Klimaatbeleid in de verkeers- en vervoersector Handvatten voor een gemeente om te komen tot duurzame mobiliteitWim Korver

Wie is en wat doet ?

Grootste adviesbureau op gebied van verkeer en vervoer

Van beleid tot ontwerp, van klimaat tot klanttevredenheid

Focus: ondersteuning decentrale overheden

Vijf vestigingen: Deventer, Eindhoven, Den Haag, Amsterdam, Leeuwarden

Circa 270 medewerkers

Milieu:

1. Luchtkwaliteit (onderbouwing NSL)

2. Geluid (verkeersmilieukaarten)

3. Klimaatbeleid: Agendasetting, CO2-benchmark, CO2-tool, monitoring en evaluatie

Aanl

eidi

ng

Inhoud

• Aanleiding

• Belang van mobiliteit

• Bepalen van verkeersgerelateerde CO2 uitstoot van een gemeente + beleidsambitie

• CO2 Benchmark

• Beleidsontwikkeling

• Conclusies

- CO2 erkend als mondiaal probleem

- Klimaatconferentie Kopenhagen: enorme uitdaging -80% (2050)

- Bijdrage van verkeer aan CO2 : ca 20%

- Uitvoering mobiliteitsbeleid gebeurt door decentrale overheden

- Decentraliseer doelstelling CO2-reductie

- Kernopgave: inzichtelijk maken beleidseffecten op CO2 emissies!

- Wat kunnen (of moeten) decentrale overheden doen?

Aanleiding

Een paar illustraties: omvang probleem en rol mobiliteit

MM

M

Economische crisisEconomische crisis KlimaatcrisisKlimaatcrisis EnergiecrisisEnergiecrisis

Mobiliteit is eenrandvoorwaarde:- congestie- bereikbaarheid- vervoerskosten

Mobiliteit is eenmedeveroorzaker (15-25%):- uitstoot CO2

- congestie- volumegroei- autoafhankelijkheid

Mobiliteit is de1e veroorzaker(30-35%):- brandstofverbruik- congestie- volumegroei- autoafhankelijkheid

Mobiliteit is een serieuze factor in elke Mobiliteit is een serieuze factor in elke crisis!crisis!

De CO2-bijdrage van de mobiliteit is aanzienlijk en groeit!

Het wegverkeer in Nederland is verantwoordelijk voor ruim 20% van de totale CO2-uitstoot.

Dit percentage groeit (zeer) snel t.o.v. andere sectoren zoals huishoudens en industrie.

De totale CO2-emissie in Nederland is de laatste jaren gelijk gebleven of iets afgenomen. Maar de CO2-emissie door verkeer en vervoer is alleen maar toegenomen.

Ook voor NL: Mobiliteit is belangrijk en taai onderdeel

En er zijn nog meer redenen…

En er zijn nog meer redenen…

Stikstifdioxide (NO2): Afname van longfunctie en weerstand. Luchtweg-, hart- en vaatziekten!Verkeersgerelateerd: 16%

Fijn Stof (PM10): Afname longfunctie, vaatvernauwing, verhoogde hartslag, astma. Idem!Verkeersgerelateerd: 62%

Afname levensverwachting in maanden a.g.v. fijnstof (bron: EU)

Beleidsvragen

• Wat is de huidige COWat is de huidige CO22-emissie door mobiliteit in mijn -emissie door mobiliteit in mijn gemeente?gemeente?

• Wat zijn de effecten van het voorgenomen beleid?Wat zijn de effecten van het voorgenomen beleid?

• Wat zijn realistische COWat zijn realistische CO22-ambities rekening houdend -ambities rekening houdend met de beleidsruimte van de gemeente?met de beleidsruimte van de gemeente?

• Wat moet ik van andere overheden verwachten?Wat moet ik van andere overheden verwachten?

• Wat zijn (kosten)effectieve maatregelen?Wat zijn (kosten)effectieve maatregelen?

• Wat kan ik nu doen?Wat kan ik nu doen?

CO2-emissies door mobiliteitWat reken je aan een gemeente toe?

Den Bosch

Uitstoot van alle verkeer van en naar de gemeente

Den Bosch

Uitstoot op gemeentelijk grondgebied

intern

extern

doorgaand

Of ook bezoekers?

αh

Alleen eigen inwoners?

αh

CO2-emissies door mobiliteitWat reken je aan een gemeente toe?

CO2-tool: effecten van beleidsambities

Verkeersmodel

CO2-tool

CO2-effecten

Auto-, fiets- en OV-kilometers

Beleidsambitie-knoppen

Weginfrastructuur

personenauto's vrachtauto'sI/C < 0,8 I/C > 0,8 I/C < 0,8 I/C > 0,8

autosnelweg 152 328 667 1710autoweg 143 344 653 171080 km/h 122 251 571 113160 km/h 127 261 614 1217stadsontsluitingsweg 143 401 640 1164wijkontsluitingsweg 182 401 844 1164buurtstraat 206 401 831 1164

CO2-emissiefactoren

extern interntype OV verkeer verkeerbus 95 121trein 47 84

per reiziger per kilometer

per voertuig- kilometer

Uitgangssituatie

Den Bosch: 400 kton (0,4 Mton) CODen Bosch: 400 kton (0,4 Mton) CO22 in 2020 in 2020(landelijk: 40 tot 50 Mton in 2020)(landelijk: 40 tot 50 Mton in 2020)

CO2-emissies personen + vracht 2020

externpersonen

internvracht

externvracht

internpersonen

CO2-emissies personenauto's 2020

internspits

interndal

externspits

externdal

45% spits45% spits55% dal55% dal

2/3 2/3 personenvervoer personenvervoer

1/3 vrachtvervoer1/3 vrachtvervoer

1/6 intern 1/6 intern

5/6 extern5/6 extern

Ambities modal shift Den Bosch

autoauto

autoauto

fiets

fiets

OV

OV

Effect modal shift

• ambities Den Boschambities Den Bosch -12 kton CO2 ofwel -3% van

CO2- emissies door mobiliteit

• Een stapje erbij: zoals in GroningenEen stapje erbij: zoals in Groningen -18 kton CO2 ofwel -4%

Verdergaande beleidsambities(CO2-effect van 5% verandering van beleidsinzet)

0%

1%

2%

3%

afna

me

cong

estie

beze

ttings

graad

auto

beze

ttings

graad

bus

door

strom

ing/rijg

edra

g bin

nen

bebo

uwde

kom

mod

al shif

t à la

Gro

ningen

autok

ilom

eter

s exte

rn v

erke

er

autok

ilom

eter

s int

ern v

erke

er

vrac

htaut

okilo

met

ers

Eff

ect

op

CO

2-em

issi

e V

&V

Beleidsambitieknoppen• Volume:Volume:

– minder vrachtautokilometers (intern/extern)– minder personenverplaatsingen (intern/extern)

• Modal split:Modal split:– meer OV/fiets– hogere autobezettingsgraad

• Efficiency:Efficiency:– zuiniger voertuigen – zuiniger rijgedrag– betere doorstroming– minder congestie

• Brandstofmix:Brandstofmix:– meer biobrandstof of aardgas

Missing link: beleidsinstrumenten

• Hoe bereik je deze beleidsambities?Hoe bereik je deze beleidsambities?– OV- of parkeertarieven– ruimtelijke ordening– mobiliteitsmanagement– eigen wagenpark vergroenen– vulpunten biobrandstoffen– oplaadpunten elektrische voertuigen

• Maatwerk nodigMaatwerk nodig– berekeningen met verkeersmodel– putten uit ervaring– expert judgement

CO2-B

ench

mar

k

CO2-Benchmark gemeenten

• Berekening van gemeentelijke COBerekening van gemeentelijke CO22-emissies als gevolg van -emissies als gevolg van mobiliteit in en van/naar gemeentemobiliteit in en van/naar gemeente

• Alleen personenvervoer: personenauto, BTM, trein en fietsAlleen personenvervoer: personenauto, BTM, trein en fiets

• COCO22-emissies afgezet tegen inwoners en/of bezoekers > -emissies afgezet tegen inwoners en/of bezoekers > benchmarkbenchmark

• Bron: OVG/MON 2002-2007 (CBS data)Bron: OVG/MON 2002-2007 (CBS data)• Ook benchmark van:Ook benchmark van:

– aantal verplaatsingen per persoonaantal verplaatsingen per persoon– verplaatsingsafstandenverplaatsingsafstanden– modal splitmodal split

Informatie per gemeente518 's-Gravenhage modal split CO2-emissie aantal CO2-emissie

aantal verplaatsingen afgelegde kilometers (kton) inwoners per inwonerModaliteit intern extern totaal intern extern totaal totaal (*1000) (ton)1 Auto als bestuurder 31% 47% 36% 36% 50% 46% 404,22 Auto als passagier 18% 24% 20% 21% 24% 23% 0,03 Trein 0% 11% 4% 1% 17% 13% 36,44 Bus/Tram/Metro 15% 7% 12% 20% 6% 9% 43,46 Fiets 36% 11% 29% 23% 3% 8% 0,0TOTAAL 100% 100% 100% 100% 100% 100% 484,0 473,9 1,0TOTAAL (miljoen) 249 112 360 1166 3156 4321aandeel intern/extern 69% 31% 27% 73%

aantal verplaatsingen (pppd) verplaatsingsafstand (km) 21,4 0,6 2,1 4,7 28,2 12,0

Op een schaal van 1 (relatief weinig) tot 5 (relatief veel) scoort u gemeente:

796 's-Hertogenbosch modal split CO2-emissie aantal CO2-emissieaantal verplaatsingen afgelegde kilometers (kton) inwoners per inwoner

Modaliteit intern extern totaal intern extern totaal totaal (*1000) (ton)1 Auto als bestuurder 38% 56% 44% 46% 54% 53% 166,62 Auto als passagier 20% 27% 22% 23% 29% 28% 0,03 Trein 1% 11% 4% 1% 14% 11% 11,84 Bus/Tram/Metro 2% 1% 2% 4% 1% 2% 3,46 Fiets 39% 5% 28% 25% 2% 7% 0,0TOTAAL 100% 100% 100% 100% 100% 100% 181,7 135,6 1,3TOTAAL (miljoen) 80 34 114 337 1252 1589aandeel intern/extern 70% 30% 21% 79%

aantal verplaatsingen (pppd) verplaatsingsafstand (km) 51,6 0,7 2,3 4,2 36,4 13,9

Op een schaal van 1 (relatief weinig) tot 5 (relatief veel) scoort u gemeente:

Deventer

Eindhoven

Den Haag

CO2 Benchmark Personenmobiliteit in cijfers

• Per inwoner 1,1 ton CO2 Uitstoot

– 450 liter benzine– 7.000 autokilometers

• Grote verschillen tussen gemeenten: de hoogste waarde is boven de 2 ton CO2 de laagste is 0,6 ton CO2

– Alle gemeenten op het laagste niveau: een besparing van 30 à 40%

Mixed beeld

AON

AmersfoortAlmere

Nr 1. Leiden

VerplaatsingsafstandAandelen OV en fiets

Nr 2. Amsterdam

Hoog aandeel OVWeinig verplaatsingen

Nr 3. Haarlem

VerplaatsingsafstandAandelen OV en fiets

1

2

3

Steden met > 100.000 Inwoners

Nr 1. Leiden

VerplaatsingsafstandAandelen OV en fiets

Nr 2. Amsterdam

Hoog aandeel OVWeinig verplaatsingen

Nr 3. Haarlem

VerplaatsingsafstandAandelen OV en fiets

Nr 24. AmersfoortAantal verplaatsingen

(de Vinexbewoner)Relatief lange verplaatsingen

Nr 25. AlmereVerplaatsingsafstand

Laag aandeel fiets

Nr 23. EmmenVerplaatsingsafstand

(spreadcity en leegland)Aandelen OV en fiets

1

2

31

2

3

Steden met > 100.000 Inwoners

Noord

Groningen

Leeuwarden

1,0

0,9Wieringen2,1

Gaasterlan-Sleat2,5

Regio Noord

Heiloo 1,0

Alkmaar1,0

Regio Amsterdam

• Gedifferentieerd beeld

• Autokilometrages bepalend

• Ruimtelijke ligging ten opzichte van omgeving (pendelkilometers) en interne structuur gemeente waarschijnlijk bepalend

• Beleidsmatig: lange adem nodig om dit te beïnvloeden

Geen algemene statistische verbandenVe

rkla

ringe

n

Andere kenmerken/mogelijkheden

• Meenemen van bezoekers– Woon-werk verkeer,

studenten, winkel, etc.– Nog meer spreiding (van

0,7 tot 4,6 ton per bezoeker)

• Analyses:– Aandeel OV+Fiets– ….

• Indicator opnemen in verkeersmodel

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Aan

dee

l

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

CO

2 em

issi

e

Fiets + OV

CO2 Emissie

Wat kunt u doen? De vier V’s

1) Voorkomen van verplaatsing

2) Verkorten van verplaatsing

3) Veranderen van verplaatingen

(Vervoerwijzekeuze)

4) Verschonen van verplaatsing

Slim (thuis)werkenCarpoolen

Ruimtelijke Ordening, voorzieningenbeleid

Verbeteren OV, fiets en ketenSloopregeling auto

Subsidie inleveren p-vergunningDifferentatie p-tarieven,

venstertijdenKilometerheffing

Oplaadpunten e-bikes en e-carsVerschonen eigen wagenpark

Eisen concessies OV, taxi, afval

Stimuleren schone brandstoffenHet Nieuwe Rijden

LARGAS, snelheid omlaag

Maar waar te beginnen?

Fysiekeprojecten

Beleid & organisatie

Sturen /dwingen

Verleiden /informeren

Fysiekeprojecten

Beleid & organisatie

Sturen /dwingen

Verleiden /informeren

bijv. fietsoplaad-punten

bijv. tarief-verhoging parkeren

bijv.fietscampagne

bijv. autoluwe woon-omgeving

structuurwijzigingen in ruimte en/of infrastructuur

kwaliteitsverbeteringinrichting openbare

ruimte en infratructuur

prijsbeleid,parkeerbeleid, handhaving en vraagsturend

mobiliteitsmanagement

fiets- en OV-beleid, voorlichting, campagnes,stimulerend

mobiliteitsmanagement

Binnenkort verschijnt (SenterNovem)

• “Klimaatbeleid dichterbij”: Een Handreiking voor gemeenten om klimaatbeleid voor de mobiliteitssector te ontwikkelen

Conclusies

• CO2 emissie V&V sector wordt een (nieuwe) beleidsindicator

• Vooral van belang voor lange termijn beleid (2020 en verder)

• Geen nieuwe maatregelen, wel een andere prioriteitsvolgorde

• Mobiliteitsbeleid kan een omvangrijke bijdrage leveren, maar …

• dan moeten we wel nu beginnen

Uw uitdaging?Bertus met de hybride en Tinus met de benenwagenBertus met de hybride en Tinus met de benenwagen……