-d+ Gelul band

geluid+ band

BASF-mededelingen voor geluidsbandvrienden

Nummer 21 Winter 1966

Uitgave van de Bad ische Anilin- & Soda-Fabrik AG Ludwigshafen am Rhein

N.v. Color-Chemie Postbus 19 Arnhem

2

2thelDa's vindt U in deze uitgave van " Geluid en Band".

In de eerste plaats laten wij U kennismaken met de modemste geluidsbandfabriek ter wereid, die op volle toeren draait om aan alle wensen op het ge­bied van geluidsband te voldoen. Wensen van we­tenschapsbeoefenaars en technici, vCln artsen en joumalisten, van at'chitecten, zangen, const1'urteurs en musici, natztttrondet'zoekers, ingenieun en last but not least - van Uzelf ! D e rol die de gelttids­band in onze modeme wet'eld speelt is zo veelzij­dig, dat het ondoenlijk is deze in het kort te be­scht'ijven. Het tweede thema is gewijd aan de vemieuwing van ons leveringsp1'Ogt'ammCl. Ook in dit opzicht houdt de BASF rekening met Uw wem over een ttitgebalancee1·d assortiment ;n een doelmClt;ge ve1'­pakking te kunnen beschikkell.

in Willstätt

W illstätt is een klein dorp aan de Kinz ig , een ri viertje, dat

zijn oorsprong heeft in het Zwarte Woud . Het ligt niet ver

van Kehl aan de Rijn en is nog geen twee uur gaans van het

Franse Straatsburg . W illstätt is een oud plaatsje, dat al in

723 in oorkonden wordt verme id. De eeuwen door waren er

steeds weer onrustige tijden , waardoor de vreedzame ont­

w ikkel ing werd gestoord. Er kwamen steeds weer vreemde

sol daten uit aller heren landen als ongenode gasten naar

W ills tätt.

U hoeft dat niet allemaal va n W illstätt te weten. Voor de huidige inwoners van W illstätt is het veel belangrijker, dat

hier de modernste geluidsbandfabriek ter wereid is ontstaan . In anderhalf jaar tijd - als het ware uit de grond gestampt.

Onze luchtfoto laat Willstätt zien zoals het nu iso Op de

voorgrond de nieuwe geluidsbandfabriek van de BASF. Daar­

achter een geheel nieuwe woonwijk voor de werknemers .

En op de achtergrond de bergen va n 'het nabije Zwarte

Woud.

3

het "witte hart" van Willst;;tt

H et hart van de geluidsbandlabriek: de installat ie, waar de dispersie gelijkmatig op de uiterst dunn e basislaag wo rd t aangebracht (foto rechtsonder ) .

Hier on tstaat de vloeibare dispersie, die bestaat u it ijzeroxyde, la k eil oplosmiddelen. D it wo rdt late r

de " actieve" laag van de geluidsband ( Ioto lill ks­ollder) .

4

Een excursie naar een fabriek is altijd bijzonder interessant, wanneer men het ontstaan van een produkt van begin tot einde kan volgen . De nieuwe geluidsbandfabriek van de BASF in Willstätt zou zo 'n bezichtiging waard zijn. Maar de belangrijkste gedeelten van het produktieproces kunnen alleen maar vanaf .een afstand worden bekeken, namelijk door de ramen van de " bezoekersgang". Dat heeft niets te maken met geheimzinnig willen doen, maar met iets heel anders : met angst. Met angst voor stof, de grootste vijand van elke geluidsband.

Ook in deze nieuwe fabriek be staat er een "witte zone", een gedeelte dat absoluut verboden is voor iedereen die er niets te maken heeft. De binnenkomende lucht wordt eerst zorgvuldig stofvrij gemaakt, maar ook de mensen kunnen maar niet zo door een deur naar binnen stappen. Voor zij in de "witte zone" aan het werk kunnen gaan worden zij in stofslu izen met behulp van gezuiverde perslucht en "stof­zuigers" van alle stof ontdaan. Bijzondere werkkleding is bovendien een hulpmiddel in de strijd tegen het stof.

BASF-geluidsband staat over de hele wereid goed bekend.

En daarvoor doet men hier in Willstätt , waar naast banden voor amateur-gebru ik en omroep ook videobanden voor

beeldreg istratie, computerbanden voor elektronische reken­machines en instrumentatiebanden voor allerlei technische doeleinden worden gefabriceerd, alles.

Het fabricageproces is in principe eenvoudig : afzonderlijke vervaard iging van de uiterst dunne basisfolie en de vloei­bare , bruine dispersie die het magnetiseerbare ijzeroxyde bevat. De folie wordt van een dispersielaag voorzien en gedroogd, waarna de magneetfolie op de gebru ikelijke breedte wordt gesneden en de banden in de gewenste lengte

op spoelen worden gewikkeld . In dit produkt ieproces zi jn het opbrengen van de disper­sie en het drogen de stadia, waarin een bijzondere be­scherming vereist iso Zij zijn

in Willstätt de " w itte zone" .

In deze modernste geluids­bandfabriek ter wereid is vee l

geautomatiseerd. Voor het aanbrengen van de dispersie op de folie, het snijden en de eindafwerking zijn ingewikkel ­de machines en apparaten nodig . Overal vindt men con­trolestations en testinstalla­ties , waar de produkten keer op keer op de meest uiteen­lopende eigenschappen wor­den onderzocht. Er mag geen band de fabriek verl aten

waarvoor men niet met een

zuiver geweten de hand in het vuur zou durven te steken.

Naast de strijd tegen het stof wordt ook nauwkeurigheid met hoofdletters geschreven. De dikte, breedte en lengte van de banden zijn genormali­seerd. Daarbij gaat het dik­wijls om honderdste delen van mill imeters. U kunt dus wel na­gaan hoe nauwkeurig de ma­chines moeten werken, maar ook hoe zorgvuldig de mens

te werk moet gaan.

Het is niet alleen voor een desku ndige boeiend te zien hoe in W ills tätt BASF-geluids­band tot stand komt. Het is echter helaas niet mogelijk bel angsteilenden het fabrica­geproces te tonen. W ant ieder die de "witte zone" betreedt, kan ondanks alle voorzorgs-

Na het doorlopen van een droogtullnel is de magnetiseerbare laag ijzerox).de vast met de kunststollolie verbolIden . De magneetlo lie is klaar.

Voo rdat deze 0 J) uiterst nauwkell rige machines tot bandeIl van 6,25 m m breedte wordt gesneden ( helemaal ollder op de loto), co ntroleert men 01 de magnetische la ag over de geh eie leng te goed aangebrach t iso

- ~ - -------

het "witte hart" van Willstätt

maatregelen toch nog stof meebrengen. En juist dit ge­vaar wd men bij de fabricage van geluidsbanden ten koste van alles voorkomen.

Om U ondanks dit alles toch enkele blikken in dit zo zorg­vuldig beschermde "hart" van een moderne geluidsband­fabnek te gunnen, laten wlj U op deze bladzljden enkele close-ups van verschiliende onderdelen van de fabricage zlen.

Controle. controle en nog cenl controlef

lIier 1I'0rdt het totale opperulak /lan

Aandrukkell I'all de jJlakstrook

eil weer iJ I'ell BA F-I.allgspeelballd op

elke nieuwe BASF-colllplltaband

gecontrolecrd, om te kllnnen voldoen aan rle

hoge eisen uan moderne

rlektronilche rekenmachines.

6

/5 CII! <poel gereed om te worden verpakt.

lI et opwikkelen l'an de in de handel

1'crkrijgbare bandlellgtcn gebeurt

automatisch, waarbij de band nogmaals door CCIl {otoe..! gccontrolel'rd /('ordt.

HEl WEERBEELO VIA OE GELUIOSBANO Dagelijks ongeveer 16 opnamen in sterrenwacht

De weersgesteldhe id op d e och te nd van dOIl ­derdag 3 / maart / 966 t usse ll oorwegen e71 Groenlalld . D e lichte vlek in h et 7IIidde71 is fJ sland . D eze foto werd doo r de wee r­satel/iet Essa 2 opgell om en en via ee 71 nor­male LGS 35-band wee rgegeven .

Bemande ru imteschepen spreken meer tot de verbeelding dan de andere satellieten, die rond onze aarde cirkelen . Toch zijn deze laatste niet minder interessant en voor ons dagelijks leven vaak belangrijker. Laten we als voorbeeld de z.g. weersatellieten nemen. Na de "Tirus 8" en de "Nimbus A" zendt tegenwoordig de V.S.-satelliet " Essa 2" zijn weerfoto 's naar de grondstations.

Onze foto, die door het "Instituut voor sa­telliet- en ruimteonderzoek" van de sterren­wacht in Bochum werd opgevangen, toont bijvoorbeeld de weersgesteldheid op 31 maart 1966 tussen Noorwegen en Groen­land. In het midden van de foto ligt IJsland. Deze foto 's stellen de meteorologische insti­tuten in staat de toestand van het weer in een groot gebied in een oogopslag te overzien. Zij zijn daardoor in staat de weersvoorspell ingen veel nauwkeuriger en vooral ook sneller aan alle belanghebben­den door te geven.

De satelliet houdt de foto op een halfge­leiderfotolaag in een opnamebuis vast. Daar tast een elektronenstraal de foto af. Hij zet de beeldcontrasten om in spanningswisse­lingen, die via de antenne van de satelliet, die een zendvermogen heeft van 5 Watt, in de vorm van een gemoduleerd hoogfrequent signaal aan de aarde doorgegeven worden. Het doorzenden van elke foto duurt onge­veer 200 seconden. Parallel daarmede worden verdere s ignalen gestuurd , die het zeer belangrijke opnametijdpunt (de satel­liet legt per seconde gemiddeld 8 km af) en het begin van de zendtijd duidelijk aan­geven.

Op aarde regelt het gemoduleerde signaal uit een kortegolfontvanger de helderheids­waarden van een lichtbron, die langs een roterende cl linder beweegt. Op deze cilin­der bevindt zieh liehtgevoelig papier of f ilmmatenaal , waarop nu punt voor punt de door de satell iet opgenomen foto van het aa rdoppervlak resp . de wolkenverdeling op­getekend word!. Tegelijkertijd legt men het signaal op een geluidsband vast, om de foto's op dezelfde manier later zo vaak men wH te kunnen reproduceren . Onze foto komt bijvoorbeeld van zo 'n geluidsband, van een Langspeelband LGS 35, die iedere amateur kent.

Een door de " Essa 2" gezonden foto meet norm aal ongeveer 16 bij 16 cm. Hij toont echter een gedeelte van het aardoppervlak, dat ongeveer 3000 bij 3000 km bedraagt. In Bochum zijn natuurlijk alle gegevens be­kend , die noodzakelijk zijn om de tijden te berekenen, waarin de " Essa 2" boven de horizon van deze stad vliegt. Daardoor kan men dagelijks 16 opnamen van dez<! satel ­liet registreren. Enorme antenne-installaties zorgen ervoor, dat men zelfs bij het raken van de horizon, dus bij omwentelingen, waarbij de "Essa 2" een hoogte bereikt van sleehts 0,5-1 0 boven de horizon, toch nog 2 goede foto's kan ontvangen. Dit ver­klaart ook het grote oppervlak dat in Bochum via "Essa 2" kan worden bestre­ken. Dit reikt van de Lena-monding in Oost-Sibe rie tot het Noordamerikaanse eon­tinent, Newfoundland en verder.

1

HOREN EN liEN vergaat U niet meer

8

Het laatste applaus klinkt nog wat na, het doek is gevallen. Het publiek spoedt zich naar hUis, de schouwburg blijft leeg achter. Gedurende enkele uren heeft zich op het toneel een andere wereid aan ons gepresenteerd, een schijnwereld, waarmee wij ons toch nauw verbonden hebben gevoeld. Wij zijn als buitenstaander betrokken geweest bij een gebeuren, dat ons ook na afloop van de handeling niet meer loslaat.

Toneel is een creatief gebeuren. Acteurs en actrices geven gestalte aan de fantasiewereid van de toneelschrijver. Maar ook de toeschouwer moet betrokken zijn bij het spei : het experimenteie theater schokt ons op, het theatre-en-ronde plaatst ons in het speelvlak.

Maar wat gebeurt er, als wij de theaterdeur achter ons sluiten? Wij moeten teren op onze herinneringen.

Dan ontstaan de verhaien : het moderne toneel zou niet in de schaduw kunnen staan van dat van 50 jaar geleden! Wij kennen alleen nog maar de namen : Mevrouw Kleine-Gartman, Mevrouw Theo Mann-Bouwmeester, de grote Louis Bouw­meester. Hoe speelden zij, hoe klonk hun stem? Siechts enkele gebrekkige herinneringen zijn gebleven, soms ver­makelijk, soms ontroerend. Horen en zien zijn ons letterlijk vergaan. Nooit zullen wij uit eigen ervaring weten, hoe vorige generaties het toneel beleefden.

De techniek maakt veel dingen anders . Film en geluidsband hebben hun plaats veroverd en het is duidelijk, dat het gebeuren moest: er groeiden plannen voor een geluid- en beeldarchief, gewijd aan het Nederlandse toneelleven . Stel U voor een beeldschoon huis uit 1638 aan een Amsterdamse gracht. U dwaalt door zalen en kamers met costuums, decor-ontwerpen , affiches en allerlei zaken, die U het toneel van vroeger en nu levend voor ogen toveren : het ToneeI­museum. Een huis, waar de toneelliefhebber, de historicus, de liefhebber van mooie dingen kostelijke uren kan door­brengen.

Dan daalt U af naar het souterrain. Een aantrekkelijke ruimte, waar alleen de dikke balken aan de leeftijd van het hu is herinneren.

Een projectieruimte, twee luistercabines, een kleine opname­studio en een ruimte voor het archief vormen samen een ideale behu izing voor een instituut, dat de strijd heeft aan­gebonden met de tand des tijds.

Want wat is er gebeurd? Egbert van Pari don, voorzitter van de Stichting Geluid- en Beeldarchief van het Toneelmuseum, heeft op 5 oktober 1966 aan zijn gasten - waaronder de minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, Mr. M. Vrolijk - de geschiedenis verteld.

" In de eerste jaren na de oorlog stond er op de zogenaamde lichtkast naast het toneel van de Amsterdamse Stads-

schouwburg een jonge technicus die uit puur enthousiasme voor wat hij op de planken zag gebeuren, begonnen is vrije tijd en geld te besteden aan het registreren op geluidsband van toneelfragmenten. Deze jongeman was Gerard Piesaar. De kwaliteit van de opnamen was opmerkelijk goed . Aange­moedigd door de bijval van de acteurs die belangelaos mee­werkten waagde hij de grate stap en begon de produktie van en ige grammofoonplaten, de eerste op dat gebied in Neder­land.

Het verschijnen van een enkele grammofoonplaat, hoe be­langrijk dat ook iS, deed niet genoeg recht wedervaren aan een initiatief, dat zoveel verder zou kunnen reiken . De gedachten gingen steeds meer in de richting van een geluid­en beeldarchief van het theater, dat niet alleen het bestaande materiaal , steeds weer aan te vullen met nieuwe opnamen, zou moeten conserveren , maar dat een levendige rol zou kunnen speien bij het bestuderen van het theater en de publiekswerving" . Toneelkunstenaars , de Nederlandse toneelgezelschappen, letterkundigen, de toneelscholen , de Nederlandse Radio Unie en de Nederlandse Televisie Stichting schaarden zich achter het initiatief. Van de overheid, het Prins Bernhardfonds en het bedrijfsleven werd steun ontvangen, terwijl een aantal toneell iefhebbers als " Stichter" financieel steunde.

Het is nu mogelijk toneelmanifestaties voor latere jaren te bewaren. Een begin is gemaakt. Hans van den Busken zal va or het Archief een film maken met een speelduur van twee uur en een kwartier, waarin markante scenes uit de beste produkties van de acht grote Nederlandse toneelge­zelschappen en de Nederlandse Opera-Stichting van het toneelseizoen 1966/ 1967 zijn opgenomen. Door de toneel ­groep Studio werd als welkomstgroet aan het Archief een opname van Carlino's "Telemachus Clay" aangeboden. Ook beschikt men over een bandopname van de afscheidsvoor­stelling van Albert van Dalsum in zijn grote en onvergetelijke rol als King Lear.

VerschilIende instellingen brachten hun bezit aan film- en geluidsdocumenten reeds in het Archief onder. Latere gene­raties zullen aan de hand van deze en nog volgende op­namen hun oordeel kunnen vormen over het toneei, het cabaret, de musical van onze tijd.

Maar het Archief werkt niet alleen voor de toekomst: het wil ook nu al een rol gaan speien. Zeer velen kunnen er onmiddellijk gebruik van maken< het voortgezet onderwijs, volkshogescholen en culturele instellingen, het amateur­toneei , ziekenhuizen en sanatoria , Nederlanders in het buiten· land en vele andere groepen.

Zo bouwt de Stichting Gelu id- en Beeldarch ief van het Toneelmuseum aan een levend document van ons toneel ­leven. Het doek is op, horen en zien vergaan ons niet meer,

9

Nieuws van BASF geluidslland

Oe kunststofcassettes U zou ze bouwstenen voor Uw bandarchief kunnen noemen, de fraaie BASF-kunststof­cassetteG, die U stuk voor stuk een plaatsje in Uw boekenkast ku nt geven. Zij zijn ge­makkelijk te beschrijven en zorgen voor orde in Uw bandenverzameling .

De enkelvoudige kunststofcassette komt in plaats van de bekende kartonnen droa icas­sette. U hebt keus uit 5 verschillende spoel­maten, 5 typen band en 7 verschillende lengten. Bijzonderheden over het assort i­ment vindt U op bladzijde 19. De grote

keuzemogelijkheid stelt U in staat een archief op te bouwen, dat geheel aan Uw eigen wensen voldoet. En wat het belang­rlJkste is : in de kunststofcassettes zlJn Uw

10

banden veilig beschermd tegen stof, terwijl zij toch direct bij de hand zijn .

Voor de vrouw des huizes is het belangrijk, dat de kunststofcassettes geen onderhoud vergen. Een doek erover en het is gebeurd. Voor het sorteren van de cassettes zijn er twee mogelijkheden: naar grootte of na ar inhoud, bijvoorbeeld "Chopin" , ..reporta­ges", " lichte muziek", enz. Maar onafhan­kelijk van het gekozen systeem : het " ge­zieht" van de cassette zorgt er in beide gevallen voor, dat Uw bandarchief er ook uiterlijk goed verzorgd uitziet.

Band na band, cassette na cassette kan Uw archief groeien. Natuurlijk weet U, dat bij een toenemend aantal banden ook een

kaartsysteem hoort. waa rop U de inhoud

1 \

1

van de banden aantekent. Deze systeem­kaarten, 5 stuks in een mapje , worden U door Uw winkelier gratis aangeboden. U kunt een dergelijk archiefmapje ook direct bij ons aanvragen, door middel van een briefkaart.

Oe ronde doos Modern, praktisch en goedkoop - dat zijn de aantrekkelijke eigenschappen van de

nieuwe ronde doos.

Ook hierin zijn Uw BASF-banden veilig be­schut. Voor diegenen die graag een dub­

bele garantie hebben - ook al is dat niet altijd noodzakelijk - de banden in de ronde glasheldere doos passen met hun verpakking natuurlijk ook in de kunststof­cassette en de drievoudige archiefbox en

anderscheiden zieh alleen door hun verpak­king van de overige BASF-geluidsbanden.

De periode van de kartonnen draaicassettes loopt dus ten einde. Deze wijze van ver­pakken en bewaren heeft ongetwijfeld goed vo ldaan, maar de ronde doos en de kunst­

stofcassette zijn nog perfecter. De ronde doos - in de spoelmaten van 8 tot 18 cm - is van alle verpakkingen de voordeligste. NOrl een tip voor nieuwelingen op dit ge­

bied : op de banderolle van de ronde doos vindt U bandtype, spoelmaat en lengte van

de band. Als U de speelduur niet uit Uw hoofd weet, deelt U het aantal meters door 6 en U hebt de speelduur per spoor in minuten voor de bandsnelheid 9,5 cm/sec. (Vaarbeeid : 360 meter gedeeld door 6 is 60 minuten.)

11

HIMALAYA-EXPEDITIE /'

BEDWONG OE GANGAPURA Ook geconserveerd geluid behoorde tot de uitrufting van de expeditie

12

Ze zijn er nog steeds, de onbedwongen toppen! Maar hoe lang zal dat nog duren? Het is alleen maar een kwestie van tijd, want steeds opnieuw trekken zij bergbeklimmers naar zieh toe. De Gangapura is 7450 m hoog. Zij was het hoofddoel van de laatste Du itse Himalaya-expeditie. Ludwig Greisl geeft er een verslag van :

.. Het was een lange weg die met vele onvoorziene en onberekenbare hindernissen geplaveid was tot wij eindelijk

" Wat denk je dat hij ons later nog eens VOOT deze bandop­name zal bieden?"

de tenten van ans basiskamp konden opslaan . Een groot deel van onze bagage, ongeveer de helft, lag nog bij de Indische spoorwegen en werd ons pas veel later door een tweede colonne dragers nagebracht. De nog hoog liggende wintersneeuw en de dagelijkse verse sneeuwval dwongen ans een voorlopig basiskamp op ongeveer 3.000 m hoogte op te slaan. Daarna konden wij pas , samen met onze 8 Sherpa's , de bagage naar de plaats van het definitieve basis kamp overbrengen. Dat lag op een hoogte van 3.750 m aan de zuidzijde va n de Annapurnagroep , een gebied dat nog weinig bekend was en door bijna niemand onderzocht.

Van daaruit begonnen wij met de tocht naar de top van de Gangapura , die nog niet eerder was beklommen. Door het zeer grote hoogteverschil - bijna 4.000 m - moesten wij vijf verschillende bivaks opslaan . De sleutelpositie voor de buitengewoon moeilijke bestijging vormde een 450 m hoge ijswand met een helling van 55° tussen de kampen 4 en 5, die wij na acht da gen zeer hard werken in het ijs hadden overwonnen. Toen kwam de dag, waarop wij - 8 Euro­peanen samen met onze Sherpa 's - op de 7450 m hoge top stonden. De beklimming met de hele groep deelnemers aan de expeditie was gelukt, iets wat in de geschiedenis van de verovering van de hoge toppen van het Himalayagebergte slechts een keer eerder was voorgekomen".

Een kort en nuchter verslag zonder effectbejag. Wat steekt er echter achter: halsbrekende toeren, ijs en koude, vaak bovenmenselijke inspanningen, op de proef ge-steld geduld tijdens het wachten op beter weer, de vriendschap tussen de leden van de expeditie, die maandenlang nauwelijks in con­tact met de buitenwereld stonden, enz., enz.

Bij een dergelijke expeditie, waarbij men geen gebruik kan maken van muildieren of auto's, maar waarbij het alleen aan­komt op de menselijke prestatie, telt iedere gram bagage. Toch werd besloten naast tenten , berguitrusting , voedsel enz . bespeelde geluidsbanden mee te nemen naar de een­zaamheid van de hoge bergen.

Een van de deelnemers zegt daarvan :

" Wat ans steeds weer veel plezier gaf en ans na de in­spannende bagagetransporten en na de afdaling van de Gan­gapura in het basiskamp steeds weer echte ontspanning schonk, was de muziek van de geluidsbanden. Of het nu klassieke of amusementsmuziek of gesproken woord was, we waren blij dat wij naast onze conserven voor de inwendige mens ook deze " gelu idsconserven" bij ans hadden, die voor echte ontspanning zorgden. Daardoor konden wij veel dingen gemakkelijker verdragen".

Een ondervinding , die bij andere expedities van dit soort niet buiten beschouwing zal blijven .

13

is een kunst Een kunst overigens, die geleerd kan worden . Wij willen het hier niet hebben over het mixen van allerlei exotische cock­tails, hoe aanlokkelijk ook. Het mixen van geluiden levert dikwijls even verrassende resultaten op. Opnametechnisch zijn er de volgende mogelijkheden :

.:-:-:-:-:-:-:-:-:-:. Akoestisch mengen: (Benodigdheden: Recorder en microfoon).

Zonde r verdere hulpmiddelen neemt men met de microfoon tegelijk met de tekst alle gewenste geluiden op. Dit kunnen de echte geluiden zijn, U ku nt ze imiteren of door een andere recorder of een platenspeler laten weergeven. Bij deze manier va n mengen heeft U enkele nadelen: iedere verkeerde inzet, ieder onverwacht geluid - b.v. de huisbel - maakt, dat U opnieuw moet beginnen. Daarnaast kan onder invloed van het ve rtrek - b.v. door de weerkaatsing tegen de muren - het klankbeeld worden vervalst.

.:-:-:-:-:-:-:-:-:-:. Magnetisch mengen: (Benodigdheden : Recorder met tructoets en microfoon).

De tructoets schakelt de wiskop uit. Daardoor wordt het mogelijk op hetzelfde spoor twee of meer opnamen te maken, die zich langs magnetische weg met elkaa r ver­mengen. Men moet de eerste opname daarbij sterk modu­leren , omdat bij een latere opname een gedeelte van de hoge frequenties verloren gaat. Wij raden U daarom aan: eerst geluiden of muziek opnemen, daarna de tekst. Men kan de te mengen opnamen behalve via een microfoon, ook met behulp van een tweede recorder maken. (Wanneer er echter twee recorders ter beschikking staan , kan men beter het elektrisch mengen toepassen.) Overigens is hierbij het gevaar, dat de geheie opname opnieuw gemaakt moet wor­den, iets groter dan bij een zuivere microfoonopname, waar­bij het oor de beste controle iso Hierbij bestaat een hulp­middel : het begin van de scenes en het begin en einde van de gebruikte geluiden kan men met een glaspotlood (zoals in de BASF-montageset voorkomt) op de achterkant van de band aangeven . Daardoor wordt het opnemen van de tekst , die synchroon moet lopen met de achtergrond­geluiden, gemakkelijker .

• :-:-:-:-:-:-:-:-:-:. Elektrisch mengen:

14

(Benodigdheden: Recorder met ingebouwde mengmogelijk­heid of een los mengpaneel, microfoon, een tweede recorder of een platenspeler).

V oo rbedd Z'IIT! elektrisch menge n.

Bij elektrisch menge n worden d l! II/zo nderlijke klonk­eleme nte n - h ier bijl'oorber ld de tekst via d e micr%on, mu;iek van een pillte ll speler eil gr luidell Z'1I1l ee ll recorder - via h et mellgpaneel ge lijktijdig op d e band o pge nomen.

mengpaneel mlCfofoon .--

Ingang 1 ~

I~ol 2

~ 3

ullgang

plalonspeler ~ I.....--

ullgang '"gang

~ 9S: band recorder 11 bandrecorder I

Via de ingangen van het mengpaneel worden alle klanke le­menten op de band opgenomen. De sterkteverhouding van de gelu iden kan men tijdens de opname via een koptelefoon contro leren . Door de regelknoppen van het mengpaneel te verschuiven of te verdraaien kunnen de afzonderlijke klank­elementen gemakkelijk en naar bel ieven tegenover elkaar worden afgewogen.

Mengen d.m.v. parallellopende sporen:

(Benodigdheden: stereo- resp . play-back apparaat, micro­foon , een tweede recorder, platenspeler).

Mono- en stereorecorders zijn geschikt voor het mengen d.m.v. parallel lopende sporen , wanneer men een spoor via de koptelefoon controleren kan, terwi j l een paralle l lopend spoor geli jktijdig bespeeld kan worden. Bovendien moeten bi j de weergave beide sporen ge lijktijdig via de lu idsprekers afgeluisterd kunnen worden. Bij de opname moet de gelu ids­sterkte van de beide sporen vanaf het eerste begin in overeenstemming met de later gewenste mengverhoud ing worden gerege ld. Een bijzonder voordeel van deze methode is, dat men op elk spoor altijd en zo vaak men w i l correc­t ies kan aanbrengen, zonder de opname op het andere spoor te beinvloeden.

dat microfoonkabels meestal slechts 1,5 m lang zijn? Dat is geen zuinigheid, maar technische noodzaak. Bij hoog­ohmige microfoons zou bij het gebruik van langere kabels een deel van de hoge frequenties verloren gaan. Daarom bestaan er voor deze microfoons speciale - meestal 5 m lange - verlengsnoeren waarin een snoer-transformator is gebouwd, die er voor zorgt, dat dergelijke frequentie­verl iezen worden vermeden . Bij laagohmige microfoons die op getransistoriseerde ingangen worden aanges loten. is een verl engsnoer zonder transformator voldoende.

15

RADIO -AMATEURS welkome helpers van de wetenschap

" Aan de directie van de firma Jansen & Z onen ; betrelt: pres­tatietoes/ag VO OT werksters" .

16

Met een "Hallo - hoe gaat het?", met groeten door de ether van vriend tot vriend, van continent tot continent, is de amateurradio nog niet aan het ei nd van de mogelijkheden. Integendeel, hier begint het pas. AI lange tijd zijn zend­amateurs in vele landen ter wereid welkome helpers bij het oplossen van wetenschappelijke problemen. Aan het begin van het " Internationaal Geophysisch Jaar" op 1 juli 1957 werd de amateurradio heel officieel en bewust erbij be­trokken om op de meest uiteenlopende gebieden waarne­mingen te doen en deze vast te leggen. De succesvolle resultaten , die meer dan eens bijdroegen tot nieuwe weten­schappelijke inzichten, waren een opwekking tot verder­gaand onderzoek. Wat men gehoord en genoteerd had bleek echter niet nauwkeurig genoeg te zijn om tot een correcte uitwerking te komen . Daarom schakeiden de zendamateurs al zeer snel de geluidsband in, die tegenwoordig uit een volledig uitgerust amateur-radiostation niet weg te denken iso

Vele van de waarneembare akoestische verschijnselen vinden hun oorsprong in gebeurtenissen op de zon, in de kosmos in het algemeen, in het aardmagnetisme en in de ionosfeer. Daarbij is het zeer belangrijk de waarnemingen, die op de verschi11ende plaatsen op aarde worden gedaan, in een juist tijdsverband te brengen. Het is duidelijk, dat daarbij de ti jdopgaven, die alleen op het klokkijken berusten, vaak te onnauwkeurig zijn. Op een van de sporen van de geluidsband wordt tegenwoordig steeds synchroon het tijd­sein van een van de ononderbroken werkende tijdseinzen­ders (WWV, MSF, enz .) opgenomen.

Ook de aardsatellieten worden door de zendamateurs voor hun radioverkeer gebruikt. Dit satellietprogramma voor radioamateurs, het z.g. " OSCAR-prog ramma " omvat daar­naast een bijzonder meetprogramma. Hierbij wordt de ge­luidsband steeds gebruikt als bewijs voor een geslaagde radioverbinding met de satelliet. Vanaf de snel lopende ge­luidsband worden de resultaten van de satellietpeilgegevens met behulp van aanvullende apparatuur (oscillograaf, toon­generators, enz.) uitgewerkt.

De geluidsband helpt de amateur-radiostations verder, om de voor de hoorbaarheidsproeve n van de satellieten nood­zakelijke akoestische informaties uit te zenden . Deze kun­nen urenlang via een heel normale geluidsband over de zen der lopen, zonder de "station operator', de radioamateur aan zijn apparaten, in andere werkzaamheden te belemme­ren.

"Nu U intussen 5 !tur naar geluidsbandmuziek geluiJterd hebt, wemt Uw dood vermoei­de gastheer U goede nacht en een prettige terugreiJ" .

Zulke op geluidsband geregistreerde "signalen in en uit het heelai" ' worden graag en vaak bij voordrachten voor een geinteresseerd publiek gebruikt. Deze akoestische voorbeel ­den uit de zendpraktijk maken het ook voor leken gemak­kelijker om de samen hang tussen de zich snel verder ont­wikkelende wetenschap en techniek te begrijpen.

Een groep rad ioamateurs heeft zich helemaal aan de kos­mos gewijd. Er worden regelmatig pog ingen gedaan om rad iocontact te krijgen met onze natuurlijke satelliet, de maan, maar ook met meteoren. In beide gevallen hangt het tot stand komen van zulke verbi ndingen af van de terug­kaatsing . Met de maan als natuurlijke reflector zijn er al veel amateurradioverbindingen tot stand gekomen, die natuurlijk op geluidsband worden vastgelegd, om als bewijs te dienen. Een internationa le erkenning van dergelijke suc­cessen vindt na het afluisteren van deze band plaats.

Zo staat het ook met de verbindingen met meteoorregens. Bij het binnenkomen van de meteoren in de atmosfeer be­ginnen zij door de wrijving ten gevolge van hun zeer hoge snelheid te gloeien. ledereen heef! dit verschijnsel wel eens gezien als het vallen van een ster. De zich hierbij ont­wikkelende grote hitte leidt tot een geioniseerde, d.w.z. een elektrisch geladen laag, waarop radiogolven worden terug­gekaatst. Hiervan wordt door de radioamateurs gebruik ge­maakt. Omdat deze laag weer heel snel is opgelost, kunnen echter bij het binnenkomen van een meteoor in de damp­kring slechts een gering aantal telegrafische radiotekens weerkaatst en door de grondstations opgevangen worden. Naar de tijdsduur noemt men ze " pings" of "bursts", van een fractie va n een seconde tot maximaa l ongeveer zes tot acht seconden. Zo kan het tot stand komen van een radio­verbinding uren en dagen duren. Een beet je .geduld hoort er dus wel bij.

De ontvangen tekens worden steeds opnieuw als een leg­kaart in elkaar gepast. Pas na een volledig ontvangen tekst kan het begrepen- en sluitteken .. R" worden gegeven. Zonder gebruik van de geluidsband zou d it soort radioverkeer nau­welijks mogelijk zijn . Natuurlijk gelden ook hier de geluids­opnamen als bewijs voor het verkrijgen van de internationale erkenning.

Daarmee zijn de mogelijkheden voor het gebruik van de geluidsband bij de amateu r-radio echter nog lang niet uitge­pul. Vele radio-amateurs gebruiken de geluidsband als op­roepsleutel. Zij laten steeds een eindeloze band aflopen met de CQ-roep - dat is de oproep aan allen - en het stations-oproepteken, om vooral op minder drukke amateur­golfbanden te worden opgemerkt. Ook worden vele testuit­zendingen via de geluidsband afgewikkeld . Morsetekens, die via een geluidsband weergegeven worden, kan men iedere dag horen. Zij helpen de beg inneling bij het leren va n het morse-alfabet.

17

EEN CADEAUT JE VOOR EEN GELUIDSBAND-ENTHOUSIAST? Ben 13-cm spoel is altijd goed!

18

Het aantal bandrecorder-bezltters loopt in ons land in de honderdduizenden. Daarom wordt de geluidsband een cadeau, dat steeds meer in trek komt en tot de welkome geschenken wordt gerekend. Voor de goede gever is er een ruime keus die loopt van de kleine bnefband tot de grote archiefbox. Er is keus uit verschilIende spoel­maten Cyan 8 tot 18 cm), uit verscheidene bandtypen Cyan langspeelband en dubbelspeelband tot de band met de drievoudige speelduur) en uit verschilIende soorten verpakki ng Cyan de doorzichtige ronde doos en de ka rton­nen draaicassette tot de aantrekkelijke kunststof-cassette). Met een geluidsband ka n men even gemakkelijk een klein geschenk geven als een groot.

Wat echter te doen, als enerzijds niet bekend iS, welk band­type en welke spoelgrootte de ontvanger gebruikt en U hem er anderzijds niet naar wilt vragen, omdat dan het verras­singseffect verloren gaat? U kunt dan het beste een dubbel­speelband nemen op 13 cm-spoel. Daarmee hebt U 90% kans op de juiste keus, ook als U niet het minste verstand hebt van geluidsbanden. De dubbelspeelband is tegenwoor­dig de band, die het meest wordt gebruikt en de 13 cm spoe l past op de me este apparaten.

Niet helemaal onbelangrijk is daarblj de ve rpakking, die bij een geluidsband meer is dan een bescherming tijdens het transport. In toenemende mate worden kunststof-cassettes gevraagd, die tegelijk een goede bewaarmogelijkheid voor de banden bieden. omdat ze deze tegen hun grootste vijand, stof, beschermen. Bijzonder geliefde geschenken zijn de archiefboxen, die door de BASF in de handel worden ge­bracht. Niet voor niets wordt hiervoor steeds vaker een plaatsje op de boekenplank ingeruimd. Maar onverschillig welke band men als geschenk kiest , bij een echte geluids­bandvriend kan men er altijd zeker van zijn , dat hij zich ve rheugt over iedere nieuwe band, waarmee hij zijn akoes­tisch archief kan aanvullen. Hij zal net zo tevreden zijn met een kleine briefband, als met een grote archiefbox. In zulke gevallen wordt het geven van geschenken gemak­kehjk!

LEVERINGSPROGRAMMA Bandsoort o spoel aantal speeltijd per in kunst- in ronde in 3-delige

in em meters spoor in min. stofdoos doos arehiefbox

bij 9,5 em/see.

LGS35 8 65 11 x

groen 10 135 22 x x

11 180 30 x x 13 270 45 x x x 15 360 60 x x x 18 540 90 x x x

LGS26 8 90 15 x blauw 10 180 30 x x

13 360 60 x x 15 540 90 x x 18 730 120 x x

PES 26 8 90 15 x blauw 10 180 30 x

13 360 60 x x 15 540 90 x x 18 730 120 x x

PES 18 8 135 22 x grijs 9 180 30 x

10 270 45 x x 11 360 60 x x 13 540 90 x x 15 730 120 x x 18 1080 180 x x

Accessoires: BASF Montageset. Inhoud : 1 Sem i-automatische plakpers, 1 Markeringspotlood , Plakband 17,8 mm breed 10m lang, Voorloopband 25 m, green, rood en wit, Sehakelband 50 stroken a 15 em, Bandklemmen 4 stuks , 25 Spoeletiketten, groen en rood .

BASF Plakband, 17,8 mm breed, 10m lang ; BASF Bandklemmen per 10 stuks ; BASF Plak­

garnituur; BASF Briefband, 45 meter; BASF Voorloopgarnituur.

19

Uit de modernste geluidsbandfabriek ter wereid

BASF geluidsband in kunststofcassette

BASF geluidsband in ronde doos