstandig functionerende dorpshuizen

13 Uitgeest Jaarlijks overleg rond subsidieverlening; korte lijnen, naar behoefte.

14 Zeevang Korte lijnen; gezamenlijk overleg dorpshuizen en gemeenten is gestart

vanwege aanstaande fusie met Edam-Volendam

15 Waterland Naar behoefte dorpshuisbestuurders, korte lijnen.

16 Wormerland Naar behoefte dorpshuisbestuurders, korte lijnen.

17 Zaanstad Via wijkmanager; naar behoefte met team Verzelfstandiging Buurthuizen.

18 Haarlemm.liede en Intensief contact in traject naar nieuw beleid; kleine gemeente, korte lijnen

Spaarnwoude

19 Haarlemmermeer Stichting Maatvast voor aangesloten dorpshuizen. En gebiedsmanagers.

20 Uithoorn Vaste contactpersoon, overleg over subsidie resp. onderhoudszaken

25

2.7 Bekendheid met het Platform Dorpshuizen

Hoe zit het met de bekendheid van het Platform Dorpshuizen bij gemeenten? Welk beeld hebben

gemeenten over rollen en dienstverlening van het Platform? De antwoorden uit de ambtelijke

organisatie van 20 gemeenten16 leveren het volgende beeld.

Bekendheid met het PDNH

In 16 van de 20 gemeenten zijn een of meer ambtenaren bekend met het bestaan van het

Platform Dorpshuizen. De belangrijkste reden dat de PDNH onbekend is, was het feit dat de

informant ‘nog niet zo lang het onderwerp Dorpshuizen in zijn of haar pakket had’.

De belangrijkste associatie die ambtelijke medewerkers hebben bij de functies en rollen van het

Platform is die van vraagbaak, ondersteuner, adviseur en belangenbehartiger voor de dorpshuizen

zelf. Dat het PDNH ook optreedt als adviseur over dorpshuizen in het gemeentelijk beleid is veel

minder bekend: in vijf gemeenten noemen de respondenten deze rol, vaak omdat zij betrokken

zijn (geweest) bij een traject ‘dorpshuizenbeleid’ waarin onder andere het PDNH een rol had als

externe adviseur. Deze respondenten beoordeelden de ingebrachte informatie en expertise als

nuttig voor de vraagstukken van de betreffende gemeente op dat moment.

Wat vinden gemeentebestuurders?

PDNH organiseerde op 11 februari 2015 het rondetafelgesprek Gemeenten en dorpshuizen, hoe

werken we samen? In totaal 12 burgemeesters, wethouders en projectleiders praatten een middag

over de samenwerking met dorpshuizen, de knelpunten, oplossingen en dilemma’s. Deze middag

is positief ervaren. Het PDNH in de rol van aanjager en organisator van kennisdeling en

uitwisseling is nuttig en gewenst. In bijlage C. vindt u het verslag.

16

In de helft van de gemeenten is met een persoon gesproken, in de andere helft met twee of (soms) met drie personen. Het doorverwijzen naar een tweede informant gebeurde meestal op initiatief van de eerste geïnterviewde persoon met als reden ‘niet voldoende op de hoogte te zijn’ van een bepaald onderwerp.

26

3 Conclusies

Vooraf

Meer inzicht in de betrokkenheid van 33 Noord-Hollandse gemeenten bij hun in totaal 132

dorpshuizen is het doel van deze inventarisatie. Er is gekozen voor telefonische interviews met

medewerkers uit een selectie van gemeenten: 20 van de 33 gemeenten waar dorpshuizen staan.

Verder organiseerde het PDNH voor bestuurders en projectleiders een rondetafelgesprek over het

onderwerp ‘Samenwerking tussen gemeenten en dorpshuizen, (hoe) kan het beter?’ Al deze

informatie is verwerkt in dit rapport. Voor het PDNH leverde dit traject veel nieuwe contacten op

in gemeenteland. Het Platform gebruikt de uitkomsten bij haar dagelijkse advies- en

ondersteuningswerk.

Definiëring dorpshuis

Gemeenten en het PDNH hanteren vergelijkbare criteria voor de vraag ‘Wat is een dorpshuis?’ Het

openbare karakter, de sociale functie en een vrijwilligersbestuur zijn de belangrijkste

onderscheidende kenmerken. Zaanstad en Heerhugowaard scharen hun dorpshuizen onder de

algemene noemer ‘buurthuizen’. In de overige gemeenten met een mix van stedelijke wijken en

plattelandskernen17 staat de benaming ‘dorpshuis’ als aparte categorie fier overeind.

Grote verschillen en bemoeienis en betrokkenheid

Alle gemeenten spreken hun waardering uit voor de positieve bijdrage van het dorpshuis op een

prettig leefklimaat, maar over de vraag of er een gemeentelijke verantwoordelijkheid is in het

draaiend houden, lopen de opvattingen uiteen. Veel gemeenten hebben hun dorpshuizen in het

afgelopen decennium geprivatiseerd, financieel verzelfstandigd, op afstand gezet. Daarin kijken

gemeenten wel naar wat er lokaal mogelijk is, de bereidheid om maatwerk te leveren is groot.

Andere gemeenten kiezen juist wel voor meer directe (financiële) betrokkenheid, vanuit de idee

dat dorpshuizen een belangrijke troef zijn in de uitvoering van gemeentelijk (sociaal) beleid,

Nieuwe Wmo biedt kansen voor dorpshuizen

In bijna de helft van de gemeenten waren de dorpshuizen al tijdens de voorbereiding van de

nieuwe Wmo positief in beeld. Wat kan het dorpshuis bijdragen in de uitvoering van thema’s als

participatie, ontplooiing, ontwikkeling, zorg dichtbij? Een flink aantal gemeenten kijkt zelf naar en

verwijst de Wmo-partners naar de dorpshuizen en buurthuizen als de wijklocatie waar de

loketfunctie, spreekuren, activiteiten, enzovoort gehuisvest kunnen worden.

17

Gemeente Alkmaar, na de fusie met Schermer en Graft – de Rijp, houdt ‘dorpshuizen’ aan als aparte categorie.

27

Afspraken en regelingen: een bonte lappendeken

Regelingen, afspraken, Noord-Holland overziend is er sprake van een bonte lappendeken met ook

oog voor allerlei maatwerk-oplossingen in de samenwerking tussen gemeenten en dorpshuizen.

Privatisering en financiële zelfstandigheid

Eind 2014 is circa driekwart van 105 panden eigendom van een private partij, veelal een lokale

stichting dorpshuis plus enkele woningbouwcorporaties. 25 procent (27 panden) is eigendom van

in totaal 11 gemeenten. Haarlemmermeer heeft hiervan 11 panden in eigendom. In 2015 stijgt het

percentage dorpshuispanden in privaat bezit naar 80 procent.

Afbouwen of minder exploitatiebijdrages

Meerdere gemeenten hebben in de afgelopen jaren ingezet op (meer) financiële zelfstandigheid

en hebben exploitatiebijdrages stopgezet. Bezuinigingen in het sociaal domein, krappe

overheidsfinanciën en een veranderde kijk op de rol van de overheid bij burgerinitiatieven (‘de

burger is aan zet’) zijn de meest genoemde redenen. Voorbeelden zijn: Koggenland, Drechterland,

Stede Broec, Waterland, Wormerland, Hollands Kroon. Ook Haarlemmerliede en Spaarnwoude,

Schagen, Zaanstad, Langedijk, Medemblik, Uithoorn en Uitgeest willen in de komende jaren korten

op de exploitatiebijdrages of helemaal stopzetten. Gemeenten hebben oog voor de gevolgen voor

individuele dorpshuizen, willen maatwerk leveren, faillissement van een individueel dorpshuis is

geen optie.

Financiering van activiteiten

Gemeenten verwijzen dorpshuizen meer naar andere financiële instrumenten, zoals

stimuleringssubsidies (voor het organiseren van maatschappelijke activiteiten: geld voor mensen in

plaats van stenen). Zaanstad en Schagen experimenteren daarnaast ook met contractfinanciering

of budgetsubsidies: betaling voor een afgesproken dienst of activiteit.

Continuering exploitatiebijdrages

Texel, Bergen en Haarlemmermeer ondersteunen hun dorpshuizen met exploitatiebijdrages en

gaan hier voorlopig mee door. Haarlemmermeer besteedt haar budget voor beheer en exploitatie

van (gemeentelijke) sociaal culturele centra, inclusief dorpshuizen, via een professionele organisatie

Stichting Maatvast.

Financiering van groot onderhoud en renovatie

Gemeenten staan open voor verzoeken van individuele bestuurders (van private dorpshuizen) voor

een bijdrage aan groot onderhoud of renovatie: leningen of subsidies zijn mogelijk, maar lang niet

28

overal. Voorstellen voor een onderhoudsfonds voor dorpshuizen halen het niet (Zaanstad) of is

nog in onderzoek (Schagen, Medemblik, Texel).

Andere vormen van ondersteuning: het begin is er

Betrokkenheid vanuit de gemeentelijke organisatie zit niet alleen in het geven van geld.

Gemeenten experimenteren met andere manieren van ondersteunen: met kennis en advies, met

flexibele regelgeving, met een andere inzet van dezelfde gemeentelijke middelen. De rij

voorbeelden is nog kort. Meer experimenten met nieuwe vormen van ondersteuning vanuit de

gemeente in de samenwerking met dorpshuizen zijn nodig.

Contact en communicatie

Gemeenten die geen (subsidie)relatie met hun dorpshuizen onderhouden, hebben vaker niet dan

wel contact met de besturen. In die gevallen verloopt het contact vaak op initiatief van het

dorpshuisbestuur dat met een bepaalde vraag of knelpunt zit. Hoe meer financiële betrokkenheid

van gemeenten, des te meer reden er is voor regelmatig overleg. Overleg over andere vormen van

ondersteuning dan puur financieel bestaat ook, de helft van de gemeenten brengt dit inmiddels in

praktijk.

Bekendheid met activiteiten en dienstverlening van Platform Dorpshuizen

Ambtenaren kennen het Platform voornamelijk in de rol van vraagbaak, ondersteuner, adviseur en

belangenbehartiger voor de dorpshuizen zelf. Dat het Platform ook expertise levert en ervaring

heeft in de advisering van gemeenten is veel minder bekend.

Burendag, Dorpscentrum Spaarndam (Haarlemmerliede en Spaarnwoude).

29

Deel 2 - Relatie gemeenten en dorpshuizen, 20 cases

In alfabetische volgorde:

Alkmaar

Bergen

Castricum

Drechterland

Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Haarlemmermeer

Heerhugowaard

Hollands Kroon

Koggenland

Langedijk

Medemblik

Schagen

Stede Broec

Texel

Uitgeest

Uithoorn

Waterland

Wormerland

Zaanstad

Zeevang

30

Alkmaar

Stad, dorpen en polders Alkmaar, Driehuizen, Graft, Grootschermer, Koedijk (deels),

Markenbinnen, Noordeinde, Oost-Graftdijk, Oterleek, Oudorp, de Rijp,

Schermerhorn, Starnmeer, Stompetoren, Ursem (polder Oost),

West-Graftdijk, Zuidschermer.

Dorpshuizen Kerk Driehuizen, De Kraai i.o. (Graft), ’t Wavertje (Grootschermer),

’t Trefpunt (Markenbinnen), De Woeste Hoeve (Oterleek), het Rijperhuis

(de Rijp), ’t Honk (Stompetoren), ’t Schooltje (Zuidschermer).

Overige gemeenschapshuizen in de dorpen Overige jeugd- of sociaal culturele centra zijn niet geïnventariseerd.

Alkmaar stad, inclusief de dorpen Oudorp en Koedijk, telt minstens

twaalf wijkcentra.

Aantal inwoners: 105.000

Sinds 2015 fusiegemeente van

Alkmaar, Schermer, Graft – de Rijp

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuisgebouwen in Grootschermer, Markenbinnen, Oterleek en Stompetoren zijn eigendom van de

gemeente. De overige vier gebouwen zijn eigendom van een private rechtspersoon.

Beleid Alkmaar heeft voorlopig geen apart beleid voor dorpshuizen in het buitengebied voor ogen, de gemeente is

vanaf voorjaar 2015 wel in gesprek met de dorpshuizen, onder andere om te verkennen wat dorpshuizen

kunnen bijdragen in de uitvoering van de nieuwe Wmo. Zie verder bij contact en communicatie.

Financiële relatie

De private dorpshuizen functioneren financieel zelfstandig. De dorpshuizen in Grootschermer en Oterleek

zijn in 2014 door gemeente Schermer aangemerkt als ‘activiteit in het algemeen belang’. Achterliggende

gedachte was de wens om niet te handelen in strijd met de Wet Markt en Overheid. Beide dorpshuizen

betalen een relatief lage huursom.

Eenmalige bijdragen: in 2014 konden verenigingen en maatschappelijke organisaties in Schermer en Graft –

de Rijp een bijdrage vragen uit de zgn. Plasterkgelden (extra uitkering van het Rijk vanwege gemeentelijke

herindeling). De initiatiefgroep voor een dorpshuis in Graft heeft een startkapitaal toegezegd gekregen. De

Driehuizer Gemeenschap kreeg geld voor renovatie van het kerkgebouw annex dorpshuis.

Contact en communicatie Fusiepartners Graft-de Rijp, Schermer en Alkmaar hebben in 2014 de nota Buurt en kernenbeleid in

gemeente Alkmaar vastgesteld. Doel is ‘het realiseren van korte lijnen tussen burger en bestuur; en aan de

hand daarvan leefbaarheid en vitaliteit van de dorpskernen te behouden en te versterken’. Twee gebieds-

consulenten zijn het aanspreekpunt voor alle burgers en organisaties in de dorpen. Uit gezamenlijk optreden

van de dorpshuizen is ook contact voortgekomen met de projectleider Bewonersondernemingen gestart.

Overig * enkele dorpshuizen hebben behoefte aan verruiming van de regels bij drank- en horecavergunning.

* de bekostiging van renovatie en groot onderhoud is voor dorpshuisbesturen een belangrijk punt.

31

Bergen

Dorpen en buurtschappen Aagtdorp - Bergen - Bergen aan Zee - Bregtdorp - Camperduin -

Catrijp – Egmond Binnen - Egmond aan den Hoef - Egmond aan

Zee - Groet - Hargen - Rinnegom - Schoorldam - Schoorl -

Wimmenum.


Dorpshuizen en aantal inwoners De Schulp (Egmond Binnen, 2600); Hanswijk (Egmond aan den

Hoef, 3800); De Blinkerd (Schoorl inclusief Groet, 3900).

Overige gemeenschapshuizen Jongerencentra (3); Verenigingsgebouw Egmond aan Zee; gebouw

Prins Hendrikstichting Egmond aan Zee; Buurthuis TenO;

Zorgcentrum De Nieuwe Marke (in aanbouw).

Eigendomssituatie dorpshuizen Alle drie dorpshuizen zijn eigendom van een lokale dorpshuisstichting.

Beleid Gemeente Bergen heeft in 2011 de kaders voor een basisaanbod welzijnsaccommodaties vastgesteld.

De gemeente ziet de dorpshuizen De Schulp (Egmond Binnen), Hanswijk (Egmond aan den Hoef) en De

Blinkerd (Schoorl) als openbare, laagdrempelige en multifunctionele voorziening voor de wijk. En erkent hun

belangrijke sociaal-culturele en maatschappelijke rol: mogelijk maken van ontmoeting, van participatie en

daarmee het bevorderen van de leefbaarheid in de wijk (WMO). Ook in de uitvoering van de nieuwe WMO zijn

dorpshuizen in beeld, sociale wijkteams (pilots van start in 2014) hebben oog voor het laagdrempelige

karakter en huren ruimtes, als dat nodig is, in de gemeenschapshuizen. In 2015 wil gemeente haar

Vrijwilligersbeleid verder ontwikkelen ten gunste van verenigingen en maatschappelijke organisaties.

Financiële relatie Gemeente draagt bij met een jaarlijkse exploitatiesubsidie aan de drie dorpshuizen. Dorpshuis Schoorl is in

2014 heropend na verbouwing. Afweging: door bij te dragen aan de exploitatie kan de huur die verenigingen

en organisatoren van maatschappelijke activiteiten betalen aan Stichting Dorpshuis relatief laag blijven.

Contact en communicatie College van B&W onderhoudt contact via portefeuillehouder accommodatiebeleid.

Gemeente Bergen werkt met vaste contactpersonen, die zijn bekend bij de dorpshuisbesturen.

Afspraken * Beheer, exploitatie, onderhoud zijn taken van dorpshuisbestuur. Verenigingen/gebruikers organiseren

activiteiten.

* Groot onderhoud, renovaties: o.a. gebruik gemaakt van de provinciale regeling Groot Onderhoud 2009.

* Werken met meerjarenbegrotingen; aandacht voor opbouw eigen vermogen, reserveren voor groot

onderhoud, uitvoeren onderhoudsplan. Gemeente denkt mee over de continuïteit.

* Paracommercie. Belang van de horeca weegt zwaar in gemeente met veel toerisme en recreatie. De twee

dorpshuizen in de Egmonden hebben beperkte vergunning en verbod op verhuur voor feesten en partijen. In

Schoorl heeft dorpshuis volledige vergunning (situatie vóór de fusie BES), met restricties op reclame maken.

32

Castricum

Dorpen Akersloot – Bakkum - Bakkum-Noord – Castricum - Castricum aan

Zee - De Woude – Limmen.


Dorpshuizen in de kernen De Kern (Castricum, ca. 20.000), De Kemphaan (De Woude, 160).

Overige gemeenschapshuizen Multifunctioneel centrum De Lelie; Het Kruispunt; een

jongerencentrum (alle drie in Akersloot), Cultureel Centrum

Vredeburg (Limmen). De Eenhoorn in Bakkum is gesloten.

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuizen zijn eigendom van een lokale stichting. De drie accommodaties in Akersloot zijn eigendom

van gemeente Castricum. Cultureel Centrum Vredeburg is eigendom van Stichting Welzijn Ouderen Limmen.

Beleid Gemeente Castricum heeft eind 2012 de notitie Accommodatiebeleid opgesteld. Dit beleid is erop gericht

‘om samenhang te creëren in het gebruik van maatschappelijk vastgoed én om te zorgen dat iedereen mee

kan doen. Accommodaties spelen een belangrijke rol als ontmoetingsplaats en voor het houden van

activiteiten’. De gemeente ziet de twee dorpshuizen als een privaat initiatief, de verantwoordelijkheid voor

eigendom, beheer en exploitatie ligt bij de dorpshuisbesturen.

Stichting Welzijn Castricum kiest als één van de uitvoerders van het Wmo-beleid er bewust voor om (een

deel van) haar aanbod voor ouderen te organiseren in De Kern, omdat ouderen toch al de grootste doelgroep

is die gebruik maakt van dit dorpshuis. Via het Vrijwilligersbeleid biedt de gemeente faciliteiten: van

collectieve verzekering, via deskundigheidsbevordering, waarderingsactiviteiten, matchen van vraag en

aanbod (vrijwilligerscentrale) tot een lokaal comité vrijwilligerswerk. Omdat de activiteiten in het dorp

Castricum aangeboden worden, zijn het vooral de vrijwilligers van De Kern die hieraan meedoen. De Woude

met dorpshuis De Kemphaan ligt op grote afstand van de hoofdkern, bestuur en vrijwilligers redden zich op

hun eigen manier, zo is de beleving vanuit de gemeente.

Financiële relatie De twee dorpshuizen werken zelfstandig, er is geen subsidierelatie met de gemeente.

Contact en communicatie Er is geen structureel overleg tussen dorpshuisbesturen en college van B en W; evenmin is er op vaste

momenten overleg met de ambtelijke organisatie. Er is geen formele ‘contactambtenaar voor dorpshuizen’.

De lijnen zijn kort, dorpshuisbesturen weten de weg naar het gemeentehuis goed te vinden.

Overig * Groot onderhoud, renovaties: dorpshuisbestuur De Kern heeft in 2012 zelfstandig fondsen geworven voor

opknappen van het gebouw, de gemeente heeft hier niet in hoeven bijdragen.

33

Drechterland

Dorpen en buurtschappen Hem - Hoogkarspel – Oosterblokker - Oosterleek – Schellinkhout –

Venhuizen – Westwoud - Wijdenes.


Dorpshuizen in de kernen (aantal inwoners) Pancratius (Oosterblokker, 1500), De Dregt (Schellinkhout, 835),

Het Centrum (Venhuizen, 4360), De Schalm (Westwoud, 1745), De

Wiekslag (Wijdenes, 1384).

Overige gemeenschapshuizen

Niet van toepassing.

Eigendomssituatie dorpshuizen Het pand van dorpshuis Het Centrum in Venhuizen is eigendom van woningcorporatie De Woonschakel

West-Friesland. Het pand De Schalm is van een lokale stichting; het kerkgebouw Cultureel Centrum

Pancratius is eigendom van stichting Historische kerk Oosterblokker. De gebouwen van dorpshuis De Dregt

respectievelijk De Wiekslag zijn eigendom van de gemeente.

Beleid De gemeente vindt dorpshuizen belangrijk als plek voor het verenigingsleven en waar ontmoeting mogelijk

is. Met de dorpshuizen in eigendom is bemoeienis (zie verderop). In het college van Drechterland heeft

‘kernenbeleid’ hoge prioriteit. Vanaf 2015 werken de ambtelijke organisaties van drie buurgemeenten

Enkhuizen, Stede Broec en Drechterland nauw samen. Drechterland zal de ervaringen opgedaan met het

ontwikkelen van dorpshuizenbeleid in Stede Broec meenemen naar vernieuwing van het kernenbeleid.

Financiële relatie Dorpshuizen zijn zelf verantwoordelijk voor beheer, exploitatie en onderhoud. De dorpshuizen in eigendom

vallen voor wat betreft het groot onderhoud onder de gemeente. Als het bestuur van een privaat dorpshuis

steun zoekt, bijvoorbeeld voor renovatie van het pand, dan is dat bespreekbaar met de gemeente. In 2014

heeft de gemeente bijgedragen aan een verbouwing van dorpshuis Het Centrum (Venhuizen), daar is een

HOED-voorziening (Huisartsen Onder Een Dak) gerealiseerd.

Contact en communicatie College van B&W houdt via portefeuille voor accommodaties contacten op hoofdlijnen. Er is een

contactambtenaar voor dorpshuizen, de lijnen zijn kort. Dorpshuisbesturen weten de weg naar het

gemeentehuis goed te vinden.

Overig In Schellinkhout opteert de gemeente voor verplaatsing van de dorpshuisfunctie naar de historische

Martinuskerk, tegenover dorpshuis De Dregt. Dit om een duurzame exploitatie van het rijksmonument

mogelijk te maken. Gemeente Drechterland heeft subsidie verleend voor restauratie van het kerkgebouw, dat

sinds 2012 eigendom is van Boei, Erfgoed in Ontwikkeling. In de loop van 2015 start een serie

dorpsgesprekken waarbij ook naar de rol van het dorpshuis voor de leefbaarheid van de kern gekeken wordt.

In Schellinkhout is o.a. de eventuele verplaatsing van de dorpshuisfunctie gesprekspunt.

34

Haarlemmerliede en Spaarnwoude Dorpen en buurtschappen

Haarlemmerliede, Halfweg, Penningsveer, Spaardam-Oost,

Spaarnwoude.


Dorpshuis in Spaarndam-Oost, centrum voor ca. 3000 bewoners van Spaarndam.

Overige gemeenschapshuizen In Haarlemmerliede staat het private buurthuis De Stoep. Bewoners

van Halfweg kunnen terecht in Zwanenburg, in dorpshuis De Olm,

aan de andere kant van de ringvaart; zie Haarlemmermeer.

Eigendomssituatie gebouwen Dorpscentrum Spaarndam is eigendom van een lokale stichting. Het gebouw De Stoep is eveneens eigendom

van een private rechtspersoon.

Beleid Het dorp Spaarndam valt onder twee gemeenten: Spaarndam-West hoort bij Haarlem en Spaarndam-Oost

hoort bij Haarlemmerliede en Spaarnwoude (H en S). Het Dorpscentrum staat in de gemeente H en S. Vóór

2010 hadden beide gemeenten nog directe bemoeienis in het bestuur, die situatie is omgebouwd naar een

verzelfstandigd, onafhankelijk bestuur waarmee beide gemeenten een subsidierelatie hebben. Gemeente

Haarlemmerliede vindt de ontmoetingsfunctie van het centrum belangrijk. De gemeente HenS huurt zelf ook

ruimtes, onder andere voor het Wmo-loket en het spreekuur van het college. De gemeente is met het

Dorpscentrumbestuur in gesprek over (meer) samenwerking in de uitvoering van de Wmo.

Financiële relatie Het Dorpscentrum ontvangt van twee gemeenten exploitatiebijdragen. Daarnaast gaf de gemeenteraad van H

en S in 2014 akkoord voor een lening bestemd voor aanpassingen aan het gebouw, om zo nieuwe huurders

te kunnen huisvesten. Gemeente H en S wil de komende jaren toewerken naar een grotere financiële

zelfstandigheid van het Dorpscentrum. Gemeente Haarlem wil eveneens haar bijdrage aan de exploitatie van

Dorpscentrum Spaarndam binnen enkele jaren terugbrengen.

Contact en communicatie Vanwege de subsidierelatie is er een jaarlijks overleg tussen het dorpshuisbestuur en beide gemeenten. In

2015 is er intensiever contact vanwege de opdracht aan het college van gemeente Haarlemmerliede en

Spaarnwoude voor nieuwe afspraken over exploitatiebijdrage en andere zaken.

Overig

* Stichting Dorpscentrum heeft betaald beheerders in dienst.

* In 2014 heeft gemeente H en S vergunning verleend aan een Italiaanse cateraar die, behalve als

commerciële eetgelegenheid, met het organiseren van kookworkshops, ook opereert als maatschappelijk

ondernemer.

35

Haarlemmermeer Stad en dorpen

Langs de ringvaart: Lijnden - Badhoevedorp - Nieuwe Meer - Oude Meer

- Aalsmeerderbrug - Rijsenhout - Burgerveen - Leimuiderbrug -

Weteringbrug - Buitenkaag - Lisserbroek - Beinsdorp - Zwaanshoek -

Cruquius - Vijfhuizen – Zwanenburg. Binnen de dijk: Boesingheliede -

Hoofddorp – Rozenburg - Nieuw-Vennep - Abbenes.

Aantal inwoners: 144.000 Dorpshuizen in de kernen De Vluchthaven (Lijnden), Dorpshuis Badhoevedorp, Rehoboth (Nieuwe

Meer), Het Dijkhuis (Oude Meer), De Reede (Rijsenhout), Marijke

(Burgerveen), De Kern (Weteringbrug), De Ontmoeting (Buitenkaag), De

Meerkoet (Lisserbroek), ’t Eiland (Beinsdorp), De Oase (Zwaanshoek), ’t

Oude Fort (Cruquius), D’Oude Waterwolf (Vijfhuizen), De Olm

(Zwanenburg), Het Praatpunt (Abbenes).

Overige gemeenschapsaccommodaties Haarlemmermeer telt ruim twintig accommodaties met een wijkfunctie of

gebouwen in gebruik door specifieke doelgroepen (o.a. jeugdcentra).

Eigendomssituatie dorpshuizen Elf (van vijftien) dorpshuisgebouwen zijn eigendom van gemeente Haarlemmermeer. Alleen in Buitenkaag,

Cruquius, Nieuwe Meer en Oude Meer zijn de panden eigendom van een lokale stichting of vereniging.

Beleid De gemeente ziet dorpshuizen als een belangrijke plek waar ontmoeting tussen bewoners mogelijk is.

Haarlemmermeer heeft in het afgelopen decennium veel beleid ontwikkeld, voor dorpshuizen zijn onder

andere het Kernenbeleid; en het Voorzieningenkader belangrijk om te noemen. In 2013 is Stichting Maatvast

opgericht. Opdracht is om gemeentelijke sociaal culturele accommodaties te beheren en te exploiteren.

Gemeente Haarlemmermeer heeft hiervoor gekozen om zo een scheiding te kunnen maken tussen

welzijnstaken (in een aantal dorpshuizen uitgevoerd door de welzijnsstichting Meerwaarde) en beheertaken.

Dorpshuisbesturen die gebruik maken van een pand van de gemeente (11 van 15), kunnen hun beheer- en

exploitatierol overdragen aan Stichting Maatvast, het is geen verplichting. Vanaf 2015 is Maatvast

verantwoordelijk voor beheer en exploitatie van 5 dorpshuizen (Badhoevedorp, Beinsdorp, Lisserbroek,

Burgerveen en Vijfhuizen). Voor een aantal van de zelfstandige dorpshuizen verleent Maatvast facilitaire

diensten zoals het formeel werkgeverschap voor beheerders en centrale inkoop van diensten.

Financiële relatie De gemeente had vóór de start van Maatvast met 8 dorpshuizen een subsidierelatie, nu nog met 3.

Haarlemmermeer droeg in 2014 voor maximaal 2,8 miljoen euro bij aan het beheer van dorpshuizen en

sociaal culturele accommodaties (via Stichting Maatvast en aan afzonderlijke dorpshuizen). Herontwikkeling

van de dorpshuizen in Zwanenburg en Badhoevedorp staat gepland in de programmabegroting 2014-2018.

Contact en communicatie Haarlemmermeer is ingedeeld in zes gebieden met elk een gebiedsmanager. De dorpshuisbesturen bepalen

wanneer zij contact opnemen met deze persoon. Er is geen structureel overleg van en tussen alle

dorpshuizen in Haarlemmermeer.

Overig * Paracommercie: bijna alle sociaal-culturele accommodaties hebben horecavergunning met beperkingen.

36

Heerhugowaard

Stad, dorpen, buurtschappen Heerhugowaard – De Noord - ’t Kruis – Veenhuizen.


Dorpshuizen in de kernen

Dorpshuis De Noord (1500), ‘t Zwaantje (Veenhuizen).

Overige gemeenschapshuizen Verspreid over Heerhugowaard staan drie buurthuizen. Verder

huren verenigingen en organisaties ruimtes bij 3 multifunctionele

centra: ’t Rondeel, de Mediaan en de Horst.

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuisgebouwen in De Noord en Veenhuizen zijn eigendom van een stichting.

Gemeente Heerhugowaard is eigenaar van de drie buurthuispanden en van mfc ’t Rondeel en de Mediaan.

Gebouw De Horst: dit pand huurt de gemeente van een commerciële partij.

Beleid Heerhugowaard maakt in haar beleid geen onderscheid tussen buurthuizen en dorpshuizen. De twee

dorpshuizen functioneren al jaren zoals de gemeente het graag ziet: zelfstandig en zelfredzaam. In de nota

Sociaal Domein (2015) is het beleid ongewijzigd: laat zoveel mogelijk het initiatief en de uitvoering van

buurtvoorzieningen over aan de bewoners. In het Wmo-beleid staan de buurthuizen genoemd als een

belangrijke voorziening die bijdraagt aan ontmoeting.

Financiële relatie De gemeente levert geen bijdrage aan de exploitatie of het onderhoud van de twee dorpshuizen.

Buurthuizen die activiteiten organiseren die de sociale samenhang in een wijk of buurt vergroten, en ervoor

zorgen dat de eigen kracht van bewoners wordt gestimuleerd kunnen subsidie aanvragen volgens de

regeling Subsidie Participatie en Sociale samenhang.

Contact en communicatie De dorpshuisbesturen functioneren zelfstandig, er is weinig aanleiding of noodzaak voor contact met de

gemeente anders dan voor vergunningen en (subsidie)regelingen voor activiteiten. De besturen weten de

gemeente, waar nodig, snel te vinden, de lijnen zijn kort. Er is geen gestructureerd overleg van de

gezamenlijke buurthuizen/dorpshuizen en de gemeente.

Overig * Paracommercie: niet van toepassing op dorpshuis De Noord, hier is de horeca verpacht.

37

Hollands Kroon

Dorpen Anna Paulowna – Barsingerhorn – Breezand - De Haukes -

Den Oever – Haringhuizen – Hippolytushoef - Kleine Sluis – Kolhorn –

Kreileroord – Lutjewinkel – Middenmeer – Moerbeek - Nieuwe

Niedorp - Oude Niedorp – Slootdorp – Stroe - Van Ewijcksluis - ’t

Veld – Westerland – Wieringerwaard – Wieringerwerf – Winkel -

Zijdewind.


Per 2012 fusiegemeente van

Wieringermeer, Wieringen,

Niedorp en Anna Paulowna.

Dorpshuizen in de kernen (aantal inwoners) Harmonie (’t Veld, 2650), Veerburg (Anna Paulowna, 7400), Het

Vikingschip (Den Oever, 2200), De Oude Stal (Haringhuizen, 160), ’t

Parochiehuis (Hippolytushoef, 4900), De Nieuwe Horn (Kolhorn, 835),

MFC De Doorbraak (Kreileroord, 600), Prins Maurits (Nieuwe Niedorp,

3650), De Mafkikker (Oude Niedorp, 2450), Dorpshuis Westerland

(700), De Santekraam (Wieringerwaard, 1785). De Cultuurschuur

(voor Wieringerwerf (3290) en polder Wieringermeer.

Eigendomssituatie dorpshuizen Gemeente is eigenaar van het gebouw Mfc De Doorbraak in Kreileroord en De Santekraam in Wieringerwaard. De

overige panden zijn eigendom van een lokale stichting.

Beleid De nieuwe gemeente Hollands Kroon (2012) heeft in 2014 de Kadernota Accommodatiebeleid vastgesteld.

Daarin legt de gemeente de verantwoordelijkheid voor eigendom, exploitatie en beheer van dorpshuizen en

andere welzijnsaccommodaties primair bij de gebruikers. Een meerderheid van de dorpshuizen in Hollands

Kroon was al (financieel) zelfstandig. Uitvoeringsprogramma Welzijnsaccommodaties 2014-2018 beschrijft het

traject van overdracht, verzelfstandiging en/of zelfbeheer. Het streven is om medio 2015 de

eigendomsoverdracht en afspraken over (meer) zelfbeheer bij alle gemeenschapshuizen gerealiseerd te hebben.

Financiële relatie In haar Kadernota Subsidiebeleid 2014 onderstreept de gemeente de eigen verantwoordelijkheid en de

zelfredzaamheid als het gaat om beheren en exploiteren van dorpsaccommodaties. De gemeente ziet alleen een

taak om financieel bij te dragen als dit blijvend de exploitatie en financiële zelfredzaamheid kan stimuleren.

Bijvoorbeeld: eenmalig investeren in aanpassing of renovatie van het gebouw.

Contact en communicatie Vanaf 2012 tot heden is er vanuit het Programma Accommodatiebeleid contact gelegd met alle dorpshuizen en

andere welzijnsaccommodaties, dit met het oog op harmonisatie en ontwikkelen van nieuw beleid. Met

individuele dorpshuizen of met een nieuw initiatieven*) zijn de contacten gericht op de opstart, de

verzelfstandiging of begeleiding richting (meer) zelfbeheer.

Overig Medio 2014 is het voormalig gemeentehuis te Wieringerwerf overgedragen aan de Cultuurschuur, sociaal

cultureel centrum met dorpshuisfunctie. In Wieringerwaard is het dorpshuis onderdeel van een plan voor

hergebruik en vernieuwing tot één moderne voorziening, ook onderdak voor verenigingen en dorpsactiviteiten.

In Kreileroord werken gebruikers van mfc De Doorbraak, waaronder het dorpshuis, aan een voorstel voor meer

zelfstandigheid en/of zelfbeheer.

38

Koggenland

Dorpen en buurtschappen Avenhorn – Berkhout – Bobeldijk – De Goorn – Grosthuizen –

Hensbroek – Obdam – Oostmijzen – Oudendijk - Rustenburg –

Scharwoude – Spierdijk – Ursem – Wogmeer - Zuidermeer.


Dorpshuizen in de kernen (aantal inwoners):

Ridder Sint Joris (Berkhout, 2450), De Kogge (Grosthuizen,400), De

Oude School (Hensbroek, 2000), De Brink (Obdam, 5900), Kerk

Oudendijk (Oudendijk, 450), Dorpshuis Zuidermeer (480).

Overige gemeenschapshuizen

Niet van toepassing.

Eigendomssituatie dorpshuizen Dorpshuis/sportzaal De Kogge in Grosthuizen is eigendom van de gemeente. De vijf overige dorpshuizen

zijn eigendom van een lokale stichting.

Beleid Gemeente ziet dorpshuizen als een initiatief en voorziening van en voor de gemeenschap en wil daarom

geen eigenaar zijn van het vastgoed. Alleen in Grosthuizen houdt de gemeente het pand in eigendom, omdat

de gemeenschap te klein is om het onderhoud van het gebouw op te brengen. Koggenland hecht belang aan

de ontmoetingsfunctie van dorpshuizen, naast de recreatieve, sportieve, culturele waarde van het

verenigingsleven en dorpsactiviteiten. In Dorpshuis Zuidermeer is een gemeentelijk wijksteunpunt

gevestigd. In een nieuw te ontwikkelen accommodatiebeleid (verwacht in 2015) zal de maatschappelijke

functie van dorpshuizen wel beschreven worden.

Financiële relatie Dorpshuisbesturen zijn zelf verantwoordelijk voor sluitende exploitatie en bekostiging onderhoud

(uitgezonderd Grosthuizen). De gemeente heeft in het afgelopen decennium op verzoek van dorpshuis-

besturen wel bijgedragen aan verbouwing, vernieuwing of renovatie van individuele dorpshuizen (o.a.

Obdam, Zuidermeer, Berkhout en Hensbroek).

Contact en communicatie Er is op ad hoc basis contact, vaak op initiatief van een dorpshuisbestuur. Er is geen gezamenlijk overleg van

de dorpshuizen met de gemeente. Gemeente Koggenland heeft geen aparte contactambtenaar voor

dorpshuizen.

Overig

* De gemeente heeft de VNG-vrijwilligersverzekering afgesloten, variant uitgebreide dekking.

* Paracommercie. In twee dorpshuizen is de horeca verpacht, daar geldt een volledige vergunning. In vier

dorpshuizen draait de bar op vrijwilligers en geldt een beperkte drank- en horecavergunning.

39

Langedijk

Dorpen Broek op Langedijk, Koedijk (gedeeltelijk), Noord-Scharwoude,

Oudkarspel, Sint Pancras, Zuid-Scharwoude.

Aantal inwoners: 27.250 Dorpshuizen in de kernen

Het Behouden Huis (Oudkarspel), De Geist (Sint Pancras). Overige gebouwen met gemeenschapsfunctie Cultureel Educatief Centrum De Binding (Zuid-Scharwoude),

Wijksteunpunt De Overbrugging (Noord-Scharwoude). Bewoners

Koedijk bezoeken wijkcentrum De Rietschoot in gemeente Alkmaar.

Eigendomssituatie dorpshuizen De twee dorpshuisgebouwen zijn ieder eigendom van een lokale stichting. De overige gebouwen zijn

eigendom van de gemeente.

Beleid Gemeente Langedijk heeft eind 2014 het Beleidskader voor accommodaties vastgesteld. Daarin stelt zij dat

“dorpshuizen ontmoetingsplekken zijn waar een veelheid aan activiteiten wordt georganiseerd. Hun

bestaansrecht ontlenen zij aan de lokale behoefte en aan de lokale zelfredzaamheid om in die behoefte te

voorzien.” Parallel aan het accommodatiebeleid is het Subsidiebeleidskader Sociaal Domein 2015 Langedijk

opgesteld. De gemeente wil de noodzakelijke bezuinigingstaakstelling op subsidies en accommodaties in

2015 onder andere realiseren door het toepassen van subsidieplafonds. Zie verder bij Overig.

Financiële relatie De twee dorpshuizen ontvangen in 2015 ieder een exploitatiesubsidie (euro 11.500 voor Het Behouden Huis,

euro 9.000 voor De Geist). Vanaf 2016 vervalt deze gemeentelijke bijdrage. Verder is in de afgelopen 7 jaar

is meermalen een subsidie en/of leningen verstrekt aan:

-Stichting Hart voor Oudkarspel: voor de ontwikkeling en renovatie van een voormalig schoolgebouw tot

zelfstandig dorpshuis Het Behouden Huis (geopend voorjaar 2014).

-Stichting Dorpshuis De Geist: voor het dekken van exploitatietekort; voor procesbegeleiding om de

financiële en personele bedrijfsvoering te verbeteren; en incidentele subsidies op activiteiten.

Contact en communicatie Vanuit de afdeling Beleid & projecten en Communicatie is er in de afgelopen zeven jaar veel contact geweest

over a) ontwikkeling en renovatie (Het Behouden Huis) en b) verbeteren van de exploitatie (De Geist). Er is

een vaste contactpersoon bij wie de dorpshuisbesturen terecht kunnen.

Overig De gemeente wil actief meedenken over manieren om de exploitatie te verbeteren, bijvoorbeeld:

- via het onderbrengen van (meer) Wmo-activiteiten in de dorpshuizen;

- via het onderzoeken van de mogelijkheid om gemeentelijke lasten (OZB) voorwaardelijk te verrekenen, in

ruil voor uitvoering Wmo-activiteiten;

- via een flexibele invulling van het bestemmingsplan, ruimte laten voor (gedeeltelijke) commerciële functies

in het dorpshuispand, naast de primair maatschappelijke functie. Voor dorpshuis De Geist geldt al de

mogelijkheid om op het pand een laag extra te bouwen, voor een woning. Vanwege stilvallen van de

woningbouwmarkt (economische crisis) is hiervoor nog geen concreet plan.

- Paracommercie: begin 2014 zijn de regels voor drank en horeca in dorpshuizen verruimd.

40

Medemblik

Stad en dorpen Abbekerk – Andijk – Benningbroek – Hauwert – Lambertschaag -

Medemblik – Midwoud – Nibbixwoud – Onderdijk – Oostwoud –

Opperdoes – Sijbekarspel – Twisk - Wadway – Wijzend - Wognum -

Wervershoof - Zwaagdijk-Oost – Zwaagdijk-West.



Medemblik, Noorder-Koggenland,

Wognum; in 2011 toevoeging met

Wervershoof en Andijk.

Dorpshuizen in de kernen De Nieuw Haven (Abbekerk), Dorpshuis Cultura, Sarto en Centrum

(alle 3 in Andijk), De Vang (Benningbroek), De Werf (Hauwert),

Dorpshuis Stichting Sport en Cultuur (Midwoud-Oostwoud),

Dorpshuis Onderdijk, De Torenschouw (Opperdoes), De Nuwe Skoôl

(Twisk), Sociaal Cultureel Centrum de Schoof (Wervershoof),

mfa Over de Leek (Zwaagdijk-Oost).

Andere panden met een gemeenschapsfunctie In Medemblik-stad: Verenigingsgebouw Sint Pieter; mfa De Muiter.

In Nibbixwoud: in aanbouw mfa Dorpsaccommodatie Nibbixwoud

(DAN). In Wognum: mfa De Bloesem en Cultureel Centrum ’t

Trefpunt. In Zwaagdijk-West staat clubgebouw de Wildebras.

Eigendomssituatie dorpshuizen en overige gebouwen Woningcorporatie Het Grootslag is eigenaar van 3 dorpshuisgebouwen: Dorpshuis Onderdijk, De Schoof in

Wervershoof en mfa Over de Leek in Zwaagdijk-Oost. De overige dorpshuisgebouwen zijn eigendom van een

lokale stichting dorpshuis. Gemeente Medemblik is eigenaar van mfa De Muiter en van mfa De Bloesem.

Dorpsaccommodatie Nibbixwoud: de gemeente is bouwheer, na oplevering van het gebouw zal de gemeente

het eigendom overdragen aan een private rechtspersoon. Overige gebouwen (de Wildebras, Sint Pieter, ’t

Trefpunt) zijn eigendom van een private rechtspersoon.

Visie en beleid Medemblik is sinds 2009 bezig met herijking van haar dorpshuizenbeleid. In de nota Herijking

Welzijnsbeleid Medemblik (2013) streeft de gemeente naar ‘dorpsaccommodaties… waar (het mogelijk

maken van) ontmoeting centraal staat’, … ‘die door vrijwilligers worden bestuurd en zo zelfstandig mogelijk

functioneren’. Dorpshuizen zijn… ‘een middel om meerdere met elkaar samenhangende doelstellingen te

realiseren; onder meer op gebied van de Wmo, onderwijs, leefbaarheid en burgerparticipatie’ (bron: Nota

voorzieningen en accommodatiebeleid, 2014). De mogelijkheden voor financiële zelfstandigheid onder de 12

dorpshuizen loopt uiteen, maatwerkoplossingen zijn vereist. Medemblik wil investeren in ‘toekomst-

bestendige vormen van samenwerking tussen de gemeente en de (vrijwilligers)besturen’ en ziet voor zichzelf

een faciliterende rol bij de acties die dorpshuisbesturen zelf moeten oppakken op weg naar een gezonde

exploitatie. Op kernniveau zijn gesprekken gevoerd met dorpshuisbesturen, dorpsraden en overige

belangstellenden. Medio 2015 beslist de gemeenteraad over het nieuwe accommodatiebeleid en de

afspraken per dorpshuis over de uitvoering.

Financiële relatie Tussen 2009 en 2014 hebben enkele dorpshuizen gebruik kunnen maken van een investeringsregeling om

renovaties te bekostigen. Daarnaast konden 9 van de 12 dorpshuizen, als erfenis van ‘oud’ beleid, rekenen

op een jaarlijkse exploitatiebijdrage. Begin 2014 bleek, na financiële analyse per dorpshuis, dat de gewenste

financiële verzelfstandiging op korte termijn voor het merendeel van de 9 dorpshuizen niet haalbaar was; bij

subsidiekorting zou een aantal dorpshuizen direct kopje onder gaan. Verder is in 2014 aan 2 dorpshuizen

41

een extra bijdrage besteed voor oplossen acute noodsituatie (lekkage). Medemblik biedt de mogelijkheid om

een lening af te sluiten.

Contact en communicatie Medemblik voert al geruime tijd een Kernenbeleid (wijkgericht werken); onderdeel daarvan is de functie

Kernconsulent, deze persoon is het eerste aanspreekpunt voor de bewoners, verenigingen en organisaties

richting de gemeente. Op initiatief van de gemeente en in het kader van de route die is uitgestippeld in de

nota voorzieningen en accommodatiebeleid, zijn in 2014 in elke dorpskern avonden belegd waarop

gesproken is met inwoners, gebruikers van de accommodaties, beheerders, dorpshuisbesturen en leden van

de kernraad. De gemeente wil ook de samenwerking tussen (de vrijwilligers van verschillende)

accommodaties verbeteren. Dorpshuisbesturen (8 van de 12) komen op onregelmatige basis bij elkaar om de

ontwikkelingen te bespreken en visie, standpunten in gezamenlijkheid over te brengen.

Overig * Er wordt nagedacht over een nieuwe investeringsregeling voor het op peil houden van de gebouwen.

Uitgangspunt: op basis van co-financiering, gemeente is nooit de enige geldschieter).

* Paracommercie. In zes dorpshuizen is de horeca verpacht (en gelden de regels voor commerciële horeca).

Voor de overige zes dorpshuizen geldt een beperkte vergunning.

* Najaar 2014 organiseerden 4 West-Friese gemeenten en het Vrijwilligerspunt een vrijwilligerscongres:

informatie, scholing, netwerken voor vrijwilligers uit deze gemeenten.

* Gemeente Medemblik is projectleider van het initiatief: Crowdfunding West-Friesland. Via de website:

www.hetluktons.nl (online sinds april 2015) kunnen initiatiefnemers – ook dorpshuizen - aan

fondsenwerving doen.

42

Schagen

Stad en dorpen Burgerbrug – Callantsoog – Dirkshorn – Oudesluis – Petten – Schagen –

Schagerbrug – Sint Maarten – Sint Maartensbrug – Sint

Maartensvlotbrug – ’t Zand – Tuitjenhorn – Waarland – Warmenhuizen.



Harenkarspel, Zijpe en Schagen

Dorpshuizen Kolfweid (Callantsoog), De Kastanjeboom (Dirkshorn), Het Trefpunt

(Krabbendam), mfa De Kluft (Petten), De Klimop (Sint Maarten), De

Uitkijk (St. Maartensbrug), Dorpshuis Waarland, Verenigingsgebouw ’t

Centrum (Stroet), AHOJ (Tuitjenhorn), dorpshuis Warmenhuizen.

Overige gemeenschapshuizen Het jongerenwerk is ondergebracht in vier (wijk)accommodaties in

Schagen stad, Callantsoog, Petten en ’t Zand.

Eigendomssituatie dorpshuizen Negen dorpshuisgebouwen hebben een private rechtspersoon. Gebouw mfa De Kluft in Petten is (nog)

gemeentelijk eigendom. Schagen wil, waar mogelijk, geen eigenaar van maatschappelijk vastgoed zijn.

Beleid Gemeente Schagen onderschrijft dat dorpshuizen een belangrijke maatschappelijke functie hebben, dat zij

bijdragen aan het mogelijk maken van ontmoeting en in een dorpshuis tal van activiteiten plaats kunnen

vinden die bijdragen aan gemeentelijke (Wmo- en welzijns)doelstellingen.

In de concept kadernota Accommodatiebeleid zijn de dorpshuizen als een aparte categorie beschreven. Een

van de uitgangspunten van het beleid is dat ‘burgers naar vermogen bijdragen aan het in stand houden van

(sport- en) buurtvoorzieningen’. In de loop van 2015 zal een advies over het accommodatiebeleid

aangeboden worden aan de raad. De gemeente overweegt om dorpshuizen een aparte status binnen het

accommodatiebeleid te geven.

Financiële relatie Tot en met 2014 ontvingen 7 van de 10 dorpshuizen een exploitatiesubsidie, dit is een erfenis van het beleid

van de ‘oude’ gemeenten Harenkarspel en Zijpe. De nieuwe gemeente Schagen wil een eenduidig beleid

formuleren en een bezuinigingsdoelstelling halen. In het Subsidiebeleid 2015 geeft Schagen prioriteit aan

het subsidiëren van activiteiten. De gemeente houdt wel de historisch gegroeide verschillen in het oog en

wil, als het gaat om ondersteunen van de dorpshuizen, maatwerk leveren. Het uitgangspunt ‘geen financiële

vergoeding tenzij aantoonbaar is dat exploitatie zonder gemeentelijke bijdrage niet mogelijk is’, wordt per

dorpshuis getoetst. Schagen heeft in het subsidiebeleid ook de mogelijkheid tot het verstrekken van een

budgetsubsidie. Hierbij worden van tevoren afspraken gemaakt over te leveren prestaties.

Contact en communicatie In 2014 zijn alle dorpshuizen geconsulteerd voor het traject Accommodatiebeleid en Subsidiebeleid. Voor de

maatwerkafspraken per dorpshuis gaan twee contactpersonen in 2015 alle dorpshuizen langs.

Overig * Op één na is de horeca in alle dorpshuizen verpacht. In dorpshuis De Uitkijk (St. Maartensbrug) is een

beheerder aangesteld, betaald door de gemeente.

* De bekostiging van groot onderhoud is een van de onderwerpen die om een oplossing vraagt.

43

Stede Broec

Dorpen Bovenkarspel – Grootebroek – Lutjebroek.

Totaal aantal inwoners: 21.500

Dorpshuizen in de kernen (aantal inwoners) ‘t Vereenigingsgebouw (Bovenkarspel, 11.000), De Stek

(Grootebroek, 8500), De Wurf (Lutjebroek, 2000).

Overige gemeenschapshuizen Jongerencentrum Inventas (Grootebroek), Sociaal cultureel centrum

Het Stadsplein (Bovenkarspel).

Eigendomssituatie dorpshuizen Het gebouw De Stek is eigendom van de gemeente. De overige dorpshuisgebouwen zijn eigendom van

particuliere stichtingen.

Beleid De gemeenteraad heeft in mei 2015 de nota Dorpshuizen en sociaal culturele centra in Stede Broec

vastgesteld. Stede Broec ziet deze 5 dorpsaccommodaties in de eerste plaats als een basisvoorziening voor

de gemeenschap zelf. Voor de gemeente telt het mogelijk maken van ontmoeting en ontwikkeling van de

inwoners van Stede Broec. Het draait om huisvesting voor het verenigingsleven in een algemeen toegankelijk

gebouw, multifunctioneel te gebruiken en met laagdrempelige activiteiten die zijn afgestemd op de wensen

van de wijk. De gemeente ziet mogelijkheden om met de dorpshuizen samen te werken in het kader van de

nieuwe Wmo. Niet via het dwingend opleggen, maar via overleg met dorpshuisbesturen over wat mogelijk is.

Financiële relatie Dorpshuizen ontvangen geen gemeentelijke bijdrage voor de exploitatie.

Uit de aanwijzing tot basisvoorziening neemt de gemeente wel de verantwoordelijkheid voor een rol als co-

financier bij noodzakelijke aanpassingen aan de gebouwen. Dit geldt voor alle vijf gemeenschapshuizen.

Medio 2014 is een renteloze lening verstrekt aan dorpshuis De Wurf (Lutjebroek) voor renovatie.

Contact en communicatie De dorpshuisbesturen weten de weg naar de gemeentelijke organisatie goed te vinden, de lijnen zijn kort. Er

is geen gestructureerd overleg tussen alle dorpshuizen en de gemeente. Het college onderhoudt contact via

de portefeuillehouder voor Sport, Cultuur en Recreatie.

Overig * Paracommercie. De gemeente kiest voor de lijn ‘geen commerciële activiteiten toestaan in de dorpshuizen’,

maar het gaat in de eerste plaats om de intentie van het dorpshuis: een activiteit voor het dorp moet

mogelijk zijn, vooraf uitsluiten van een band of een orkest, zover wil de gemeente niet gaan. Alleen ’t

Vereenigingsgebouw (Bovenkarspel) mag commerciële activiteiten ontplooien, vergelijkbaar met de reguliere

horeca, omdat hier sprake is van een ‘historisch gegroeide situatie’.

44

Texel

Dorpen en buurtschappen De Cocksdorp, De Koog, Den Burg, Den Hoorn, De Waal,

Oosterend, Oudeschild.


Dorpshuizen en aantal inwoners ’t Eierlandse Huis (De Cocksdorp, ), De Hof (De Koog), De

Waldhoorn (Den Hoorn), De Wielewaal (De Waal), De Bijenkorf

(Oosterend), ’t Skiltje (Oudeschild).

Overige gemeenschapshuizen niet van toepassing.

Eigendomssituatie dorpshuizen Eind 2014 zijn vijf van de zes gebouwen eigendom van een dorpshuisstichting of, zoals in Den Hoorn,

ondergebracht bij de Stichting Dorpscommissie. Het gebouw De Wielewaal (in De Waal) is eigendom van

gemeente Texel, besprekingen over het overdragen naar een private rechtspersoon zijn gestart.

Beleid Gemeente Texel benoemt in het Maatschappelijk Beleidskader 2013-2017 de belangrijke sociaal-culturele

en maatschappelijke functie die de dorpshuizen hebben in de zes dorpen. Ook ziet Texel een

maatschappelijke functie voor de dorpshuizen zoals bedoeld in de Wmo: ‘…goed functionerende

dorpshuizen dragen bij aan de sociale cohesie in de dorpen. Zij bieden onderdak aan verenigingsleven en

zijn multifunctioneel. De gemeente wil met de dorpshuizen samenwerken aan een optimaal takenpakket

voor leefbaarheid, sociale cohesie en de instandhouding van de dorpshuizen.’ Aktiepunt uit 2012 is het

‘opstellen van een dorpshuizenbeleid’. Naar verwachting wordt in de tweede helft van 2015 een nieuw advies

dorpshuizenbeleid aan de gemeenteraad aangeboden.

Financiële relatie De besturen van dorpshuizen zijn zelf verantwoordelijk voor een gezonde exploitatie en het beheer. Alle zes

dorpshuizen ontvangen een exploitatiesubsidie. Texel hanteert een verdeelsleutel naar inwoneraantal per

dorpskern. Dorpshuizen hebben verder de mogelijkheid aan te kloppen voor een gemeentelijke lening.

Contact en communicatie College van B&W onderhoudt contact via portefeuillehouder Dorpshuizen/Dorpscommissies.

In de ambtelijke organisatie is een vaste contactpersoon aangewezen, de lijnen naar de dorpshuisbesturen

zijn kort.

Overig * Texelse dorpshuizen hebben gebruik gemaakt van de provinciale regeling Groot Onderhoud 2009.

* De wens leeft om dorpshuisbesturen te laten werken met een meerjarenonderhoudsprogramma, er is geen

afspraak over gemaakt in het beleid cq toezegging voor een gemeentelijke bijdrage aan renovatie.

* Gemeente denkt mee over de continuïteit van individuele dorpshuizen met onderzoek, advies,

ondersteuning: bouwtechnisch, bestemmingsplan, aanboren fondsen en subsidies.

* Texel heeft de collectieve VNG-vrijwilligersverzekering (zware variant) afgesloten.

* Paracommercie. Belang van de horeca weegt zwaar in deze gemeente met veel toerisme en recreatie. De

vier dorpshuizen met verpachte horeca hebben een vergunning die vergelijkbaar is met commerciële horeca.

Twee dorpshuizen runnen de bar met vrijwilligers: dorpshuis heeft vergunning met beperking.

45

Uitgeest Dorp en buurtschappen

Uitgeest – Assum – Busch en Dam - Groot Dorregeest - Klein

Dorregeest - Limmerkoog.


Dorpshuis in Uitgeest

Overige gemeenschapshuizen Jeugd- en Jongerencentrum Zien House.

Eigendomssituatie dorpshuis Het gebouw is eigendom van Stichting Dorpshuis De Zwaan.

Beleid Gemeente Uitgeest vindt de bijdrage van het dorpshuis aan ontmoeting, participatie en een levendig sociaal-

cultureel klimaat belangrijk. De gemeente is als belangrijkste subsidieverstrekker nauw betrokken. Bij

voordracht van nieuwe bestuursleden heeft de gemeente instemmingsbevoegdheid. Het ouderenwerk,

uitgevoerd door de Stichting Uitgeester Senioren (SUS), heeft een vaste plek in De Zwaan. In 2015 werkt de

gemeente aan een nieuwe nota accommodatiebeleid, de rol van De Zwaan en de betrokkenheid en bijdrage

van de gemeente wordt opnieuw bekeken.

Financiële relatie Tot en met 2014 subsidieerde Uitgeest het dorpshuis met een jaarlijkse bijdrage aan de exploitatie. Hierin

zijn ook afschrijving op het gebouw en onderhoudskosten inbegrepen. Vanaf 2015 zal de gemeente op tal

van beleidsterreinen de uitgaven herzien, een korting op de subsidie aan het dorpshuis is onderwerp van

gesprek tussen gemeente en dorpshuisbestuur.

Contact en communicatie Jaarlijks is er contact tussen dorpshuisbestuur en het college over het programma en de subsidie.

Voor de dagelijkse zaken weten de dorpshuisbestuurders de weg naar het gemeentehuis goed te vinden, de

lijnen zijn kort.

Afspraken * Paracommercie. Belang van de horeca weegt zwaar mee, de barfunctie is gekoppeld aan activiteiten die een

raakvlak hebben met het maatschappelijke doel van de instelling.

46

Uithoorn

Dorpen en buurtschappen Uithoorn en De Kwakel.

Aantal inwoners: 28.770 Dorpshuis De Quackel in De Kwakel (4000).

Overige gemeenschapshuizen Twee buurthuizen in de hoofdkern Uithoorn.

Eigendomssituatie dorpshuizen Gebouw De Quackel is eigendom van gemeente Uithoorn.

Beleid Gemeente Uithoorn ziet het dorpshuis als een onmisbare voorziening, met een belangrijke

maatschappelijke en sociaal-culturele functie voor de inwoners van De Kwakel. Een en ander komt tot

uiting in een verhuur c.q. gebruiksovereenkomst tussen gemeente en de Stichting Dorpshuis De Kwakel. De

overeenkomst is op initiatief van de gemeente begin 2015 aangepast op a) hoogte van de jaarlijkse

subsidie; en b) op verwachtingen over (nieuwe) activiteiten en gebruikers c.q. verbeterde exploitatie.

Financiële relatie De huurprijs is vastgesteld volgens kostprijs dekkend tarief. En wordt volgens ‘gesloten beurs’ verrekend

met de huur: de hoogte van het jaarlijkse huurbedrag is gelijk aan het bedrag dat de gemeente Uithoorn

jaarlijks beschikbaar stelt als beheersubsidie. De gemeente heeft voornemen om vanaf 2016 een

bezuiniging op de beheersubsidie door te voeren.

Contact en communicatie College van B&W onderhoudt contact via de portefeuillehouder voor o.a. Accommodaties, Cultuur en

Welzijn. Op ambtelijk niveau is er een vaste contactpersoon voor overleg over de subsidie respectievelijk

onderhoudszaken.

Overig * Gemeente is verantwoordelijk voor onderhoud en aanpassingen aan de buitenkant van het gebouw.

* Exploitatie en dagelijks beheer is kerntaak van dorpshuisbestuur en de beheerder in loondienst.

* Gemeente wil graag alle ruimte geven aan bestuur om activiteiten en verhuur mogelijk te maken die

bijdragen aan gezonde exploitatie.

* Paracommercie: het dorpshuis heeft een beperkte vergunning.

47

Waterland

Stad en dorpen Monnickendam - Broek in Waterland – Ilpendam – Katwoude -

Marken – De Purmer – Uitdam – Watergang - Zuiderwoude


Dorpshuizen in de kernen (aantal inwoners)

Het Broeker Huis (Broek in Waterland, 2400), Het Hart van

Katwoude (230), Dorpshuis Ilpendam (1745), Het Trefpunt (Marken,

1800), Onder De Pannen (Uitdam, 170), De Nieuwe Boet

(Watergang, 400), Dorpshuis Zuiderwoude (320).

Overige gemeenschapshuizen in dorpen Niet van toepassing

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuisgebouwen in Ilpendam, Katwoude, Watergang en Zuiderwoude zijn eigendom van een lokale

stichting dorpshuis. De gebouwen op Marken en in Uitdam zijn eigendom van een woningbouwvereniging.

Het Broeker Huis is eigendom van de gemeente, het gebouw is een gemeentelijk monument.

Beleid Waterland beschouwt de dorpshuizen als een van de voorzieningen in de kernen die maken dat het prettig

wonen en leven is in Waterland (bron: nota Sociaal beleid 2015 – 2017). Er is geen specifiek

dorpshuizenbeleid beschreven. De gemeente ziet de dorpshuizen als een initiatief en verantwoordelijkheid

van de lokale gemeenschap. Zelfstandigheid en zelfredzaamheid staan voorop. Eigendom van de gebouwen

is bij voorkeur ondergebracht bij een private rechtspersoon.

Financiële relatie Waterland stelt jaarlijks een budget van 40 duizend euro beschikbaar via de Stimuleringsregeling

Maatschappelijke initiatieven. Inwoners en organisaties met een maatschappelijk doel, dus ook dorpshuizen,

kunnen een aanvraag doen. In 2014 ontvingen twee dorpshuizen een bijdrage: een voor vernieuwing van

installaties en een voor het herinrichten van de openbare ruimte rond het gebouw.

Contact en communicatie De gemeente houdt contact met alle dorpsraden (kernraden), die op hun beurt nauwe banden hebben met

de dorpshuisbesturen. De lijnen zijn kort. Dorpshuisbesturen weten de weg naar gemeentehuis goed te

vinden. Er is geen gestructureerd overleg van de gezamenlijke dorpshuizen en de gemeente.

Overig * Paracommercie. De horeca in de dorpshuizen in Broek in Waterland, Ilpendam, Watergang en in Katwoude

is verpacht. In Zuiderwoude, Uitdam en op Marken regelen vrijwilligers de barfunctie van het dorpshuis.

48

Wormerland

Dorpen en buurtschappen Jisp – Neck – Oostknollendam – Spijkerboor - Wijdewormer -

Wormer.



De Lepelaar (Jisp, 455), ’t Posthuijs (Neck, 945), Dorpshuis Oost-

Knollendam (610), Het Verenigingsgebouw (Wormer, 11.500).

Overige gemeenschapshuizen Het Heerenhuis (Spijkerboor).

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuisgebouwen in Jisp, Oost-Knollendam en Wormer zijn eigendom van een lokale stichting. In Neck

is het dorpshuis sinds 2013 gehuisvest in een nieuw multifunctioneel centrum (mfa), gemeente is eigenaar

van het pand en een lokale stichting huurt de ruimte. De gemeente verpacht Het Heerenhuis in Spijkerboor,

een voormalig Waterschapshuis en gemeentelijk monument. Verenigingen van Spijkerboor en omliggend

buitengebied maken gebruik van dit gebouw.

Beleid Het dorpshuizenbeleid Wormerland is in 2011 vastgelegd in de notitie Quick Scan situatie dorpshuizen

Wormerland en sindsdien nog onveranderd. De gemeente ziet de dorpshuizen als een initiatief van de lokale

gemeenschap, het eigendom van de gebouwen is bij voorkeur ondergebracht bij een private rechtspersoon.

Zelfstandigheid en zelfredzaamheid staan voorop. De gemeente levert geen structurele bijdrage aan de

exploitatie, eventueel wel subsidie van de huisvestingskosten voor activiteiten die zijn ondergebracht in

dorpshuizen. Het coalitieakkoord 2014-2018 noemt de dorpshuizen als voorzieningen die belangrijk zijn

voor ontmoeting van bewoners in wijken en dorpskernen.

Financiële relatie De gemeente erkent dat het lastig is voor dorpshuisbesturen om de kosten voor instandhouding van het

gebouw uit de lopende exploitatie te financieren. Wormerland heeft in de afgelopen collegeperiode aan alle

dorpshuizen financiële bijdragen gegeven voor het op peil houden van het gebouw. In Neck waar de

gemeente als uitzondering op de regel wél eigenaar is van het totale mfa-gebouw houdt Wormerland

voorlopig nog de vinger aan de pols, ziet toe of de (verpachte) dorpshuisfunctie binnen het nieuw gebouwde

mfa blijvend in de zwarte cijfers functioneert.

Contact en communicatie De dorpshuisbesturen weten de gemeente, waar nodig, te vinden. De lijnen zijn kort. Er is geen

gestructureerd overleg van de gezamenlijke dorpshuizen en de gemeente.

Overig * Paracommercie: in drie dorpshuizen (in Jisp, Neck, Wormer) is sprake van verpachte horeca. Alleen het

dorpshuis in Oostknollendam werkt met een beheerder.

49

Zaanstad Dorpen en stad

Assendelft - Koog aan de Zaan – Krommenie – Krommeniedijk - West-

Knollendam – Westzaan – Wormerveer – Zaandam – Zaandijk.

Totaal aantal inwoners: 151.500

Dorpshuizen* in de kernen (aantal inwoners) De Horn (Krommeniedijk, 320), De Noorddam (West-Knollendam, 600),

De Kwaker (Westzaan, 3600). *Lees: buurthuizen

Overige buurthuizen De Pelikaan, De Palmboom, Het Blok, De Lorzie, Het Zonnehuis, A3, Het

Brandtweer, De Vuister, De Zeskanter, De Bovenkruier, De Poelenburcht,

De Kolk, De Exter, De Doorbraak, ’t Stekkie, Kleurrijk, Het Eiland.

Eigendomssituatie dorpshuizen en buurthuizen (niet volledig) Dorpshuizen De Horn en De Noorddam zijn eigendom van een lokale stichting dorpshuis.

De Kwaker en De Pelikaan, Het Zonnehuis en De Vuister zijn eigendom van een woningcorporatie. Gemeente

Zaanstad is eigenaar van drie buurthuispanden. Vier buurthuisfuncties zaten eind 2014 in een pand horend bij

de failliete boedel van stichting Welsaen; de gemeente onderhandelt over aankoop (bij bewezen draagvlak

onder bewoners) en/of verlengd gebruik. Overige buurthuizen zijn in private handen (o.a. kerkgenootschap).

Beleid 2013: nota Visie op hoofdlijnen op het gebruik van buurthuizen. Zaanstad streeft naar (a) meer zelfstandige

buurthuizen met een sociale en culturele functie voor de wijk en aangestuurd door bewoners; (b) een betere

bezetting en exploitatie door het organiseren van (meer) activiteiten; (c) afbouw van structurele

exploitatiesubsidie; gemeente verlegt focus naar ondersteunen van activiteiten die bijdragen aan de doelen van

het gemeentelijk beleid. Zeven buurthuizen, waaronder de 3 dorpshuizen, kennen al een langere traditie van

zelfstandig bestuur, bewonersparticipatie en ondernemend werken. Bij andere buurthuizen verkeren

verzelfstandiging en ondernemerschap nog in een pril stadium. Maatwerk is nodig. In de uitvoering van de

(nieuwe) Wmo ziet de gemeente de verzelfstandigde buurthuizen als belangrijke partners voor het organiseren

van activiteiten en ontmoeting. Zo stimuleert de gemeente dat de sociale wijkteams zich huisvesten in de

buurthuizen en ook andere betaalde diensten afnemen; om daarmee de exploitatie te verbeteren. Een

Projectteam Verzelfstandiging Buurthuizen ondersteunt en monitort op o.a. huisvesting van buurthuisfunctie,

stimuleren van ondernemerschap met aanvullende maatregelen.

Financiële relatie Per 1 januari 2015 is de Beleidsregel subsidiëring buurthuizen Zaanstad van kracht. Kern is een jaarlijks budget

van 400 duizend euro voor alle buurthuizen gezamenlijk en voorlopig voor vier jaar. Subsidie voor: (a)

tegemoetkoming in de huisvestingskosten (huur- of hypotheeklasten); (b) frictiekosten van startende

buurthuizen; (c) activiteiten die bijdragen aan maatschappelijke doelen in de buurt of aan het versterken van

maatschappelijk ondernemerschap van buurthuizen. Tussenevaluatie is gepland later in 2015.

Contact en communicatie Via de ‘wijkmanager’, deze heeft de rol van eerste aanspreekpunt naar de gemeente. Verder: projectteam

verzelfstandiging Buurthuizen heeft actieve rol in de uitvoering en monitoring van de nieuwe koers.

Overig * Paracommercie. De regels voor horeca-activiteiten zijn in 2013 ten gunste van dorps- en buurhuizen

gewijzigd. Dit met het oog op het mogelijk maken van een betere exploitatie.

* Voorstel voor een onderhoudsfonds (groot onderhoud) is nog niet haalbaar gebleken.

50

Zeevang

Dorpen en buurtschappen Beets – Etersheim – Hobrede – Kwadijk – Middelie – Oosthuizen –

Schardam – Warder.


Zeevang fuseert in 2016

met Edam-Volendam


De Drie Hamers (Beets, 550), De Zwaan (Hobrede, 160), De Oude

School (Warder, 780).

Overige gemeenschapshuizen Kerkje Middelie (690), Clubgebouw VV Kwadijk (820), Cultureel

Centrum Oosthuizen (3300).

Eigendomssituatie dorpshuizen De dorpshuisgebouwen zijn alle drie eigendom van een lokale stichting. Het Cultureel Centrum Oosthuizen

is eigendom van de gemeente; dit centrum wordt in de toekomst ondergebracht in een nieuw te bouwen

multifunctionele accommodatie (verwachte oplevering eind 2016).

Beleid Het coalitieprogramma 2014-2015 dicht aan de dorpshuizen een belangrijke rol toe voor de leefbaarheid. In

voorbereiding op de fusie van gemeenten Zeevang en Edam-Volendam (1 januari 2016) werkt Zeevang aan

een notitie kernenbeleid waarin ook de bestaande voorzieningen, inclusief dorpshuizen, worden beschreven.

In de aanloop naar de gemeentelijke herindeling zullen naar verwachting geen besluiten worden genomen

over een eventuele rol van dorpshuizen in de uitvoering van de nieuwe Wmo.

Financiële relatie De dorpshuizen zijn zelf verantwoordelijk voor een gezonde exploitatie, inclusief reserveren voor (groot)

onderhoud. De gemeente heeft eenmalig bijgedragen aan verbouwing van het dorpshuis in Beets (2014); aan

renovatie van sportcomplex VV Kwadijk (2014) om de ontmoetingsfunctie van het clubgebouw te versterken.

Ook over aanpassingen aan het dorpshuis in Warder heeft de gemeente meegedacht.

Gemeenteraad Zeevang heeft besluit genoemen om vanaf 2015, en voor een periode van vijf jaar, voor alle

dorpskernen gezamenlijk jaarlijks 30-duizend euro te reserveren. Dit geld is bedoeld als stimulans voor

initiatieven die de leefbaarheid van de kernen bevorderen. Ook dorpshuizen kunnen met voorstellen komen.

Contact en communicatie College van B&W onderhoudt contact via de portefeuillehouder Maatschappelijke Voorzieningen. Eind 2014

is door de drie dorpshuisbesturen gezamenlijk overleg gestart met de portefeuillehouder.

Op ambtelijk niveau zijn de lijnen kort. Er is geen formele functie ‘vaste contactpersoon voor dorpshuizen’,

de dorpshuisbesturen de weg naar het gemeentehuis goed te vinden.

Overig * Beheer en paracommercie. In de dorpshuizen van Beets en Warder is de horeca verpacht en is er sprake van

een beperkte vergunning. In het dorpshuis van Hobrede draait de bar op vrijwilligers. Het Cultureel Centrum

Oosthuizen is verpacht, er is sprake van een beperkte horecavergunning.

51

Bijlage A. Wethouder Blonk: ‘Dorpshuizen zijn prioriteit’ GEPUBLICEERD 01-02-2015 | digitaal lezen op: Kenniscentrum Wmo Wonen Noord-Holland

Wethouder Blonk

Op 11 februari organiseert het Platform Dorpshuizen Noord-Holland een rondetafelgesprek

over de samenwerking tussen gemeenten en dorpshuizen. Hoe staat het ervoor met de

dorpshuizen in de Noord-Hollandse gemeenten? Het Kenniscentrum Wmo en Wonen sprak

met wethouder Blonk van gemeente Schagen over het toekomstige accommodatiebeleid.

Blijven de negen dorpshuizen overeind?

Definitie dorpshuis (www.pdnh.nl): ’Dorpshuizen hebben een sociaal-culturele functie. Het

zijn openbare ontmoetingsplaatsen voor de dorpsbewoners. Ze bieden onderdak aan het

verenigingsleven. Door deze activiteiten dragen ze bij aan de sociale cohesie in dorpen waar

ze soms nog de enig overgebleven voorziening zijn. Kenmerk van dorpshuizen is dat ze

multifunctioneel zijn, waardoor een breed scala aan functies en activiteiten mogelijk is.

Daarom worden dorpshuizen wel de spiegel van de plattelandssamenleving genoemd.

Functies komen en functies gaan, al naar gelang de behoeften van de gebruikers en de

actuele thema’s in de samenleving. Dorpshuizen worden bestuurd door vrijwilligers. Als het

gebouw geen eigendom is van de gemeente, is de rechtsvorm meestal een stichting. De

omzet van de bar en het verhuren van ruimten zijn het fundament voor de exploitatie. De

draagkracht van de primaire doelgroepen (verenigingen, ouderen, jongeren) maken een puur

commerciële uitbating van dorpshuizen onmogelijk. Circa de helft van de dorpshuizen in

Noord-Holland draait helemaal op vrijwilligers. Anderen hebben een beheerder in dienst of

hebben de horeca verpacht.’

Accommodaties overdragen

Wat betekent het nieuwe accommodatiebeleid voor de tien dorpshuizen in Schagen?

http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/wethouder-blonk-schagen-2018dorpshuizen-zijn-prioriteit2019

http://www.pdnh.nl/

http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/wethouder-blonk-schagen-2018dorpshuizen-zijn-prioriteit2019/

52

Wethouder Blonk (onder andere Sociale Zaken & Wmo) kan het nog niet precies zeggen:

‘We zitten nu middenin het ontwikkelen van het nieuwe beleid. Per 1 januari 2013 zijn de

gemeenten Harenkarspel, Schagen en Zijpe gefuseerd en dit betekent dat we het beleid van

de verschillende gemeenten moeten harmoniseren. Daarnaast hebben we natuurlijk te

maken met bezuinigingen in het sociaal domein.'

'We willen nu voor alle accommodaties in de gemeente in beeld brengen hoe het eigendom

geregeld is en wat de kosten voor onderhoud en vervanging zijn. Ons streven is om alle

accommodaties uiteindelijk over te dragen aan verenigingen en stichtingen en we willen

uitzoeken of dit mogelijk is en hoeveel dit gaat kosten. Voor de zomer willen we dit in kaart

hebben gebracht en daarna stellen wij een uitvoeringsprogramma op waar de raad eind

2015 over zal beslissen.’

Speciale positie dorpshuizen

Wethouder Blonk: ‘Dorpshuizen hebben een speciale positie in het accommodatiebeleid.

Dorpshuizen zijn de plekken waar mensen samen komen, werken aan sociale cohesie en

waar vanuit gemeenten en verenigingen verschillende soorten activiteiten voor alle inwoners

georganiseerd kunnen worden. Sociale wijkteams verwijzen inwoners onder andere door

naar activiteiten in dorpshuizen om mensen te helpen hun netwerk te vergroten. Als we met

het oog op de beschikbare middelen keuzen moeten gaan maken, hebben dorpshuizen onze

prioriteit. Ik hoop dat deze zoveel mogelijk in stand kunnen blijven.’

Gunstige randvoorwaarden

Wat kan de gemeente doen om deze wens in vervulling te laten gaan? Wethouder Blonk:

‘We willen in overleg met de dorpshuizen kijken wat nodig is om een gezonde exploitatie te

realiseren. Welke randvoorwaarden zijn hiervoor nodig en wat kan de gemeente hierin

betekenen? Ik denk dan bijvoorbeeld aan gunstige regels ten opzichte van horeca exploitatie

of een bijdrage voor een aanpassing in het gebouw, waardoor het voor meerdere doeleinden

te gebruiken is. De precieze randvoorwaarden kunnen per dorpshuis verschillen. Elke

situatie, elk dorpshuis en elk dorp is anders.’

Bezuinigen op subsidies

Het accommodatiebeleid is in ontwikkeling, maar het subsidiebeleid is al vastgesteld.

Wethouder Blonk: ‘Het subsidiebeleid is gericht op activiteiten, niet op gebouwen. We gaan

bezuinigen over de hele breedte, zo’n 500 verenigingen en stichtingen krijgen hiermee te

maken. 2015 is het overgangsjaar, dan ontvangen alle partijen nog hetzelfde bedrag. In 2016

en 2017 bouwen we de subsidie af en in 2018 is de nieuwe situatie daar. Tegelijkertijd denk

ik dat de bezuinigingen redelijk op te lossen zijn.'

'In mijn ogen hoeft niet één vereniging om te vallen. Voor veel verenigingen geldt dat als zij

de contributie van de leden met tien euro verhogen, het probleem al is opgelost. Dat is even

slikken voor de inwoners, maar dat is wel waar we naar toe willen, vanuit de

zelfredzaamheidsgedachte. Iemand die wekelijks gaat kaarten bij een bridgeclub, draagt ook

iets bij aan de kosten.’

Tuitjehoorn en Oudesluis

Wethouder Blonk: ‘Het oudste dorpshuis in Noord-Holland, AHOJ, staat in Tuitjehorn. AHOJ

is een prachtig voorbeeld van een ondernemend dorpshuis. Dit dorpshuis is helemaal self

supportive, het is af te huren voor feesten en partijen, maar er worden ook sociale activiteiten

53

georganiseerd. Hier willen we ook met andere dorpshuizen naar toe, maar dat zal niet overal

lukken. Als verzelfstandiging niet mogelijk is, kijken we wat next best is. In Oudesluis is het

dorpshuis onderdeel van een multifunctionele accommodatie. Nu is besloten om de school,

die ook in deze accommodatie gevestigd is, te sluiten. Hier zijn we druk in gesprek met

verenigingen en dorpsraad om te kijken hoe we deze accommodatie toch in stand kunnen

houden tegen zo min mogelijk kosten. Als deze accommodatie sluit is dit een drama voor

deze kern.’

Dorpshuizen behouden

Zijn dorpshuizen partners in het uitvoeren van de nieuwe Wmo? Wethouder Blonk: ‘Ik vind

partners wel een heel groot woord. Huisartsen, wijkverpleegkundigen en de zorgaanbieders

waar we contracten mee hebben gesloten, zijn partners. Het dorpshuis biedt onderdak aan

activiteiten, dit is belangrijk, maar wel van een andere orde. Maar, zoals ik al zei, we zullen

wel ons best doen om zoveel mogelijk dorpshuizen te behouden!’

+++++

54

Bijlage B.

Gemeenten en dorpshuizen: ‘We hebben elkaar nodig’ GEPUBLICEERD: 16-02-2015 op Kenniscentrum WmoWonen Noord-Holland

De aanwezigen aan het buffet

In dorpshuis de Kwaker in Westzaan wisselen het dag-orkest en Noord-Hollandse

bestuurders elkaar op woensdagmiddag 11 februari af. Hobo’s en pauken verdwijnen in

rolkoffers, burgemeesters, wethouders en beleidsmedewerkers nemen plaats aan de ronde

tafel. Het gesprek over de relatie tussen dorpshuizen en gemeenten kan beginnen. Hoe

kunnen dorpshuizen zo zelfstandig mogelijk opereren op basis van vrijwillige inzet? En hoe

commercieel mogen ze zijn?

Dan gaan we het zelf doen

‘De Kwaker is de ruggengraat van de Westzaanse gemeenschap,’ vertelt voorzitter van de

Kwaker, de heer van ’t Veer. ‘Toen in 2006 de locatie gedoemd leek om te sluiten hebben we

gezegd: “dan gaan we het zelf doen!” We laten deze toko draaien met twee ZZP´ers die

gezamenlijk vijfentwintig uur aan beheer kwijt zijn. Al het overige is vrijwilligerswerk. Het

opknappen hebben we grotendeels in eigen beheer uitgevoerd, met steun van de Provincie

Noord-Holland, het Oranjefonds en woningcorporatie Parteon. Maar, op de exploitatie komen

we sinds 2006 elk jaar wel tekort. Ik zeg maar gewoon hoe het is.’

Zelfstandige dorpshuizen werken beter

Dagvoorzitter Han Sleven geeft het woord aan wethouder Visscher van de gemeente

Zaanstad: ‘Ik was net een week wethouder en toen ging Welsaen failliet. Daar zaten we met

onze dorps- en buurthuizen! Uit eerdere benchmarks kwam naar voren dat zelfstandige

http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/gemeenten-en-dorpshuizen-2018we-hebben-elkaar-nodig2019

http://www.wmowonen-nh.nl/uitgelicht/gemeenten-en-dorpshuizen-2018we-hebben-elkaar-nodig2019/

55

dorps- en buurthuizen beter werken dan dorps- en buurthuizen die op subsidie draaien.

Onze raad heeft besloten alle dorps- en buurthuizen te verzelfstandigen. Vier dorpshuizen,

waaronder de Kwaker, draaiden al zelfstandig, die hebben de overige dorps- en buurthuizen

over het verzelfstandigingsproces geadviseerd en IT-systemen gedeeld. We zijn nu gestart

met een andere vorm van subsidiëring, we willen investeren in mensen in plaats van in

stenen. Samen met de dorps- en buurthuisbesturen zullen we kijken of het werkt.

Buurthuizen die net verzelfstandigd zijn, krijgen het eerste jaar nog extra geld. Het kost

allemaal nogal wat, maar we vinden openbare ontmoetingsruimten heel belangrijk in deze

tijden.’

We hebben elkaar nodig

Anita Blijdorp, onderzoekt in opdracht van het Platform Dorpshuizen Noord-Holland hoe

gemeenten tegen hun relatie met dorpshuizen aankijken. Anita: ‘Vanuit het platform hebben

we een definitie voor dorpshuizen opgesteld en op basis hiervan zijn er 133 dorpshuizen in

34 Noord-Hollandse gemeenten. In totaal heb ik 20 gemeenten ondervraagd. Veel

contactpersonen die ik sprak, zien dat het dorpshuis kansen biedt om doelstellingen uit

gemeentelijk beleid te realiseren. “We hebben elkaar nodig,” zeiden veel respondenten.

Tegelijkertijd is verzelfstandiging de trend geweest de afgelopen jaren, de meeste

dorpshuizen in Noord-Holland hebben de vorm van een stichting.'

'Van de gemeenten die ik sprak zijn tien betrokken bij de exploitatie, en vijftien bij de

renovatie van een dorpshuis. In de Haarlemmermeer heeft de gemeente zelf een stichting

opgericht (Maatvast, red.). Gemeenten proberen hun dorpshuizen op andere manieren te

ondersteunen, bijvoorbeeld door de regelgeving voor drank en horeca te veranderen en

wijkteams te stimuleren de ruimtes in het dorpshuis als uitvalsbasis te benutten.’

Veel vragen

Met welke vragen over de relatie met dorpshuizen zitten de aanwezige burgemeesters,

wethouders en beleidsmedewerkers? ‘Hoe kun je als gemeente de maatschappelijke functie

versterken?’ ‘Hoe kunnen gemeenten met hun beleid aansluiten op dorpshuizen die totaal

verschillend zijn en de exploitatie op een positieve manier beïnvloeden?’ zijn enkele van de

vele vragen die de aanwezigen bezighouden. In het laatste uur van de bijeenkomst volgt een

aantal suggesties.

Verwijs naar het dorpshuis

‘In Zaanstad hebben wij de Sociale Wijkteams, de Jeugdteams en de dorps- en buurthuizen

aan elkaar gekoppeld,’ vertelt wethouder Visscher, ‘Dit genereert veel aanloop.’ In de

gemeente Schagen zijn sinds kort ook sociale wijkteams actief en die kunnen ook een

beroep doen op de dorpshuizen, aldus wethouder Blonk: ‘Sommige mensen willen het

wijkteam niet thuis ontvangen. Die kunnen dan op het dorpshuis afspreken. Ik denk dat

dorpshuizen goed onderdak kunnen bieden aan activiteiten die op preventie en signalering

zijn gericht. Ik ga zelf elke week in één dorpshuis zitten om met mensen te praten over hun

zorgen en vragen over de veranderingen in de zorg.’ In Ouder-Amstel heeft de gemeente

met de gecontracteerde zorgaanbieders afgesproken dat zij hun activiteiten zoveel mogelijk

in de dorpshuizen organiseren. ‘Dat is een vanzelfsprekendheid,’ aldus burgemeester

Blankers.

Stimuleren van activiteiten

Toch is dorpshuis de Kwaker niet het enige dorpshuis dat moeite heeft zijn exploitatie rond te

56

krijgen. Voor dorpshuisbesturen is de exploitatie een ingewikkeld vraagstuk. Volgens één

van de aanwezige bestuurders van het Platform Dorpshuizen Noord-Holland is er altijd

spanning tussen de exploitatie en de maatschappelijke functie. ‘Je verdient meer aan de

verhuur aan een fysiotherapeut dan aan een Repair café of een andere Wmo activiteit. Hoe

commercieel mag je zijn om niet commerciële activiteiten te kunnen betalen?’

In Zaanstad financiert de gemeente tot maximaal de helft van de huur van het gebouw en is

er een subsidieregeling voor activiteiten die bijdragen aan de doelstellingen van de

gemeente. ‘Buurthuizen zijn zelfstandig en bepalen zelf wat er gebeurt,’ vertelt wethouder

Visscher. ‘Er zijn ook buurthuizen die de exploitatie rond krijgen door zalen te verhuren, dat

is prima. Die kunnen alleen geen beroep doen op de subsidieregeling.’ Een

beleidsmedewerker uit Alkmaar legt uit dat zijn gemeente het platform ‘Slimmere zorg’ heeft

opgericht, waarop individuen, organisaties en bewonersverenigingen ideeën kunnen

aandragen en subsidie kunnen krijgen.

In gesprek blijven

Hoewel een aantal gemeenten maatschappelijke activiteiten en initiatieven subsidieert en dit

de spanning tussen exploitatie en de maatschappelijke functie deels oplost, blijven de

verzelfstandigde dorpshuizen met onzekere begroting zitten, aldus Jaap de Knegt van het

Platform Dorpshuizen.

‘Het zou goed zijn als dorpshuizen en gemeenten meer met elkaar in gesprek gaan’ stelt

Jaap. ‘De gemeente ontwikkelt maatschappelijk beleid, het dorpshuis heeft een

maatschappelijke functie, hoe breng je dat bij elkaar? De aanwezige wethouders en

burgemeesters staan hier voor open. Wethouder Visscher geeft aan de dorps- en

buurthuizen al als partners te zien, wethouder Blonk wil hieraan gaan werken: ‘Op dit

moment spreek ik de dorpshuisbesturen alleen als het gaat om het gebouw, bijvoorbeeld als

ze een nieuw dak nodig hebben. Dat moet anders en dat initiatief ligt bij ons. We staan aan

het begin van de nieuwe Wmo en ik zie zeker kansen bij de dorpshuizen liggen.’

Met dit voornemen van wethouder Blonk en het voornemen van alle aanwezigen om in de

toekomst verder te praten over de relatie gemeenten en dorpshuizen, gaan de aanwezigen

richting het Indische buffet.

+++++

Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland - · PDF filebeleid willen werken ook in de komende...

Documents

Transcript of Gemeenten en dorpshuizen in Noord-Holland - · PDF filebeleid willen werken ook in de komende...